- Сообщения
- 2,710
- Оценка реакций
- 27,653
Тоқсандық жиынтық
бағалаудың спецификациясы
«Қазақ тілі»
(оқыту қазақ тілінде)
5-сынып
МАЗМҰНЫ
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты .................................................................. 4
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ......................... 4
3. Күтілетін нәтижелер ................................................................................................................. 4
4. Ойлау дағдыларының деңгейі ................................................................................................. 5
5. Жиынтық бағалауды ӛткізу ережесі ....................................................................................... 6
6. Модерация және балл қою ...................................................................................................... 6
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ........................ 7
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ...................... 13
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ...................... 20
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ...................... 27
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына
сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға
бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу
мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
«Қазақ тілі» (бірінші тіл) пәні бойынша (Орта білім беру мазмұнын жаңарту
аясындағы) негізгі орта білім беру бағдарламасы (5- сынып)
3. Күтілетін нәтижелер
Тыңдалым және айтылым:
білім алушы қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени, оқу-
кәсіптік салалардағы мәтіндерін түсінеді; сӛйлесу тәртібінің, бағалаудың ашық және жабық
түрде берілген нысандарын таниды; әртүрлі ӛмірлік жағдаяттарда ауызша тілдік қарым-
қатынасты жүзеге асырады; тілдік қарым-қатынастың әртүрлі мақсаттары мен тактикаларын
іске асыру үшін түрлі тілдік құралдарды пайдалана отырып, әңгімеге бастамашы бола алады
және диалогты қолдайды; проблемалық сипаттағы ақпаратты жинақтай отырып, монолог
құрастырады; ӛз пікірін қорғайды және дәлелдейді; ӛз пікірін білдіре отырып, әңгіме
нысанасына қатысты сӛйлеушінің кӛзқарасын бағалайды; тақырыбы/басы/соңы бойынша
мәтін мазмұнын болжайды; ӛз сӛздерін ресімдеу кезінде грамматикалық, стилистикалық
нормаларды сақтайды.
Оқылым:
білім алушы әртүрлі типтегі, жанрлар мен стильдердегі мәтіндерден негізгі және егжей-
тегжейлі ақпаратты (мәтіндік, сандық, графикалық) түсінеді және ӛзінше түсіндіреді;
мәтіннің астарлы мағынасын түсінеді; зерттеп, шолып, таңдап, белгілеп оқуды, арнайы
ақпарат алу үшін оқуды, талдамалық оқуды, белгілі бір мақсатпен оқуды қоса алғанда, оқу
стратегияларын пайдаланады; әртүрлі дереккӛздерден қажетті ақпараттарды алады, оларды
талдайды және жинақтайды; қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени
және оқу-танымдық аяларына қатысты мәтіндердің құрылымдық, лингвистикалық және
стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады; дәлелдер мен фактілерді ажырата отырып,
ақпараттың ӛзектілігі мен құндылығы тұрғысынан мәтінді бағалайды.
Жазылым:
білім алушы естіген және оқыған ақпараттарын жинақтай отырып, әртүрлі типтегі,
жанрдағы және стильдегі мәтіндерді жазады; ақпаратты ұсынудың әртүрлі нысандарын
пайдалана отырып, мәтін құрастырады (оның ішінде, баспа); ұсынылған ақпаратты талдау
және бағалау қабілетін кӛрсете отырып, ӛзінің проблемалық сипаттағы мәтінін (мақала, эссе,
хат және т.б.) жазады; әртүрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндердің құрылымдық-
композициялық, тілдік ерекшеліктерін салыстырады; анықтамалық материалды пайдалана
отырып мәтіндерді түзетеді және редакциялайды; белгілі бір тақырып бойынша қарапайым,
күрделі және жан-жақты жоспар жасайды; орфографиялық, грамматикалық және
стилистикалық нормаларды сақтайды.
5
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Дағдылар
тобы
Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Сипаттама Сұрақтар
түрі
Тыңдалым
мен
айтылым
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей
дағдылары
- тақырыптық мәтіндерді түсінеді;
- сӛйлесу ерекшеліктерін таниды;
- ауызша тілдік қарым-қатынасты жүзеге
асырады;
- тілдік құралдарды пайдаланады;
- әңгімеге, диалогке қатысады;
- ақпаратты жинақтайды;
- монолог құрастырады, ӛз пікірін қорғайды
және дәлелдейді;
- сӛйлеушінің кӛзқарасын бағалайды;
- мәтін мазмұнына болжау жасайды;
- грамматикалық, стилистикалық нормаларды
сақтайды.
Ауызша
толық
жауапты
қажет ететін
сұрақтар
Оқылым
және әдеби
тіл
нормалары
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей
дағдылары
- мәтіннің типін, жанры мен стилін түсінеді;
- мәтіндерден ақпаратты (мәтіндік, сандық,
графикалық) анықтайды;
- мәтіннің астарлы мағынасын түсінеді;
- зерттеп, шолып, таңдап, белгілеп, арнайы
ақпарат алу үшін оқуды біледі;
- оқу стратегияларын пайдаланады;
- әртүрлі дереккӛздерден қажетті
ақпараттарды алады, оларды талдайды және
жинақтайды;
- әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени
және оқу-танымдық мәтіндердің
құрылымдық, лингвистикалық және
стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады;
- дәлелдер мен фактілерді ажыратады;
- ақпараттың ӛзектілігі мен құндылығы
тұрғысынан мәтінді бағалайды.
Жазбаша
толық
жауапты
қажет ететін
сұрақтар
Жазылым
және әдеби
тіл
нормалары
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей
дағдылары
- ақпараттарды жинақтайды;
-әртүрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі
мәтіндерді жазады;
- ақпаратты пайдалана отырып, мәтін
құрастырады;
- ақпаратты талдау және бағалау қабілетін
кӛрсетеді;
- проблемалық сипаттағы мәтінді (мақала,
эссе, хат және т.б.) жазады;
- әртүрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі
мәтіндердің құрылымдық-композициялық,
тілдік ерекшеліктерін салыстырады;
- анықтамалық материалды пайдаланады;
- мәтіндерді түзетеді және редакциялайды; -
белгілі бір тақырып бойынша қарапайым,
күрделі және жан-жақты жоспар жасайды; -
орфографиялық, грамматикалық және
стилистикалық нормаларды сақтайды.
Жазбаша
толық
жауапты
қажет ететін
сұрақтар
6
5. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі кӛмек ретінде қолдануға
мүмкін болатын кез келген кӛрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер,
плакаттар немесе карталарды) жауып қойған дұрыс.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқау
оқылып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығы хабарланады. Білім алушыларға
жұмыс барысында бір-бірімен сӛйлесулеріне болмайтындығы ескертіледі. Нұсқаулықпен
таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау
басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтылады.
Білім алушылардың жұмысты ӛздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында кӛмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сӛздіктер немесе калькуляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне кӛз жеткізген дұрыс. Оларға жұмыс уақытында бір-біріне
кӛмектесулеріне, кӛшіріп алуларына және сӛйлесулеріне болмайтындығы ескертіледі.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты ӛшіргішпен ӛшірудің орнына, қарындашпен
сызып қою ұсынылады.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім
алушылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға
кӛмек беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, ӛзгертіп айтуға немесе кӛрсетуге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі
хабарлап отыру қажет.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын
тоқтатып, қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын ӛтіну керек.
6. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде
бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою
кестесіне сәйкес тексеру қажет.
7
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы:40 минут (уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта ӛткізіледі)
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Кӛп таңдауы бар сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: біріншісі -
тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын
тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмалар
түрлері
*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау уақыты,
мин
Балл
1
5.1.2.1Әлеуметтік-тұрмыстық,
әлеуметтік-мәдени, тақырыптарға
байланысты диалог,
монологтердегі (ән мәтіні,
хабарлама, жарнама, хабарландыру)
кӛтерілген мәселені түсіндіру
Толық жауапты
қажет ететін
сұрақтар
Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға
60-80 сӛзден тұратын тақырыпқа қатысты
мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды
(немесе аудио арқылы тыңдатуға болады).
Оқушылар мәтінді тыңдау барысында
тақырыпқа қатысты кӛтерілген мәселені
мазмұндауда айтуы қажет. Тыңдаушы жұбы
мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қояды. Дәл
осылай екінші оқушы тапсырманы
қайталайды. Бағалау екі оқушыға жеке- жеке
қойылады. Тапсырма оқушының тыңдаған
мәтінін лексикалық бірліктерді кӛркемдік
ерекшелігіне сай қолдануын бағалайды.
Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс,
қосымша уақытта
ӛткізіледі (әр білім
алушыға 3-5 минут
беріледі)
5
5
2-5
5.2.3.1 Хат, хабарлама, жарнама,
нұсқаулық, хабарландырудың
құрылымы мен ресімделуі арқылы
жанрлық ерекшеліктерін ажырату
5.4.1.1 Қазақ тілінің дыбыстар
жүйесін, үндестік заңын, емлелік
ерекшеліктерін ескере отырып,
орфографиялық нормаға сай жазу
Кӛп таңдауы бар
сұрақтар
Мәтінді оқып, мазмұны негізінде берілген
сұрақтарға жауап береді және мәтінге қатысты
ӛз пікірін, кӛзқарасын 2-3 сӛйлеммен жазады.
Жұмысында жанрлық, стильдік ерекшеліктерді
ескеруі, кӛркемдегіш құралдарды орынды
қолдануы, орфографиялық нормаға сай жазуы
бағаланады.
15 10
6 5.3.5.1 Оқылым және тыңдалым
материалдары бойынша негізгі
ақпараттарды сақтай отырып,
жинақы мәтін жазу
5.4.1.1 қазақ тілінің дыбыстар
жүйесін, үндестік заңын, емлелік
ерекшеліктерін ескере отырып,
орфографиялық нормаға сай жазу
Жазбаша толық
жауапты қажет
ететін сұрақтар
Білім алушылар ұсынылған екі тақырыптың
бірін таңдап, жазба жұмысын (жинақ мәтін)
орындайды.
Жазба жұмысында жұрнақ арқылы жасалған
туынды сӛздерді, күрделі сӛздерді орынды
қолдануы, орфографиялық нормаға сай жазуы
бағаланады.
25 10
Барлығы 40 минут 30
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі » пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тапсырма
Мәтінді оқып шығып, кӛтерілген басты мәселені анықтаңыз. Ӛз кӛзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
Ӛз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді
қатысыңыз, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
Ағылшын тілінің мамандық үшін маңызы
Ӛзге тілді үйрену, оны жетік меңгеру — бұл ең алдымен халықаралық қатынастар
кезінде айрықша рӛл атқаратыны баршамызға аян. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: «Әрбір
Қазақстандық үш тілді жетік меңгеруі керек. 2020 жылға дейін ағылшын тілін білетін
тұрғындар саны біршама кӛбеюі керек» — деп айтқан еді. Тіл үйренудің ешқандай зияны
жоқ, керісінше пайдасы ұшан-теңіз. Туған тіліңді білуге тиісті емессің, міндеттісің дер едім.
Ал басқа мемлекеттің алдында ӛз еліңнің дәрежесінің биік екенін мойындату үшін жеті тілді
жетік меңгеру артық етпейді.
2-мәтін
Көп тіл білгеннің пайдасы
Қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде қастерлейміз, біле жүреміз. Орыс тілін қатынас
тілі ретінде қолданамыз, есте сақтаймыз. Ағылшын тілін әлемдік аренаға ену үшін енгіземіз,
үйренеміз. Қазақстанда тілдердің үштұғырлығы жобасы жүзеге асырыла бастады. Осы жоба
аясында қазақ, орыс және ағылшын тілдерін үйренуге жағдайлар жасалуда. Сонымен бірге,
осы ретте халықтың біраз бӛлігі еліміздің мемлекеттік тілі – қазақ тілі екендігін білу
шарт. Кӛптілділік — заман талабы. Бір халықтың мәдениетін басқаларымен салыстыру
арқылы ғана, әлем суретін әр алуан әрі тұтас кӛруге мүмкіндік беретін ұлттық мәдениеттің
барлық ерекшеліктерін және құндылықтарын сезінуге болады.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
Балл Грамматика мен лексиканы дұрыс
қолдануы
Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
қабілеті
5
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын ӛте
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателержібереді.
Тақырыпты ӛте жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі
орынды.
Талқылау кезінде ӛз ойын толық жеткізе
алады.
4
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
қателер жібереді.
Тақырыпты жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып,
әрі орынды жеткізеді.
Талқылау кезінде ӛз ойын түсінікті
жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
3
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
орташа түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, қателері
байқалғанмен, түсінуге кедергі
Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір
қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады.
10
тудырмайды. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
жауаптарын алдын ала дайындап
келгендей кӛрінеді.
2
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
аздап түсінеді.
Сӛз саптауы нақты емес,
түсініспеушілікті тудырады.
Тақырыпты түсінуде қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тақырыпты ашуды дамыта
алмайды.
Талқылау кезінде қолдаусыз ӛзін жақсы
кӛрсете алмайды.
1
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аясын ӛте аз
түсінеді.
Түсініспеушілікті тудыратын,
қайталанып келетін қателер жиі
кездеседі.
Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тіпті жауап бере алмайды.
Талқылау кезінде ӛте аз қатысады.
Оқылым
Тапсырма
Берілген үзінділерді оқып, сұрақтарға жауап беріңіз.
А мәтіні
І Құралай Заманбекқызы Нұрқаділова – қазақстандық дизайнер, суретші, стилист.
«Kuralai» сән үйінің басшысы. Қазақстан Республикасының Ұлттық Сән Палатасының
атқарушы директоры.
ІІ. Оқушы кезімнен-ақ достарымның арасында кӛшбасшы болуға тырысатынмын. Сыныпта
болған мәселелерді шешіп, балалар арасындағы достыққа кӛп кӛңіл бӛлетінмін. Алғашқы
қоңырау, соңғы қоңырау сияқты кез келген іс-шараға үнемі қатысатын едім.
ІІІ. Дизайнерлік салада жүргеніңізге қанша жыл болды?
- Бұл салада жүргеніме жиырма алты жылдан асты. Ал менің «Kuralai» сән үйіме биыл
жиырма екі жыл толды. Мен ӛз идеяларымды бойжетіп келе жатқанымда-ақ қағаз бетіне
түсіре бастаған болатынмын. Сән салонымда қанша бӛлме болатынын, ол бӛлмелерде
қандай жиһаздар қалай орналасатынын және қанша адам қызмет ететіндерін дәптерге
түсіргенді ұнатушы едім. Нәтижесінде 1994 жылы ӛзімнің сән үйімді аштым.
1. Мәтіндегі сән шебері бала кезінде қандай болған? [1]
A. ақылды
B. белсенді
C. зерек
D. сәнқой
2. Суретшінің болашағына құрған жоспары туралы қай абзацта айтылған? [1]
A. І
B. ІІ
C. ІІІ
3. Сіз берілген мәтіннің кейіпкері сияқты ӛз болашағыңызды жоспарлау дұрыс деп ойлайсыз
ба? Ойыңызды 3 сӛйлеммен жазыңыз.
[3]
Ә мәтіні
11
Хабарландыру
2016 жылдың 14 мамырында Отбасы дәстүрін, ӛнегелі құндылықтарды жаңғырту
мақсатында «Мерейлі отбасы» атты байқау ӛтеді. Бұл байқауға аймақтан кӛптеген отбасы
қатысып, ӛздерінің дәстүрлерін ортаға салады. Сіздерді де конкурсқа қатысуға шақырамыз.
Ұйымдастырушы:Оңтүстік Қазақстан Әкімдігі, Білім басқармасы
Ӛтетін орны: Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент қаласы, Нұрсәт мӛлтекауданы,
Астана даңғылы, №6 мекенжайында орналасқан «Ж.Шанин атындағы Оңтүстік Қазақстан
облыстық қазақ драма театры» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны ғимараты.
