- Сообщения
- 2,710
- Оценка реакций
- 27,653
Қазақ тілі
(оқыту қазақ тілінде)
пәнінен тоқсандық жиынтық бағалаудың
спецификациясы
6-сынып
МАЗМҰНЫ
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты ................................................................................ 4
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ....................................... 4
3. Күтілетін нәтижелер ............................................................................................................................... 4
4. Ойлау дағдыларының деңгейі .............................................................................................................. 4
5. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі .................................................................................................... 6
6. Модерация және балл қою .................................................................................................................... 6
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................... 7
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ .................................. 15
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ................................... 22
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ................................... 30
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына
сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға
бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу
мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
«Қазақ тілі (бірінші тіл)» пәні бойынша (орта білім беру мазмұнын жаңарту
аясындағы) негізгі орта білім беру бағдарламасы (5-9 сыныптар)
3. Күтілетін нәтижелер
Тыңдалым және айтылым:
білім алушы қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени, оқу-
кәсіптік салалардағы мәтіндерін түсінеді; сөйлесу тәртібінің, бағалаудың ашық және жабық
түрде берілген нысандарын таниды; әртүрлі өмірлік жағдаяттарда ауызша тілдік қарым-
қатынасты жүзеге асырады; тілдік қарым-қатынастың әртүрлі мақсаттары мен тактикаларын
іске асыру үшін түрлі тілдік құралдарды пайдалана отырып, әңгімеге бастамашы бола алады
және диалогті қолдайды; проблемалық сипаттағы ақпаратты жинақтай отырып, монолог
құрастырады; өз пікірін қорғайды және дәлелдейді; өз пікірін білдіре отырып, әңгіме
нысанасына қатысты сөйлеушінің көзқарасын бағалайды; тақырыбы/басы/соңы бойынша
мәтін мазмұнын болжайды; өз сөздерін ресімдеу кезінде грамматикалық, стилистикалық
нормаларды сақтайды.
Оқылым:
білім алушы әртүрлі типтегі, жанрлар мен стильдердегі мәтіндерден негізгі және егжей-
тегжейлі ақпаратты (мәтіндік, сандық, графикалық) түсінеді және өзінше түсіндіреді;
мәтіннің астарлы мағынасын түсінеді; зерттеп, шолып, таңдап, белгілеп оқуды, арнайы
ақпарат алу үшін оқуды, талдамалық оқуды, белгілі бір мақсатпен оқуды қоса алғанда, оқу
стратегияларын пайдаланады; әртүрлі дереккөздерден қажетті ақпараттарды алады, оларды
талдайды және жинақтайды; қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени
және оқу-танымдық аяларына қатысты мәтіндердің құрылымдық, лингвистикалық және
стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады; дәлелдер мен фактілерді ажырата отырып,
ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан мәтінді бағалайды.
Жазылым:
білім алушы естіген және оқыған ақпараттарын жинақтай отырып, әртүрлі типтегі,
жанрдағы және стильдегі мәтіндерді жазады; ақпаратты ұсынудың әртүрлі нысандарын
пайдалана отырып, мәтін құрастырады (оның ішінде, баспа); ұсынылған ақпаратты талдау
және бағалау қабілетін көрсете отырып, өзінің проблемалық сипаттағы мәтінін (мақала, эссе,
хат және т.б.) жазады; әртүрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндердің құрылымдық-
композициялық, тілдік ерекшеліктерін салыстырады; анықтамалық материалды пайдалана
отырып мәтіндерді түзетеді және редакциялайды; белгілі бір тақырып бойынша қарапайым,
күрделі және жан-жақты жоспар жасайды; орфографиялық, грамматикалық және
стилистикалық нормаларды сақтайды.
4 ЖОБА
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Дағдылар Ойлау Сипаттама Сұрақтар
тобы дағдылары түрі
ның деңгейі
Тыңдалым Білу және - тақырыптық мәтіндерді түсінеді, Ауызша
мен түсіну болжайды; толық
айтылым - сөжауапты
йлесу ерекшеліктерін таниды;
қажет ететін
Қолдану - ауызша тілдік қарым-қатынасты жүзеге
рақтар
асырады; сұ
- жалпы және нақты сұрақтарға жауап
береді;
Жоғары деңгей - тілдік құралдарды пайдаланады;
дағдылары - әңгімеге, диалогке қатысады;
- ақпаратты жинақтайды;
-диалог, монологтердегі көтерілген
мәселені талдайды, өз пікірін қорғайды
және дәлелдейді;
- сөйлеушінің көзқарасын бағалайды;
- грамматикалық, стилистикалық
нормаларды сақтайды.
мәтіннен негізгі және детальді
ақпаратты анықтайды; ауызекі сөйлеу мен
көркем сөйлеуді тілдік құралдар арқылы
таниды; ауызекі сөйлеу мен көркем
сөйлеудің құрылымдық және жанрлық
ерекшеліктерін ажыратады; мәтін
негізіндегі берілген сұрақтарға нақты
жауап береді; оқылым стратегияларын
қолданып, комментарий жасайды; іріктеп
және рөлге бөліп оқиды; сілтеме жасай
алады.
Оқылым Білу және - мәтіннен негізгі және детальді ақпаратты Жазбаша
және әдеби түсіну анықтайды; толық
тіл - ауызекі сөйлеу мен көркем сөйлеуді жауапты
нормалары тілдік құралдар арқылы таниды; қажет ететін
Қолдану - ауызекі сөйлеу мен көркем сөйлеудің сұрақтар
құрылымдық және жанрлық
ерекшеліктерін ажыратады;
-мәтін негізіндегі берілген сұрақтарға
нақты жауап береді;
Жоғары деңгей - оқылым стратегияларын қолданып,
дағдылары комментарий жасайды;
- іріктеп және рөлге бөліп оқиды;
- әртүрлі дереккөздерден қажетті
ақпараттарды алады, оларды талдайды
және жинақтайды;
Жазылым Білу және - естіген және оқыған ақпараттарын Жазбаша
және әдеби түсіну жинақтайды; толық
тіл Қолдану - әртүрлі жанрдағы мәтіндер жазу үшін жауапты
5 ЖОБА
нормалары жоспар құрады; қажет ететін
-мінездеме, өмірбаян, құттықтауды сұрақтар
жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне
сай жазады;
Жоғары деңгей - графиктік мәтін құрастырады;
дағдылары - эссе жазу барысында абзацты жүйелі
құрастырып, «келісу, келіспеу» эссесін
жазады;
-жинақы мәтін жаза алады.
- орфографиялық, грамматикалық және
стилистикалық нормаларды сақтайды.
5. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға
мүмкін болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер,
плакаттар немесе карталарды) жауып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған
нұсқауды оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім
алушыларға жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Нұсқаулықпен таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық
бағалау басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.
Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне
көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып
қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім
алушылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға
көмек беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі
хабарлап отырыңыз.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын
тоқтатып, қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтініңіз.
6. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде
бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою
кестесіне сәйкес тексеру қажет.
6 ЖОБА
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Көп таңдауы бар сұрақтар
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі - оқылым және әдеби тіл
нормаларын, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.
7
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмал*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау Балл
ар түрлері уақыты, мин
1 6.1.4.1 -мәтіннің құрылымдық ерекшелігіне назар Толық Тапсырма жұппен орындалады. Тыңдалым мен 10
аудара отырып, жетекші сұрақтар арқылы негізгі жауапты Оқушыларға тақырыпқа қатысты айтылым
ойды анықтау. қажет ететін мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып сабақтан тыс,
сұрақтар оқиды (немесе аудио арқылы қосымша
6.1.2.1 - әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тыңдатуға болады). уақытта
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу
тақырыптарға байланысты диалог, өткізіледі (әр
барысында мәтіннің мазмұнын
монологтердегі (құттықтау, интервью) көтерілген білім алушыға
үсініп, негізгі ойды, көтерілген
мәселені талдау т3-5 минут
әселені анықтайды, мәтіндегі
мберіледі)
ақпаратты шынайы өмірмен
6.1.5.1 -тыңдалған мәтін мазмұны бойынша
байланыстырады.
жалпы және нақты сұрақтарға жауап беру,
ыңдаушы жұбы мәтін мазмұны
мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен Т
ойынша сұрақтар қояды, көтерілген
байланыстыру б
әселені талдайды. Дәл осылай екінші
м
оқушы тапсырманы қайталайды.
6.4.2.1 - екпіннің түрлерін (сөз екпіні, тіркес
Бағалау екі оқушыға жеке-жеке
екпіні, логикалық екпін) сөз және сөйлем ішінде
ойылады. Сөз және сөйлем ішіндегі
орынды қолдану қ
екпін түрлерінің (сөз екпіні, тіркес
екпіні, логикалық екпін) орынды
қолдануы бағаланады.
2-4 6.2.1.1 - мәтіннен негізгі және қосымша, детальді Көп Көлемі 120-150 сөзге жуық мәтін 15 10
ақпаратты анықтау, түсіндіру таңдауы беріледі. Мәтінді оқып, мазмұны
бар, қысқа негізінде берілген сұрақтарға жауап
6.2.6.1 -оқылым стратегияларын қолдану: және толық береді. Мәтіннен негізгі және
комментарий жасау, іріктеп оқу, рөлге бөліп оқу жауапты қосымша, детальді ақпаратты
қажет ететін анықтайды. Мәтінді оқу барысында
6.2.2.1 -ауызекі сөйлеу және көркем сөйлеудің сұрақтар іріктеп оқу стратегиясын қолданады.
Мәтінге қатысты өз пікірін,
стильдік ерекшеліктерін қолданылған тілдік
өзқарасын білдіріп жазады.
құралдар арқылы тану к
Ауызекі сөйлеу және көркем сөйлеудің
ЖОБА
6.2.5.1 -мәтіннен негізгі және қосымша стильдік ерекшеліктерін қолданылған
ақпаратты, көтерілген мәселені анықтауға тілдік құралдар арқылы таниды.
бағытталған нақтылау сұрақтарын құрастыру Тақырып бойынша жеке сөздер, бірге,
бөлек және дефис арқылы жазылатын
6.4.1.1 - тақырып бойынша жеке сөздер, бірге, сөздерді орфографиялық нормаға сай
бөлек және дефис арқылы жазылатын сөздерді жазады.
орфографиялық нормаға сай жазу
5 6.3.1.1 -әртүрлі жанрдағы мәтіндерді жазу үшін Жазбаша Оқушылар ұсынылған екі тақырыптың 25 10
құрылымын ескере отырып, қарапайым жоспар толық бірін таңдап, жазба жұмысын
құру жауапты орындайды. Бірінші жұмыста
қ
ажет ететін жанрлық және стильдік
6.3.2.1 -жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне
сұрақтар ерекшеліктеріне сай құрылымын
сай құрылымын сақтай отырып мінездеме,
сақтай отырып берілген жазба
құттықтау құрастырып жазу ж
ұмысын жазады. Екінші жазылым
ж
ұмысында тақырыптан ауытқымай,
6.3.4.1 - эссе тақырыбынан ауытқымай, абзац
абзац түрлерін жүйелі құрастырып,
түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе
көтерілген мәселе бойынша келісу-
бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын
келіспеу себептерін айқын көрсетіп,
көрсетіп жазу («келісу, келіспеу» эссесі) к
өркемдегіш құралдарды орынды
қ
олданып, орфографиялық,
6.4.1.1 -тақырып бойынша жеке сөздер, бірге,
пунктуациялық нормаға сай жазуы
бөлек және дефис арқылы жазылатын сөздерді
бағаланады.
орфографиялық нормаға сай жазу
Барлығы 40 минут 30
9
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі Т1» пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіннің негізгі ойын анықтап, өз сөзіңізде қолданыңыз,
көтерілген мәселені анықтап, мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен байланыстырыңыз. Өз
көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ
қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
Бірінші орында кіші Швейцария – Бурабай. Ол республикадағы ең танымал туристік
бағыт саналады. Бұл жердің әсем табиғаты, көптеген қонақүйлері, шипажайлары мен
дамыған инфрақұрылымы демалушыларға ұмытылмас әсер сыйлайды. Сондықтан болар бұл
жер халық арасында екінші Швейцария деп аталып кеткен. Бұл жерде демалып қана қоймай,
ем қабылдауға да бар жағдай жасалған.
Бурабайда демалып үлгерсеңіз, онда Ұлы Жібек жолы бойымен экскурсиялық
саяхатқа аттануға болады. Бұл бағыт ең танымал және тарихи маңызды орындар арқылы
өтеді. Жол бойында қазақ халқының бірегей сәулет және археологиялық ескірткіштері, атап
айтсақ Айша-Бибі, Бабаджа қатын, Қарахан кесенелері орналасқан. Осы жерлерден ерекше
рухани күш алуға болады.
Халқымыздың пейілі сияқты кең, көңілі сияқты дархан даламызда жабайы табиғатпен
қауышып, рухани азық алып, жері, суы мен ауасының шипасын көруге мүмкіндік бар.
2-мәтін
Шарын шатқалының тарихы бұдан 300 млн жыл бұрынғы геологиялық замандардан
сыр шертеді. Мұнда көне замандардан сақталған саналуан пішінді түрлі-түсті жартасты
«қамалдарды» көз алдыңызға әкеліп қойғандай көрікті көріністерді елестетеді. Дүниежүзінде
дәл сондай көріністерді тек Солтүстік Американың Колорадо штатындағы «Үлкен шатқал»
алқабынан ғана кездестіруге болады. Жер бедерінің мұндай көрініске ұшырауы бұдан 12 млн
жыл бұрынғы жел мен су эрозиясының және мұздану дәуіріндегі табиғи құбылыстардың
әсер ету ықпалынан пайда болғандығы байқалады. Шарын шатқалы Алматы қаласынан 193
шақырым қашықтықтағы Алматы облысының Еңбекші қазақ, Райымбек және Ұйғыр
аудандарының аумағындағы Шарын өзенінің аңғарын бойлай оңтүстік-батыстан солтүстік-
Шатқалдағы түрлі пішіндегі
шығысқа қарай 154 шақырымдық алқапқа созылып жатыр.
«жартасты қамалдардың» өзен арнасынан биіктігі 150-300 метрге жетеді, ал өзен аңғарының
ені 20-80 метрдей болып келеді. Шарын өзені Теріскей және Күнгей Алатауларынан
басталып, Іле өзеніне құяды, оның ұзындығы 427 шақырым.
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіннің негізгі ойын анықтап, өз сөзіңізде қолданыңыз,
көтерілген мәселені анықтап, мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен байланыстырыңыз. Өз
көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
ЖОБА
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ
қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
Жеті кереметтің ең ежелгісі де, әрі біздің бүгінгі дәуірімізге жеткені де – осы Мысыр
пирамидалары. Пирамидалар Нілдің солтүстік батыс жағалауындағы сансыз қабірлер мен
ғибадатханалар тұрғызылған өлілер қаласының үстіне салынды. Пирамидалардың ең көнесі –
5000 жыл бұрын тұрғызылған Джосер пирамидасы. Сәулетшісі ежелгі Египетте дәрігерлік,
философиялық және ғылыми еңбектерімен танылған Имхотеп атты шебер еді. Джосер
пирамидасы – көп сатылы құрылыс. Сансыз басқыштар арқылы аспанға өрлей береді. Мұның
идеясы перғауындардың жердегі қарапайым халықтан биік, құдіретті екенін бар әлемге паш
ету еді. Қаншама қажырлы еңбек пен адам өмірі жұмсалған бұл құрылыс Хеопс, Хефрен
және Микрен пирамидаларымен жалғасын тапты.
Көлемі жағынан ең үлкен пирамида – Хеопс пирамидасы. Бүкіл жиған-тергеніне
көзінің тірісінде Хеопс перғауын 20 жыл ішінде осы пирамиданы салдырды. Биіктігі 147
метр, әр қырының ұзындығы 232 метр бұл құрылысқа 2,5-3 тонналық 2 миллион 300 мың тас
блоктары қолданылды.
2-мәтін
Кіші Азиядағы шағын қалалардың бірі Галикарнастың әкімі патша Карий Мавсол
б.з.д. 351 жылы дүние салады. Патша мұрагерлері жер-жерлерден әйгілі құрылысшы,
қолөнершілерді шақыртып, патшаның зиратын тұрғызады. Кесене салу ісінде шығыстың
құрылыс стилі (көп қырлы пирамидалар) мен гректің ионикалық стилі байланыстырылған.