Басталуы: сағат 14:00-де
Ескерту:Байқауға қатысушылар жол мен баспана қаражатын ӛздері кӛтереді.
Ұйымдастырушылар қаланың кӛрікті жерлеріне қызықты экскурсия ұсынады.
Келемін деушілерге есік ашық!
1. Мәтінде аталған байқау не үшін ұйымдастырылды?[1]
A. Аймақтық салт-дәстүрлерді жалғастыру үшін
B. Әр жанұяның тек мерейлі отбасы болуы үшін
C. Жанұяның әдет-ғұрпын, үлгілі мұраны жалғастыру үшін
D. Қаланың әсем жерлерімен танысып қайту үшін
2. Жәнібектің отбасы байқауға қатысу үшін ақшаны қайдан алады?[1]
A. Аймақтық қордан
B. Білім басқармасынан
C. Облыс әкімдігінен
D. Отбасы қорынан
3. Мәтінде аталған байқау сияқты шаралардың ӛткізілгені дұрыс деп ойлайсыз ба? Ӛз
пікіріңізді 3 сӛйлеммен білдіріңіз. [3]
Балл қою кестесі
Оқылым
Сұрақ Жауап Балл
1 В 1
2 С 1
3 Ықтимал жауабы:Ӛз болашағыңды жоспарлаған дұрыс.
Армандап, алдыңа мақсат қоя білсең, жетістікке жетесің./Оқушы
жауабы ескеріледі.
3
4 С 1
5 D 1
6 Ықтимал жауабы:Мәтінде аталған байқау сияқты шаралардың
ӛткізілгені дұрыс деп ойлаймын. Отбасы дәстүрлері
ынтымақшыл, мерейлі болуына әсер етеді./ Оқушы жауабы
ескеріледі.
3
Барлығы 10
Жазылым
Оқушылар екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды.
Жазба жұмысын (мәтін) орындаңыз.Орфографиялық нормаға сай жазыңыз.
1) «Үш тілдімеңгеру» – еркіндіктің, бүкіл әлем бойынша жүріп-тұрудың кепілі»
тақырыбында мектеп журналына ойыңызды сипаттап жазыңыз.
12
2) Беташар – қазақтың келін түсіргенде жасалатын салтының бірі. Дәстүрлі беташар,
әдетте, тойға жиналған халық тарқар кезде ӛткізілген. «Беташар» салты туралы не
білесіз? Мәтінде аргументтер келтіре отырып, ойыңызды сипаттап жазыңыз.
[10]
Балл қою кестесі
Жазылым
Балл саны Сипаттамасы
9-10 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін, әрі әсерлі етіп толық жеткізеді, қателерді жібермейді.
7-8 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын анық, әрі әсерлі етіп жеткізеді, жіберілген кейбір қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы негізінен тапсырмаға
сәйкес келеді, бірақ толықтай үйлесімді емес.
Шығармашылық танытуға талпынады.
Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, жіберілген қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы жүйесіз.
Шығармашылық танытуда қателеседі.
Кейбір тіл құралдарын қолдану талпынысы жасалды.
Сӛз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жалпы қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жібереді.
1-2 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы сақталмаған.
Шығармашылық танытпайды.
Мазмұнға қатысты кейбір мәселелерге және мағынасына тоқталуға
талпынады, бірақ мақсатқа толық сәйкес келеді деп айту қиын.
Кӛркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем қолданылмаған.
Сӛздер кейде анық емес, құрылымдық қателер (мәтіндегі сӛздердің жұрнақ
арқылы жасалған сӛздерді дұрыс қолданылмауы) мағынаны толық түсінуге
қиындық келтіреді.
13
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы:40 минут (уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта ӛткізіледі)
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Кӛп таңдауы бар сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: біріншісі -
тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын
тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмалар
түрлері
*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау
уақыты, мин
Балл
1
5.1.5.1 тыңдалған мәтін мазмұны
негізінде сұрақтарға жауап беру,
кӛтерілген мәселе бойынша ӛз
ойын білдіру
5.4.3.1 омоним, антоним,
синонимдерді кӛркемдік
ерекшеліктеріне сай қолдану
Толық жауап
ты қажет ететін
сұрақтар
Тапсырма жұппен орындалады. Білім алушыларға
80-100 сӛзден тұратын тақырыпқа қатысты
мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды
(немесе аудио арқылы тыңдатуға болады).
Білім алушылар мәтінді тыңдау барысында мәтін
мазмұны негізінде сұрақтарға жауап беруіғ
кӛтерілген мәселе бойынша ӛз ойын білдіруі
қажет. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны бойынша
сұрақтар қояды. Дәл осылай екінші оқушы
тапсырманы қайталайды. Бағалау екі оқушыға
жеке-жеке қойылады. Тапсырма оқушының
тыңдаған мәтінін лексикалық бірліктерді
кӛркемдік ерекшелігіне сай қолдануын бағалайды.
Тыңдалым мен
айтылым сабақтан
тыс, қосымша
уақытта ӛткізіледі
(әр білім алушыға
3-5 минут
беріледі)
5
5
2-5
5.2.2.1 лексиканың ауызекі сӛйлеу
және жазба стильдік
айырмашылықтарын мәтіндер
арқылы тану
5.4.3.1 омоним, антоним,
синонимдерді кӛркемдік
ерекшеліктеріне сай қолдану
Кӛп таңдауы бар
сұрақтар
Мәтінді оқып, мазмұны негізінде берілген
сұрақтарға жауап береді және мәтінге қатысты ӛз
пікірін, кӛзқарасын 2-3 сӛйлеммен жазады.
Тура және ауыспалы мағыналы сӛздерді, кӛп
мағыналы сӛздер, омоним, антоним,
синонимдерді кӛркемдік ерекшеліктеріне сай
қолданады.
15 5
5
6 5.3.4.1 Эссенің кіріспе, негізгі,
қорытынды бӛлімдерін сақтай
отырып, ӛзіне таныс адамды,
белгілі бір мекен мен оқиғаны
сипаттап не суреттеп жазу
5.4.4.1 жұрнақ арқылы жасалған
туынды сӛздерді және күрделі
сӛздерді ауызша және жазбаша
тілдесім барысында қолдану
Жазба
ша толық жауап
ты қажет ететін
сұрақтар
Білім алушылар ұсынылған екі тақырыптың бірін
таңдап, жазба жұмысын орындайды.
Жазылым жұмысында жұрнақ арқылы жасалған
туынды сӛздерді және күрделі сӛздерді ауызша
және жазбаша тілдесім барысында қолдануы
бағаланады.
25 10
Барлығы 40 минут 30
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тапсырма
Мәтінді оқып шығып, кӛтерілген басты мәселені анықтаңыз. Ӛз кӛзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
Ӛз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді
қатысыңыз, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
Жануарлар – тірі организмдер дүниесіндегі негізгі екі топтың бірі (екіншісі –
ӛсімдіктер); жүруге және сезінуге бейім тіршілік иесі; негізінен, дайын органикалық
қосылыстармен қоректенетін гетеротрофты организмдер. Жануарлар құрылысына қарай
бір клеткалы организмдер және кӛп клеткалылар болып екі топқа бӛлінеді. Жер бетінде
жануарлар прокариоттар (ядросыз организмдер), балдырлар, саңырауқұлақтардан кейін
пайда болған. Палеонтологиялық зерттеулерге қарағанда олардың жасы – 0,8 млрд.
жылдан аспайды (1998). Жануарлардың дамуы да қоршаған ортаның эволюциялық
дамуына сәйкес қалыптасқан. Эволюциялық ӛзгерістер сыртқы ортаның ӛзгерісіне
организмдердің бейімделуімен ұштасады. Мысалы, құрлық жануарларының арғы тегі су
жануарлары болып саналады. Ал қоршаған ортаға бейімделе алмаған құрлық жануарлары
бұрынғы тіршілік ортасында қалып қойған.
Жануарлардың ӛнімділігін арттыруды, тиімді пайдалануды және табиғаттағы қорын
сақтауды зоология ғылымы мен оның салалары зерттейді.
Жануарлар туралы ертегілер
Жануарлар туралы ертегілер, хайуанаттар туралы ертегілер — ертегінің кӛне
замандағы мифтер мен әр түрлі тұрмыстық, аңшылық әңгімелердің негізінде пайда болып,
кейінгі замандардағы адамдар мінезін, олардың ӛзара қатынасы мен байланысын
аллегориялық түрде жан-жануарлар бейнесі арқылы тұспалдап кӛрсететін түрі. Жануарлар
туралы ертегілер, негізінен, үш топқа бӛлінеді: этиологиялық жануарлар туралы ертегілер,
классикалық жануарлар туралы ертегілер және мысал ертегілер (аполог). Этиологиялық
жануарлар туралы ертегілер — ӛзінің шығу мерзімі жағынан мұндай ертегілердің ең
кӛнесі. Мұнда хайуанаттардың сыртқы пішіндегі немесе жүріс-тұрысы, мінез-құлқындағы
бір ерекшелігі, оның солай болу себебі жайында баяндалады. Бұл топтағы ертегілердің
басты ерекшелігі — оқиғаны себеп-салдарлы сипатта баяндауы және байырғы
синкреттілікті сақтап қалуы мен этиологиялық мифке жақын болуы. Бұл ертегілердегі
хайуанаттардың сипаттамасы басқа елдер ертегілермен сарындас. Мысалы, түлкі — аса
айлакер, екіжүзді, алаяқ қу, қасқыр мен жолбарыс — адуынды озбыр, қара күш иесі, аю —
икемсіз, қарабайыр, т.б.
16
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
Бал Грамматика мен лексиканы дұрыс
қолдануы
Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
қабілеті
5
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын ӛте
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателерді жібереді.
Тақырыпты ӛте жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі
орынды.
Талқылау кезінде ӛз ойын толық жеткізе
алады.
4
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын жақсы
түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда қателер
жібереді.
Тақырыпты жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып,
әрі орынды жеткізеді.
Талқылау кезінде ӛз ойын түсінікті
жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
3
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын орташа
түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, қателері
байқалғанмен, түсінуге кедергі
тудырмайды.
Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
бірақ күрделі сұрақтарды талдауда
едәуір қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады.
Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
жауаптарын алдын ала дайындап
келгендей кӛрінеді.
2
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын аздап
түсінеді.
Сӛз саптауы нақты емес, түсініспеушілікті
тудырады.
Тақырыпты түсінуде қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тақырыпты ашуды дамыта
алмайды.
Талқылау кезінде қолдаусыз ӛзін жақсы
кӛрсете алмайды.
1
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аясын ӛте аз
түсінеді.
Түсініспеушілікті тудыратын, қайталанып
келетін қателер жиі кездеседі.
Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тіпті жауап бере алмайды.
Талқылау кезінде ӛте аз қатысады.
Оқылым
Тапсырма
Берілген тапсырмаларды орындаңыз.
[10]
А мәтіні
Б. Тұржан, фотограф: Хобби ӛмірлік ісіме айналды
– Фотоға түсіру әлеміне қалай келдіңіз?
– Ӛзім мектеп жасынан бастап ұйымдастырушылыққа жақсы болатынмын. Сонымен қатар
музыкалық мектепте оқып, ән айтатынмын, жалпы айтқанда шығармашыл адам едім.
Мектеп жасында кішкентай фотоаппаратыммен сыныптастарымды суретке түсіріп
жүргенде, қызығушылығым ӛмірлік ісіме айналып кетті. Мектеп уақытында суретке
түсіру мен үшін хобби болатын, ал қазір нағыз ӛнердің бірі деп есептеймін.
– Суретке қай жерде түсіргенді жақсы көресіз?
– Маған табиғатта суретке түсіру қатты ұнайды, ал студияда жарықтардың,
кӛлеңкелердің қосындысын қолдану бір керемет әсер береді. Дегенмен де табиғаттың
орны ерекше ғой!
17
– Ең алғаш түсірген суретіңіз есіңізде ме?
– Ең алғаш түсірген суретім, тұңғыш тапсырмам есімде. Сол уақытта несиеге
фотоаппартты сатып алдым. Досым хабарласып:«Cенің фотоаппаратың бар ғой, мектеп
бітірушілерін суретке түсіруге қалай қарайсың?»,- деген еді. Мен үшін бастысы қаржы
емес, бастысы- суретті сапалы түрде шығару.
-Сұхбатыңызға рақмет!
Сұхбаттасқан Ғалымжан Сәңкібаев
1. Тұжырымның дұрыс нұсқасын + белгісімен кӛрсетіңіз. [2]
Тұжырым Дұрыс Бұрыс
1 Мәтін кейіпкері мектеп қабырғасында
жүргенде ӛз кәсібін таңдаған.
2 Б.Тұржан суретке табиғат аясында түсіргенді
ұнатады.
3 Суретке түсіруші үшін маңыздысы – еңбегінің
жақсы бағалануы.
2. Мәтін кейіпкері сияқты сенде де нақты хобби бар ма? Ол қандай іс екенін түсіндіріп, 3
сӛйлем кӛлемінде жазыңыз.
[3]
Ә мәтіні
Ақпараттық хабарлама
1 маусым күні сағат 10.00-де Республика Сарайы алдындағы алаңда Балаларды
қорғаудың халықаралық күніне арналған «Біз – сенің балаларыңбыз, Қазақстан! Біз жаңа
әлемде ӛмір сүретін боламыз» атты мерекелік шаралар ӛтеді.
Бағдарлама аясында:«Мейірім жұлдыздары жарқырайды» атты балалардың
қалалық фестивалінің ашылуы болады. Онда ұлттық спорт ойындары, отбасылық
эстафета, балабақшалар мен спорт мектептері түлектерінің спартакиадасы, балалар
суретінің байқауы және тағы басқа шаралар ұйымдастырылады.
Бұл күні қала кинотеатрларында балаларға арналған фильмдер мен мультфильмдер
тегін кӛрсетіледі.
1 маусым күні сағат 12.00-де Алматы циркінде мектеп-интернаттар мен тұрмысы тӛмен
отбасылар балалары үшін цирк әртістерінің қатысуымен «Жануарлар әлемі» атты жабайы
хайуандардың (аю, жолбарыс, арыстан, қасқыр) ӛнері
ұсынылады.Ұйымдастырушы:Алматы қаласы әкімінің баспасӛз қызметі.
Тұжырымның дұрыс нұсқасын + белгісімен кӛрсет. [2]
Тұжырым Дұрыс Бұрыс
5 Халықаралық балаларды қорғау күніне арналған
шарада кӛптеген ойындар ұйымдастырылады.
6 Мерекелік бағдарламаға тек балабақшалар мен спорт
мектептерінің түлектері қатысады.
7 Бұл күні жағдайы тӛмен жанұя балаларына цирк
әртістері тегін концерт кӛрсетеді.
3. Мәтіндегі шаралардың барлығы кім және не үшін ұйымдастырылады деп ойлайсыз?
Ойыңызды 3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
18
Балл қою кестесі
Оқылым
Сұрақ Жауап балл
1 дұрыс
сырұд 2 2
3 бұрыс
4 Оқушы жауабы ескеріледі. 3
5 дұрыс
сырұб 6 2
7 дұрыс
8 Ықтимал жауабы:Мәтіндегі шаралардың барлығы балалар үшін
ұйымдастырылады деп ойлаймын. Қазақстанда балалардың
жарқын болашағына барлық жағдай жасалған. Балалар-еліміздің
болашағы, үміті./ Оқушы жауабы ескеріледі.
3
Барлығы 10
Жазылым
Оқушылар екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды.
Құрамы 120-150 сӛзден тұратын жазба жұмысын орындау керек.Омоним, антоним,
синонимдерді кӛркемдік ерекшеліктеріне сай қолданады.
1. Сіз «Уақыт» сӛзінің мәні мен маңызын ойланып кӛрдіңіз бе? Бәріміз бұл сӛздің мән-
мағынасын білеміз, бірақ оның маңызы туралы аз ойланатын сияқтымыз. Халықта
мынадай сӛз бар: «Ӛмірдегі ең қиын үш нәрсе: сыр сақтау, уәдеде тұру және уақытты
босқа ӛткізбеу». Сіз ең жақын досыңыздың бос уақытын қалай ӛткізетінін сипаттап эссе
жазыңыз.
2. «Қазақстанның Қызыл кітабы» – Қазақстан Республикасы аумағында жойылып кету
қаупі тӛнген және сирек кездесетін жануарлар мен ӛсімдіктердің сипаттамасы берілген
арнайы басылым екені белгілі. Қызыл кітапқа енген қандай жануарлар мен ӛсімдіктерді
білесіз? Жауабыңызды сипаттап жазыңыз.
[10]
19
Балл қою кестесі
Жазылым
Балл саны Сипаттамасы
9-10 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін, әрі әсерлі етіп толық жеткізеді,қателерді жібермейді.
7-8 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын анық, әрі әсерлі етіп жеткізеді, жіберілген кейбір қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы негізінен тапсырмаға
сәйкес келеді, бірақ толықтай үйлесімді емес
Шығармашылық танытуға талпынады.
Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, жіберілген қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің)құрылымы жүйесіз.
Шығармашылық танытуда қателеседі.
Кейбір тіл құралдарын қолдану талпынысы жасалды.
Сӛз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жалпы қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жібереді.
1-2 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы сақталмаған.
Шығармашылық танытпайды.
Мазмұнға қатысты кейбір мәселелерге және мағынасына тоқталуға
талпынды, бірақ мақсатқа толық сәйкес келеді деп айту қиын.
Кӛркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем қолданылмаған.
Сӛздер кейде анық емес, құрылымдық қателер (мәтіндегі сӛздердің жұрнақ
арқылы жасалған сӛздерді дұрыс қолданылмауы) мағынаны толық түсінуге
қиындық келтіреді.
20
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы:40 минут (уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта ӛткізіледі)
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Кӛп таңдауы бар сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын
тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмалар
түрлері
*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау
уақыты, мин
Балл
1
5.1.5.1 тыңдалған мәтін мазмұны
негізінде сұрақтарға жауап беру,
кӛтерілген мәселе бойынша ӛз ойын
білдіру
Толық жауап
ты қажет ететін
сұрақ
тар
Тапсырма жұппен орындалады.
Оқушыларға 80-100 сӛзден тұратын
тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі,
оқушы жеке отырып оқиды (немесе аудио
арқылы тыңдатуға болады).
Білім алушылар мәтінді тыңдау
барысында тақырыпқа қатысты кӛтерілген
мәселені мазмұндауда қолдануы қажет.
Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны бойынша
сұрақтар қояды. Дәл осылай екінші
оқушы тапсырманы қайталайды. Бағалау
екі оқушыға жеке-жеке қойылады.
Тапсырма оқушының тыңдаған мәтінін
лексикалық бірліктерді кӛркемдік
ерекшелігіне сай қолдануын бағалайды.
Тыңдалым мен
айтылым сабақтан
тыс, қосымша
уақытта ӛткізіледі
(әр білім алушыға
3-5 минут
беріледі)
5
5
2-5
5.2.2.1 Лексиканың ауызекі сӛйлеу және
жазба стильдік айырмашылықтарын
мәтіндер арқылы тану
5.4.2.2 зат есімдердің мағыналық
түрлерін мәнмәтін аясында жалғаулар
арқылы түрлендіріп қолдану
Кӛп таңдауы бар
сұрақтар
Мәтінді оқып, мазмұны негізінде берілген
сұрақтарға жауап береді және мәтінге
қатысты ӛз пікірін, кӛзқарасын 2-3
сӛйлеммен жазады.
Зат есімдердің мағыналық түрлерін
мәнмәтін аясында жалғаулар арқылы
түрлендіріп қолдана алуы қажет.
15 5
5
6 5.3.4.1 Эссенің кіріспе, негізгі,
қорытынды бӛлімдерін сақтай отырып,
ӛзіне таныс адамды, белгілі бір мекен
мен оқиғаны сипаттап не суреттеп жазу
Жазбаша толық
жауапты қажет
ететін сұрақтар
Білім алушылар ұсынылған екі
тақырыптың бірін таңдап, сипаттап не
суреттеп жазба жұмысын орындайды.
Жазылым жұмысында жанрлық, стильдік
ерекшеліктерді ескеруі, эссе
құрылымының сақталуы, кӛркемдегіш
құралдарды орынды қолдануы,
орфографиялық нормаға сай жазуы
бағаланады.
25 10
Барлығы 40 минут 30
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тапсырма
Мәтінді оқып шығып, кӛтерілген басты мәселені анықтаңыз. Ӛз кӛзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
Ӛз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысыңыз,
пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
Адамның жан дүниесі және сыртқы келбеті
Бұл ӛмірде адамдардың жандүниесін танып-білудің, әрқайсысының сана-
сезімімен санаса келіп, олардың жеке-дара ӛзгешеліктерін түсіне білудің маңызы
айрықша. Ол әрине, ӛзара қарым-қатынас жасау, сыйласу барысында анықталатын
қасиеттер. Тек есте болатын бір жағдай, жеке адамның әртүрлі ерекшеліктерінің дамып,
қалыптасуы оның ӛзі ӛмір сүріп отырған ортасына, ондағы қоғамдық қатынастарға
(экономикалық, саяси) тәуелді. Ӛмірдің бір орында тұрмайтыны белгілі. Адамның
айналасындағы жағдайлар үнемі ӛзгеріп отыратындықтан, оның әртүрлі психикалық
ӛзгешеліктері де біртіндеп ӛзгеріске түседі. Соған қарамастан, адам тану бойынша
зерттеу жүргізушілер адамның сыртқы кескін-келбеті, жүріс-тұрысы, сӛйлесу, сәлемдесу
әдебі, ұйықтау, отыру мәнері арқылы-ақ оның қандай мінезді, ақыл-парасатының, ерік
күшінің, белсенділігінің қаншалықты екенін аңғаруға болады деп есептейді.
Мінез
Мінез - бұл адамның әлеуметтік мінез-құлқының ерекшелігі. Ол әлеуметтік
топтағы жеке адамның ӛмір қалпын бейнелейді және жүктелген іске, адамдарға қарым-
қатысынан кӛрініп отырады. Күнбе күнгі тіршілікте адам, әдетте, менмен не кӛпшіл,
қайырымды не сараң, биязы не дӛрекі, батыл не солқылдақ, табанды, ержүрек не
байбалаңшыл болып сипатталады. Бұл сӛздер арқылы адамның бір нәрсеге (моральдық
қасиеттер), не мінез-құлық амалына (жеке адамның ерік сапалары) қатысы аталады.
Олай болса, мінездің негізіне жеке адамның моральдық-еріктік қасиеттері жатады.
Жеке адамға не адамдар тобына тән ӛзіндік қарым-қатынастар, мінез-құлық пен
қимыл қозғалыстардың тәсілдері - кісінің танымы мен іс-әрекетінде, тәрбие мен ӛзін-ӛзі
тәрбиелеу үрдісінде қалыптасады.
23
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
Балл Грамматика мен лексиканы дұрыс
қолдануы
Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
қабілеті
5
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын ӛте
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателерді жібереді.
Тақырыпты ӛте жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі
орынды.
Талқылау кезінде ӛз ойын толық жеткізе
алады.
4
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
қателер жібереді.
Тақырыпты жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып,
әрі орынды жеткізеді.
Талқылау кезінде ӛз ойын түсінікті
жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
3
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
орташа түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, қателері
байқалғанмен, түсінуге кедергі
тудырмайды.
Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір
қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады.
Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
жауаптарын алдын ала дайындап
келгендей кӛрінеді.
2
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
аздап түсінеді.
Сӛз саптауы нақты емес,
түсініспеушілікті тудырады.
Тақырыпты түсінуде қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тақырыпты ашуды дамыта
алмайды.
Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз ӛзін
кӛрсете алмайды.
1
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аясын ӛте аз
түсінеді.
Түсініспеушілікті тудыратын,
қайталанып келетін қателер жиі
кездеседі.
Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тіпті жауап бере алмайды.
Талқылау кезінде ӛте аз қатысады.
Оқылым
Тапсырма
Берілген үзінділерді оқып, сұрақтарға жауап беріңіз.[10]
А мәтіні
Кішкентай Марат пен Дархан кӛрші тұратын достар еді. Екеуі ылғи бос уақыттарын
бірге ӛткізетін. Бірақ Дархан денсаулығына байланысты далаға кӛп шықпайды. Сондықтан
да болар оның мінезі тұйық. Ал Мараттың мінезі кӛңілді, ақжарқын, досының қамын ойлап
жүретін бала.
Бір күні Марат орманға саяхатқа барады. Ол гүлдерді қызықтап жүріп, бір кӛбелекті
ұстап алады да, «қолыма түстің бе, енді мен сені жібермеймін, досым Дарханға апарып
беремін»- дейді. Бір кезде кӛбелек сӛйлегендей болады, «жіберші мені, Марат, мен сенің үш
тілегіңді орындаймын». Марат мәз болып, «маған велосипед керек»- дейді. Кӛбелек ӛз
жӛніне ұшып кетеді.
Кешкісін Марат үйіне келсе, әкесі оған расында да, велосипед сатып әперіпті. Ол
қуанып, велосипедімен ары-бері Дархан досының терезесінің алдынан ӛтеді. Досының
24
мұңлы кӛзін кӛріп, орманға келіп, маған велосипед те, қиялдағы ұялы телефон да қажет емес
деп ойлайды. Ол: «Арман кӛбелегі, досым аяғынан тік тұрып кетсінші, сол тілегімді
орындашы»,- деп жалынады.
Үйіне келсе, ата-анасы Дарханның шетелге дәрігерлерге кӛрінуге баратынын айтады.
Марат Дарханның келуін тағатсыздана күтеді. Бір күні Марат үйінде ұйықтап жатса, ӛзін
атап шақырған дауыстан оянып кетеді. Кӛзін ашса, қарсы алдында досы Дархан тұрады.
Қуанып кеткен Марат, ормандағы арман кӛбелегіне іштей алғысын жаудыртады.
1. Қай ақпарат мәтінге сәйкес? [1]
1. Марат пен Дархан нағыз тату достар.
2. Марат табиғат аясында ойнағанды ұнатпайды.
А) тек біріншісі
В) тек екіншісі
С) екеуі де бұрыс
D) екеуі де дұрыс
2. Қай абзацта Мараттың арманы орындалады? [1]
А) І
В) ІІ
С) ІІІ
D) ІV
3. Мәтіндегі Мараттың орнында сіз болсаңыз, не істер едіңіз? Ойыңызды
3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
Ә мәтіні
Мұрагер
Бір шалдың тӛрт ұлы болыпты. Бір күні шал ұлдарын жинап алып:
- Мен қартайдым. Біреуіңнің үй иесі болатын уақыттарың жетті. Кімнің ақылы байлығына
сай болса, сол мұрагерім болады. Әркім маған ӛз байлығы мен ақылын кӛрсетуі керек,—
дейді.
Үлкен ұлы асыл тас салған жүзігінің кӛзін кӛрсетіп:
- Міне, менің байлығым. Ал кім бай болса, сол ақылды,—дейді.
Екінші ұлы асыл киімдерін киіп, әдеміленіп келеді де:
- Мені осы түрімде кӛргендер ақылым мен байлығымның алдында бас иеді,— дейді.
Үшінші ұлы күміспен және алтынмен апталған белдігін буынады да:
- Мұндай белдікті ешкім, ешқашан тағынып кӛрген емес,—дейді.
Әкесі үлкен балаларына қарап, басын шайқайды да, ең кіші ұлына бұрылып:
- Сен неге үндемейсің? Сен қандай байлығыңмен мақтанасың?— дейді.
Сонда кенжесі:
- Менде асыл тасты жүзік те, сәнді киім де, алтын-күміспен апталған белдік те жоқ.
Тек жұмысқа жарамды екі қолым, арманымды орындауға ұмтылар жүрегім бар,— дейді.
Шалға кенже баласының тапқыр да ойлы сӛзі ұнайды.
- Жұмыс істей білген адам жұтамайды, - деп, ӛзінің кенже ұлын мұрагер атайды.
Үлкен балаларына інісінің айтқанынан шықпай, талабын орындауды ӛсиет етеді.
4. Әкесі нені анықтағысы келді? Балаларының ...
A. киім киісін
B. қазына мӛлшерін
C. ӛзін кӛрсетуін
D. ӛмірге бейімділігін
25
5. Мәтіннің қай бӛлігінде қымбат киім киген ұлы туралы айтылған?
A. басында
B. ортасында
C. соңында
6. Мәтіндегі ақсақал неліктен мұрагерлігін кенжесіне тапсырады? Ойыңызды
3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Балл қою кестесі
Оқылым
Сұрақ Жауап балл
1 А 1
2 D 1
3 Ықтимал жауабы: Мараттың орнында болсам, досыма жақсылық ойлар едім.
Оған әрқашан кӛмектесемін, ӛйткені досымның кӛңілі жай, дені сау
болғанын қалаймын. /Оқушы жауабы ескеріледі.
3
4 D 1
5 В 1
6 Ықтимал жауабы: Мәтіндегі ақсақал мұрагерлігін кенжесіне тапсырады.
Ӛйткені еңбек еткен адам,алдына мақсат қойып соған ұмтылады. Сондықтан
қарт кенжесіне сенімділік білдірді. / Оқушы жауабы ескеріледі.
3
Барлығы 10
Жазылым
Білім алушы екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды.
Жазба жұмысын (эссе) орындау керек.Зат есімдердің мағыналық түрлерін жалғаулар арқылы
қолданады
1. Қазақстанда велосипед жүргізушілеріне бұдан былай тротуармен жүруге тыйым
салынады. Тек қана велосипед жолақшаларын не кӛлік жолдарын пайдалануға рұқсат
беріледі.
Сауал: Сіздің ойыңызша елімізде велосипед жүргізушілері қозғалысына тротуармен жүруге
тыйым салу қажет пе?
2. Ел ішінде «мінез ӛзгермейді» деген ұғым бар. Мінез сәбилік пен кәмелеттік жас
аралығында отбасының қасиеттеріне сәйкес, ата-ананың үлгісімен, отбасының мәдени-
тұрмыстық, әлеуметтік жағдайларында негізін қалайды.
Сауал: Сіздің ойыңызша адамның мінезі ӛзгере ме?
[10]
Жазылымға арналған эссе үлгісі
Эссе құрылымы
Кіріспе
Негізгі бӛлім
Тезис (пікір) аргумент
Тезис (пікір) аргумент
Тезис (пікір) аргумент
Қорытынды
26
Елімізде велосипед жүргізушілері қозғалысына тротуармен жүруге тыйым салу қажет
пе?
Еуропа қалаларында кӛптеген адамдар велосипедпен жүреді, ӛйткені олар
велосипедтің жанар-жағармайды үнемдейтінін және қоршаған ортаның ластануын
азайтатынын біледі. Соған қарамастан, елімізде қала орталығында велосипедпен жүруге
тыйым салу туралы шешім шығарды. Ал мен бұл шешіммен толық келісемін. Осы тұрғыдан
ӛз кӛзқарасымды түсіндіріп ӛтсем... (ӛтейін, кетейін)
Менің ойымша, бұл шешім дұрыс. Біріншіден, біздің жолдарымыз Еуропадағыдай
велосипедпен жүруге арналмаған, олар тым тар және велосипедтерге арналған арнайы жол
жоқ. Сонымен қатар, велосипедтер бізге жол қауіпсіздігі жағдайында кӛмектеспейді, тіпті,
кейде велосипед айдаушылар жиі жол қозғалысы ережесін бұзады және қайғылы жағдайға
душар етеді. Тағы да айта кетер жайт, еліміздің солтүстік ӛңірінің ауа райы велосипед
жүрісіне қолайлы емес. Қыста жолдарда мұз қатады, күзгі және кӛктемгі жолдар жауынды,
сондықтан велосипед қозғалысына қиындық тудырады.