Кесене екі қабаттан тұрады, биіктігі 40-45 метр. Ол тек биіктігімен емес, грек еліне белгілі
Скопас, Леохар, Бриансид, Тимофей секілді әйгілі мүсіншілердің қолынан шыққан әр алуан
мүсіндер арқылы көркемделуімен де ерекшеленеді. Мавзолей шамамен алғанда 1800 жыл
сақталып келді. Ағылшын археологы Ч.Т.Ньютонның айтуынша, ХV ғасырда крестшілер
мавзолейді бұзып, оның құрылыс материалдарын Эгей теңізінде қасиетті Петр сарайын
(қазіргі Түркияның Бодрум қаласы) салуға пайдаланған.
Мав сол патшамен оның әйелі Артемисаның табыттары, мүсіндері және басқа
дүниелері қазір Лондондағы Британ мұражайымен Ыстамбұлдың археологиялық
мұражайында сақтаулы.
Оқылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Отбасы – Отанымыздың ошағы
Қазақ отбасында баланың ерте есеюіне көп көңіл бөлген. Баланы ерте жастан-ақ
жауапты іс-әрекетке тартып отырған. Мысалы, бес жасында атқа мінгізіп, бәйгеге қосу, қозы
баққызу, үлкендердің арасындағы дауды шешу, келіссөз жүргізу т.с.с. істерге бірге ертіп
жүрген. Сондай-ақ қазақ отбасындағы бала тәрбиесін ұл тәрбиесі, қыз тәрбиесі деп жеке-
жеке мән беріп қарастыруда оның өзіндік ерекшеліктерінің ішіндегі маңыздысының бірі.
Үлкенді құрметтеу отбасы мүшелерінің бір-бірінің тәрбиесіне жауапкершілік, борыштылық,
адамгершілік сезімдерін туғызған. Қазақ отбасындағы арнайы жазылып бекітілмеген
«заңдары» әке мен ұлдың, шеше мен қыз баланың, әке мен қыздың, қыз бен жеңгенің, келін
мен ененің, келін мен атаның, нағашы мен жиеннің, бажа, жезде, бөлелердің арасындағы
11 ЖОБА
өзара қарым-қатынастары әрқайсысын әдептілікке тәрбиелеудің ерекше қымбат үлгісі
іспетті. Егер жапон халқы басқалар үшін тұйық халық болса, онда ағылшын халқы
басқаларды қойып, өз ішінде тұйық халық. Олардың отбасындағы әр адам жеке өмірінің
құпия болғанын қалайды. Бір сөзбен айтсақ, ағылшындықтардың жаны - өз үйінен де жақын,
яғни берік қамалмен тең. Басқа халықтар үшін жанұя қиыншылық пен қуанышты бірге
бөлісетін ең басты байлық болса, ағылшын халқы қиыншылық кезінде жақындарынан көмек
күте қоймайды. Тіпті жақындарына көмек көрсетуді өз жауапкершіліктеріне алмайды.
1.Мәтінде неше елдің тәрбиесі туралы мәлімет бар?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
[1]
2.Мәтін мазмұнына қатысты мақал-мәтелді табыңыз.
А) Үй ішінен жау шықса,
Тұра қашып құтылмассың.
В) Інісі бардың тынысы бар,
Ағасы бардың жағасы бар.
С) «Сіз», «біз» - деген жылы сөз,
Ағайынға жарасар.
D) Ұяда не көрсең,
Ұшқанда соны ілерсің.
[1]
3.Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
жанұя ___________________________
жанжал _________________________
өзгешелік _______________________
тумалар _________________________
[2]
4.Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпаратты ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
1. 1.
2. 2.
3. 3.
[3]
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды 3-4 сөйлеммен жазыңыз.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________[3]
12 ЖОБА
Жазылым
Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазыңыз.
[10]
1. Қазақстанның кез келген көрікті жерін суреттеп, шет елдік досыңызға хат жазыңыз.
2. Сіздің ойыңызша, «Бақытты отбасы» қандай болуы керек деп ойлайсыз? Ойыңызды
өрбітіп, аталған тақырыпқа эссе жазыңыз.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
№ Балл Грамматика мен лексиканы Сұрақты түсіну мен толық жауап
дұрыс қолдануы беру қабілеті
1 9-10 Грамматикалық және Тақырыпты өте жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабы тез
қолдану аясын өте жақсы әрі орынды.
түсінеді. Талқылау кезінде өз ойын толық
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда
жеткізе алады.
мардымсыз қателерді жібереді.
2 7-8 Грамматикалық және Тақырыпты жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабын
қолдану аясын жақсы түсінеді. ойланып, әрі орынды жеткізеді.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда Талқылау кезінде өз ойын түсінікті
қателер жібереді. жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
5-6 Грамматикалық және Тақырыптың негізгі тараптарын
лексикалық құрылымдарды түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды
қолдану аясын орташа түсінеді. талдауда едәуір қиналады.
Сөз саптауы дұрыс, қателері Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
байқалғанмен, түсінуге кедергі қиналады.
тудырмайды. Талқылау кезінде қолдауды қажет
етеді, жауаптарын алдын ала
дайындап келгендей көрінеді.
3-4 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қолдану аясын аздап түсінеді. қиналады, тақырыпты ашуды
Сөз саптауы нақты емес,
дамыта алмайды.
түсініспеушілікті тудырады. Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз
өзін көрсете алмайды.
1-2 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қатты
лексикалық құрылымдардың қиналады.
үтпеген сұрақтарға жауап беруде
қолдану аясын өте аз түсінеді. К
Түсініспеушілікті тудыратын, қиналады, тіпті жауап бере
қайталанып келетін қателер жиі алмайды.
кездеседі. Талқылауға өте аз қатысады.
13 ЖОБА
Оқылым
№ Жауап Балл
1 С 1
2 D 1
3 Отбасы, дау, ерекшелік, жақындары. 2
4 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
5 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
Барлығы 10
Жазылым
№ Балл Сипаттамасы
1 9-10 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен көркем тіл құралдары
орынды қолданылған.
Ойын еркін әрі толық жеткізеді, күрделі әсерлерді жеткізе алады,
техникалық қателерді жібермейді.
7-8 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен тіл құралдары үйлесімді
түрде қолданылған.
Ойын анық әрі еркін білдіруі тиісті әсерді береді, жіберілген
кейбір техникалық қателер түсінуді қиындатпайды.
5-6 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау
құралдары қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, техникалық
қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы)
жалпы әсерді бұзады.
3-4 Құрылымы жүйесіз немесе анық емес, нақты суреттеу мен қарама-
қайшылықтарды баяндау қабілеті жетіспейді.
Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі
техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы)
жібереді.
1-2 Көркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем
қолданылмаған.
Сөздер кейде анық емес, техникалық және құрылымдық қателер
(сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы,
шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы,
орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны
толық түсінуге қиындық келтіреді.
14 ЖОБА
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Көп таңдауы бар сұрақтар
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі - оқылым және әдеби тіл
нормаларын, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.
15
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырма *Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау Балл
лар түрлері уақыты, мин
1 6.1.5.1 - тыңдалған мәтін мазмұны бойынша Толық Тапсырма жұппен орындалады. Тыңдалым мен 10
жалпы және нақты сұрақтарға жауап беру, жауапты Оқушыларға тақырыпқа қатысты айтылым
мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен қажет ететін мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып сабақтан тыс,
байланыстыру сұрақтар оқиды (немесе аудио арқылы қосымша
6.1.6.1 - коммуникативтік жағдаятқа сай ресми тыңдатуға болады). уақытта
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу
сөздер мен тіркестер, дайын тіркестер мен өткізіледі (әр
барысында мәтіннің мазмұнын
терминдерді орынды қолданып, диалогке қатысу, білім алушыға
үсініп, коммуникативтік жағдаятқа
ойын анық жеткізу т3-5 минут
сай ресми сөздер мен тіркестер, дайын
6.1.2.1 - әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери беріледі)
тіркестер мен терминдерді орынды
тақырыптарға байланысты диалог,
қолданып, диалогке қатысады, ойын
монологтердегі (хабарландыру, жаңалық)
ық жеткізеді. Тыңдаушы жұбы мәтін
көтерілген мәселені талдау ан
азмұны бойынша сұрақтар қояды,
м
көтерілген мәселені талдайды. Дәл
осылай екінші оқушы тапсырманы
қайталайды. Бағалау екі оқушыға
жеке-жеке қойылады.
2-4 6. 2.3.1 - ауызекі сөйлеу этикеттері мен көркем Көп Мәтінді оқып, мазмұны негізінде 15 10
сөйлеудің құрылымдық және жанрлық таңдауы берілген сұрақтарға жауап береді және
ерекшеліктерін ажырату бар, қысқа мәтінге қатысты өз пікірін, көзқарасын
уызекі және ресми стильдегі
6.2.4.1 - ажәне толық білдіріп жазады. Ауызекі және ресми
мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік
жауапты стиль ерекшеліктерін қолданылған
ерекшелігін салыстыру қ
ажет ететін тілдік құралдар арқылы таниды.
сұрақтар
5 6.3.2.1 -жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне Жазбаша Оқушылар ұсынылған екі тақырыптың 25 10
сай құрылымын сақтай отырып, өмірбаян толық бірін таңдап, жазба жұмысын
құрастырып жазу жауапты орындайды. Бірінші жұмыста
6.3.4.1 - эссе тақырыбынан ауытқымай, абзац
қажет ететін жанрлық және стильдік
түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе сұрақтар ерекшеліктеріне сай құрылымын
бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын сақтай отырып, берілген жазба
көрсетіп жазу жұмысын жазады. Екінші жазылым
ЖОБА
(«келісу, келіспеу» эссесі) жұмысында тақырыптан ауытқымай,
абзац түрлерін жүйелі құрастырып,
6.4.3.1 -көнерген сөз, эвфемизм, дисфемизм, табу көтерілген мәселе бойынша келісу-
сөздердің қолданыс аясын түсіну және ажырата келіспеу себептерін айқын көрсетіп,
білу көркемдегіш құралдарды орынды
қолданып, орфографиялық,
пунктуациялық нормаға сай жазуы
бағаланады.
Барлығы 40 минут 30
17
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі Т1» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1. Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпараттарды шынайы өмірмен байланыстырыңыз,
мазмұндауда қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз. Ресми сөздер мен тіркестер,
дайын тіркестер мен терминдерді орынды қолданып, диалогке қатысыңыз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып,
пікіріңізді білдіріңіз. [10]
1-мәтін
«Астана Операның» бас сахнасының көлемі – 935 шаршы метр. Бас сахнаның ені
21 метрді, ал тереңдігі – 59 метрді құрайды. Ал «Ослодағы опералық театрдың үлкен
сахнасының ені небары 16 метр, ал тереңдігі 40 метр», - дейді Мұхтар Абрарұлы.
Астанадағы жаңа театрдың қосымша екі бүйірлік сахнасы бар. Театр сленгінде «қалта» деп
аталатын бұл сахналар қажет кезде дайын декорацияларымен жылжи жөнеледі. Сөйтіп,
қойылымдар циклінің үздіксіздігін қамтамасыз етеді. Осының арқасында «Астана Операда»
ең күрделі спектакльдерді сахналауға мүмкіндігі мол.
«Астана Опера» залына 1 мың 250 көрермен сияды. Оның партері 450 көрерменге
арналған. Басты зал аттың тағасына ұқсас формаға ие, «Ла Скала» сынды әлемдік үздік опера
театрлары залына ұқсатып, бірнеше қабат етіп жасалған, бірақ ұлттық үлгіде өрнектелген.
Мұның сыртында ғимаратта 8 қосымша зал, 11 репетициялық орынжай, 250 орындық
камералық музыка залы, баспасөз залы және басқа да функционалдық бөлмелер бар.
2-мәтін
«Астана-Бәйтерек» монументі – елордамыз Астана қаласының негізгі нышаны, оның
визитті карточкасы деуге болады. Жалпы, бәйтерек - ежелгі таным бойынша, тылсым
қасиетке ие алып ағаш. Бәйтерек байырғы орта түсінігінде жердің дәл кіндігінде өсетін,
тамыры жерасты, діңі адам әлемі, басы рухтар мекені болып табылатын көк тіреген алып
ағаш. Бәйтерек ежелгі түркі сөзі, «бәй» - үлкен, алғашқы деген ұғымдарды, ал терек (парсы
тілінде - дарақ) «ағаш» деген ұғымды білдіреді. Демек «Бәйтерек» екі сөздің бірігуінен
жасалып, «зәулім ағаш» дегенді танытады. Оның идеясында «Самұрық» қасиетті құсы
туралы ежелгі қазақ аңызы жатыр. Қанатымен аспанды жауып, «Самұрық» тұр. Бәйтерек
тіршілік тірегіне қарай ұшып келеді. Бәйтеректің ортасында өмір мен үміт беретін алтын
жұмыртқа Күнге негіз салуда. Ал астында, тамырында айдаһар орналасып, түн мен қысты
шақыруда.
Монумент ұзын темірлі құрылымдардан, шыныдан, металдан, бетоннан
тұрғызылған. Алып шардың түсі хамелеон шынылармен көмкерілген. Күннің шапағына
шағылысып, әртүрлі түске құбылып тұрады.
Оқылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Тарихи ескерткіштер
Ақтөбе өңірі, Хромтау ауданында Ойсылқара кесенесі бар. Этнографиялық-тарихи
ескерткіш ретінде республикалық тізімге енген. Аспан астындағы құнды жәдігер. Бірақ мұны
жергілікті халықтың бірі білсе, бірі білмейді. Ойсылқара - өркешті жануар пірі екенін
Құмсай ауылының оқушылары тек кітаптан оқыған еді. Енді жазғы демалыстарын тарихи
орында өткізіп, оның қорымын көзбен көрді. Аңыз астарында ақиқат бар. Есет осы уақытқа
дейін Ойсылқараны қиялдан туған кейіпкер деп ойлаған. Енді оның өзі туған өлкеге табаны
тиген адам екенін білді. Танымын кеңейтіп, тарихи әңгімелерді таңдана тыңдады.
Есет Жақыбай, оқушы:
– Көне дәуірдегі жазуларды оқығым келіп, ынтам туды және аз уақыттың ішінде
тарихшы не археолог болам деген де ойлар туды. Былайша айтқанда, тарихи жерге келуімнің
арқасында тарихқа деген қызығушылығым оянды. VI ғасырда бұл жерге Ойсылқараның
түйесі шөгіп, кейін тасқа айналған. Қорымы да осы жерде. Аңызға арқау болған тас обаларды
археолог Серік Әжіғали бастаған топ зерттеп, тіркеуге алды. Хромтау өңірінде бұдан өзге
оннан аса ашық ескерткіш аспан астында тұр.
Мөлдір Нұржанова, лагерь жетекшісі:
– Мектеп бағдарламасы аясында ғана тоқтап қалмай, өзіміздің туған жерімізді әрі қарай
зерттеп, тарихи жерлерге келу әлі де жоспарда бар. Хромтау жерінде этнографиялық-тарихи
ескерткіштер кезең-кезеңімен зерттеліп жатыр. Қола дәуіріндегі қорымдар мен перм, карбон
дәуірлеріндегі жер қыртыстары сақталған «Айдарлы аша» да шетел тарихшыларының
таңдайын қақтырған.
1. Мәтінде неше адамның пікірі бар?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
[1]
2. Мәтін мазмұнына қатысты мақал-мәтелді табыңыз.
ткендерін ескерген - өскендіктің белгісі.
А) Ө
Өткендерін жек көрген - өшкендіктің белгісі.
В) Толған ел — тарихын таспен жазады,
Тозған ел — тарихын жаспен жазады.
әуелсіздік – тарих тұлпарының қос тізгіні.
С) Т
D) Бұл заманның ісін есті бітірмейді, епті бітіреді.
[1]
3. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
аймақ _______________________
түйе _________________________
шындық ______________________
заман ______________________
[2]
4. Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
1. 1.
2. 2.
3. 3.
[3]
19
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ [3]
Жазылым
Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазыңыз.
[10]
1.Астана – мәдениет пен өнер ордасы екендігін дәлелдеп аргументті эссе жазыңыз.