Екіншіден, кей адамдар велосипедпен жүру біздің денсаулығымызға пайдалы деп
жатады. Алайда, мен бұл пікірге толықтай келісе алмаймын, себебі кӛптеген жол
апаттарында велосипед айдаушылар жарақат алып жатады. Кей адамдар велосипед айдау
экологиямызға пайдалы деп қарсыласуы мүмкін. Бірақ сіз тезірек жүретін әрі жайлы кӛлік
түрі – автомобильге де арнайы тазарту құралын орната аласыз ғой.
Қорыта келе, бұл мәселеге түрлі пайым-кӛзқарастар бар. Меніңше, жолда арнайы
велосипед жүру жолы болмаған жағдайда қала орталығында велосипед айдауға тыйым
салынуы керек. Менің пікірімше, велосипед ауыл арасы сияқты қысқа жолдарда жүретін
кӛлік түрі болып табылады.
Балл қою кестесі
Жазылым
Балл саны Сипаттамасы
9-10 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін, әрі әсерлі етіп толық жеткізеді,қателерді жібермейді.
7-8 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын анық, әрі әсерлі етіп жеткізеді, жіберілген кейбір қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы негізінен тапсырмаға
сәйкес келеді, бірақ толықтай үйлесімді емес
Шығармашылық танытуға талпынады.
Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, жіберілген қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы жүйесіз.
Шығармашылық танытуда қателеседі.
Кейбір тіл құралдарын қолдану талпынысы жасалды.
Сӛз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жалпы қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жібереді.
27
1-2 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы сақталмаған.
Шығармашылық танытпайды.
Мазмұнға қатысты кейбір мәселелерге және мағынасына тоқталуға
талпынды, бірақ мақсатқа толық сәйкес келеді деп айту қиын.
Кӛркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем қолданылмаған.
Сӛздер кейде анық емес, құрылымдық қателер (мәтіндегі сӛздердің жұрнақ
арқылы жасалған сӛздерді дұрыс қолданылмауы) мағынаны толық түсінуге
қиындық келтіреді.
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы:40 минут (уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта ӛткізіледі)
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Кӛп таңдауы бар сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: біріншісі -
тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын
тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырм
а
Қамтылатын мақсаттар Тапсырмала
р түрлері
*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау
уақыты, мин
Балл
1
5.1.6.1 Коммуникативтік жағдаятқа сай
эмоционалды сӛздерді, дауыс ырғақтары
арқылы қыстырма, қаратпа, одағай
сӛздерді еркін қолданып, диалогке
даярлықсыз қатысу, ӛз пікірін білдіру
Толық жауап
ты қажет
ететін сұрақ
тар
Тапсырма жұппен орындалады. Білім
алушыларға 100-120 сӛзден тұратын тақырыпқа
қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке
отырып оқиды (немесе аудио арқылы
тыңдатуға болады).
Білім алушылар мәтінді тыңдау барысында
кӛркем бейнелеуіш сӛздерді, эмоционалды-
экспрессивті сӛздерді, тура және ауыспалы
мағыналы сӛздерді, кӛп мағыналы сӛздер,
омоним, антоним, синонимдерді мазмұндауда
қолдануы қажет. Тыңдаушы жұбы мәтін
мазмұны бойынша сұрақтар қояды. Дәл осылай
екінші оқушы тапсырманы қайталайды. Бағалау
екі оқушыға жеке-жеке қойылады. Тапсырма
оқушының тыңдаған мәтінін лексикалық
бірліктерді кӛркемдік ерекшелігіне сай
қолдануын бағалайды.
Тыңдалым мен
айтылым
сабақтан тыс,
қосымша
уақытта
ӛткізіледі (әр
білім алушыға
3-5 минут
беріледі)
5
5
2
5.2.4.1 ауызекі стильдегі мәтіндердің
мазмұнын, тақырыбын және тілдік
құралдарын салыстыру
Кӛп таңдауы
бар сұрақтар
Мәтінді оқып, мазмұны негізінде берілген
сұрақтарға жауап береді және мәтінге қатысты
ӛз пікірін, кӛзқарасын 2-3 сӛйлеммен жазады.
15 5
5
3 5.3.4.1 Эссенің кіріспе, негізгі, қорытынды
бӛлімдерін сақтай отырып, ӛзіне таныс
адамды, белгілі бір мекен мен оқиғаны
сипаттап не суреттеп жазу
5.3.2.1 Жанрлық ерекшеліктеріне сай
ресімделуі мен құрылымын сақтап, хат,
жарнама, хабарландыру құрастырып жазу
5.4.5.5 тӛл сӛз, тӛлеу сӛз, автор сӛзінің
жасалу жолдарын, қызметін білу, тӛл сӛзді
тӛлеу сӛзге айналдыру
Жазбаша
толық
жауапты
қажет ететін
сұрақтар
Білім алушылар ұсынылған екі тақырыптың
бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды.
Жазылым жұмысында жанрлық, стильдік
ерекшеліктерді ескеруі, кӛркемдегіш
құралдарды орынды қолдануы, орфографиялық
нормаға сай жазуы бағаланады.
Жазба жұмысын жанрына, жазылу талаптарына
сай құрастырады.
25 10
Барлығы 40 минут 30
29
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тапсырма
Мәтінді оқып шығып, кӛтерілген басты мәселені анықтаңыз. Ӛз кӛзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
Ӛз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді
қатысыңыз, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
Астрономиялық бақылаулар
Ерте кездің ӛзінде-ақ алыс сапарға саяхатқа шыққан адамдар түнде жұлдыздарға,
күндіз күнге қарап жол таба білген. Астрономиялық бақылаулар бүгінде халық
шаруашылығының қатарына: уақытты ӛлшеу, дәл географиялық карталарды жасау, теңізде,
әуеде, ғарыш кеңістігінде аспан шырақтары бойынша бағдар алу жатады. Дегенмен де
бүгінде астрономияның мәні бұлармен шектеліп қала алмайды. Ай мен Күн жүйесінің
ғаламшарларын зерттеу ӛзіміздің Жерімізді жақсырақ білуге тудырады. Жер айналасындағы
ғарыш кеңістігі мен Жерге жақын маңдағы аспан денелері қазірдің ӛзінде-ақ адам қызметінің
шеңберіне еніп отыр. Болашақта ғарышты игеру адам баласының ӛмір сүру ортасын
кеңейтеді, экологиялық кӛкейтесті мәселелерді шешуді жеңілдетеді.
Аспан денелерінің кӛрінбейтін сәулелерінің негізгі бӛлігі Жер атмосферасына жұтылады
және Жердің бетіне жетпейді. Сондықтан да Жерден жүргізетін бақылауды атмосферадан
тыс кеңістіктен жүргізумен толықтыруға болады.
Аспан түсінің көк болу себебі
Аспанның түсі неліктен кӛк? Аспан бізді қоршап тұратын ауадан тұрады. Бірақ басты
шалқайтып, кӛкке кӛз тіксек, жүзін бұлт торламаған, ашық аспанның түсі кӛк екенін кӛреміз.
Күнделікті жұтатын ауамыз кӛзге кӛрінбейтін, түссіз болғанымен аспанымыздың түсі кӛк.
Оның сыры неде?
Аспан барлық жерде де кӛкшіл түсті. Солтүстікте бозғылт, оңтүстікте қою кӛк, бізде ашық
кӛк түс. Аспанның алуан түрлі ғажайып түсі қалай пайда болады?
Аспан ауаға түскен күн сәулесі әсерінен сан түрлі түске енеді екен. Күн Жерге шуақ
шашады, ол Жер қабатын қоршап тұратын қалың ауа қабатына түседі екен.
Ал күннің шапағы қызыл, сары, жасыл, кӛк, қою кӛк секілді түрлі түсті болады.
Осындай алуан түсті сәуле қалың әуе қабаты арқылы таралғанда ауа сәулені ыдыратып,
шашыратады. Бірақ кӛк түс барлығынан кӛбірек бӛлінеді. Себебі, ауа қысқа толқынды
сәулелерді жақсырақ шашыратады. Ал кӛзге кӛрінетін сәулелердің ішіндегі толқыны ең
қысқасы – кӛк түс.
Міне, аспан түсінің бар құпиясы осында жатыр.
30
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
Балл Грамматика мен лексиканы дұрыс
қолдануы
Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
қабілеті
5
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын ӛте
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателерді жібереді.
Тақырыпты ӛте жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі
орынды.
Талқылау кезінде ӛз ойын толық жеткізе
алады.
4
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
қателер жібереді.
Тақырыпты жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып,
әрі орынды жеткізеді.
Талқылау кезінде ӛз ойын түсінікті
жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
3
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
орташа түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, қателері
байқалғанмен, түсінуге кедергі
тудырмайды.
Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір
қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады.
Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
жауаптарын алдын ала дайындап
келгендей кӛрінеді.
2
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
аздап түсінеді.
Сӛз саптауы нақты емес,
түсініспеушілікті тудырады.
Тақырыпты түсінуде қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тақырыпты ашуды дамыта
алмайды.
Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз ӛзін
кӛрсете алмайды.
1
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аясын ӛте аз
түсінеді.
Түсініспеушілікті тудыратын,
қайталанып келетін қателер жиі
кездеседі.
Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тіпті жауап бере алмайды.
Талқылау кезінде ӛте аз қатысады.
31
Оқылым
Тапсырма
Берілген тапсырмаларды орындаңыз.[10]
А мәтіні
Ӛткен жұмада Аян деген досым екеуміз хайуанаттар бағына саяхатқа барғанбыз.
Ол жерде ине шаншар орын жоқ екен. Досым екеуміз бір шетінен бастап аңдарды қарай
бастадық. Алдымен бірінші торда қолдарына білезік таққан қос маймыл отыр екен.
Жанымыздағы адамдардың айтуынша Африкадан әкелінсе керек. География сабағында
мұғалім Африканы мекендейтін хайуанаттар туралы қызықты мәліметтер айтқан болатын.
Аян екеуміз соны қасымыздағы балаларға айттық.
Әрі қарай жүре берегенімізде сусар мен тасбақаларды кӛрдік. Бұл
тасбақалар әлдеқайда үлкендеу екен. Бүркіт, сұңқар, бірқазандар да темір тордың ішінен
орын алыпты.
Сӛйтіп келе жатқан екеуміз бір қызыққа ұшырастық. Әдетте ерсілі-қарсылы ұшып
жүретін қарлығашты бір жігіт бұлбұлдай сайратып қойыпты. Қазақ киелі санаған құстың
бұлбұлша сайрағанына қайран қалдым. Иелерінің айтуынша алдағы уақытта піл
мен кӛкқұтан әкелінбекші екен. Міне, біздің қызықты саяхатымыз осылай аяқталды.
1. Тұжырымның дұрыс нұсқасын + белгісімен кӛрсетіңіз. [2]
Тұжырым Дұрыс Бұрыс
1 Хайуанаттар бағындағы тасбақалар біршама үлкен
екен.
2 Сұңқар мен бірқазандар тордың сыртына
жайғасыпты.
3 Екі дос қарапайым қарлығаштың әнші құстарша
сайрағанын естіп, таңғалады.
2.Мәтіндегі екі дос ӛздерінің танымдық білімдерін қолдана алды ма? Осы жайлы
ойыңызды 3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
Ә мәтіні
Хабарландыру
Биыл Абай Құнанбаевтыңмерейтойы бойынша дәстүрлі Абай оқулары Іле
Алатауының етегінде орналасқан Қазақстанның бұрынғы астанасы - Алматыда ӛткізіледі.
Қала еліміздің ғылыми және мәдени орталығы болып табылады. Алматы демалыс, түрлі
ойын-сауық мүмкіндіктерімен толық қамтамасыз етеді. Абай оқуы қатысушыларына таза
ауадағы табиғатымен ерекше Медеу мұз айдыны, Шымбұлақ тау шаңғы демалыс орны
мен Кӛктӛбе таулы бағынының тамаша кӛріністері және ондағы кӛрсетілетін қызметтер
ұсынылады.
32
3. Тұжырымның дұрыс нұсқасын + белгісімен кӛрсет. [2]
Тұжырым Дұрыс Бұрыс
1 Белгілі ұлы ақын мерейтойының құрметіне оқу
байқаулары ӛткізіледі.
2 Алматы қаласы тек еліміздің ғылыми және мәдени
орталығы болып саналады.
3 Абай оқуы қатысушыларына таза ауадағы демалыс
ұсынылып отыр.
4.Мәтіндегі сұлу табиғаттай сенің ӛлкеңде әсем кӛрініс табыла ма? Ӛз ӛлкеңіздің кӛркем
табиғатын сипаттап 3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
Балл қою кестесі
Оқылым
Сұрақ Жауап Балл
1 дұрыс
сырұб 2 2
3 дұрыс
4 Ықтимал жауабы:Мәтіндегі екі дос сабақта алған білімдерін
хайуанаттар бағына барғанда қолданды. Қандай аңның қайда
мекендейтінін біледі. Сондықтан қасындағыларға қызықты ақпарат
айтты./Оқушы жауабы ескеріледі.
3
5 дұрыс
сырұб 6 2
7 дұрыс
8 Оқушы жауабы ескеріледі. 3
Барлығы 10
Жазылым
Білім алушылар екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды. Жазба жұмысын орындау
керек.
1. Қазақ халқы ерте заманнан-ақ табиғатқа етене жақын ӛскендіктен ауа райын сол табиғат
құбылыстарына қарап болжағаны белгілі.Ата-бабаларымыздың ауа райы жайындағы қандай
жорамалдарын білесіз?Мәтін жазыңыз.Тӛл сӛз, тӛлеу сӛздерді қолданыңыз.
2. Сіз отбасыңызбен бірге аяқ астынан саяхатқа шығу керек болдыңыз. 3 күнге ӛз сынып
жетекшіңізден сұрануыңыз керек. Осыған байланысты ӛтініш (сұрану себебі, уақыты
кӛрсетілу керек) жазыңыз.
[10]
33
Балл қою кестесі
Жазылым
Балл саны Сипаттамасы
9-10 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін, әрі әсерлі етіп толық жеткізеді,қателерді жібермейді.
7-8 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын анық, әрі әсерлі етіп жеткізеді, жіберілген кейбір қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы негізінен тапсырмаға
сәйкес келеді, бірақ толықтай үйлесімді емес
Шығармашылық танытуға талпынады.
Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, жіберілген қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы жүйесіз.
Шығармашылық танытуда қателеседі.
Кейбір тіл құралдарын қолдану талпынысы жасалды.
Сӛз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жалпы қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жібереді.
1-2 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің)құрылымы сақталмаған.
Шығармашылық танытпайды.
Мазмұнға қатысты кейбір мәселелерге және мағынасына тоқталуға
талпынды, бірақ мақсатқа толық сәйкес келеді деп айту қиын.
Кӛркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем қолданылмаған.
Сӛздер кейде анық емес, құрылымдық қателер (мәтіндегі сӛздердің
жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс қолданылмауы) мағынаны
толық түсінуге қиындық келтіреді.