2. Кез келген тарихи тұлға туралы эссе жазыңыз.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
№ Балл Грамматика мен лексиканы Сұрақты түсіну мен толық жауап
дұрыс қолдануы беру қабілеті
1 9-10 Грамматикалық және Тақырыпты өте жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабы тез әрі
қолдану аясын өте жақсы орынды.
түсінеді. Талқылау кезінде өз ойын толық
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда
жеткізе алады.
мардымсыз қателерді жібереді.
2 7-8 Грамматикалық және Тақырыпты жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабын
қолдану аясын жақсы түсінеді. ойланып, әрі орынды жеткізеді.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда Талқылау кезінде өз ойын түсінікті
қателер жібереді. жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
5-6 Грамматикалық және Тақырыптың негізгі тараптарын
лексикалық құрылымдарды түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды
қолдану аясын орташа түсінеді. талдауда едәуір қиналады.
Сөз саптауы дұрыс, қателері Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
байқалғанмен, түсінуге кедергі қиналады.
тудырмайды. Талқылау кезінде қолдауды қажет
етеді, жауаптарын алдын ала
дайындап келгендей көрінеді.
3-4 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қолдану аясын аздап түсінеді. қиналады, тақырыпты ашуды
Сөз саптауы нақты емес,
дамыта алмайды.
түсініспеушілікті тудырады. Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз
өзін көрсете алмайды.
1-2 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қатты
лексикалық құрылымдардың қиналады.
қолдану аясын өте аз түсінеді. К
үтпеген сұрақтарға жауап беруде
Түсініспеушілікті тудыратын, қиналады, тіпті жауап бере
қайталанып келетін қателер жиі алмайды.
кездеседі. Талқылауға өте аз қатысады.
20
Оқылым
№ Жауап Балл
1 В 1
2 А 1
3 Өңір, өркешті жануар, ақиқат, дәуір. 2
4 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
5 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
Барлығы 10
Жазылым
№ Балл Сипаттамасы
1 9-10 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен көркем тіл
құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін әрі толық жеткізеді, күрделі әсерлерді жеткізе
алады, техникалық қателерді жібермейді.
2 7-8 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен тіл құралдары
үйлесімді түрде қолданылған.
Ойын анық әрі еркін білдіруі тиісті әсерді береді, жіберілген
кейбір техникалық қателер түсінуді қиындатпайды.
5-6 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау
құралдары қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды,
техникалық қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу түрлерінің
дұрыс қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы)
жалпы әсерді бұзады.
3-4 Құрылымы жүйесіз немесе анық емес, нақты суреттеу мен
қарама-қайшылықтарды баяндау қабілеті жетіспейді.
Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі
техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы)
жібереді.
1-2 Көркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем
қолданылмаған.
Сөздер кейде анық емес, техникалық және құрылымдық
қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы,
шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы,
орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны
толық түсінуге қиындық келтіреді.
21
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Көп таңдауы бар сұрақтар
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі - оқылым және әдеби тіл
нормаларын, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.
22
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмал*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау Балл
ар түрлері уақыты, мин
1 6.1.3.1 - тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну, Толық Тапсырма жұппен орындалады. Тыңдалым мен 10
детальді ақпаратты анықтау жауапты Оқушыларға тақырыпқа қатысты айтылым
қажет ететін мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып сабақтан тыс,
6.1.5.1 - тыңдалған мәтін мазмұны бойынша сұрақтар оқиды (немесе аудио арқылы қосымша
жалпы және нақты сұрақтарға жауап беру, тыңдатуға болады). уақытта
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу
мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен өткізіледі (әр
арысында мәтіннің мазмұнын
байланыстыру ббілім алушыға
үсініп, детальді ақпаратты
т3-5 минут
анықтайды, өз сөзінде қолданады, бе
6.1.2.1 -әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери ріледі)
шынайы өмірмен байланыстырады.
тақырыптарға байланысты диалог,
Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны
монологтердегі (нұсқаулық, өмірбаян) көтерілген
ойынша сұрақтар қояды, көтерілген
мәселені талдау б
әселені талдайды. Дәл осылай екінші
м
қушы тапсырманы қайталайды.
о
Бағалау екі оқушыға жеке-жеке
6.4.4.2 - етістіктің етіс түрлері мен салт, сабақты
қойылады. Етістіктің етіс түрлері мен
етістіктердің тіркесімдік мүмкіндігін ауызша
т, сабақты етістіктердің тіркесімдік
және жазбаша тілдесім барысында қолдану сал
үмкіндігін ауызша тілдесім
м
барысында қолданады.
2-4 6.2.1.1 - мәтіннен негізгі және қосымша, детальді Көп Мәтінді оқып, мазмұны негізінде 15 10
ақпаратты анықтау, түсіндіру таңдауы берілген сұрақтарға жауап береді және
бар, қысқа мәтінге қатысты өз пікірін, көзқарасын
6.2.4.1 - ауызекі және ресми стильдегі және толық білдіріп жазады. Мәтіннен негізгі
мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік жауапты және қосымша, детальді ақпараттарды
ерекшелігін салыстыру қажет ететін анықтайды. Ауызекі сөйлеу этикеттері
сұрақтар мен көркем сөйлеудің ерекшеліктерін
6. 2.3.1 -ауызекі сөйлеу этикеттері мен көркем қолданылған тілдік құралдар арқылы
Сөйлемдегі есімдіктің
сөйлеудің құрылымдық және жанрлық таниды.
ызметін түсініп, есімдікті зат есім,
ерекшеліктерін ажырату қ
н есімнің орнына қолданады.
сы
6.4.4.1 - сөйлемдегі есімдіктің қызметін түсіну,
есімдікті зат есім, сын есімнің орнына қолдану
5 6.3.4.1 -эссе тақырыбынан ауытқымай, абзац Жазбаша Оқушылар ұсынылған екі тақырыптың 25 10
түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе толық бірін таңдап, жазба жұмысын
бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын жауапты орындайды.
Жазылым жұмысында тақырыптан
ажет ететін
көрсетіп жазу («келісу, келіспеу» эссесі) қ
уытқымай, абзац түрлерін жүйелі
сұрақтар а
6.3.1.1 - әртүрлі жанрдағы мәтіндерді жазу үшін
құрастырып, көтерілген мәселе
құрылымын ескере отырып, қарапайым жоспар
ойынша келісу-келіспеу
құру б
себептерін айқын көрсетіп,
көркемдегіш құралдарды орынды
6.4.4.3 - үстеудің мағыналық түрлерін ажырату,
олданып, орфографиялық,
синонимдік қатарларын түрлендіріп қолдану қ
пунктуациялық нормаға сай жазуы
бағаланады. Үстеудің мағыналық
түрлерін ажыратып, синонимдік
қатарларын түрлендіріп қолданады.
Барлығы 40 минут 30
24
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі Т1» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсініп, детальді
ақпаратты анықтайды, өз сөзінде қолданады, шынайы өмірмен байланыстырады.
1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіндегі детальді ақпаратты анықтап, мазмұндауда қолданыңыз.
Ақпараттарды шынайы өмірмен байланыстырып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз
көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып,
пікіріңізді білдіріңіз. [10]
1-мәтін
Әзиз Тастанбеков, профессор, Қазақстанның бірнеше дүркін чемпионы, қазақ
күресінің жанашыры:
– Көкпар десе, қазақ күресі десе айрықша рухтанып, тақым қыспайтын қазақ жоқ. Біз
де әрдайым елеңдеп, рухтанып отырамыз. Күреспен бала кезден айналыстық. Еркін күрестен
де, классикалық күрестен де, оның ішінде қазақ күресінен де спорт шебері болдық, дегенмен,
осы ұлттық спорт түрінің көптен кенжелеу қалып келе жатқаны рас еді. Баяғыда ел ішінде
жылына бір мәрте жарыс ұйымдастырылса, қатты қуанатын едік. Иә, қазақ күресі қақпайды
көп көрді. Ертеректе, Оңтүстік Қазақстан облысында, Жетісайда қазақ күресіне жанашыр
ағаларымыз он-жиырма жылда бір рет болсын, жарыстар ұйымдастыратын. Соған ел ауыл-
ауылдан ағылып келетін еді. Ол іс-шара үлкен тойға ұласатын. Енді сол бірталай теперішке
түскен Қазақ күресінің бағын Ислам Әбішев пен мына Серік інілеріміз бастаған азаматтар
ашып, ұлттық ойында әлемдік деңгейдегі дүбірге қоса бастады. Елім, халқым деген осынау
еңбектері адал жігіттер аман болсын. Енді Қазақ күресін олимпиадаға қосуды діттеп отыр.
Ол күннің келетініне де кәміл сенемін…
2-мәтін
Қазақстандық спортшылар Ашхабад қаласында жауынгерлік өнер түрлері бойынша
жабық ғимаратта өтіп жатқан V Азия ойындарында сәтті өнер көрсетуде. Бүгін спортшылар
ел қоржынына 3 «алтын», 3 «күміс», 4 «қола» медаль салды.
Жеңіл атлеттеріміз 3 алтын, 1 күміс және 2 қола медаль еншіледі. Әйелдер арасында
60 метрге жүгіруде Виктория Зябкина 7.32 секундтық нәтижемен алтын, Ольга Сафронова
қола медаль жеңіп алды. Сондай-ақ, әйелдер арасында 400 метрге жүгіру сынында
отандасымыз Елена Микина алдына жан салмады. Елена 53.37 секундтық нәтижемен
жеңімпаз атанды. Ал ерлер арасындағы бәсекеде Михаил Литвин үшінші орынды қанағат
тұтты.
Бұған дейін Ольга Рыпакова мен Мария Овчинникова әйелдер арасында үш қарғып
секіруден 1 алтын, 1 күміс медаль еншілеген болатын.
Белбеу күресінен сынға түскен Ерсұлтан Мұзаппаров және Перизат Жақыпбекова
күмісті, Дидар Сәтбаев қола медальді жеңіп алды. Сондай-ақ, джиу-джитсудан 55 кг
салмақта өнер көрсеткен Галина Дуалова қола медальға қол жеткізді.
Сонымен, Азия ойындарының төртінші күнгі қорытындысы бойынша, Қазақстан 3-
орында.
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1.Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіндегі детальді ақпаратты анықтап, мазмұндауда қолданыңыз.
Ақпараттарды шынайы өмірмен байланыстырып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз
көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып,
пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
Қасиетті қазақ халқының салт-дәстүрлері өте көп. Соның ішінде қазіргі жастар біле
бермейтіндеріне қысқаша тоқталсақ. Ат тергеу. Ол – адамды сыйлауға арналған ізеттілік
әдет-ғұрып. Ұлттық болмыс бойынша әйелдер атасына, қайнағасына, қайнысына, қайын-
сіңілісіне атын атамау үшін қосымша ат қояды. Мұны ат тергеу деп атайды. Мұндайда
қойылатын аттардың кейбірі мынандай: «Мырза қайнаға», «бай атам», «би аға», «тентегім»,
«еркежан», «шебер шешей», «ақ әже», «сырғалым», «шашбаулым». Жеңгелері қайныларына
әзілдеп, бойлары тапал болса «сұңғақтым», жайбасар болса «жүйрігім» деп те ат қояды. Ер
адамдар да өзінен үлкендерді Мәке, Сәке деп құрметтейді. Анттасу. Жаудан кек қайтару
үшін, адамдар бір-біріне деген адалдықтан айнымау үшін, еларалық тату келісімді сақтау
үшін ант айтатын салт-дәстүр бар. Халық антын бұзған адамды «Ант атқан» деп жек көріп,
«Уа, айтылған ант, серттескен уәде, алысқан қол қайда?»» - деп, кінәласады.
2-мәтін
Байғазы беру. Үлкеннің кішіге, яғни балаға беретін сыйы. Жас ұл-қыз, бойжеткен,
бозбала жаңа киім кигенде, жаңа зат алғанда аға, апа, ата-әжесінен, туған-туыстарынан оған
байғазы сұрайды. Олар байғазыға ақша, мал, мүлік, әйтеуір бір зат беріп, құтты болсын
айтады. Базарлық әкелу. Алыс сапарға шыққан, қыдырып қайтқан, сауда жасап келген
адамдар туған-туысқандарына, көрші-көлемдеріне, дос-жарандарына ірілі-ұсақты сыйлықтар
әкеліп береді. Мұны базарлық деп атайды. Ол - жақсы көргеннің, сыйлағанның белгісі.
Бастаңғы жасау. Үйдегі үлкендер жолаушылап кеткенінде қалған жастар өздері бас
қосып (келіндер, абысындар, күйеулер, балдыздар болып), немесе замандастарын шақырып
ойын-суық өткізеді, әңгіме-дүкен құрады, әртүрлі дәмді тағамдар жасап ішеді. Бұл әдет-
ғұрыпты бастаңғы жасау деп атайды.
Көрісу. Қазақ салты бойынша сағынысып кездескен адамдар бір-бірімен құшақтасып
амандасады, кісі қайтыс болғанында құшақтасып жыласады, қыз ұзатылғанда да
қимастықпен қоштасып, жылайды. Мұны көрісу деп атайды.
Оқылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Су
Сусыз өмір сүру мүмкін емес. Жер бетінің төрттен үш бөлігін су алып жатыр. Ол –
мөлдір, түссіз. Судың үш күйі болады: сұйық-су, қатты-мұз, газ-бу. Нөл градустан
төмендегенде су мұз болып қатады, ал қайнағанда ол буға айналады. Аналарың кір жуғанда
далаға жайып қояды. Ол кеуіп кетеді. Неліктен? Себебі күн суды буландырады. Күн қатты
ыстық, ал жапырақтар, өсімдіктер неге қурап кетпейді? Себебі, ол тамырмен су сорып, оны
буландырып жібереді. Жер бетінде су тұщы және ащы су болып бөлінеді. Ащы су бұл теңіз,
26
мұхит сулары, ал тұщы су өзен, көл, жер асты сулары. Жердегі әрбір 100 л судың 98 л тұзды
су, 2 л тұщы су екен. Көл суларының кейбірі ащы, кейбірі тұщы суға жатады.
Құрлық бетінде әртүрлі ойыстар кездеседі. Ондай ойысқа су толса, көл пайда болады.
Көлемі әртүрлі. Шағын көлдердің ені мен ұзындығы бірнеше ондаған метрден аспайды. Ал
ірі көлдердің бір шетінен екінші шетіне көз жетпейді. Балық ауланады, ауыз су алынады, мал
суарылады.
Каспий - дүниежүзіндегі ең ірі көл. Солтүстігінен оңтүстігіне дейін мың километрден
қашықтыққа созылып жатыр. Тереңдігі - 800 м. Балық көп.
Құбырдан алынған су 100% таза бола бермейді. Ол өзеннен хлор қосылып, тазартылып
келеді. Адам күніне 2 литрге жуық су ішеді екен. Ол - су, шай, шырын, сусын, минералды су.
Адам тек қайнатылған су ғана ішу керек. Себебі, қайнамаған судан кейде гипатит ауруына да
шалдығып жатады. Оның құрамында микробтар болуы мүмкін.
1. Адамның денсаулығына қатысты айтылған абзацты белгілеңіз.
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
[1]
2. Мәтін мазмұнына қатысты мақал-мәтелді табыңыз.
А) А
дам қайғысы - заман қайғысы.
В) Су - тіршілік көзі.
С) Күн күркіресе, көк дүркірер.
D) Жаңбыр жауса - жер ырысы
[1]
3. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
жер_______________________
ойық _________________________
кішкентай________________________
ішетін су______________________
[2]
4. Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
1. 1.
2. 2.
3. 3.
[3]
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________[3]
Жазылым
Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазыңыз.
27
[10]
1. Қазақ спортшыларының әлемге танылуы туралы дәлелдер келтіре отырып жазыңыз.
2. Қазіргі кезде қазақтың салт-дәстүрлерін өзгертіп жатады, бұл дұрыс па? Көтерілген
мәселе бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын көрсетіп жазыңыз.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
№ Балл Грамматика мен лексиканы Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
дұрыс қолдануы қабілеті
1 9-10 Грамматикалық және Тақырыпты өте жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабы тез әрі орынды.
қолдану аясын өте жақсы Талқылау кезінде өз ойын толық жеткізе
түсінеді. алады.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателерді жібереді.
2 7-8 Грамматикалық және Тақырыпты жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып, әрі
қолдану аясын жақсы түсінеді. орынды жеткізеді.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда Талқылау кезінде өз ойын түсінікті жеткізе
қателер жібереді. алады, бірақ кейде сырттан қолдауды қажет
етеді.