бағалаудың спецификациясы
«Қазақ тілі»
(оқыту қазақ тілінде)
5-сынып
МАЗМҰНЫ
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты .................................................................. 4
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ......................... 4
3. Күтілетін нәтижелер ................................................................................................................. 4
4. Ойлау дағдыларының деңгейі ................................................................................................. 5
5. Жиынтық бағалауды ӛткізу ережесі ....................................................................................... 6
6. Модерация және балл қою ...................................................................................................... 6
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ........................ 7
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ...................... 13
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ...................... 20
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ...................... 27
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына
сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға
бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу
мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
«Қазақ тілі» (бірінші тіл) пәні бойынша (Орта білім беру мазмұнын жаңарту
аясындағы) негізгі орта білім беру бағдарламасы (5- сынып)
3. Күтілетін нәтижелер
Тыңдалым және айтылым:
білім алушы қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени, оқу-
кәсіптік салалардағы мәтіндерін түсінеді; сӛйлесу тәртібінің, бағалаудың ашық және жабық
түрде берілген нысандарын таниды; әртүрлі ӛмірлік жағдаяттарда ауызша тілдік қарым-
қатынасты жүзеге асырады; тілдік қарым-қатынастың әртүрлі мақсаттары мен тактикаларын
іске асыру үшін түрлі тілдік құралдарды пайдалана отырып, әңгімеге бастамашы бола алады
және диалогты қолдайды; проблемалық сипаттағы ақпаратты жинақтай отырып, монолог
құрастырады; ӛз пікірін қорғайды және дәлелдейді; ӛз пікірін білдіре отырып, әңгіме
нысанасына қатысты сӛйлеушінің кӛзқарасын бағалайды; тақырыбы/басы/соңы бойынша
мәтін мазмұнын болжайды; ӛз сӛздерін ресімдеу кезінде грамматикалық, стилистикалық
нормаларды сақтайды.
Оқылым:
білім алушы әртүрлі типтегі, жанрлар мен стильдердегі мәтіндерден негізгі және егжей-
тегжейлі ақпаратты (мәтіндік, сандық, графикалық) түсінеді және ӛзінше түсіндіреді;
мәтіннің астарлы мағынасын түсінеді; зерттеп, шолып, таңдап, белгілеп оқуды, арнайы
ақпарат алу үшін оқуды, талдамалық оқуды, белгілі бір мақсатпен оқуды қоса алғанда, оқу
стратегияларын пайдаланады; әртүрлі дереккӛздерден қажетті ақпараттарды алады, оларды
талдайды және жинақтайды; қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени
және оқу-танымдық аяларына қатысты мәтіндердің құрылымдық, лингвистикалық және
стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады; дәлелдер мен фактілерді ажырата отырып,
ақпараттың ӛзектілігі мен құндылығы тұрғысынан мәтінді бағалайды.
Жазылым:
білім алушы естіген және оқыған ақпараттарын жинақтай отырып, әртүрлі типтегі,
жанрдағы және стильдегі мәтіндерді жазады; ақпаратты ұсынудың әртүрлі нысандарын
пайдалана отырып, мәтін құрастырады (оның ішінде, баспа); ұсынылған ақпаратты талдау
және бағалау қабілетін кӛрсете отырып, ӛзінің проблемалық сипаттағы мәтінін (мақала, эссе,
хат және т.б.) жазады; әртүрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндердің құрылымдық-
композициялық, тілдік ерекшеліктерін салыстырады; анықтамалық материалды пайдалана
отырып мәтіндерді түзетеді және редакциялайды; белгілі бір тақырып бойынша қарапайым,
күрделі және жан-жақты жоспар жасайды; орфографиялық, грамматикалық және
стилистикалық нормаларды сақтайды.
5
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Дағдылар
тобы
Ойлау
дағдыларының
деңгейі
Сипаттама Сұрақтар
түрі
Тыңдалым
мен
айтылым
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей
дағдылары
- тақырыптық мәтіндерді түсінеді;
- сӛйлесу ерекшеліктерін таниды;
- ауызша тілдік қарым-қатынасты жүзеге
асырады;
- тілдік құралдарды пайдаланады;
- әңгімеге, диалогке қатысады;
- ақпаратты жинақтайды;
- монолог құрастырады, ӛз пікірін қорғайды
және дәлелдейді;
- сӛйлеушінің кӛзқарасын бағалайды;
- мәтін мазмұнына болжау жасайды;
- грамматикалық, стилистикалық нормаларды
сақтайды.
Ауызша
толық
жауапты
қажет ететін
сұрақтар
Оқылым
және әдеби
тіл
нормалары
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей
дағдылары
- мәтіннің типін, жанры мен стилін түсінеді;
- мәтіндерден ақпаратты (мәтіндік, сандық,
графикалық) анықтайды;
- мәтіннің астарлы мағынасын түсінеді;
- зерттеп, шолып, таңдап, белгілеп, арнайы
ақпарат алу үшін оқуды біледі;
- оқу стратегияларын пайдаланады;
- әртүрлі дереккӛздерден қажетті
ақпараттарды алады, оларды талдайды және
жинақтайды;
- әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени
және оқу-танымдық мәтіндердің
құрылымдық, лингвистикалық және
стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады;
- дәлелдер мен фактілерді ажыратады;
- ақпараттың ӛзектілігі мен құндылығы
тұрғысынан мәтінді бағалайды.
Жазбаша
толық
жауапты
қажет ететін
сұрақтар
Жазылым
және әдеби
тіл
нормалары
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей
дағдылары
- ақпараттарды жинақтайды;
-әртүрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі
мәтіндерді жазады;
- ақпаратты пайдалана отырып, мәтін
құрастырады;
- ақпаратты талдау және бағалау қабілетін
кӛрсетеді;
- проблемалық сипаттағы мәтінді (мақала,
эссе, хат және т.б.) жазады;
- әртүрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі
мәтіндердің құрылымдық-композициялық,
тілдік ерекшеліктерін салыстырады;
- анықтамалық материалды пайдаланады;
- мәтіндерді түзетеді және редакциялайды; -
белгілі бір тақырып бойынша қарапайым,
күрделі және жан-жақты жоспар жасайды; -
орфографиялық, грамматикалық және
стилистикалық нормаларды сақтайды.
Жазбаша
толық
жауапты
қажет ететін
сұрақтар
6
5. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі кӛмек ретінде қолдануға
мүмкін болатын кез келген кӛрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер,
плакаттар немесе карталарды) жауып қойған дұрыс.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқау
оқылып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығы хабарланады. Білім алушыларға
жұмыс барысында бір-бірімен сӛйлесулеріне болмайтындығы ескертіледі. Нұсқаулықпен
таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау
басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтылады.
Білім алушылардың жұмысты ӛздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында кӛмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сӛздіктер немесе калькуляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне кӛз жеткізген дұрыс. Оларға жұмыс уақытында бір-біріне
кӛмектесулеріне, кӛшіріп алуларына және сӛйлесулеріне болмайтындығы ескертіледі.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты ӛшіргішпен ӛшірудің орнына, қарындашпен
сызып қою ұсынылады.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім
алушылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға
кӛмек беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, ӛзгертіп айтуға немесе кӛрсетуге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі
хабарлап отыру қажет.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын
тоқтатып, қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын ӛтіну керек.
6. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде
бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою
кестесіне сәйкес тексеру қажет.
7
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы:40 минут (уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта ӛткізіледі)
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Кӛп таңдауы бар сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: біріншісі -
тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын
тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмалар
түрлері
*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау уақыты,
мин
Балл
1
5.1.2.1Әлеуметтік-тұрмыстық,
әлеуметтік-мәдени, тақырыптарға
байланысты диалог,
монологтердегі (ән мәтіні,
хабарлама, жарнама, хабарландыру)
кӛтерілген мәселені түсіндіру
Толық жауапты
қажет ететін
сұрақтар
Тапсырма жұппен орындалады. Оқушыларға
60-80 сӛзден тұратын тақырыпқа қатысты
мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды
(немесе аудио арқылы тыңдатуға болады).
Оқушылар мәтінді тыңдау барысында
тақырыпқа қатысты кӛтерілген мәселені
мазмұндауда айтуы қажет. Тыңдаушы жұбы
мәтін мазмұны бойынша сұрақтар қояды. Дәл
осылай екінші оқушы тапсырманы
қайталайды. Бағалау екі оқушыға жеке- жеке
қойылады. Тапсырма оқушының тыңдаған
мәтінін лексикалық бірліктерді кӛркемдік
ерекшелігіне сай қолдануын бағалайды.
Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс,
қосымша уақытта
ӛткізіледі (әр білім
алушыға 3-5 минут
беріледі)
5
5
2-5
5.2.3.1 Хат, хабарлама, жарнама,
нұсқаулық, хабарландырудың
құрылымы мен ресімделуі арқылы
жанрлық ерекшеліктерін ажырату
5.4.1.1 Қазақ тілінің дыбыстар
жүйесін, үндестік заңын, емлелік
ерекшеліктерін ескере отырып,
орфографиялық нормаға сай жазу
Кӛп таңдауы бар
сұрақтар
Мәтінді оқып, мазмұны негізінде берілген
сұрақтарға жауап береді және мәтінге қатысты
ӛз пікірін, кӛзқарасын 2-3 сӛйлеммен жазады.
Жұмысында жанрлық, стильдік ерекшеліктерді
ескеруі, кӛркемдегіш құралдарды орынды
қолдануы, орфографиялық нормаға сай жазуы
бағаланады.
15 10
6 5.3.5.1 Оқылым және тыңдалым
материалдары бойынша негізгі
ақпараттарды сақтай отырып,
жинақы мәтін жазу
5.4.1.1 қазақ тілінің дыбыстар
жүйесін, үндестік заңын, емлелік
ерекшеліктерін ескере отырып,
орфографиялық нормаға сай жазу
Жазбаша толық
жауапты қажет
ететін сұрақтар
Білім алушылар ұсынылған екі тақырыптың
бірін таңдап, жазба жұмысын (жинақ мәтін)
орындайды.
Жазба жұмысында жұрнақ арқылы жасалған
туынды сӛздерді, күрделі сӛздерді орынды
қолдануы, орфографиялық нормаға сай жазуы
бағаланады.
25 10
Барлығы 40 минут 30
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі » пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тапсырма
Мәтінді оқып шығып, кӛтерілген басты мәселені анықтаңыз. Ӛз кӛзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
Ӛз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді
қатысыңыз, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
Ағылшын тілінің мамандық үшін маңызы
Ӛзге тілді үйрену, оны жетік меңгеру — бұл ең алдымен халықаралық қатынастар
кезінде айрықша рӛл атқаратыны баршамызға аян. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев: «Әрбір
Қазақстандық үш тілді жетік меңгеруі керек. 2020 жылға дейін ағылшын тілін білетін
тұрғындар саны біршама кӛбеюі керек» — деп айтқан еді. Тіл үйренудің ешқандай зияны
жоқ, керісінше пайдасы ұшан-теңіз. Туған тіліңді білуге тиісті емессің, міндеттісің дер едім.
Ал басқа мемлекеттің алдында ӛз еліңнің дәрежесінің биік екенін мойындату үшін жеті тілді
жетік меңгеру артық етпейді.
2-мәтін
Көп тіл білгеннің пайдасы
Қазақ тілін мемлекеттік тіл ретінде қастерлейміз, біле жүреміз. Орыс тілін қатынас
тілі ретінде қолданамыз, есте сақтаймыз. Ағылшын тілін әлемдік аренаға ену үшін енгіземіз,
үйренеміз. Қазақстанда тілдердің үштұғырлығы жобасы жүзеге асырыла бастады. Осы жоба
аясында қазақ, орыс және ағылшын тілдерін үйренуге жағдайлар жасалуда. Сонымен бірге,
осы ретте халықтың біраз бӛлігі еліміздің мемлекеттік тілі – қазақ тілі екендігін білу
шарт. Кӛптілділік — заман талабы. Бір халықтың мәдениетін басқаларымен салыстыру
арқылы ғана, әлем суретін әр алуан әрі тұтас кӛруге мүмкіндік беретін ұлттық мәдениеттің
барлық ерекшеліктерін және құндылықтарын сезінуге болады.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
Балл Грамматика мен лексиканы дұрыс
қолдануы
Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
қабілеті
5
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын ӛте
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателержібереді.
Тақырыпты ӛте жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі
орынды.
Талқылау кезінде ӛз ойын толық жеткізе
алады.
4
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
қателер жібереді.
Тақырыпты жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып,
әрі орынды жеткізеді.
Талқылау кезінде ӛз ойын түсінікті
жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
3
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
орташа түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, қателері
байқалғанмен, түсінуге кедергі
Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір
қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады.
10
тудырмайды. Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
жауаптарын алдын ала дайындап
келгендей кӛрінеді.
2
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
аздап түсінеді.
Сӛз саптауы нақты емес,
түсініспеушілікті тудырады.
Тақырыпты түсінуде қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тақырыпты ашуды дамыта
алмайды.
Талқылау кезінде қолдаусыз ӛзін жақсы
кӛрсете алмайды.
1
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аясын ӛте аз
түсінеді.
Түсініспеушілікті тудыратын,
қайталанып келетін қателер жиі
кездеседі.
Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тіпті жауап бере алмайды.
Талқылау кезінде ӛте аз қатысады.
Оқылым
Тапсырма
Берілген үзінділерді оқып, сұрақтарға жауап беріңіз.
А мәтіні
І Құралай Заманбекқызы Нұрқаділова – қазақстандық дизайнер, суретші, стилист.
«Kuralai» сән үйінің басшысы. Қазақстан Республикасының Ұлттық Сән Палатасының
атқарушы директоры.
ІІ. Оқушы кезімнен-ақ достарымның арасында кӛшбасшы болуға тырысатынмын. Сыныпта
болған мәселелерді шешіп, балалар арасындағы достыққа кӛп кӛңіл бӛлетінмін. Алғашқы
қоңырау, соңғы қоңырау сияқты кез келген іс-шараға үнемі қатысатын едім.
ІІІ. Дизайнерлік салада жүргеніңізге қанша жыл болды?
- Бұл салада жүргеніме жиырма алты жылдан асты. Ал менің «Kuralai» сән үйіме биыл
жиырма екі жыл толды. Мен ӛз идеяларымды бойжетіп келе жатқанымда-ақ қағаз бетіне
түсіре бастаған болатынмын. Сән салонымда қанша бӛлме болатынын, ол бӛлмелерде
қандай жиһаздар қалай орналасатынын және қанша адам қызмет ететіндерін дәптерге
түсіргенді ұнатушы едім. Нәтижесінде 1994 жылы ӛзімнің сән үйімді аштым.
1. Мәтіндегі сән шебері бала кезінде қандай болған? [1]
A. ақылды
B. белсенді
C. зерек
D. сәнқой
2. Суретшінің болашағына құрған жоспары туралы қай абзацта айтылған? [1]
A. І
B. ІІ
C. ІІІ
3. Сіз берілген мәтіннің кейіпкері сияқты ӛз болашағыңызды жоспарлау дұрыс деп ойлайсыз
ба? Ойыңызды 3 сӛйлеммен жазыңыз.
[3]
Ә мәтіні
11
Хабарландыру
2016 жылдың 14 мамырында Отбасы дәстүрін, ӛнегелі құндылықтарды жаңғырту
мақсатында «Мерейлі отбасы» атты байқау ӛтеді. Бұл байқауға аймақтан кӛптеген отбасы
қатысып, ӛздерінің дәстүрлерін ортаға салады. Сіздерді де конкурсқа қатысуға шақырамыз.
Ұйымдастырушы:Оңтүстік Қазақстан Әкімдігі, Білім басқармасы
Ӛтетін орны: Оңтүстік Қазақстан облысы, Шымкент қаласы, Нұрсәт мӛлтекауданы,
Астана даңғылы, №6 мекенжайында орналасқан «Ж.Шанин атындағы Оңтүстік Қазақстан
облыстық қазақ драма театры» мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны ғимараты.
Басталуы: сағат 14:00-де
Ескерту:Байқауға қатысушылар жол мен баспана қаражатын ӛздері кӛтереді.
Ұйымдастырушылар қаланың кӛрікті жерлеріне қызықты экскурсия ұсынады.
Келемін деушілерге есік ашық!