5-6 Грамматикалық және Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
лексикалық құрылымдарды бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір
қолдану аясын орташа түсінеді. қиналады.
Сөз саптауы дұрыс, қателері Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады.
байқалғанмен, түсінуге кедергі Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
тудырмайды. жауаптарын алдын ала дайындап келгендей
көрінеді.
3-4 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады,
қолдану аясын аздап түсінеді. тақырыпты ашуды дамыта алмайды.
Сөз саптауы нақты емес, Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз өзін
түсініспеушілікті тудырады. көрсете алмайды.
1-2 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады,
қолдану аясын өте аз түсінеді. тіпті жауап бере алмайды.
Түсініспеушілікті тудыратын, Талқылауға өте аз қатысады.
қайталанып келетін қателер жиі
кездеседі.
Оқылым
№ Жауап Балл
1 D 1
2 В 1
3 Құрлық, ойыс, шағын, ауыз су. 2
4 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
5 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
Барлығы 10
28
Жазылым
№ Балл Сипаттамасы
1 9-10 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен көркем тіл
құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін әрі толық жеткізеді, күрделі әсерлерді жеткізе
алады, техникалық қателерді жібермейді.
7-8 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен тіл құралдары
үйлесімді түрде қолданылған.
Ойын анық әрі еркін білдіруі тиісті әсерді береді,
жіберілген кейбір техникалық қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау
құралдары қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды,
техникалық қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу
түрлерінің дұрыс қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен
етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер,
пунктуацияның жоқтығы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Құрылымы жүйесіз немесе анық емес, нақты суреттеу мен
қарама-қайшылықтарды баяндау қабілеті жетіспейді.
Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі
техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның
жоқтығы) жібереді.
1-2 Көркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем
қолданылмаған.
Сөздер кейде анық емес, техникалық және құрылымдық
қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның
жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
29
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Көп таңдауы бар сұрақтар
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі - оқылым және әдеби тіл
нормаларын, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмал*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау Балл
ар түрлері уақыты, мин
1 6.1.2.1-әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери Толық Тапсырма жұппен орындалады. Тыңдалым мен 10
тақырыптарға байланысты диалог, жауапты Оқушыларға тақырыпқа қатысты айтылым
монологтердегі (өмірбаян, хабарландыру) қажет ететін мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып сабақтан тыс,
ксұрақтар оқиды (немесе аудио арқылы қосымша
өтерілген мәселені талдау
тыңдатуға болады). уақытта
6.1.6.1 – коммуникативтік жағдаятқа сай ресми
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу
өткізіледі (әр
сөздер мен тіркестер, дайын тіркестер мен
барысында әлеуметтік-мәдени, ресми-бі
лім алушыға
терминдерді орынды қолданып, диалогке
скери тақырыптарға байланысты
3-5 минут
қатысу, ойын анық жеткізу і
көтерілген мәселені талдайды. бе
ріледі)
Коммуникативтік жағдаятқа сай ресми
6.4.4.3 -үстеудің мағыналық түрлерін ажырату,
здер мен тіркестер, дайын тіркестер
синонимдік қатарларын түрлендіріп қолдану сө
мен терминдерді орынды қолданып,
диалогке қатысады, ойын анық
жеткізеді. Тыңдаушы жұбы мәтін
мазмұны бойынша сұрақтар қояды,
көтерілген мәселені талдайды. Дәл
осылай екінші оқушы тапсырманы
қайталайды. Бағалау екі оқушыға
жеке-жеке қойылады. Үстеудің
мағыналық түрлерін ажыратып,
синонимдік қатарларын түрлендіріп
қолданады.
2-4 6.2.4.1 - ауызекі және ресми стильдегі Көп Мәтінді оқып, мазмұны негізінде 15 10
мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік таңдауы берілген сұрақтарға жауап береді және
ербар, қысқа мәтінге қатысты өз пікірін, көзқарасын
екшелігін салыстыру
және толық білдіріп жазады.
6.2.2.1 -ауызекі сөйлеу және көркем сөйлеудің
Ауызекі сөйлеу және көркем сөйлеудің
жауапты
стильдік ерекшеліктерін қолданылған тілдік
стильдік ерекшеліктерін қолданылған
ажет ететін
құралдар арқылы тану қ
ілдік құралдар арқылы таниды.
сұрақтар т
Үстеудің мағыналық түрлерін
6.4.4.3 -үстеудің мағыналық түрлерін ажырату,
ыратып, синонимдік қатарларын
синонимдік қатарларын түрлендіріп қолдану аж
түрлендіріп қолданады.
5 6.3.4.1 -эссе тақырыбынан ауытқымай, абзац Жазбаша Оқушылар ұсынылған екі тақырыптың 25 10
түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе толық бірін таңдап, жазба жұмысын
бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын жауапты орындайды.
Жазылым жұмысында тақырыптан
көрсетіп жазу («келісу, келіспеу» эссесі) қажет ететін
сұауытқымай, абзац түрлерін жүйелі
рақтар
6.4.5.1 - қазақ тіліндегі тыныс белгілерінің құрастырып, көтерілген мәселе
түрлері мен қызметін (даралаушы) түсіну, дұрыс бойынша келісу-келіспеу себептерін
қолдану айқын көрсетіп, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып,
орфографиялық, пунктуациялық
нормаға сай жазуы бағаланады.
Барлығы 40 минут 30
32
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі Т1» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіндегі әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тақырыптарға
байланысты көтерілген мәселені талдаңыз. Ресми сөздер мен тіркестер, дайын тіркестер мен
терминдерді орынды қолданыңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар
арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып,
пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
«Александрия кітапханасы өртенген 391 жылдан 1220 жылға дейін 830 жыл Отырар
кітапханасы әлемдегі ең үлкен кітапхана болған» деп қорытындылайды профессор
Еренғайып Омаров. Өкінішке қарай, даңқты бабаларымыздың мыңдаған жылдың тарихымен,
ғылым, білім, өнердегі жетістіктерінің алтын қоры сақталған осы кітапхана түгі қалмай
жойылып кетіпті. Жер түбіндегі мысырлық ғалым Птоломей болмаса бізде ондай кітапхана
болғанын білмес те едік. Осы кітапханадан білім алған, бүкіл әлем мойындаған Әбу-Насыр
әл-Фараби туралы деректерді де тек соңғы кезде алыс шетел деректерінен таптық.
Отырардын өзінде әл-Фарабиден де білімі жоғары, оған білім үйреткен талай ғалымдардың
болуы да мүмкін. Себебі Отырар кітапханасын әл-Фараби жинамағаны айтпаса да түсінікті.
Бұл кітапханада жүздеген жылдар бойы қаншама ғалымдар еңбек етті. Ол заманда кітаптың
өте қымбат тұратынын ескерсек, бұл кітапхананы жинауға мол қаржы кеткені анық. Ол
кітаптарды сатып алу, жинақтаудан басқа осы кітаптарды сақтайтын үлкен кітапхана
ғимараты және ондағы жұмыс істейтін ғалымдарды қаржыландыру қала бюджетіне оңайға
түспесе керек. Бұндай шығынды кішігірім қалалардың көтере алмасы белгілі.
2-мәтін
«Кітап – білім бұлағы» немесе «Кітап – ізгілік пен руханилық айнасы» деп жатамыз.
Ал сол инемен құдық қазғандай болатын білім бұлағының негізгі мекені – кітапхана.
Кітапхана – білім мен ғылымның, мәдениеттің орталығы, қасиетті орда десек, артық
айтқандық емес. Әлемдегі ең танымал әрі ең үлкен кітапханалар туралы әңгімелейтін болсақ,
Конгресс кітапханасы. Конгресс кітапханасы – Америка Құрама Штаттарының ұлттық
кітапханасы және Құрама Штаттары Конгресінің негізгі зерттеу филиалы болып табылады.
Кітапхана Вашингтон қаласында үш бірдей ғимаратта орналасқан. Кітаптарының саны
жөнінен де, алып жатқан аумағы жағынан да әлемдегі ең үлкен кітапхана саналады. Білесіз
бе, мұндағы қызметкерлердің саны – 3000 адамнан асады екен. Кітапханада 437 түрлі тілде
жазылған 32 миллионнан аса кітап пен құнды ақпараттар, 61 миллиондай қолжазба,
Солтүстік Америкада сирек кездесетін кітаптар жинағы, 1 миллионнан астам мемлекеттік
баспа, үш ғасырдан бері жиналып келе жатқан 1 миллионға жуық әлемдік газет, заңдық
құжаттардың әлемдегі ең үлкен жинағы, фильмдер, 4,8 миллион карта, ноталар, 13,7
миллионнан астам сурет бар. Қазіргі таңда кітапхана басшысы – Джеймс Х.Биллингтон.
Оқылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Адамзат бүгінгі таңда әлеуметтік шиеленісті өршітетін қоғамдық індеттердің
бұғауынан құрық үзіп, құтыла алмай отыр, бірақ көңілге үміт ұялатар мүмкіндіктер де жоқ
емес. ХІХ–ХХ ғасырларда адам баласы ғылым мен техникалық прогресте бұрын-соңды
болмаған ғаламат жетістіктерге қол жеткізді. Нағыз ғылым дегеніміз – ғалам мен ондағы
құбылыстардың астарына үңіліп, шынайы мәнін ұғыну және оның арқасындағы Ұлы
Құдіреттің мұратын сезіну. Табиғатты өзіне бағындырарлықтай мүмкіндікте жаратылған
адам баласы ғаламды танып-білуге, білгендерін көкейінде түюге тиісті. Көңілге түйіп,
көкейге тоқығандары арқылы табиғатты құрық атып бас білдірген тайыншадай дегеніне
көндіріп, ықпал жасаудың жолдарын қарастырады. Бұл табиғаттың адамға аманат етілуі, ал
адамның Жаратушының әмірлеріне мойынсұнып, құл екенін сезінуі дегенге саяды.
Қазіргі жағдайға ой жүгіртсек, физика, химия, астрономия, медицина, т.б. ғылым
салалары уақыт озған сайын адам баласының игілігі үшін түрлі жетістіктерін алға тартуда.
Осыған қарап ғылым мен технология адам баласының игілігі үшін екендігін пайымдаймыз.
Бұдан үрейленудің де жөні жоқ. Басқа келер қатерді ғылым-білімнен немесе ғылым-біліммен
қаруланған дүниеден іздеу бос әурешілік, нағыз қатер надандықта, санасыздықта және
жауапкершіліктен жалтарған табансыздықта.
Кейде ғылым-білімге сүйеніп, он ойланып, тоғыз толғанған іс-әрекеттеріміздің өзі оңды
нәтиже бермей жататындығы белгілі. Бұған түсіністікпен қараған жөн. Ал бірақ
білімсіздіктің, жоспарсыздықтың әрдайым тұйыққа тірейтіндігін ұмытпау қажет.
1. Автор «ғылым» ұғымына анықтама берген абзацты көрсетіңіз.
A) 1
B) 2
C) 3
D) барлық абзацта
[1]
2. Мәтінге қатысты тақырыпты табыңыз.
олашақ технология
А) Б
В) Ғылым мен технология туралы
С) Жаңа технология жетістіктері
артықшылығы
D) Адамзат дамуының
[1]
3. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
дерт, ауру _______________________
қозғалыс _________________________
түсіндіру________________________
қорқу______________________
[2]
4. Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
1. 1.
2. 2.
3. 3.
[3]
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз.
34
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________[3]
Жазылым
Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазыңыз.
[10]
1. Ғылым мен технология дами келе адамзаттың орнын басады деген пікірге келісу-келіспеу
себептерін көрсетіп жазыңыз.
2. Қазіргі кезде қазақтың салт-дәстүрлерін өзгертіп жатады, бұл дұрыс па? Көтерілген
мәселе бойынша өз пікіріңізді нақты мысалдар келтіріп жазыңыз.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
№ Балл Грамматика мен лексиканы Сұрақты түсіну мен толық жауап
дұрыс қолдануы беру қабілеті
1 9-10 Грамматикалық және Тақырыпты өте жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабы тез
қолдану аясын өте жақсы әрі орынды.
түсінеді. Талқылау кезінде өз ойын толық
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда
жеткізе алады.
мардымсыз қателерді жібереді.
2 7-8 Грамматикалық және Тақырыпты жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабын
қолдану аясын жақсы түсінеді. ойланып, әрі орынды жеткізеді.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда Талқылау кезінде өз ойын
қателер жібереді. түсінікті жеткізе алады, бірақ
кейде сырттан қолдауды қажет
етеді.
5-6 Грамматикалық және Тақырыптың негізгі тараптарын
лексикалық құрылымдарды түсінеді, бірақ күрделі
қолдану аясын орташа түсінеді. сұрақтарды талдауда едәуір
Сөз саптауы дұрыс, қателері
қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап
байқалғанмен, түсінуге кедергі
еруде қиналады.
тудырмайды. б
Талқылау кезінде қолдауды қажет
етеді, жауаптарын алдын ала
дайындап келгендей көрінеді.
3-4 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап
қолдану аясын аздап түсінеді. беруде қиналады, тақырыпты
Сөз саптауы нақты емес, ашуды дамыта алмайды.
түсініспеушілікті тудырады. Талқылау кезінде жақсы
қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
35
1-2 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қатты
лексикалық құрылымдардың қиналады.
қолдану аясын өте аз түсінеді. К
үтпеген сұрақтарға жауап
Түсініспеушілікті тудыратын, беруде қиналады, тіпті жауап
қайталанып келетін қателер жиі бере алмайды.
кездеседі. Талқылауға өте аз қатысады.
Оқылым
№ Жауап Балл
1 А 1
2 В 1
3 Індет, құбылыс, пайымдау, үрей. 2
4 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
5 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
Барлығы 10
Жазылым
№ Балл Сипаттамасы
1 9-10 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен көркем тіл құралдары
орынды қолданылған.
Ойын еркін әрі толық жеткізеді, күрделі әсерлерді жеткізе алады,
техникалық қателерді жібермейді.
7-8 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен тіл құралдары үйлесімді
түрде қолданылған.
Ойын анық әрі еркін білдіруі тиісті әсерді береді, жіберілген кейбір
техникалық қателер түсінуді қиындатпайды.
5-6 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, техникалық
қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы,
орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) жалпы әсерді
бұзады.
3-4 Құрылымы жүйесіз немесе анық емес, нақты суреттеу мен қарама-
қайшылықтарды баяндау қабілеті жетіспейді.
Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі
техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы,
орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) жібереді.
1-2 Көркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем
қолданылмаған.
Сөздер кейде анық емес, техникалық және құрылымдық қателер
(сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы, шақтардың,
бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер,
пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық
келтіреді.
(оқыту қазақ тілінде)
пәнінен тоқсандық жиынтық бағалаудың
спецификациясы
6-сынып
МАЗМҰНЫ
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты ................................................................................ 4
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ....................................... 4
3. Күтілетін нәтижелер ............................................................................................................................... 4
4. Ойлау дағдыларының деңгейі .............................................................................................................. 4
5. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі .................................................................................................... 6
6. Модерация және балл қою .................................................................................................................... 6
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................... 7
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ .................................. 15
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ................................... 22
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ................................... 30
1. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына
сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға
бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу
мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсан бойынша жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
«Қазақ тілі (бірінші тіл)» пәні бойынша (орта білім беру мазмұнын жаңарту
аясындағы) негізгі орта білім беру бағдарламасы (5-9 сыныптар)
3. Күтілетін нәтижелер
Тыңдалым және айтылым:
білім алушы қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени, оқу-
кәсіптік салалардағы мәтіндерін түсінеді; сөйлесу тәртібінің, бағалаудың ашық және жабық
түрде берілген нысандарын таниды; әртүрлі өмірлік жағдаяттарда ауызша тілдік қарым-
қатынасты жүзеге асырады; тілдік қарым-қатынастың әртүрлі мақсаттары мен тактикаларын
іске асыру үшін түрлі тілдік құралдарды пайдалана отырып, әңгімеге бастамашы бола алады
және диалогті қолдайды; проблемалық сипаттағы ақпаратты жинақтай отырып, монолог
құрастырады; өз пікірін қорғайды және дәлелдейді; өз пікірін білдіре отырып, әңгіме
нысанасына қатысты сөйлеушінің көзқарасын бағалайды; тақырыбы/басы/соңы бойынша
мәтін мазмұнын болжайды; өз сөздерін ресімдеу кезінде грамматикалық, стилистикалық
нормаларды сақтайды.
Оқылым:
білім алушы әртүрлі типтегі, жанрлар мен стильдердегі мәтіндерден негізгі және егжей-
тегжейлі ақпаратты (мәтіндік, сандық, графикалық) түсінеді және өзінше түсіндіреді;
мәтіннің астарлы мағынасын түсінеді; зерттеп, шолып, таңдап, белгілеп оқуды, арнайы
ақпарат алу үшін оқуды, талдамалық оқуды, белгілі бір мақсатпен оқуды қоса алғанда, оқу
стратегияларын пайдаланады; әртүрлі дереккөздерден қажетті ақпараттарды алады, оларды
талдайды және жинақтайды; қарым-қатынастың әлеуметтік-тұрмыстық, әлеуметтік-мәдени
және оқу-танымдық аяларына қатысты мәтіндердің құрылымдық, лингвистикалық және
стилистикалық ерекшеліктерін салыстырады; дәлелдер мен фактілерді ажырата отырып,
ақпараттың өзектілігі мен құндылығы тұрғысынан мәтінді бағалайды.
Жазылым:
білім алушы естіген және оқыған ақпараттарын жинақтай отырып, әртүрлі типтегі,
жанрдағы және стильдегі мәтіндерді жазады; ақпаратты ұсынудың әртүрлі нысандарын
пайдалана отырып, мәтін құрастырады (оның ішінде, баспа); ұсынылған ақпаратты талдау
және бағалау қабілетін көрсете отырып, өзінің проблемалық сипаттағы мәтінін (мақала, эссе,
хат және т.б.) жазады; әртүрлі типтегі, жанрдағы және стильдегі мәтіндердің құрылымдық-
композициялық, тілдік ерекшеліктерін салыстырады; анықтамалық материалды пайдалана
отырып мәтіндерді түзетеді және редакциялайды; белгілі бір тақырып бойынша қарапайым,
күрделі және жан-жақты жоспар жасайды; орфографиялық, грамматикалық және
стилистикалық нормаларды сақтайды.
4 ЖОБА
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Дағдылар Ойлау Сипаттама Сұрақтар
тобы дағдылары түрі
ның деңгейі
Тыңдалым Білу және - тақырыптық мәтіндерді түсінеді, Ауызша
мен түсіну болжайды; толық
айтылым - сөжауапты
йлесу ерекшеліктерін таниды;
қажет ететін
Қолдану - ауызша тілдік қарым-қатынасты жүзеге
рақтар
асырады; сұ
- жалпы және нақты сұрақтарға жауап
береді;
Жоғары деңгей - тілдік құралдарды пайдаланады;
дағдылары - әңгімеге, диалогке қатысады;
- ақпаратты жинақтайды;
-диалог, монологтердегі көтерілген
мәселені талдайды, өз пікірін қорғайды
және дәлелдейді;
- сөйлеушінің көзқарасын бағалайды;
- грамматикалық, стилистикалық
нормаларды сақтайды.
мәтіннен негізгі және детальді
ақпаратты анықтайды; ауызекі сөйлеу мен
көркем сөйлеуді тілдік құралдар арқылы
таниды; ауызекі сөйлеу мен көркем
сөйлеудің құрылымдық және жанрлық
ерекшеліктерін ажыратады; мәтін
негізіндегі берілген сұрақтарға нақты
жауап береді; оқылым стратегияларын
қолданып, комментарий жасайды; іріктеп
және рөлге бөліп оқиды; сілтеме жасай
алады.
Оқылым Білу және - мәтіннен негізгі және детальді ақпаратты Жазбаша
және әдеби түсіну анықтайды; толық
тіл - ауызекі сөйлеу мен көркем сөйлеуді жауапты
нормалары тілдік құралдар арқылы таниды; қажет ететін
Қолдану - ауызекі сөйлеу мен көркем сөйлеудің сұрақтар
құрылымдық және жанрлық
ерекшеліктерін ажыратады;
-мәтін негізіндегі берілген сұрақтарға
нақты жауап береді;
Жоғары деңгей - оқылым стратегияларын қолданып,
дағдылары комментарий жасайды;
- іріктеп және рөлге бөліп оқиды;
- әртүрлі дереккөздерден қажетті
ақпараттарды алады, оларды талдайды
және жинақтайды;
Жазылым Білу және - естіген және оқыған ақпараттарын Жазбаша
және әдеби түсіну жинақтайды; толық
тіл Қолдану - әртүрлі жанрдағы мәтіндер жазу үшін жауапты
5 ЖОБА
нормалары жоспар құрады; қажет ететін
-мінездеме, өмірбаян, құттықтауды сұрақтар
жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне
сай жазады;
Жоғары деңгей - графиктік мәтін құрастырады;
дағдылары - эссе жазу барысында абзацты жүйелі
құрастырып, «келісу, келіспеу» эссесін
жазады;
-жинақы мәтін жаза алады.
- орфографиялық, грамматикалық және
стилистикалық нормаларды сақтайды.
5. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға
мүмкін болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер,
плакаттар немесе карталарды) жауып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған
нұсқауды оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім
алушыларға жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Нұсқаулықпен таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық
бағалау басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.
Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне
көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып
қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім
алушылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға
көмек беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі
хабарлап отырыңыз.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын
тоқтатып, қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтініңіз.
6. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде
бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою
кестесіне сәйкес тексеру қажет.
6 ЖОБА
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Көп таңдауы бар сұрақтар
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі - оқылым және әдеби тіл
нормаларын, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.
7
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмал*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау Балл
ар түрлері уақыты, мин
1 6.1.4.1 -мәтіннің құрылымдық ерекшелігіне назар Толық Тапсырма жұппен орындалады. Тыңдалым мен 10
аудара отырып, жетекші сұрақтар арқылы негізгі жауапты Оқушыларға тақырыпқа қатысты айтылым
ойды анықтау. қажет ететін мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып сабақтан тыс,
сұрақтар оқиды (немесе аудио арқылы қосымша
6.1.2.1 - әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тыңдатуға болады). уақытта
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу
тақырыптарға байланысты диалог, өткізіледі (әр
барысында мәтіннің мазмұнын
монологтердегі (құттықтау, интервью) көтерілген білім алушыға
үсініп, негізгі ойды, көтерілген
мәселені талдау т3-5 минут
әселені анықтайды, мәтіндегі
мберіледі)
ақпаратты шынайы өмірмен
6.1.5.1 -тыңдалған мәтін мазмұны бойынша
байланыстырады.
жалпы және нақты сұрақтарға жауап беру,
ыңдаушы жұбы мәтін мазмұны
мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен Т
ойынша сұрақтар қояды, көтерілген
байланыстыру б
әселені талдайды. Дәл осылай екінші
м
оқушы тапсырманы қайталайды.
6.4.2.1 - екпіннің түрлерін (сөз екпіні, тіркес
Бағалау екі оқушыға жеке-жеке
екпіні, логикалық екпін) сөз және сөйлем ішінде
ойылады. Сөз және сөйлем ішіндегі
орынды қолдану қ
екпін түрлерінің (сөз екпіні, тіркес
екпіні, логикалық екпін) орынды
қолдануы бағаланады.
2-4 6.2.1.1 - мәтіннен негізгі және қосымша, детальді Көп Көлемі 120-150 сөзге жуық мәтін 15 10
ақпаратты анықтау, түсіндіру таңдауы беріледі. Мәтінді оқып, мазмұны
бар, қысқа негізінде берілген сұрақтарға жауап
6.2.6.1 -оқылым стратегияларын қолдану: және толық береді. Мәтіннен негізгі және
комментарий жасау, іріктеп оқу, рөлге бөліп оқу жауапты қосымша, детальді ақпаратты
қажет ететін анықтайды. Мәтінді оқу барысында
6.2.2.1 -ауызекі сөйлеу және көркем сөйлеудің сұрақтар іріктеп оқу стратегиясын қолданады.
Мәтінге қатысты өз пікірін,
стильдік ерекшеліктерін қолданылған тілдік
өзқарасын білдіріп жазады.
құралдар арқылы тану к
Ауызекі сөйлеу және көркем сөйлеудің
ЖОБА
6.2.5.1 -мәтіннен негізгі және қосымша стильдік ерекшеліктерін қолданылған
ақпаратты, көтерілген мәселені анықтауға тілдік құралдар арқылы таниды.
бағытталған нақтылау сұрақтарын құрастыру Тақырып бойынша жеке сөздер, бірге,
бөлек және дефис арқылы жазылатын
6.4.1.1 - тақырып бойынша жеке сөздер, бірге, сөздерді орфографиялық нормаға сай
бөлек және дефис арқылы жазылатын сөздерді жазады.
орфографиялық нормаға сай жазу
5 6.3.1.1 -әртүрлі жанрдағы мәтіндерді жазу үшін Жазбаша Оқушылар ұсынылған екі тақырыптың 25 10
құрылымын ескере отырып, қарапайым жоспар толық бірін таңдап, жазба жұмысын
құру жауапты орындайды. Бірінші жұмыста
қ
ажет ететін жанрлық және стильдік
6.3.2.1 -жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне
сұрақтар ерекшеліктеріне сай құрылымын
сай құрылымын сақтай отырып мінездеме,
сақтай отырып берілген жазба
құттықтау құрастырып жазу ж
ұмысын жазады. Екінші жазылым
ж
ұмысында тақырыптан ауытқымай,
6.3.4.1 - эссе тақырыбынан ауытқымай, абзац
абзац түрлерін жүйелі құрастырып,
түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе
көтерілген мәселе бойынша келісу-
бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын
келіспеу себептерін айқын көрсетіп,
көрсетіп жазу («келісу, келіспеу» эссесі) к
өркемдегіш құралдарды орынды
қ
олданып, орфографиялық,
6.4.1.1 -тақырып бойынша жеке сөздер, бірге,
пунктуациялық нормаға сай жазуы
бөлек және дефис арқылы жазылатын сөздерді
бағаланады.
орфографиялық нормаға сай жазу
Барлығы 40 минут 30
9
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі Т1» пәнінен 1-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіннің негізгі ойын анықтап, өз сөзіңізде қолданыңыз,
көтерілген мәселені анықтап, мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен байланыстырыңыз. Өз
көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ
қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
Бірінші орында кіші Швейцария – Бурабай. Ол республикадағы ең танымал туристік
бағыт саналады. Бұл жердің әсем табиғаты, көптеген қонақүйлері, шипажайлары мен
дамыған инфрақұрылымы демалушыларға ұмытылмас әсер сыйлайды. Сондықтан болар бұл
жер халық арасында екінші Швейцария деп аталып кеткен. Бұл жерде демалып қана қоймай,
ем қабылдауға да бар жағдай жасалған.
Бурабайда демалып үлгерсеңіз, онда Ұлы Жібек жолы бойымен экскурсиялық
саяхатқа аттануға болады. Бұл бағыт ең танымал және тарихи маңызды орындар арқылы
өтеді. Жол бойында қазақ халқының бірегей сәулет және археологиялық ескірткіштері, атап
айтсақ Айша-Бибі, Бабаджа қатын, Қарахан кесенелері орналасқан. Осы жерлерден ерекше
рухани күш алуға болады.
Халқымыздың пейілі сияқты кең, көңілі сияқты дархан даламызда жабайы табиғатпен
қауышып, рухани азық алып, жері, суы мен ауасының шипасын көруге мүмкіндік бар.
2-мәтін
Шарын шатқалының тарихы бұдан 300 млн жыл бұрынғы геологиялық замандардан
сыр шертеді. Мұнда көне замандардан сақталған саналуан пішінді түрлі-түсті жартасты
«қамалдарды» көз алдыңызға әкеліп қойғандай көрікті көріністерді елестетеді. Дүниежүзінде
дәл сондай көріністерді тек Солтүстік Американың Колорадо штатындағы «Үлкен шатқал»
алқабынан ғана кездестіруге болады. Жер бедерінің мұндай көрініске ұшырауы бұдан 12 млн
жыл бұрынғы жел мен су эрозиясының және мұздану дәуіріндегі табиғи құбылыстардың
әсер ету ықпалынан пайда болғандығы байқалады. Шарын шатқалы Алматы қаласынан 193
шақырым қашықтықтағы Алматы облысының Еңбекші қазақ, Райымбек және Ұйғыр
аудандарының аумағындағы Шарын өзенінің аңғарын бойлай оңтүстік-батыстан солтүстік-
Шатқалдағы түрлі пішіндегі
шығысқа қарай 154 шақырымдық алқапқа созылып жатыр.
«жартасты қамалдардың» өзен арнасынан биіктігі 150-300 метрге жетеді, ал өзен аңғарының
ені 20-80 метрдей болып келеді. Шарын өзені Теріскей және Күнгей Алатауларынан
басталып, Іле өзеніне құяды, оның ұзындығы 427 шақырым.
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіннің негізгі ойын анықтап, өз сөзіңізде қолданыңыз,
көтерілген мәселені анықтап, мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен байланыстырыңыз. Өз
көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
ЖОБА
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдаңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп санайтын 2 сұрақ
қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып, пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
Жеті кереметтің ең ежелгісі де, әрі біздің бүгінгі дәуірімізге жеткені де – осы Мысыр
пирамидалары. Пирамидалар Нілдің солтүстік батыс жағалауындағы сансыз қабірлер мен
ғибадатханалар тұрғызылған өлілер қаласының үстіне салынды. Пирамидалардың ең көнесі –
5000 жыл бұрын тұрғызылған Джосер пирамидасы. Сәулетшісі ежелгі Египетте дәрігерлік,
философиялық және ғылыми еңбектерімен танылған Имхотеп атты шебер еді. Джосер
пирамидасы – көп сатылы құрылыс. Сансыз басқыштар арқылы аспанға өрлей береді. Мұның
идеясы перғауындардың жердегі қарапайым халықтан биік, құдіретті екенін бар әлемге паш
ету еді. Қаншама қажырлы еңбек пен адам өмірі жұмсалған бұл құрылыс Хеопс, Хефрен
және Микрен пирамидаларымен жалғасын тапты.
Көлемі жағынан ең үлкен пирамида – Хеопс пирамидасы. Бүкіл жиған-тергеніне
көзінің тірісінде Хеопс перғауын 20 жыл ішінде осы пирамиданы салдырды. Биіктігі 147
метр, әр қырының ұзындығы 232 метр бұл құрылысқа 2,5-3 тонналық 2 миллион 300 мың тас
блоктары қолданылды.
2-мәтін
Кіші Азиядағы шағын қалалардың бірі Галикарнастың әкімі патша Карий Мавсол
б.з.д. 351 жылы дүние салады. Патша мұрагерлері жер-жерлерден әйгілі құрылысшы,
қолөнершілерді шақыртып, патшаның зиратын тұрғызады. Кесене салу ісінде шығыстың
құрылыс стилі (көп қырлы пирамидалар) мен гректің ионикалық стилі байланыстырылған.
Кесене екі қабаттан тұрады, биіктігі 40-45 метр. Ол тек биіктігімен емес, грек еліне белгілі
Скопас, Леохар, Бриансид, Тимофей секілді әйгілі мүсіншілердің қолынан шыққан әр алуан
мүсіндер арқылы көркемделуімен де ерекшеленеді. Мавзолей шамамен алғанда 1800 жыл
сақталып келді. Ағылшын археологы Ч.Т.Ньютонның айтуынша, ХV ғасырда крестшілер
мавзолейді бұзып, оның құрылыс материалдарын Эгей теңізінде қасиетті Петр сарайын
(қазіргі Түркияның Бодрум қаласы) салуға пайдаланған.
Мав сол патшамен оның әйелі Артемисаның табыттары, мүсіндері және басқа
дүниелері қазір Лондондағы Британ мұражайымен Ыстамбұлдың археологиялық
мұражайында сақтаулы.
Оқылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Отбасы – Отанымыздың ошағы
Қазақ отбасында баланың ерте есеюіне көп көңіл бөлген. Баланы ерте жастан-ақ
жауапты іс-әрекетке тартып отырған. Мысалы, бес жасында атқа мінгізіп, бәйгеге қосу, қозы
баққызу, үлкендердің арасындағы дауды шешу, келіссөз жүргізу т.с.с. істерге бірге ертіп
жүрген. Сондай-ақ қазақ отбасындағы бала тәрбиесін ұл тәрбиесі, қыз тәрбиесі деп жеке-
жеке мән беріп қарастыруда оның өзіндік ерекшеліктерінің ішіндегі маңыздысының бірі.