1. Мәтінде аталған байқау не үшін ұйымдастырылды?[1]
A. Аймақтық салт-дәстүрлерді жалғастыру үшін
B. Әр жанұяның тек мерейлі отбасы болуы үшін
C. Жанұяның әдет-ғұрпын, үлгілі мұраны жалғастыру үшін
D. Қаланың әсем жерлерімен танысып қайту үшін
2. Жәнібектің отбасы байқауға қатысу үшін ақшаны қайдан алады?[1]
A. Аймақтық қордан
B. Білім басқармасынан
C. Облыс әкімдігінен
D. Отбасы қорынан
3. Мәтінде аталған байқау сияқты шаралардың ӛткізілгені дұрыс деп ойлайсыз ба? Ӛз
пікіріңізді 3 сӛйлеммен білдіріңіз. [3]
Балл қою кестесі
Оқылым
Сұрақ Жауап Балл
1 В 1
2 С 1
3 Ықтимал жауабы:Ӛз болашағыңды жоспарлаған дұрыс.
Армандап, алдыңа мақсат қоя білсең, жетістікке жетесің./Оқушы
жауабы ескеріледі.
3
4 С 1
5 D 1
6 Ықтимал жауабы:Мәтінде аталған байқау сияқты шаралардың
ӛткізілгені дұрыс деп ойлаймын. Отбасы дәстүрлері
ынтымақшыл, мерейлі болуына әсер етеді./ Оқушы жауабы
ескеріледі.
3
Барлығы 10
Жазылым
Оқушылар екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды.
Жазба жұмысын (мәтін) орындаңыз.Орфографиялық нормаға сай жазыңыз.
1) «Үш тілдімеңгеру» – еркіндіктің, бүкіл әлем бойынша жүріп-тұрудың кепілі»
тақырыбында мектеп журналына ойыңызды сипаттап жазыңыз.
12
2) Беташар – қазақтың келін түсіргенде жасалатын салтының бірі. Дәстүрлі беташар,
әдетте, тойға жиналған халық тарқар кезде ӛткізілген. «Беташар» салты туралы не
білесіз? Мәтінде аргументтер келтіре отырып, ойыңызды сипаттап жазыңыз.
[10]
Балл қою кестесі
Жазылым
Балл саны Сипаттамасы
9-10 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін, әрі әсерлі етіп толық жеткізеді, қателерді жібермейді.
7-8 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын анық, әрі әсерлі етіп жеткізеді, жіберілген кейбір қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы негізінен тапсырмаға
сәйкес келеді, бірақ толықтай үйлесімді емес.
Шығармашылық танытуға талпынады.
Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, жіберілген қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы жүйесіз.
Шығармашылық танытуда қателеседі.
Кейбір тіл құралдарын қолдану талпынысы жасалды.
Сӛз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жалпы қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жібереді.
1-2 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы сақталмаған.
Шығармашылық танытпайды.
Мазмұнға қатысты кейбір мәселелерге және мағынасына тоқталуға
талпынады, бірақ мақсатқа толық сәйкес келеді деп айту қиын.
Кӛркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем қолданылмаған.
Сӛздер кейде анық емес, құрылымдық қателер (мәтіндегі сӛздердің жұрнақ
арқылы жасалған сӛздерді дұрыс қолданылмауы) мағынаны толық түсінуге
қиындық келтіреді.
13
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы:40 минут (уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта ӛткізіледі)
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Кӛп таңдауы бар сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: біріншісі -
тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын
тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмалар
түрлері
*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау
уақыты, мин
Балл
1
5.1.5.1 тыңдалған мәтін мазмұны
негізінде сұрақтарға жауап беру,
кӛтерілген мәселе бойынша ӛз
ойын білдіру
5.4.3.1 омоним, антоним,
синонимдерді кӛркемдік
ерекшеліктеріне сай қолдану
Толық жауап
ты қажет ететін
сұрақтар
Тапсырма жұппен орындалады. Білім алушыларға
80-100 сӛзден тұратын тақырыпқа қатысты
мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып оқиды
(немесе аудио арқылы тыңдатуға болады).
Білім алушылар мәтінді тыңдау барысында мәтін
мазмұны негізінде сұрақтарға жауап беруіғ
кӛтерілген мәселе бойынша ӛз ойын білдіруі
қажет. Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны бойынша
сұрақтар қояды. Дәл осылай екінші оқушы
тапсырманы қайталайды. Бағалау екі оқушыға
жеке-жеке қойылады. Тапсырма оқушының
тыңдаған мәтінін лексикалық бірліктерді
кӛркемдік ерекшелігіне сай қолдануын бағалайды.
Тыңдалым мен
айтылым сабақтан
тыс, қосымша
уақытта ӛткізіледі
(әр білім алушыға
3-5 минут
беріледі)
5
5
2-5
5.2.2.1 лексиканың ауызекі сӛйлеу
және жазба стильдік
айырмашылықтарын мәтіндер
арқылы тану
5.4.3.1 омоним, антоним,
синонимдерді кӛркемдік
ерекшеліктеріне сай қолдану
Кӛп таңдауы бар
сұрақтар
Мәтінді оқып, мазмұны негізінде берілген
сұрақтарға жауап береді және мәтінге қатысты ӛз
пікірін, кӛзқарасын 2-3 сӛйлеммен жазады.
Тура және ауыспалы мағыналы сӛздерді, кӛп
мағыналы сӛздер, омоним, антоним,
синонимдерді кӛркемдік ерекшеліктеріне сай
қолданады.
15 5
5
6 5.3.4.1 Эссенің кіріспе, негізгі,
қорытынды бӛлімдерін сақтай
отырып, ӛзіне таныс адамды,
белгілі бір мекен мен оқиғаны
сипаттап не суреттеп жазу
5.4.4.1 жұрнақ арқылы жасалған
туынды сӛздерді және күрделі
сӛздерді ауызша және жазбаша
тілдесім барысында қолдану
Жазба
ша толық жауап
ты қажет ететін
сұрақтар
Білім алушылар ұсынылған екі тақырыптың бірін
таңдап, жазба жұмысын орындайды.
Жазылым жұмысында жұрнақ арқылы жасалған
туынды сӛздерді және күрделі сӛздерді ауызша
және жазбаша тілдесім барысында қолдануы
бағаланады.
25 10
Барлығы 40 минут 30
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тапсырма
Мәтінді оқып шығып, кӛтерілген басты мәселені анықтаңыз. Ӛз кӛзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
Ӛз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді
қатысыңыз, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
Жануарлар – тірі организмдер дүниесіндегі негізгі екі топтың бірі (екіншісі –
ӛсімдіктер); жүруге және сезінуге бейім тіршілік иесі; негізінен, дайын органикалық
қосылыстармен қоректенетін гетеротрофты организмдер. Жануарлар құрылысына қарай
бір клеткалы организмдер және кӛп клеткалылар болып екі топқа бӛлінеді. Жер бетінде
жануарлар прокариоттар (ядросыз организмдер), балдырлар, саңырауқұлақтардан кейін
пайда болған. Палеонтологиялық зерттеулерге қарағанда олардың жасы – 0,8 млрд.
жылдан аспайды (1998). Жануарлардың дамуы да қоршаған ортаның эволюциялық
дамуына сәйкес қалыптасқан. Эволюциялық ӛзгерістер сыртқы ортаның ӛзгерісіне
организмдердің бейімделуімен ұштасады. Мысалы, құрлық жануарларының арғы тегі су
жануарлары болып саналады. Ал қоршаған ортаға бейімделе алмаған құрлық жануарлары
бұрынғы тіршілік ортасында қалып қойған.
Жануарлардың ӛнімділігін арттыруды, тиімді пайдалануды және табиғаттағы қорын
сақтауды зоология ғылымы мен оның салалары зерттейді.
Жануарлар туралы ертегілер
Жануарлар туралы ертегілер, хайуанаттар туралы ертегілер — ертегінің кӛне
замандағы мифтер мен әр түрлі тұрмыстық, аңшылық әңгімелердің негізінде пайда болып,
кейінгі замандардағы адамдар мінезін, олардың ӛзара қатынасы мен байланысын
аллегориялық түрде жан-жануарлар бейнесі арқылы тұспалдап кӛрсететін түрі. Жануарлар
туралы ертегілер, негізінен, үш топқа бӛлінеді: этиологиялық жануарлар туралы ертегілер,
классикалық жануарлар туралы ертегілер және мысал ертегілер (аполог). Этиологиялық
жануарлар туралы ертегілер — ӛзінің шығу мерзімі жағынан мұндай ертегілердің ең
кӛнесі. Мұнда хайуанаттардың сыртқы пішіндегі немесе жүріс-тұрысы, мінез-құлқындағы
бір ерекшелігі, оның солай болу себебі жайында баяндалады. Бұл топтағы ертегілердің
басты ерекшелігі — оқиғаны себеп-салдарлы сипатта баяндауы және байырғы
синкреттілікті сақтап қалуы мен этиологиялық мифке жақын болуы. Бұл ертегілердегі
хайуанаттардың сипаттамасы басқа елдер ертегілермен сарындас. Мысалы, түлкі — аса
айлакер, екіжүзді, алаяқ қу, қасқыр мен жолбарыс — адуынды озбыр, қара күш иесі, аю —
икемсіз, қарабайыр, т.б.
16
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
Бал Грамматика мен лексиканы дұрыс
қолдануы
Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
қабілеті
5
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын ӛте
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателерді жібереді.
Тақырыпты ӛте жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі
орынды.
Талқылау кезінде ӛз ойын толық жеткізе
алады.
4
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын жақсы
түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда қателер
жібереді.
Тақырыпты жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып,
әрі орынды жеткізеді.
Талқылау кезінде ӛз ойын түсінікті
жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
3
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын орташа
түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, қателері
байқалғанмен, түсінуге кедергі
тудырмайды.
Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
бірақ күрделі сұрақтарды талдауда
едәуір қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады.
Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
жауаптарын алдын ала дайындап
келгендей кӛрінеді.
2
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын аздап
түсінеді.
Сӛз саптауы нақты емес, түсініспеушілікті
тудырады.
Тақырыпты түсінуде қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тақырыпты ашуды дамыта
алмайды.
Талқылау кезінде қолдаусыз ӛзін жақсы
кӛрсете алмайды.
1
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аясын ӛте аз
түсінеді.
Түсініспеушілікті тудыратын, қайталанып
келетін қателер жиі кездеседі.
Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тіпті жауап бере алмайды.
Талқылау кезінде ӛте аз қатысады.
Оқылым
Тапсырма
Берілген тапсырмаларды орындаңыз.
[10]
А мәтіні
Б. Тұржан, фотограф: Хобби ӛмірлік ісіме айналды
– Фотоға түсіру әлеміне қалай келдіңіз?
– Ӛзім мектеп жасынан бастап ұйымдастырушылыққа жақсы болатынмын. Сонымен қатар
музыкалық мектепте оқып, ән айтатынмын, жалпы айтқанда шығармашыл адам едім.
Мектеп жасында кішкентай фотоаппаратыммен сыныптастарымды суретке түсіріп
жүргенде, қызығушылығым ӛмірлік ісіме айналып кетті. Мектеп уақытында суретке
түсіру мен үшін хобби болатын, ал қазір нағыз ӛнердің бірі деп есептеймін.
– Суретке қай жерде түсіргенді жақсы көресіз?
– Маған табиғатта суретке түсіру қатты ұнайды, ал студияда жарықтардың,
кӛлеңкелердің қосындысын қолдану бір керемет әсер береді. Дегенмен де табиғаттың
орны ерекше ғой!
17
– Ең алғаш түсірген суретіңіз есіңізде ме?
– Ең алғаш түсірген суретім, тұңғыш тапсырмам есімде. Сол уақытта несиеге
фотоаппартты сатып алдым. Досым хабарласып:«Cенің фотоаппаратың бар ғой, мектеп
бітірушілерін суретке түсіруге қалай қарайсың?»,- деген еді. Мен үшін бастысы қаржы
емес, бастысы- суретті сапалы түрде шығару.
-Сұхбатыңызға рақмет!
Сұхбаттасқан Ғалымжан Сәңкібаев
1. Тұжырымның дұрыс нұсқасын + белгісімен кӛрсетіңіз. [2]
Тұжырым Дұрыс Бұрыс
1 Мәтін кейіпкері мектеп қабырғасында
жүргенде ӛз кәсібін таңдаған.
2 Б.Тұржан суретке табиғат аясында түсіргенді
ұнатады.
3 Суретке түсіруші үшін маңыздысы – еңбегінің
жақсы бағалануы.
2. Мәтін кейіпкері сияқты сенде де нақты хобби бар ма? Ол қандай іс екенін түсіндіріп, 3
сӛйлем кӛлемінде жазыңыз.
[3]
Ә мәтіні
Ақпараттық хабарлама
1 маусым күні сағат 10.00-де Республика Сарайы алдындағы алаңда Балаларды
қорғаудың халықаралық күніне арналған «Біз – сенің балаларыңбыз, Қазақстан! Біз жаңа
әлемде ӛмір сүретін боламыз» атты мерекелік шаралар ӛтеді.
Бағдарлама аясында:«Мейірім жұлдыздары жарқырайды» атты балалардың
қалалық фестивалінің ашылуы болады. Онда ұлттық спорт ойындары, отбасылық
эстафета, балабақшалар мен спорт мектептері түлектерінің спартакиадасы, балалар
суретінің байқауы және тағы басқа шаралар ұйымдастырылады.
Бұл күні қала кинотеатрларында балаларға арналған фильмдер мен мультфильмдер
тегін кӛрсетіледі.
1 маусым күні сағат 12.00-де Алматы циркінде мектеп-интернаттар мен тұрмысы тӛмен
отбасылар балалары үшін цирк әртістерінің қатысуымен «Жануарлар әлемі» атты жабайы
хайуандардың (аю, жолбарыс, арыстан, қасқыр) ӛнері
ұсынылады.Ұйымдастырушы:Алматы қаласы әкімінің баспасӛз қызметі.
Тұжырымның дұрыс нұсқасын + белгісімен кӛрсет. [2]
Тұжырым Дұрыс Бұрыс
5 Халықаралық балаларды қорғау күніне арналған
шарада кӛптеген ойындар ұйымдастырылады.
6 Мерекелік бағдарламаға тек балабақшалар мен спорт
мектептерінің түлектері қатысады.
7 Бұл күні жағдайы тӛмен жанұя балаларына цирк
әртістері тегін концерт кӛрсетеді.
3. Мәтіндегі шаралардың барлығы кім және не үшін ұйымдастырылады деп ойлайсыз?
Ойыңызды 3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
18
Балл қою кестесі
Оқылым
Сұрақ Жауап балл
1 дұрыс
сырұд 2 2
3 бұрыс
4 Оқушы жауабы ескеріледі. 3
5 дұрыс
сырұб 6 2
7 дұрыс
8 Ықтимал жауабы:Мәтіндегі шаралардың барлығы балалар үшін
ұйымдастырылады деп ойлаймын. Қазақстанда балалардың
жарқын болашағына барлық жағдай жасалған. Балалар-еліміздің
болашағы, үміті./ Оқушы жауабы ескеріледі.
3
Барлығы 10
Жазылым
Оқушылар екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды.
Құрамы 120-150 сӛзден тұратын жазба жұмысын орындау керек.Омоним, антоним,
синонимдерді кӛркемдік ерекшеліктеріне сай қолданады.
1. Сіз «Уақыт» сӛзінің мәні мен маңызын ойланып кӛрдіңіз бе? Бәріміз бұл сӛздің мән-
мағынасын білеміз, бірақ оның маңызы туралы аз ойланатын сияқтымыз. Халықта
мынадай сӛз бар: «Ӛмірдегі ең қиын үш нәрсе: сыр сақтау, уәдеде тұру және уақытты
босқа ӛткізбеу». Сіз ең жақын досыңыздың бос уақытын қалай ӛткізетінін сипаттап эссе
жазыңыз.