Үлкенді құрметтеу отбасы мүшелерінің бір-бірінің тәрбиесіне жауапкершілік, борыштылық,
адамгершілік сезімдерін туғызған. Қазақ отбасындағы арнайы жазылып бекітілмеген
«заңдары» әке мен ұлдың, шеше мен қыз баланың, әке мен қыздың, қыз бен жеңгенің, келін
мен ененің, келін мен атаның, нағашы мен жиеннің, бажа, жезде, бөлелердің арасындағы
11 ЖОБА
өзара қарым-қатынастары әрқайсысын әдептілікке тәрбиелеудің ерекше қымбат үлгісі
іспетті. Егер жапон халқы басқалар үшін тұйық халық болса, онда ағылшын халқы
басқаларды қойып, өз ішінде тұйық халық. Олардың отбасындағы әр адам жеке өмірінің
құпия болғанын қалайды. Бір сөзбен айтсақ, ағылшындықтардың жаны - өз үйінен де жақын,
яғни берік қамалмен тең. Басқа халықтар үшін жанұя қиыншылық пен қуанышты бірге
бөлісетін ең басты байлық болса, ағылшын халқы қиыншылық кезінде жақындарынан көмек
күте қоймайды. Тіпті жақындарына көмек көрсетуді өз жауапкершіліктеріне алмайды.
1.Мәтінде неше елдің тәрбиесі туралы мәлімет бар?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
[1]
2.Мәтін мазмұнына қатысты мақал-мәтелді табыңыз.
А) Үй ішінен жау шықса,
Тұра қашып құтылмассың.
В) Інісі бардың тынысы бар,
Ағасы бардың жағасы бар.
С) «Сіз», «біз» - деген жылы сөз,
Ағайынға жарасар.
D) Ұяда не көрсең,
Ұшқанда соны ілерсің.
[1]
3.Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
жанұя ___________________________
жанжал _________________________
өзгешелік _______________________
тумалар _________________________
[2]
4.Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпаратты ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
1. 1.
2. 2.
3. 3.
[3]
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды 3-4 сөйлеммен жазыңыз.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________[3]
12 ЖОБА
Жазылым
Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазыңыз.
[10]
1. Қазақстанның кез келген көрікті жерін суреттеп, шет елдік досыңызға хат жазыңыз.
2. Сіздің ойыңызша, «Бақытты отбасы» қандай болуы керек деп ойлайсыз? Ойыңызды
өрбітіп, аталған тақырыпқа эссе жазыңыз.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
№ Балл Грамматика мен лексиканы Сұрақты түсіну мен толық жауап
дұрыс қолдануы беру қабілеті
1 9-10 Грамматикалық және Тақырыпты өте жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабы тез
қолдану аясын өте жақсы әрі орынды.
түсінеді. Талқылау кезінде өз ойын толық
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда
жеткізе алады.
мардымсыз қателерді жібереді.
2 7-8 Грамматикалық және Тақырыпты жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабын
қолдану аясын жақсы түсінеді. ойланып, әрі орынды жеткізеді.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда Талқылау кезінде өз ойын түсінікті
қателер жібереді. жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
5-6 Грамматикалық және Тақырыптың негізгі тараптарын
лексикалық құрылымдарды түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды
қолдану аясын орташа түсінеді. талдауда едәуір қиналады.
Сөз саптауы дұрыс, қателері Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
байқалғанмен, түсінуге кедергі қиналады.
тудырмайды. Талқылау кезінде қолдауды қажет
етеді, жауаптарын алдын ала
дайындап келгендей көрінеді.
3-4 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қолдану аясын аздап түсінеді. қиналады, тақырыпты ашуды
Сөз саптауы нақты емес,
дамыта алмайды.
түсініспеушілікті тудырады. Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз
өзін көрсете алмайды.
1-2 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қатты
лексикалық құрылымдардың қиналады.
үтпеген сұрақтарға жауап беруде
қолдану аясын өте аз түсінеді. К
Түсініспеушілікті тудыратын, қиналады, тіпті жауап бере
қайталанып келетін қателер жиі алмайды.
кездеседі. Талқылауға өте аз қатысады.
13 ЖОБА
Оқылым
№ Жауап Балл
1 С 1
2 D 1
3 Отбасы, дау, ерекшелік, жақындары. 2
4 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
5 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
Барлығы 10
Жазылым
№ Балл Сипаттамасы
1 9-10 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен көркем тіл құралдары
орынды қолданылған.
Ойын еркін әрі толық жеткізеді, күрделі әсерлерді жеткізе алады,
техникалық қателерді жібермейді.
7-8 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен тіл құралдары үйлесімді
түрде қолданылған.
Ойын анық әрі еркін білдіруі тиісті әсерді береді, жіберілген
кейбір техникалық қателер түсінуді қиындатпайды.
5-6 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау
құралдары қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, техникалық
қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы)
жалпы әсерді бұзады.
3-4 Құрылымы жүйесіз немесе анық емес, нақты суреттеу мен қарама-
қайшылықтарды баяндау қабілеті жетіспейді.
Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі
техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы)
жібереді.
1-2 Көркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем
қолданылмаған.
Сөздер кейде анық емес, техникалық және құрылымдық қателер
(сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы,
шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы,
орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны
толық түсінуге қиындық келтіреді.
14 ЖОБА
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Көп таңдауы бар сұрақтар
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі - оқылым және әдеби тіл
нормаларын, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.
15
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырма *Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау Балл
лар түрлері уақыты, мин
1 6.1.5.1 - тыңдалған мәтін мазмұны бойынша Толық Тапсырма жұппен орындалады. Тыңдалым мен 10
жалпы және нақты сұрақтарға жауап беру, жауапты Оқушыларға тақырыпқа қатысты айтылым
мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен қажет ететін мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып сабақтан тыс,
байланыстыру сұрақтар оқиды (немесе аудио арқылы қосымша
6.1.6.1 - коммуникативтік жағдаятқа сай ресми тыңдатуға болады). уақытта
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу
сөздер мен тіркестер, дайын тіркестер мен өткізіледі (әр
барысында мәтіннің мазмұнын
терминдерді орынды қолданып, диалогке қатысу, білім алушыға
үсініп, коммуникативтік жағдаятқа
ойын анық жеткізу т3-5 минут
сай ресми сөздер мен тіркестер, дайын
6.1.2.1 - әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери беріледі)
тіркестер мен терминдерді орынды
тақырыптарға байланысты диалог,
қолданып, диалогке қатысады, ойын
монологтердегі (хабарландыру, жаңалық)
ық жеткізеді. Тыңдаушы жұбы мәтін
көтерілген мәселені талдау ан
азмұны бойынша сұрақтар қояды,
м
көтерілген мәселені талдайды. Дәл
осылай екінші оқушы тапсырманы
қайталайды. Бағалау екі оқушыға
жеке-жеке қойылады.
2-4 6. 2.3.1 - ауызекі сөйлеу этикеттері мен көркем Көп Мәтінді оқып, мазмұны негізінде 15 10
сөйлеудің құрылымдық және жанрлық таңдауы берілген сұрақтарға жауап береді және
ерекшеліктерін ажырату бар, қысқа мәтінге қатысты өз пікірін, көзқарасын
уызекі және ресми стильдегі
6.2.4.1 - ажәне толық білдіріп жазады. Ауызекі және ресми
мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік
жауапты стиль ерекшеліктерін қолданылған
ерекшелігін салыстыру қ
ажет ететін тілдік құралдар арқылы таниды.
сұрақтар
5 6.3.2.1 -жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне Жазбаша Оқушылар ұсынылған екі тақырыптың 25 10
сай құрылымын сақтай отырып, өмірбаян толық бірін таңдап, жазба жұмысын
құрастырып жазу жауапты орындайды. Бірінші жұмыста
6.3.4.1 - эссе тақырыбынан ауытқымай, абзац
қажет ететін жанрлық және стильдік
түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе сұрақтар ерекшеліктеріне сай құрылымын
бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын сақтай отырып, берілген жазба
көрсетіп жазу жұмысын жазады. Екінші жазылым
ЖОБА
(«келісу, келіспеу» эссесі) жұмысында тақырыптан ауытқымай,
абзац түрлерін жүйелі құрастырып,
6.4.3.1 -көнерген сөз, эвфемизм, дисфемизм, табу көтерілген мәселе бойынша келісу-
сөздердің қолданыс аясын түсіну және ажырата келіспеу себептерін айқын көрсетіп,
білу көркемдегіш құралдарды орынды
қолданып, орфографиялық,
пунктуациялық нормаға сай жазуы
бағаланады.
Барлығы 40 минут 30
17
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі Т1» пәнінен 2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1. Мәтінді мұқият оқыңыз. Мәтіндегі ақпараттарды шынайы өмірмен байланыстырыңыз,
мазмұндауда қолданып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз көзқарасыңызды жан-
жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз. Ресми сөздер мен тіркестер,
дайын тіркестер мен терминдерді орынды қолданып, диалогке қатысыңыз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып,
пікіріңізді білдіріңіз. [10]
1-мәтін
«Астана Операның» бас сахнасының көлемі – 935 шаршы метр. Бас сахнаның ені
21 метрді, ал тереңдігі – 59 метрді құрайды. Ал «Ослодағы опералық театрдың үлкен
сахнасының ені небары 16 метр, ал тереңдігі 40 метр», - дейді Мұхтар Абрарұлы.
Астанадағы жаңа театрдың қосымша екі бүйірлік сахнасы бар. Театр сленгінде «қалта» деп
аталатын бұл сахналар қажет кезде дайын декорацияларымен жылжи жөнеледі. Сөйтіп,
қойылымдар циклінің үздіксіздігін қамтамасыз етеді. Осының арқасында «Астана Операда»
ең күрделі спектакльдерді сахналауға мүмкіндігі мол.
«Астана Опера» залына 1 мың 250 көрермен сияды. Оның партері 450 көрерменге
арналған. Басты зал аттың тағасына ұқсас формаға ие, «Ла Скала» сынды әлемдік үздік опера
театрлары залына ұқсатып, бірнеше қабат етіп жасалған, бірақ ұлттық үлгіде өрнектелген.
Мұның сыртында ғимаратта 8 қосымша зал, 11 репетициялық орынжай, 250 орындық
камералық музыка залы, баспасөз залы және басқа да функционалдық бөлмелер бар.
2-мәтін
«Астана-Бәйтерек» монументі – елордамыз Астана қаласының негізгі нышаны, оның
визитті карточкасы деуге болады. Жалпы, бәйтерек - ежелгі таным бойынша, тылсым
қасиетке ие алып ағаш. Бәйтерек байырғы орта түсінігінде жердің дәл кіндігінде өсетін,
тамыры жерасты, діңі адам әлемі, басы рухтар мекені болып табылатын көк тіреген алып
ағаш. Бәйтерек ежелгі түркі сөзі, «бәй» - үлкен, алғашқы деген ұғымдарды, ал терек (парсы
тілінде - дарақ) «ағаш» деген ұғымды білдіреді. Демек «Бәйтерек» екі сөздің бірігуінен
жасалып, «зәулім ағаш» дегенді танытады. Оның идеясында «Самұрық» қасиетті құсы
туралы ежелгі қазақ аңызы жатыр. Қанатымен аспанды жауып, «Самұрық» тұр. Бәйтерек
тіршілік тірегіне қарай ұшып келеді. Бәйтеректің ортасында өмір мен үміт беретін алтын
жұмыртқа Күнге негіз салуда. Ал астында, тамырында айдаһар орналасып, түн мен қысты
шақыруда.
Монумент ұзын темірлі құрылымдардан, шыныдан, металдан, бетоннан
тұрғызылған. Алып шардың түсі хамелеон шынылармен көмкерілген. Күннің шапағына
шағылысып, әртүрлі түске құбылып тұрады.
Оқылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Тарихи ескерткіштер
Ақтөбе өңірі, Хромтау ауданында Ойсылқара кесенесі бар. Этнографиялық-тарихи
ескерткіш ретінде республикалық тізімге енген. Аспан астындағы құнды жәдігер. Бірақ мұны
жергілікті халықтың бірі білсе, бірі білмейді. Ойсылқара - өркешті жануар пірі екенін
Құмсай ауылының оқушылары тек кітаптан оқыған еді. Енді жазғы демалыстарын тарихи
орында өткізіп, оның қорымын көзбен көрді. Аңыз астарында ақиқат бар. Есет осы уақытқа
дейін Ойсылқараны қиялдан туған кейіпкер деп ойлаған. Енді оның өзі туған өлкеге табаны
тиген адам екенін білді. Танымын кеңейтіп, тарихи әңгімелерді таңдана тыңдады.
Есет Жақыбай, оқушы:
– Көне дәуірдегі жазуларды оқығым келіп, ынтам туды және аз уақыттың ішінде
тарихшы не археолог болам деген де ойлар туды. Былайша айтқанда, тарихи жерге келуімнің
арқасында тарихқа деген қызығушылығым оянды. VI ғасырда бұл жерге Ойсылқараның
түйесі шөгіп, кейін тасқа айналған. Қорымы да осы жерде. Аңызға арқау болған тас обаларды
археолог Серік Әжіғали бастаған топ зерттеп, тіркеуге алды. Хромтау өңірінде бұдан өзге
оннан аса ашық ескерткіш аспан астында тұр.
Мөлдір Нұржанова, лагерь жетекшісі:
– Мектеп бағдарламасы аясында ғана тоқтап қалмай, өзіміздің туған жерімізді әрі қарай
зерттеп, тарихи жерлерге келу әлі де жоспарда бар. Хромтау жерінде этнографиялық-тарихи
ескерткіштер кезең-кезеңімен зерттеліп жатыр. Қола дәуіріндегі қорымдар мен перм, карбон
дәуірлеріндегі жер қыртыстары сақталған «Айдарлы аша» да шетел тарихшыларының
таңдайын қақтырған.
1. Мәтінде неше адамның пікірі бар?
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
[1]
2. Мәтін мазмұнына қатысты мақал-мәтелді табыңыз.
ткендерін ескерген - өскендіктің белгісі.
А) Ө
Өткендерін жек көрген - өшкендіктің белгісі.
В) Толған ел — тарихын таспен жазады,
Тозған ел — тарихын жаспен жазады.
әуелсіздік – тарих тұлпарының қос тізгіні.
С) Т
D) Бұл заманның ісін есті бітірмейді, епті бітіреді.
[1]
3. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
аймақ _______________________
түйе _________________________
шындық ______________________
заман ______________________
[2]
4. Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
1. 1.
2. 2.
3. 3.
[3]
19
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________ [3]
Жазылым
Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазыңыз.
[10]
1.Астана – мәдениет пен өнер ордасы екендігін дәлелдеп аргументті эссе жазыңыз.
2. Кез келген тарихи тұлға туралы эссе жазыңыз.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
№ Балл Грамматика мен лексиканы Сұрақты түсіну мен толық жауап
дұрыс қолдануы беру қабілеті
1 9-10 Грамматикалық және Тақырыпты өте жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабы тез әрі
қолдану аясын өте жақсы орынды.
түсінеді. Талқылау кезінде өз ойын толық
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда
жеткізе алады.
мардымсыз қателерді жібереді.
2 7-8 Грамматикалық және Тақырыпты жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабын
қолдану аясын жақсы түсінеді. ойланып, әрі орынды жеткізеді.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда Талқылау кезінде өз ойын түсінікті
қателер жібереді. жеткізе алады, бірақ кейде сырттан
қолдауды қажет етеді.
5-6 Грамматикалық және Тақырыптың негізгі тараптарын
лексикалық құрылымдарды түсінеді, бірақ күрделі сұрақтарды
қолдану аясын орташа түсінеді. талдауда едәуір қиналады.
Сөз саптауы дұрыс, қателері Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
байқалғанмен, түсінуге кедергі қиналады.
тудырмайды. Талқылау кезінде қолдауды қажет
етеді, жауаптарын алдын ала
дайындап келгендей көрінеді.
3-4 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап беруде
қолдану аясын аздап түсінеді. қиналады, тақырыпты ашуды
Сөз саптауы нақты емес,
дамыта алмайды.