2. «Қазақстанның Қызыл кітабы» – Қазақстан Республикасы аумағында жойылып кету
қаупі тӛнген және сирек кездесетін жануарлар мен ӛсімдіктердің сипаттамасы берілген
арнайы басылым екені белгілі. Қызыл кітапқа енген қандай жануарлар мен ӛсімдіктерді
білесіз? Жауабыңызды сипаттап жазыңыз.
[10]
19
Балл қою кестесі
Жазылым
Балл саны Сипаттамасы
9-10 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін, әрі әсерлі етіп толық жеткізеді,қателерді жібермейді.
7-8 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын анық, әрі әсерлі етіп жеткізеді, жіберілген кейбір қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы негізінен тапсырмаға
сәйкес келеді, бірақ толықтай үйлесімді емес
Шығармашылық танытуға талпынады.
Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, жіберілген қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің)құрылымы жүйесіз.
Шығармашылық танытуда қателеседі.
Кейбір тіл құралдарын қолдану талпынысы жасалды.
Сӛз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жалпы қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жібереді.
1-2 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы сақталмаған.
Шығармашылық танытпайды.
Мазмұнға қатысты кейбір мәселелерге және мағынасына тоқталуға
талпынды, бірақ мақсатқа толық сәйкес келеді деп айту қиын.
Кӛркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем қолданылмаған.
Сӛздер кейде анық емес, құрылымдық қателер (мәтіндегі сӛздердің жұрнақ
арқылы жасалған сӛздерді дұрыс қолданылмауы) мағынаны толық түсінуге
қиындық келтіреді.
20
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы:40 минут (уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта ӛткізіледі)
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Кӛп таңдауы бар сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын
тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмалар
түрлері
*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау
уақыты, мин
Балл
1
5.1.5.1 тыңдалған мәтін мазмұны
негізінде сұрақтарға жауап беру,
кӛтерілген мәселе бойынша ӛз ойын
білдіру
Толық жауап
ты қажет ететін
сұрақ
тар
Тапсырма жұппен орындалады.
Оқушыларға 80-100 сӛзден тұратын
тақырыпқа қатысты мәтіндер беріледі,
оқушы жеке отырып оқиды (немесе аудио
арқылы тыңдатуға болады).
Білім алушылар мәтінді тыңдау
барысында тақырыпқа қатысты кӛтерілген
мәселені мазмұндауда қолдануы қажет.
Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны бойынша
сұрақтар қояды. Дәл осылай екінші
оқушы тапсырманы қайталайды. Бағалау
екі оқушыға жеке-жеке қойылады.
Тапсырма оқушының тыңдаған мәтінін
лексикалық бірліктерді кӛркемдік
ерекшелігіне сай қолдануын бағалайды.
Тыңдалым мен
айтылым сабақтан
тыс, қосымша
уақытта ӛткізіледі
(әр білім алушыға
3-5 минут
беріледі)
5
5
2-5
5.2.2.1 Лексиканың ауызекі сӛйлеу және
жазба стильдік айырмашылықтарын
мәтіндер арқылы тану
5.4.2.2 зат есімдердің мағыналық
түрлерін мәнмәтін аясында жалғаулар
арқылы түрлендіріп қолдану
Кӛп таңдауы бар
сұрақтар
Мәтінді оқып, мазмұны негізінде берілген
сұрақтарға жауап береді және мәтінге
қатысты ӛз пікірін, кӛзқарасын 2-3
сӛйлеммен жазады.
Зат есімдердің мағыналық түрлерін
мәнмәтін аясында жалғаулар арқылы
түрлендіріп қолдана алуы қажет.
15 5
5
6 5.3.4.1 Эссенің кіріспе, негізгі,
қорытынды бӛлімдерін сақтай отырып,
ӛзіне таныс адамды, белгілі бір мекен
мен оқиғаны сипаттап не суреттеп жазу
Жазбаша толық
жауапты қажет
ететін сұрақтар
Білім алушылар ұсынылған екі
тақырыптың бірін таңдап, сипаттап не
суреттеп жазба жұмысын орындайды.
Жазылым жұмысында жанрлық, стильдік
ерекшеліктерді ескеруі, эссе
құрылымының сақталуы, кӛркемдегіш
құралдарды орынды қолдануы,
орфографиялық нормаға сай жазуы
бағаланады.
25 10
Барлығы 40 минут 30
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тапсырма
Мәтінді оқып шығып, кӛтерілген басты мәселені анықтаңыз. Ӛз кӛзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
Ӛз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысыңыз,
пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
Адамның жан дүниесі және сыртқы келбеті
Бұл ӛмірде адамдардың жандүниесін танып-білудің, әрқайсысының сана-
сезімімен санаса келіп, олардың жеке-дара ӛзгешеліктерін түсіне білудің маңызы
айрықша. Ол әрине, ӛзара қарым-қатынас жасау, сыйласу барысында анықталатын
қасиеттер. Тек есте болатын бір жағдай, жеке адамның әртүрлі ерекшеліктерінің дамып,
қалыптасуы оның ӛзі ӛмір сүріп отырған ортасына, ондағы қоғамдық қатынастарға
(экономикалық, саяси) тәуелді. Ӛмірдің бір орында тұрмайтыны белгілі. Адамның
айналасындағы жағдайлар үнемі ӛзгеріп отыратындықтан, оның әртүрлі психикалық
ӛзгешеліктері де біртіндеп ӛзгеріске түседі. Соған қарамастан, адам тану бойынша
зерттеу жүргізушілер адамның сыртқы кескін-келбеті, жүріс-тұрысы, сӛйлесу, сәлемдесу
әдебі, ұйықтау, отыру мәнері арқылы-ақ оның қандай мінезді, ақыл-парасатының, ерік
күшінің, белсенділігінің қаншалықты екенін аңғаруға болады деп есептейді.
Мінез
Мінез - бұл адамның әлеуметтік мінез-құлқының ерекшелігі. Ол әлеуметтік
топтағы жеке адамның ӛмір қалпын бейнелейді және жүктелген іске, адамдарға қарым-
қатысынан кӛрініп отырады. Күнбе күнгі тіршілікте адам, әдетте, менмен не кӛпшіл,
қайырымды не сараң, биязы не дӛрекі, батыл не солқылдақ, табанды, ержүрек не
байбалаңшыл болып сипатталады. Бұл сӛздер арқылы адамның бір нәрсеге (моральдық
қасиеттер), не мінез-құлық амалына (жеке адамның ерік сапалары) қатысы аталады.
Олай болса, мінездің негізіне жеке адамның моральдық-еріктік қасиеттері жатады.
Жеке адамға не адамдар тобына тән ӛзіндік қарым-қатынастар, мінез-құлық пен
қимыл қозғалыстардың тәсілдері - кісінің танымы мен іс-әрекетінде, тәрбие мен ӛзін-ӛзі
тәрбиелеу үрдісінде қалыптасады.
23
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
Балл Грамматика мен лексиканы дұрыс
қолдануы
Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
қабілеті
5
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын ӛте
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателерді жібереді.
Тақырыпты ӛте жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі
орынды.
Талқылау кезінде ӛз ойын толық жеткізе
алады.
4
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
қателер жібереді.
Тақырыпты жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып,
әрі орынды жеткізеді.
Талқылау кезінде ӛз ойын түсінікті
жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
3
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
орташа түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, қателері
байқалғанмен, түсінуге кедергі
тудырмайды.
Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір
қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады.
Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
жауаптарын алдын ала дайындап
келгендей кӛрінеді.
2
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
аздап түсінеді.
Сӛз саптауы нақты емес,
түсініспеушілікті тудырады.
Тақырыпты түсінуде қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тақырыпты ашуды дамыта
алмайды.
Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз ӛзін
кӛрсете алмайды.
1
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аясын ӛте аз
түсінеді.
Түсініспеушілікті тудыратын,
қайталанып келетін қателер жиі
кездеседі.
Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тіпті жауап бере алмайды.
Талқылау кезінде ӛте аз қатысады.
Оқылым
Тапсырма
Берілген үзінділерді оқып, сұрақтарға жауап беріңіз.[10]
А мәтіні
Кішкентай Марат пен Дархан кӛрші тұратын достар еді. Екеуі ылғи бос уақыттарын
бірге ӛткізетін. Бірақ Дархан денсаулығына байланысты далаға кӛп шықпайды. Сондықтан
да болар оның мінезі тұйық. Ал Мараттың мінезі кӛңілді, ақжарқын, досының қамын ойлап
жүретін бала.
Бір күні Марат орманға саяхатқа барады. Ол гүлдерді қызықтап жүріп, бір кӛбелекті
ұстап алады да, «қолыма түстің бе, енді мен сені жібермеймін, досым Дарханға апарып
беремін»- дейді. Бір кезде кӛбелек сӛйлегендей болады, «жіберші мені, Марат, мен сенің үш
тілегіңді орындаймын». Марат мәз болып, «маған велосипед керек»- дейді. Кӛбелек ӛз
жӛніне ұшып кетеді.
Кешкісін Марат үйіне келсе, әкесі оған расында да, велосипед сатып әперіпті. Ол
қуанып, велосипедімен ары-бері Дархан досының терезесінің алдынан ӛтеді. Досының
24
мұңлы кӛзін кӛріп, орманға келіп, маған велосипед те, қиялдағы ұялы телефон да қажет емес
деп ойлайды. Ол: «Арман кӛбелегі, досым аяғынан тік тұрып кетсінші, сол тілегімді
орындашы»,- деп жалынады.
Үйіне келсе, ата-анасы Дарханның шетелге дәрігерлерге кӛрінуге баратынын айтады.
Марат Дарханның келуін тағатсыздана күтеді. Бір күні Марат үйінде ұйықтап жатса, ӛзін
атап шақырған дауыстан оянып кетеді. Кӛзін ашса, қарсы алдында досы Дархан тұрады.
Қуанып кеткен Марат, ормандағы арман кӛбелегіне іштей алғысын жаудыртады.
1. Қай ақпарат мәтінге сәйкес? [1]
1. Марат пен Дархан нағыз тату достар.
2. Марат табиғат аясында ойнағанды ұнатпайды.
А) тек біріншісі
В) тек екіншісі
С) екеуі де бұрыс
D) екеуі де дұрыс
2. Қай абзацта Мараттың арманы орындалады? [1]
А) І
В) ІІ
С) ІІІ
D) ІV
3. Мәтіндегі Мараттың орнында сіз болсаңыз, не істер едіңіз? Ойыңызды
3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
Ә мәтіні
Мұрагер
Бір шалдың тӛрт ұлы болыпты. Бір күні шал ұлдарын жинап алып:
- Мен қартайдым. Біреуіңнің үй иесі болатын уақыттарың жетті. Кімнің ақылы байлығына
сай болса, сол мұрагерім болады. Әркім маған ӛз байлығы мен ақылын кӛрсетуі керек,—
дейді.
Үлкен ұлы асыл тас салған жүзігінің кӛзін кӛрсетіп:
- Міне, менің байлығым. Ал кім бай болса, сол ақылды,—дейді.
Екінші ұлы асыл киімдерін киіп, әдеміленіп келеді де:
- Мені осы түрімде кӛргендер ақылым мен байлығымның алдында бас иеді,— дейді.
Үшінші ұлы күміспен және алтынмен апталған белдігін буынады да:
- Мұндай белдікті ешкім, ешқашан тағынып кӛрген емес,—дейді.
Әкесі үлкен балаларына қарап, басын шайқайды да, ең кіші ұлына бұрылып:
- Сен неге үндемейсің? Сен қандай байлығыңмен мақтанасың?— дейді.
Сонда кенжесі:
- Менде асыл тасты жүзік те, сәнді киім де, алтын-күміспен апталған белдік те жоқ.
Тек жұмысқа жарамды екі қолым, арманымды орындауға ұмтылар жүрегім бар,— дейді.
Шалға кенже баласының тапқыр да ойлы сӛзі ұнайды.
- Жұмыс істей білген адам жұтамайды, - деп, ӛзінің кенже ұлын мұрагер атайды.
Үлкен балаларына інісінің айтқанынан шықпай, талабын орындауды ӛсиет етеді.
4. Әкесі нені анықтағысы келді? Балаларының ...
A. киім киісін
B. қазына мӛлшерін
C. ӛзін кӛрсетуін
D. ӛмірге бейімділігін
25
5. Мәтіннің қай бӛлігінде қымбат киім киген ұлы туралы айтылған?
A. басында
B. ортасында
C. соңында
6. Мәтіндегі ақсақал неліктен мұрагерлігін кенжесіне тапсырады? Ойыңызды
3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
Балл қою кестесі
Оқылым
Сұрақ Жауап балл
1 А 1
2 D 1
3 Ықтимал жауабы: Мараттың орнында болсам, досыма жақсылық ойлар едім.
Оған әрқашан кӛмектесемін, ӛйткені досымның кӛңілі жай, дені сау
болғанын қалаймын. /Оқушы жауабы ескеріледі.
3
4 D 1
5 В 1
6 Ықтимал жауабы: Мәтіндегі ақсақал мұрагерлігін кенжесіне тапсырады.
Ӛйткені еңбек еткен адам,алдына мақсат қойып соған ұмтылады. Сондықтан
қарт кенжесіне сенімділік білдірді. / Оқушы жауабы ескеріледі.
3
Барлығы 10
Жазылым
Білім алушы екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды.
Жазба жұмысын (эссе) орындау керек.Зат есімдердің мағыналық түрлерін жалғаулар арқылы
қолданады
1. Қазақстанда велосипед жүргізушілеріне бұдан былай тротуармен жүруге тыйым
салынады. Тек қана велосипед жолақшаларын не кӛлік жолдарын пайдалануға рұқсат
беріледі.
Сауал: Сіздің ойыңызша елімізде велосипед жүргізушілері қозғалысына тротуармен жүруге
тыйым салу қажет пе?
2. Ел ішінде «мінез ӛзгермейді» деген ұғым бар. Мінез сәбилік пен кәмелеттік жас
аралығында отбасының қасиеттеріне сәйкес, ата-ананың үлгісімен, отбасының мәдени-
тұрмыстық, әлеуметтік жағдайларында негізін қалайды.
Сауал: Сіздің ойыңызша адамның мінезі ӛзгере ме?
[10]
Жазылымға арналған эссе үлгісі
Эссе құрылымы
Кіріспе
Негізгі бӛлім
Тезис (пікір) аргумент
Тезис (пікір) аргумент
Тезис (пікір) аргумент
Қорытынды
26
Елімізде велосипед жүргізушілері қозғалысына тротуармен жүруге тыйым салу қажет
пе?
Еуропа қалаларында кӛптеген адамдар велосипедпен жүреді, ӛйткені олар
велосипедтің жанар-жағармайды үнемдейтінін және қоршаған ортаның ластануын
азайтатынын біледі. Соған қарамастан, елімізде қала орталығында велосипедпен жүруге
тыйым салу туралы шешім шығарды. Ал мен бұл шешіммен толық келісемін. Осы тұрғыдан
ӛз кӛзқарасымды түсіндіріп ӛтсем... (ӛтейін, кетейін)
Менің ойымша, бұл шешім дұрыс. Біріншіден, біздің жолдарымыз Еуропадағыдай
велосипедпен жүруге арналмаған, олар тым тар және велосипедтерге арналған арнайы жол
жоқ. Сонымен қатар, велосипедтер бізге жол қауіпсіздігі жағдайында кӛмектеспейді, тіпті,
кейде велосипед айдаушылар жиі жол қозғалысы ережесін бұзады және қайғылы жағдайға
душар етеді. Тағы да айта кетер жайт, еліміздің солтүстік ӛңірінің ауа райы велосипед
жүрісіне қолайлы емес. Қыста жолдарда мұз қатады, күзгі және кӛктемгі жолдар жауынды,
сондықтан велосипед қозғалысына қиындық тудырады.