түсініспеушілікті тудырады. Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз
өзін көрсете алмайды.
1-2 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қатты
лексикалық құрылымдардың қиналады.
қолдану аясын өте аз түсінеді. К
үтпеген сұрақтарға жауап беруде
Түсініспеушілікті тудыратын, қиналады, тіпті жауап бере
қайталанып келетін қателер жиі алмайды.
кездеседі. Талқылауға өте аз қатысады.
20
Оқылым
№ Жауап Балл
1 В 1
2 А 1
3 Өңір, өркешті жануар, ақиқат, дәуір. 2
4 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
5 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
Барлығы 10
Жазылым
№ Балл Сипаттамасы
1 9-10 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен көркем тіл
құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін әрі толық жеткізеді, күрделі әсерлерді жеткізе
алады, техникалық қателерді жібермейді.
2 7-8 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен тіл құралдары
үйлесімді түрде қолданылған.
Ойын анық әрі еркін білдіруі тиісті әсерді береді, жіберілген
кейбір техникалық қателер түсінуді қиындатпайды.
5-6 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау
құралдары қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды,
техникалық қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу түрлерінің
дұрыс қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы)
жалпы әсерді бұзады.
3-4 Құрылымы жүйесіз немесе анық емес, нақты суреттеу мен
қарама-қайшылықтарды баяндау қабілеті жетіспейді.
Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі
техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы)
жібереді.
1-2 Көркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем
қолданылмаған.
Сөздер кейде анық емес, техникалық және құрылымдық
қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы,
шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы,
орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) мағынаны
толық түсінуге қиындық келтіреді.
21
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Көп таңдауы бар сұрақтар
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі - оқылым және әдеби тіл
нормаларын, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.
22
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмал*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау Балл
ар түрлері уақыты, мин
1 6.1.3.1 - тыңдалған мәтіннің мазмұнын түсіну, Толық Тапсырма жұппен орындалады. Тыңдалым мен 10
детальді ақпаратты анықтау жауапты Оқушыларға тақырыпқа қатысты айтылым
қажет ететін мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып сабақтан тыс,
6.1.5.1 - тыңдалған мәтін мазмұны бойынша сұрақтар оқиды (немесе аудио арқылы қосымша
жалпы және нақты сұрақтарға жауап беру, тыңдатуға болады). уақытта
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу
мәтіндегі ақпаратты шынайы өмірмен өткізіледі (әр
арысында мәтіннің мазмұнын
байланыстыру ббілім алушыға
үсініп, детальді ақпаратты
т3-5 минут
анықтайды, өз сөзінде қолданады, бе
6.1.2.1 -әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери ріледі)
шынайы өмірмен байланыстырады.
тақырыптарға байланысты диалог,
Тыңдаушы жұбы мәтін мазмұны
монологтердегі (нұсқаулық, өмірбаян) көтерілген
ойынша сұрақтар қояды, көтерілген
мәселені талдау б
әселені талдайды. Дәл осылай екінші
м
қушы тапсырманы қайталайды.
о
Бағалау екі оқушыға жеке-жеке
6.4.4.2 - етістіктің етіс түрлері мен салт, сабақты
қойылады. Етістіктің етіс түрлері мен
етістіктердің тіркесімдік мүмкіндігін ауызша
т, сабақты етістіктердің тіркесімдік
және жазбаша тілдесім барысында қолдану сал
үмкіндігін ауызша тілдесім
м
барысында қолданады.
2-4 6.2.1.1 - мәтіннен негізгі және қосымша, детальді Көп Мәтінді оқып, мазмұны негізінде 15 10
ақпаратты анықтау, түсіндіру таңдауы берілген сұрақтарға жауап береді және
бар, қысқа мәтінге қатысты өз пікірін, көзқарасын
6.2.4.1 - ауызекі және ресми стильдегі және толық білдіріп жазады. Мәтіннен негізгі
мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік жауапты және қосымша, детальді ақпараттарды
ерекшелігін салыстыру қажет ететін анықтайды. Ауызекі сөйлеу этикеттері
сұрақтар мен көркем сөйлеудің ерекшеліктерін
6. 2.3.1 -ауызекі сөйлеу этикеттері мен көркем қолданылған тілдік құралдар арқылы
Сөйлемдегі есімдіктің
сөйлеудің құрылымдық және жанрлық таниды.
ызметін түсініп, есімдікті зат есім,
ерекшеліктерін ажырату қ
н есімнің орнына қолданады.
сы
6.4.4.1 - сөйлемдегі есімдіктің қызметін түсіну,
есімдікті зат есім, сын есімнің орнына қолдану
5 6.3.4.1 -эссе тақырыбынан ауытқымай, абзац Жазбаша Оқушылар ұсынылған екі тақырыптың 25 10
түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе толық бірін таңдап, жазба жұмысын
бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын жауапты орындайды.
Жазылым жұмысында тақырыптан
ажет ететін
көрсетіп жазу («келісу, келіспеу» эссесі) қ
уытқымай, абзац түрлерін жүйелі
сұрақтар а
6.3.1.1 - әртүрлі жанрдағы мәтіндерді жазу үшін
құрастырып, көтерілген мәселе
құрылымын ескере отырып, қарапайым жоспар
ойынша келісу-келіспеу
құру б
себептерін айқын көрсетіп,
көркемдегіш құралдарды орынды
6.4.4.3 - үстеудің мағыналық түрлерін ажырату,
олданып, орфографиялық,
синонимдік қатарларын түрлендіріп қолдану қ
пунктуациялық нормаға сай жазуы
бағаланады. Үстеудің мағыналық
түрлерін ажыратып, синонимдік
қатарларын түрлендіріп қолданады.
Барлығы 40 минут 30
24
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі Т1» пәнінен 3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу барысында мәтіннің мазмұнын түсініп, детальді
ақпаратты анықтайды, өз сөзінде қолданады, шынайы өмірмен байланыстырады.
1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіндегі детальді ақпаратты анықтап, мазмұндауда қолданыңыз.
Ақпараттарды шынайы өмірмен байланыстырып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз
көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып,
пікіріңізді білдіріңіз. [10]
1-мәтін
Әзиз Тастанбеков, профессор, Қазақстанның бірнеше дүркін чемпионы, қазақ
күресінің жанашыры:
– Көкпар десе, қазақ күресі десе айрықша рухтанып, тақым қыспайтын қазақ жоқ. Біз
де әрдайым елеңдеп, рухтанып отырамыз. Күреспен бала кезден айналыстық. Еркін күрестен
де, классикалық күрестен де, оның ішінде қазақ күресінен де спорт шебері болдық, дегенмен,
осы ұлттық спорт түрінің көптен кенжелеу қалып келе жатқаны рас еді. Баяғыда ел ішінде
жылына бір мәрте жарыс ұйымдастырылса, қатты қуанатын едік. Иә, қазақ күресі қақпайды
көп көрді. Ертеректе, Оңтүстік Қазақстан облысында, Жетісайда қазақ күресіне жанашыр
ағаларымыз он-жиырма жылда бір рет болсын, жарыстар ұйымдастыратын. Соған ел ауыл-
ауылдан ағылып келетін еді. Ол іс-шара үлкен тойға ұласатын. Енді сол бірталай теперішке
түскен Қазақ күресінің бағын Ислам Әбішев пен мына Серік інілеріміз бастаған азаматтар
ашып, ұлттық ойында әлемдік деңгейдегі дүбірге қоса бастады. Елім, халқым деген осынау
еңбектері адал жігіттер аман болсын. Енді Қазақ күресін олимпиадаға қосуды діттеп отыр.
Ол күннің келетініне де кәміл сенемін…
2-мәтін
Қазақстандық спортшылар Ашхабад қаласында жауынгерлік өнер түрлері бойынша
жабық ғимаратта өтіп жатқан V Азия ойындарында сәтті өнер көрсетуде. Бүгін спортшылар
ел қоржынына 3 «алтын», 3 «күміс», 4 «қола» медаль салды.
Жеңіл атлеттеріміз 3 алтын, 1 күміс және 2 қола медаль еншіледі. Әйелдер арасында
60 метрге жүгіруде Виктория Зябкина 7.32 секундтық нәтижемен алтын, Ольга Сафронова
қола медаль жеңіп алды. Сондай-ақ, әйелдер арасында 400 метрге жүгіру сынында
отандасымыз Елена Микина алдына жан салмады. Елена 53.37 секундтық нәтижемен
жеңімпаз атанды. Ал ерлер арасындағы бәсекеде Михаил Литвин үшінші орынды қанағат
тұтты.
Бұған дейін Ольга Рыпакова мен Мария Овчинникова әйелдер арасында үш қарғып
секіруден 1 алтын, 1 күміс медаль еншілеген болатын.
Белбеу күресінен сынға түскен Ерсұлтан Мұзаппаров және Перизат Жақыпбекова
күмісті, Дидар Сәтбаев қола медальді жеңіп алды. Сондай-ақ, джиу-джитсудан 55 кг
салмақта өнер көрсеткен Галина Дуалова қола медальға қол жеткізді.
Сонымен, Азия ойындарының төртінші күнгі қорытындысы бойынша, Қазақстан 3-
орында.
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1.Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіндегі детальді ақпаратты анықтап, мазмұндауда қолданыңыз.
Ақпараттарды шынайы өмірмен байланыстырып, көтерілген басты мәселені анықтаңыз. Өз
көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып,
пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
Қасиетті қазақ халқының салт-дәстүрлері өте көп. Соның ішінде қазіргі жастар біле
бермейтіндеріне қысқаша тоқталсақ. Ат тергеу. Ол – адамды сыйлауға арналған ізеттілік
әдет-ғұрып. Ұлттық болмыс бойынша әйелдер атасына, қайнағасына, қайнысына, қайын-
сіңілісіне атын атамау үшін қосымша ат қояды. Мұны ат тергеу деп атайды. Мұндайда
қойылатын аттардың кейбірі мынандай: «Мырза қайнаға», «бай атам», «би аға», «тентегім»,
«еркежан», «шебер шешей», «ақ әже», «сырғалым», «шашбаулым». Жеңгелері қайныларына
әзілдеп, бойлары тапал болса «сұңғақтым», жайбасар болса «жүйрігім» деп те ат қояды. Ер
адамдар да өзінен үлкендерді Мәке, Сәке деп құрметтейді. Анттасу. Жаудан кек қайтару
үшін, адамдар бір-біріне деген адалдықтан айнымау үшін, еларалық тату келісімді сақтау
үшін ант айтатын салт-дәстүр бар. Халық антын бұзған адамды «Ант атқан» деп жек көріп,
«Уа, айтылған ант, серттескен уәде, алысқан қол қайда?»» - деп, кінәласады.
2-мәтін
Байғазы беру. Үлкеннің кішіге, яғни балаға беретін сыйы. Жас ұл-қыз, бойжеткен,
бозбала жаңа киім кигенде, жаңа зат алғанда аға, апа, ата-әжесінен, туған-туыстарынан оған
байғазы сұрайды. Олар байғазыға ақша, мал, мүлік, әйтеуір бір зат беріп, құтты болсын
айтады. Базарлық әкелу. Алыс сапарға шыққан, қыдырып қайтқан, сауда жасап келген
адамдар туған-туысқандарына, көрші-көлемдеріне, дос-жарандарына ірілі-ұсақты сыйлықтар
әкеліп береді. Мұны базарлық деп атайды. Ол - жақсы көргеннің, сыйлағанның белгісі.
Бастаңғы жасау. Үйдегі үлкендер жолаушылап кеткенінде қалған жастар өздері бас
қосып (келіндер, абысындар, күйеулер, балдыздар болып), немесе замандастарын шақырып
ойын-суық өткізеді, әңгіме-дүкен құрады, әртүрлі дәмді тағамдар жасап ішеді. Бұл әдет-
ғұрыпты бастаңғы жасау деп атайды.
Көрісу. Қазақ салты бойынша сағынысып кездескен адамдар бір-бірімен құшақтасып
амандасады, кісі қайтыс болғанында құшақтасып жыласады, қыз ұзатылғанда да
қимастықпен қоштасып, жылайды. Мұны көрісу деп атайды.
Оқылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Су
Сусыз өмір сүру мүмкін емес. Жер бетінің төрттен үш бөлігін су алып жатыр. Ол –
мөлдір, түссіз. Судың үш күйі болады: сұйық-су, қатты-мұз, газ-бу. Нөл градустан
төмендегенде су мұз болып қатады, ал қайнағанда ол буға айналады. Аналарың кір жуғанда
далаға жайып қояды. Ол кеуіп кетеді. Неліктен? Себебі күн суды буландырады. Күн қатты
ыстық, ал жапырақтар, өсімдіктер неге қурап кетпейді? Себебі, ол тамырмен су сорып, оны
буландырып жібереді. Жер бетінде су тұщы және ащы су болып бөлінеді. Ащы су бұл теңіз,
26
мұхит сулары, ал тұщы су өзен, көл, жер асты сулары. Жердегі әрбір 100 л судың 98 л тұзды
су, 2 л тұщы су екен. Көл суларының кейбірі ащы, кейбірі тұщы суға жатады.
Құрлық бетінде әртүрлі ойыстар кездеседі. Ондай ойысқа су толса, көл пайда болады.
Көлемі әртүрлі. Шағын көлдердің ені мен ұзындығы бірнеше ондаған метрден аспайды. Ал
ірі көлдердің бір шетінен екінші шетіне көз жетпейді. Балық ауланады, ауыз су алынады, мал
суарылады.
Каспий - дүниежүзіндегі ең ірі көл. Солтүстігінен оңтүстігіне дейін мың километрден
қашықтыққа созылып жатыр. Тереңдігі - 800 м. Балық көп.
Құбырдан алынған су 100% таза бола бермейді. Ол өзеннен хлор қосылып, тазартылып
келеді. Адам күніне 2 литрге жуық су ішеді екен. Ол - су, шай, шырын, сусын, минералды су.
Адам тек қайнатылған су ғана ішу керек. Себебі, қайнамаған судан кейде гипатит ауруына да
шалдығып жатады. Оның құрамында микробтар болуы мүмкін.
1. Адамның денсаулығына қатысты айтылған абзацты белгілеңіз.
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
[1]
2. Мәтін мазмұнына қатысты мақал-мәтелді табыңыз.
А) А
дам қайғысы - заман қайғысы.
В) Су - тіршілік көзі.
С) Күн күркіресе, көк дүркірер.
D) Жаңбыр жауса - жер ырысы
[1]
3. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
жер_______________________
ойық _________________________
кішкентай________________________
ішетін су______________________
[2]
4. Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
1. 1.
2. 2.
3. 3.
[3]
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________[3]
Жазылым
Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазыңыз.
27
[10]
1. Қазақ спортшыларының әлемге танылуы туралы дәлелдер келтіре отырып жазыңыз.
2. Қазіргі кезде қазақтың салт-дәстүрлерін өзгертіп жатады, бұл дұрыс па? Көтерілген
мәселе бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын көрсетіп жазыңыз.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
№ Балл Грамматика мен лексиканы Сұрақты түсіну мен толық жауап беру
дұрыс қолдануы қабілеті
1 9-10 Грамматикалық және Тақырыпты өте жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабы тез әрі орынды.
қолдану аясын өте жақсы Талқылау кезінде өз ойын толық жеткізе
түсінеді. алады.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда
мардымсыз қателерді жібереді.
2 7-8 Грамматикалық және Тақырыпты жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабын ойланып, әрі
қолдану аясын жақсы түсінеді. орынды жеткізеді.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда Талқылау кезінде өз ойын түсінікті жеткізе
қателер жібереді. алады, бірақ кейде сырттан қолдауды қажет
етеді.
5-6 Грамматикалық және Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді,
лексикалық құрылымдарды бірақ күрделі сұрақтарды талдауда едәуір
қолдану аясын орташа түсінеді. қиналады.
Сөз саптауы дұрыс, қателері Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады.
байқалғанмен, түсінуге кедергі Талқылау кезінде қолдауды қажет етеді,
тудырмайды. жауаптарын алдын ала дайындап келгендей
көрінеді.
3-4 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады,
қолдану аясын аздап түсінеді. тақырыпты ашуды дамыта алмайды.
Сөз саптауы нақты емес, Талқылау кезінде жақсы қолдаусыз өзін
түсініспеушілікті тудырады. көрсете алмайды.