Екіншіден, кей адамдар велосипедпен жүру біздің денсаулығымызға пайдалы деп
жатады. Алайда, мен бұл пікірге толықтай келісе алмаймын, себебі кӛптеген жол
апаттарында велосипед айдаушылар жарақат алып жатады. Кей адамдар велосипед айдау
экологиямызға пайдалы деп қарсыласуы мүмкін. Бірақ сіз тезірек жүретін әрі жайлы кӛлік
түрі – автомобильге де арнайы тазарту құралын орната аласыз ғой.
Қорыта келе, бұл мәселеге түрлі пайым-кӛзқарастар бар. Меніңше, жолда арнайы
велосипед жүру жолы болмаған жағдайда қала орталығында велосипед айдауға тыйым
салынуы керек. Менің пікірімше, велосипед ауыл арасы сияқты қысқа жолдарда жүретін
кӛлік түрі болып табылады.
Балл қою кестесі
Жазылым
Балл саны Сипаттамасы
9-10 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін, әрі әсерлі етіп толық жеткізеді,қателерді жібермейді.
7-8 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын анық, әрі әсерлі етіп жеткізеді, жіберілген кейбір қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы негізінен тапсырмаға
сәйкес келеді, бірақ толықтай үйлесімді емес
Шығармашылық танытуға талпынады.
Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, жіберілген қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы жүйесіз.
Шығармашылық танытуда қателеседі.
Кейбір тіл құралдарын қолдану талпынысы жасалды.
Сӛз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жалпы қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жібереді.
27
1-2 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы сақталмаған.
Шығармашылық танытпайды.
Мазмұнға қатысты кейбір мәселелерге және мағынасына тоқталуға
талпынды, бірақ мақсатқа толық сәйкес келеді деп айту қиын.
Кӛркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем қолданылмаған.
Сӛздер кейде анық емес, құрылымдық қателер (мәтіндегі сӛздердің жұрнақ
арқылы жасалған сӛздерді дұрыс қолданылмауы) мағынаны толық түсінуге
қиындық келтіреді.
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы:40 минут (уақыт оқылым мен жазылым жұмысына арналған. Тыңдалым мен
айтылым сабақтан тыс, қосымша уақытта ӛткізіледі)
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Кӛп таңдауы бар сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: біріншісі -
тыңдалым, айтылым, екіншісі - оқылым, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын
тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырм
а
Қамтылатын мақсаттар Тапсырмала
р түрлері
*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау
уақыты, мин
Балл
1
5.1.6.1 Коммуникативтік жағдаятқа сай
эмоционалды сӛздерді, дауыс ырғақтары
арқылы қыстырма, қаратпа, одағай
сӛздерді еркін қолданып, диалогке
даярлықсыз қатысу, ӛз пікірін білдіру
Толық жауап
ты қажет
ететін сұрақ
тар
Тапсырма жұппен орындалады. Білім
алушыларға 100-120 сӛзден тұратын тақырыпқа
қатысты мәтіндер беріледі, оқушы жеке
отырып оқиды (немесе аудио арқылы
тыңдатуға болады).
Білім алушылар мәтінді тыңдау барысында
кӛркем бейнелеуіш сӛздерді, эмоционалды-
экспрессивті сӛздерді, тура және ауыспалы
мағыналы сӛздерді, кӛп мағыналы сӛздер,
омоним, антоним, синонимдерді мазмұндауда
қолдануы қажет. Тыңдаушы жұбы мәтін
мазмұны бойынша сұрақтар қояды. Дәл осылай
екінші оқушы тапсырманы қайталайды. Бағалау
екі оқушыға жеке-жеке қойылады. Тапсырма
оқушының тыңдаған мәтінін лексикалық
бірліктерді кӛркемдік ерекшелігіне сай
қолдануын бағалайды.
Тыңдалым мен
айтылым
сабақтан тыс,
қосымша
уақытта
ӛткізіледі (әр
білім алушыға
3-5 минут
беріледі)
5
5
2
5.2.4.1 ауызекі стильдегі мәтіндердің
мазмұнын, тақырыбын және тілдік
құралдарын салыстыру
Кӛп таңдауы
бар сұрақтар
Мәтінді оқып, мазмұны негізінде берілген
сұрақтарға жауап береді және мәтінге қатысты
ӛз пікірін, кӛзқарасын 2-3 сӛйлеммен жазады.
15 5
5
3 5.3.4.1 Эссенің кіріспе, негізгі, қорытынды
бӛлімдерін сақтай отырып, ӛзіне таныс
адамды, белгілі бір мекен мен оқиғаны
сипаттап не суреттеп жазу
5.3.2.1 Жанрлық ерекшеліктеріне сай
ресімделуі мен құрылымын сақтап, хат,
жарнама, хабарландыру құрастырып жазу
5.4.5.5 тӛл сӛз, тӛлеу сӛз, автор сӛзінің
жасалу жолдарын, қызметін білу, тӛл сӛзді
тӛлеу сӛзге айналдыру
Жазбаша
толық
жауапты
қажет ететін
сұрақтар
Білім алушылар ұсынылған екі тақырыптың
бірін таңдап, жазба жұмысын орындайды.
Жазылым жұмысында жанрлық, стильдік
ерекшеліктерді ескеруі, кӛркемдегіш
құралдарды орынды қолдануы, орфографиялық
нормаға сай жазуы бағаланады.
Жазба жұмысын жанрына, жазылу талаптарына
сай құрастырады.
25 10
Барлығы 40 минут 30
29
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тапсырма
Мәтінді оқып шығып, кӛтерілген басты мәселені анықтаңыз. Ӛз кӛзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
Ӛз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын екі сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді
қатысыңыз, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
Астрономиялық бақылаулар
Ерте кездің ӛзінде-ақ алыс сапарға саяхатқа шыққан адамдар түнде жұлдыздарға,
күндіз күнге қарап жол таба білген. Астрономиялық бақылаулар бүгінде халық
шаруашылығының қатарына: уақытты ӛлшеу, дәл географиялық карталарды жасау, теңізде,
әуеде, ғарыш кеңістігінде аспан шырақтары бойынша бағдар алу жатады. Дегенмен де
бүгінде астрономияның мәні бұлармен шектеліп қала алмайды. Ай мен Күн жүйесінің
ғаламшарларын зерттеу ӛзіміздің Жерімізді жақсырақ білуге тудырады. Жер айналасындағы
ғарыш кеңістігі мен Жерге жақын маңдағы аспан денелері қазірдің ӛзінде-ақ адам қызметінің
шеңберіне еніп отыр. Болашақта ғарышты игеру адам баласының ӛмір сүру ортасын
кеңейтеді, экологиялық кӛкейтесті мәселелерді шешуді жеңілдетеді.
Аспан денелерінің кӛрінбейтін сәулелерінің негізгі бӛлігі Жер атмосферасына жұтылады
және Жердің бетіне жетпейді. Сондықтан да Жерден жүргізетін бақылауды атмосферадан
тыс кеңістіктен жүргізумен толықтыруға болады.
Аспан түсінің көк болу себебі
Аспанның түсі неліктен кӛк? Аспан бізді қоршап тұратын ауадан тұрады. Бірақ басты
шалқайтып, кӛкке кӛз тіксек, жүзін бұлт торламаған, ашық аспанның түсі кӛк екенін кӛреміз.
Күнделікті жұтатын ауамыз кӛзге кӛрінбейтін, түссіз болғанымен аспанымыздың түсі кӛк.
Оның сыры неде?
Аспан барлық жерде де кӛкшіл түсті. Солтүстікте бозғылт, оңтүстікте қою кӛк, бізде ашық
кӛк түс. Аспанның алуан түрлі ғажайып түсі қалай пайда болады?
Аспан ауаға түскен күн сәулесі әсерінен сан түрлі түске енеді екен. Күн Жерге шуақ
шашады, ол Жер қабатын қоршап тұратын қалың ауа қабатына түседі екен.
Ал күннің шапағы қызыл, сары, жасыл, кӛк, қою кӛк секілді түрлі түсті болады.
Осындай алуан түсті сәуле қалың әуе қабаты арқылы таралғанда ауа сәулені ыдыратып,
шашыратады. Бірақ кӛк түс барлығынан кӛбірек бӛлінеді. Себебі, ауа қысқа толқынды
сәулелерді жақсырақ шашыратады. Ал кӛзге кӛрінетін сәулелердің ішіндегі толқыны ең
қысқасы – кӛк түс.
Міне, аспан түсінің бар құпиясы осында жатыр.
30
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
Балл Грамматика мен лексиканы дұрыс
қолдануы
Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
қабілеті
5
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын ӛте
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателерді жібереді.
Тақырыпты ӛте жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабы тез, әрі
орынды.
Талқылау кезінде ӛз ойын толық жеткізе
алады.
4
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдардың қолдану аяларын
жақсы түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, анда-санда
қателер жібереді.
Тақырыпты жақсы түсінеді.
Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып,
әрі орынды жеткізеді.
Талқылау кезінде ӛз ойын түсінікті
жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
3
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
орташа түсінеді.
Сӛз саптауы дұрыс, қателері
байқалғанмен, түсінуге кедергі
тудырмайды.
Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір
қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады.
Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
жауаптарын алдын ала дайындап
келгендей кӛрінеді.
2
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аяларын
аздап түсінеді.
Сӛз саптауы нақты емес,
түсініспеушілікті тудырады.
Тақырыпты түсінуде қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тақырыпты ашуды дамыта
алмайды.
Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз ӛзін
кӛрсете алмайды.
1
Грамматикалық және лексикалық
құрылымдарды қолдану аясын ӛте аз
түсінеді.
Түсініспеушілікті тудыратын,
қайталанып келетін қателер жиі
кездеседі.
Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қиналады, тіпті жауап бере алмайды.
Талқылау кезінде ӛте аз қатысады.
31
Оқылым
Тапсырма
Берілген тапсырмаларды орындаңыз.[10]
А мәтіні
Ӛткен жұмада Аян деген досым екеуміз хайуанаттар бағына саяхатқа барғанбыз.
Ол жерде ине шаншар орын жоқ екен. Досым екеуміз бір шетінен бастап аңдарды қарай
бастадық. Алдымен бірінші торда қолдарына білезік таққан қос маймыл отыр екен.
Жанымыздағы адамдардың айтуынша Африкадан әкелінсе керек. География сабағында
мұғалім Африканы мекендейтін хайуанаттар туралы қызықты мәліметтер айтқан болатын.
Аян екеуміз соны қасымыздағы балаларға айттық.
Әрі қарай жүре берегенімізде сусар мен тасбақаларды кӛрдік. Бұл
тасбақалар әлдеқайда үлкендеу екен. Бүркіт, сұңқар, бірқазандар да темір тордың ішінен
орын алыпты.
Сӛйтіп келе жатқан екеуміз бір қызыққа ұшырастық. Әдетте ерсілі-қарсылы ұшып
жүретін қарлығашты бір жігіт бұлбұлдай сайратып қойыпты. Қазақ киелі санаған құстың
бұлбұлша сайрағанына қайран қалдым. Иелерінің айтуынша алдағы уақытта піл
мен кӛкқұтан әкелінбекші екен. Міне, біздің қызықты саяхатымыз осылай аяқталды.
1. Тұжырымның дұрыс нұсқасын + белгісімен кӛрсетіңіз. [2]
Тұжырым Дұрыс Бұрыс
1 Хайуанаттар бағындағы тасбақалар біршама үлкен
екен.
2 Сұңқар мен бірқазандар тордың сыртына
жайғасыпты.
3 Екі дос қарапайым қарлығаштың әнші құстарша
сайрағанын естіп, таңғалады.
2.Мәтіндегі екі дос ӛздерінің танымдық білімдерін қолдана алды ма? Осы жайлы
ойыңызды 3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
Ә мәтіні
Хабарландыру
Биыл Абай Құнанбаевтыңмерейтойы бойынша дәстүрлі Абай оқулары Іле
Алатауының етегінде орналасқан Қазақстанның бұрынғы астанасы - Алматыда ӛткізіледі.
Қала еліміздің ғылыми және мәдени орталығы болып табылады. Алматы демалыс, түрлі
ойын-сауық мүмкіндіктерімен толық қамтамасыз етеді. Абай оқуы қатысушыларына таза
ауадағы табиғатымен ерекше Медеу мұз айдыны, Шымбұлақ тау шаңғы демалыс орны
мен Кӛктӛбе таулы бағынының тамаша кӛріністері және ондағы кӛрсетілетін қызметтер
ұсынылады.
32
3. Тұжырымның дұрыс нұсқасын + белгісімен кӛрсет. [2]
Тұжырым Дұрыс Бұрыс
1 Белгілі ұлы ақын мерейтойының құрметіне оқу
байқаулары ӛткізіледі.
2 Алматы қаласы тек еліміздің ғылыми және мәдени
орталығы болып саналады.
3 Абай оқуы қатысушыларына таза ауадағы демалыс
ұсынылып отыр.
4.Мәтіндегі сұлу табиғаттай сенің ӛлкеңде әсем кӛрініс табыла ма? Ӛз ӛлкеңіздің кӛркем
табиғатын сипаттап 3 сӛйлеммен жазыңыз. [3]
Балл қою кестесі
Оқылым
Сұрақ Жауап Балл
1 дұрыс
сырұб 2 2
3 дұрыс
4 Ықтимал жауабы:Мәтіндегі екі дос сабақта алған білімдерін
хайуанаттар бағына барғанда қолданды. Қандай аңның қайда
мекендейтінін біледі. Сондықтан қасындағыларға қызықты ақпарат
айтты./Оқушы жауабы ескеріледі.
3
5 дұрыс
сырұб 6 2
7 дұрыс
8 Оқушы жауабы ескеріледі. 3
Барлығы 10
Жазылым
Білім алушылар екі сұрақтың (тақырыптың) біреуін таңдайды. Жазба жұмысын орындау
керек.
1. Қазақ халқы ерте заманнан-ақ табиғатқа етене жақын ӛскендіктен ауа райын сол табиғат
құбылыстарына қарап болжағаны белгілі.Ата-бабаларымыздың ауа райы жайындағы қандай
жорамалдарын білесіз?Мәтін жазыңыз.Тӛл сӛз, тӛлеу сӛздерді қолданыңыз.
2. Сіз отбасыңызбен бірге аяқ астынан саяхатқа шығу керек болдыңыз. 3 күнге ӛз сынып
жетекшіңізден сұрануыңыз керек. Осыған байланысты ӛтініш (сұрану себебі, уақыты
кӛрсетілу керек) жазыңыз.
[10]
33
Балл қою кестесі
Жазылым
Балл саны Сипаттамасы
9-10 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған.
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін, әрі әсерлі етіп толық жеткізеді,қателерді жібермейді.
7-8 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымын сақтаған
Тапсырманы орындауда шығармашылық танытады.
Кӛркем тіл құралдары орынды қолданылған.
Ойын анық, әрі әсерлі етіп жеткізеді, жіберілген кейбір қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы негізінен тапсырмаға
сәйкес келеді, бірақ толықтай үйлесімді емес
Шығармашылық танытуға талпынады.
Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, жіберілген қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің) құрылымы жүйесіз.
Шығармашылық танытуда қателеседі.
Кейбір тіл құралдарын қолдану талпынысы жасалды.
Сӛз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жалпы қателер
(мәтіндегі сӛздердің жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс
қолданылмауы) жібереді.
1-2 Жазба жұмысының (мәтіннің/эссенің)құрылымы сақталмаған.
Шығармашылық танытпайды.
Мазмұнға қатысты кейбір мәселелерге және мағынасына тоқталуға
талпынды, бірақ мақсатқа толық сәйкес келеді деп айту қиын.
Кӛркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем қолданылмаған.
Сӛздер кейде анық емес, құрылымдық қателер (мәтіндегі сӛздердің
жұрнақ арқылы жасалған сӛздерді дұрыс қолданылмауы) мағынаны
толық түсінуге қиындық келтіреді.