1-2 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қатты қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап беруде қиналады,
қолдану аясын өте аз түсінеді. тіпті жауап бере алмайды.
Түсініспеушілікті тудыратын, Талқылауға өте аз қатысады.
қайталанып келетін қателер жиі
кездеседі.
Оқылым
№ Жауап Балл
1 D 1
2 В 1
3 Құрлық, ойыс, шағын, ауыз су. 2
4 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
5 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
Барлығы 10
28
Жазылым
№ Балл Сипаттамасы
1 9-10 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен көркем тіл
құралдары орынды қолданылған.
Ойын еркін әрі толық жеткізеді, күрделі әсерлерді жеткізе
алады, техникалық қателерді жібермейді.
7-8 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен тіл құралдары
үйлесімді түрде қолданылған.
Ойын анық әрі еркін білдіруі тиісті әсерді береді,
жіберілген кейбір техникалық қателер түсінуді
қиындатпайды.
5-6 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау
құралдары қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды,
техникалық қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу
түрлерінің дұрыс қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен
етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер,
пунктуацияның жоқтығы) жалпы әсерді бұзады.
3-4 Құрылымы жүйесіз немесе анық емес, нақты суреттеу мен
қарама-қайшылықтарды баяндау қабілеті жетіспейді.
Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі
техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның
жоқтығы) жібереді.
1-2 Көркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем
қолданылмаған.
Сөздер кейде анық емес, техникалық және құрылымдық
қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің
ұйқаспауы, орфографиялық қателер, пунктуацияның
жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық келтіреді.
29
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
Жиынтық бағалауға шолу
Ұзақтығы: 40 минут
Оқылым – 15 минут
Жазылым – 25 минут
Тыңдалым мен айтылым бөлек тексеріледі
Балл саны: 30
Тапсырмалар түрлері
Көп таңдауы бар сұрақтар
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтар
Толық жауапты қажет ететін сұрақтар
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсандық жиынтық бағалаудың нұсқасы 3 компоненттен тұрады: Біріншісі -
тыңдалым, айтылым және әдеби тіл нормаларын, екіншісі - оқылым және әдеби тіл
нормаларын, үшіншісі - жазылым және әдеби тіл нормаларын тексеруге арналған.
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
*Тапсырма Қамтылатын мақсаттар Тапсырмал*Тапсырмалар сипаттамасы *Орындау Балл
ар түрлері уақыты, мин
1 6.1.2.1-әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери Толық Тапсырма жұппен орындалады. Тыңдалым мен 10
тақырыптарға байланысты диалог, жауапты Оқушыларға тақырыпқа қатысты айтылым
монологтердегі (өмірбаян, хабарландыру) қажет ететін мәтіндер беріледі, оқушы жеке отырып сабақтан тыс,
ксұрақтар оқиды (немесе аудио арқылы қосымша
өтерілген мәселені талдау
тыңдатуға болады). уақытта
6.1.6.1 – коммуникативтік жағдаятқа сай ресми
Оқушылар мәтінді тыңдау немесе оқу
өткізіледі (әр
сөздер мен тіркестер, дайын тіркестер мен
барысында әлеуметтік-мәдени, ресми-бі
лім алушыға
терминдерді орынды қолданып, диалогке
скери тақырыптарға байланысты
3-5 минут
қатысу, ойын анық жеткізу і
көтерілген мәселені талдайды. бе
ріледі)
Коммуникативтік жағдаятқа сай ресми
6.4.4.3 -үстеудің мағыналық түрлерін ажырату,
здер мен тіркестер, дайын тіркестер
синонимдік қатарларын түрлендіріп қолдану сө
мен терминдерді орынды қолданып,
диалогке қатысады, ойын анық
жеткізеді. Тыңдаушы жұбы мәтін
мазмұны бойынша сұрақтар қояды,
көтерілген мәселені талдайды. Дәл
осылай екінші оқушы тапсырманы
қайталайды. Бағалау екі оқушыға
жеке-жеке қойылады. Үстеудің
мағыналық түрлерін ажыратып,
синонимдік қатарларын түрлендіріп
қолданады.
2-4 6.2.4.1 - ауызекі және ресми стильдегі Көп Мәтінді оқып, мазмұны негізінде 15 10
мәтіндердің тақырыбын, мазмұнын, тілдік таңдауы берілген сұрақтарға жауап береді және
ербар, қысқа мәтінге қатысты өз пікірін, көзқарасын
екшелігін салыстыру
және толық білдіріп жазады.
6.2.2.1 -ауызекі сөйлеу және көркем сөйлеудің
Ауызекі сөйлеу және көркем сөйлеудің
жауапты
стильдік ерекшеліктерін қолданылған тілдік
стильдік ерекшеліктерін қолданылған
ажет ететін
құралдар арқылы тану қ
ілдік құралдар арқылы таниды.
сұрақтар т
Үстеудің мағыналық түрлерін
6.4.4.3 -үстеудің мағыналық түрлерін ажырату,
ыратып, синонимдік қатарларын
синонимдік қатарларын түрлендіріп қолдану аж
түрлендіріп қолданады.
5 6.3.4.1 -эссе тақырыбынан ауытқымай, абзац Жазбаша Оқушылар ұсынылған екі тақырыптың 25 10
түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе толық бірін таңдап, жазба жұмысын
бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын жауапты орындайды.
Жазылым жұмысында тақырыптан
көрсетіп жазу («келісу, келіспеу» эссесі) қажет ететін
сұауытқымай, абзац түрлерін жүйелі
рақтар
6.4.5.1 - қазақ тіліндегі тыныс белгілерінің құрастырып, көтерілген мәселе
түрлері мен қызметін (даралаушы) түсіну, дұрыс бойынша келісу-келіспеу себептерін
қолдану айқын көрсетіп, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып,
орфографиялық, пунктуациялық
нормаға сай жазуы бағаланады.
Барлығы 40 минут 30
32
Тапсырмалар және балл қою кестеcі үлгісі
«Қазақ тілі Т1» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары
Тыңдалым мен айтылым
Тапсырма
1. Мәтінді оқып шығыңыз. Мәтіндегі әлеуметтік-мәдени, ресми-іскери тақырыптарға
байланысты көтерілген мәселені талдаңыз. Ресми сөздер мен тіркестер, дайын тіркестер мен
терминдерді орынды қолданыңыз. Өз көзқарасыңызды жан-жақты тұжырымдап, мысалдар
арқылы дамытып, дәлелдеңіз.
2. Өз жұбыңызды мұқият тыңдауға тырысыңыз. Оның мәтіні бойынша маңызды деп
санайтын 2 сұрақ қойыңыз. Оның мәтінінің басты идеясын анықтауға белсенді қатысып,
пікіріңізді білдіріңіз.
[10]
1-мәтін
«Александрия кітапханасы өртенген 391 жылдан 1220 жылға дейін 830 жыл Отырар
кітапханасы әлемдегі ең үлкен кітапхана болған» деп қорытындылайды профессор
Еренғайып Омаров. Өкінішке қарай, даңқты бабаларымыздың мыңдаған жылдың тарихымен,
ғылым, білім, өнердегі жетістіктерінің алтын қоры сақталған осы кітапхана түгі қалмай
жойылып кетіпті. Жер түбіндегі мысырлық ғалым Птоломей болмаса бізде ондай кітапхана
болғанын білмес те едік. Осы кітапханадан білім алған, бүкіл әлем мойындаған Әбу-Насыр
әл-Фараби туралы деректерді де тек соңғы кезде алыс шетел деректерінен таптық.
Отырардын өзінде әл-Фарабиден де білімі жоғары, оған білім үйреткен талай ғалымдардың
болуы да мүмкін. Себебі Отырар кітапханасын әл-Фараби жинамағаны айтпаса да түсінікті.
Бұл кітапханада жүздеген жылдар бойы қаншама ғалымдар еңбек етті. Ол заманда кітаптың
өте қымбат тұратынын ескерсек, бұл кітапхананы жинауға мол қаржы кеткені анық. Ол
кітаптарды сатып алу, жинақтаудан басқа осы кітаптарды сақтайтын үлкен кітапхана
ғимараты және ондағы жұмыс істейтін ғалымдарды қаржыландыру қала бюджетіне оңайға
түспесе керек. Бұндай шығынды кішігірім қалалардың көтере алмасы белгілі.
2-мәтін
«Кітап – білім бұлағы» немесе «Кітап – ізгілік пен руханилық айнасы» деп жатамыз.
Ал сол инемен құдық қазғандай болатын білім бұлағының негізгі мекені – кітапхана.
Кітапхана – білім мен ғылымның, мәдениеттің орталығы, қасиетті орда десек, артық
айтқандық емес. Әлемдегі ең танымал әрі ең үлкен кітапханалар туралы әңгімелейтін болсақ,
Конгресс кітапханасы. Конгресс кітапханасы – Америка Құрама Штаттарының ұлттық
кітапханасы және Құрама Штаттары Конгресінің негізгі зерттеу филиалы болып табылады.
Кітапхана Вашингтон қаласында үш бірдей ғимаратта орналасқан. Кітаптарының саны
жөнінен де, алып жатқан аумағы жағынан да әлемдегі ең үлкен кітапхана саналады. Білесіз
бе, мұндағы қызметкерлердің саны – 3000 адамнан асады екен. Кітапханада 437 түрлі тілде
жазылған 32 миллионнан аса кітап пен құнды ақпараттар, 61 миллиондай қолжазба,
Солтүстік Америкада сирек кездесетін кітаптар жинағы, 1 миллионнан астам мемлекеттік
баспа, үш ғасырдан бері жиналып келе жатқан 1 миллионға жуық әлемдік газет, заңдық
құжаттардың әлемдегі ең үлкен жинағы, фильмдер, 4,8 миллион карта, ноталар, 13,7
миллионнан астам сурет бар. Қазіргі таңда кітапхана басшысы – Джеймс Х.Биллингтон.
Оқылым
Тапсырма
Мәтінді оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
[10]
Адамзат бүгінгі таңда әлеуметтік шиеленісті өршітетін қоғамдық індеттердің
бұғауынан құрық үзіп, құтыла алмай отыр, бірақ көңілге үміт ұялатар мүмкіндіктер де жоқ
емес. ХІХ–ХХ ғасырларда адам баласы ғылым мен техникалық прогресте бұрын-соңды
болмаған ғаламат жетістіктерге қол жеткізді. Нағыз ғылым дегеніміз – ғалам мен ондағы
құбылыстардың астарына үңіліп, шынайы мәнін ұғыну және оның арқасындағы Ұлы
Құдіреттің мұратын сезіну. Табиғатты өзіне бағындырарлықтай мүмкіндікте жаратылған
адам баласы ғаламды танып-білуге, білгендерін көкейінде түюге тиісті. Көңілге түйіп,
көкейге тоқығандары арқылы табиғатты құрық атып бас білдірген тайыншадай дегеніне
көндіріп, ықпал жасаудың жолдарын қарастырады. Бұл табиғаттың адамға аманат етілуі, ал
адамның Жаратушының әмірлеріне мойынсұнып, құл екенін сезінуі дегенге саяды.
Қазіргі жағдайға ой жүгіртсек, физика, химия, астрономия, медицина, т.б. ғылым
салалары уақыт озған сайын адам баласының игілігі үшін түрлі жетістіктерін алға тартуда.
Осыған қарап ғылым мен технология адам баласының игілігі үшін екендігін пайымдаймыз.
Бұдан үрейленудің де жөні жоқ. Басқа келер қатерді ғылым-білімнен немесе ғылым-біліммен
қаруланған дүниеден іздеу бос әурешілік, нағыз қатер надандықта, санасыздықта және
жауапкершіліктен жалтарған табансыздықта.
Кейде ғылым-білімге сүйеніп, он ойланып, тоғыз толғанған іс-әрекеттеріміздің өзі оңды
нәтиже бермей жататындығы белгілі. Бұған түсіністікпен қараған жөн. Ал бірақ
білімсіздіктің, жоспарсыздықтың әрдайым тұйыққа тірейтіндігін ұмытпау қажет.
1. Автор «ғылым» ұғымына анықтама берген абзацты көрсетіңіз.
A) 1
B) 2
C) 3
D) барлық абзацта
[1]
2. Мәтінге қатысты тақырыпты табыңыз.
олашақ технология
А) Б
В) Ғылым мен технология туралы
С) Жаңа технология жетістіктері
артықшылығы
D) Адамзат дамуының
[1]
3. Берілген сөздердің синонимін мәтіннен тауып жазыңыз.
дерт, ауру _______________________
қозғалыс _________________________
түсіндіру________________________
қорқу______________________
[2]
4. Мәтіндегі негізгі және қосымша 3 ақпараттарды ажыратыңыз.
Негізгі ақпарат Қосымша ақпарат
1. 1.
2. 2.
3. 3.
[3]
5. Мәтінге қатысты ой-тұжырымыңызды жазыңыз.
34
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________[3]
Жазылым
Төменде берілген екі тақырыптың бірін таңдап, жазба жұмысын орындаңыз. Жазылым
жұмысында тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көркемдегіш
құралдарды орынды қолданып, орфографиялық, пунктуациялық нормаға сай жазыңыз.
[10]
1. Ғылым мен технология дами келе адамзаттың орнын басады деген пікірге келісу-келіспеу
себептерін көрсетіп жазыңыз.
2. Қазіргі кезде қазақтың салт-дәстүрлерін өзгертіп жатады, бұл дұрыс па? Көтерілген
мәселе бойынша өз пікіріңізді нақты мысалдар келтіріп жазыңыз.
Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым
№ Балл Грамматика мен лексиканы Сұрақты түсіну мен толық жауап
дұрыс қолдануы беру қабілеті
1 9-10 Грамматикалық және Тақырыпты өте жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабы тез
қолдану аясын өте жақсы әрі орынды.
түсінеді. Талқылау кезінде өз ойын толық
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда
жеткізе алады.
мардымсыз қателерді жібереді.
2 7-8 Грамматикалық және Тақырыпты жақсы түсінеді.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауабын
қолдану аясын жақсы түсінеді. ойланып, әрі орынды жеткізеді.
Сөз саптауы дұрыс, анда-санда Талқылау кезінде өз ойын
қателер жібереді. түсінікті жеткізе алады, бірақ
кейде сырттан қолдауды қажет
етеді.
5-6 Грамматикалық және Тақырыптың негізгі тараптарын
лексикалық құрылымдарды түсінеді, бірақ күрделі
қолдану аясын орташа түсінеді. сұрақтарды талдауда едәуір
Сөз саптауы дұрыс, қателері
қиналады.
Күтпеген сұрақтарға жауап
байқалғанмен, түсінуге кедергі
еруде қиналады.
тудырмайды. б
Талқылау кезінде қолдауды қажет
етеді, жауаптарын алдын ала
дайындап келгендей көрінеді.
3-4 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қиналады.
лексикалық құрылымдардың Күтпеген сұрақтарға жауап
қолдану аясын аздап түсінеді. беруде қиналады, тақырыпты
Сөз саптауы нақты емес, ашуды дамыта алмайды.
түсініспеушілікті тудырады. Талқылау кезінде жақсы
қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
35
1-2 Грамматикалық және Тақырыпты түсінуде қатты
лексикалық құрылымдардың қиналады.
қолдану аясын өте аз түсінеді. К
үтпеген сұрақтарға жауап
Түсініспеушілікті тудыратын, беруде қиналады, тіпті жауап
қайталанып келетін қателер жиі бере алмайды.
кездеседі. Талқылауға өте аз қатысады.
Оқылым
№ Жауап Балл
1 А 1
2 В 1
3 Індет, құбылыс, пайымдау, үрей. 2
4 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
5 /3
Оқушы жауабы ескеріледі./
Барлығы 10
Жазылым
№ Балл Сипаттамасы
1 9-10 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен көркем тіл құралдары
орынды қолданылған.
Ойын еркін әрі толық жеткізеді, күрделі әсерлерді жеткізе алады,
техникалық қателерді жібермейді.
7-8 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен тіл құралдары үйлесімді
түрде қолданылған.
Ойын анық әрі еркін білдіруі тиісті әсерді береді, жіберілген кейбір
техникалық қателер түсінуді қиындатпайды.
5-6 Оқырманға ерекше әсер беру мақсатымен кейбір сипаттау құралдары
қолданылған.
Ойын анық білдіреді, бірақ бір сарыннан шықпайды, техникалық
қателер (мәтіндегі сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы,
орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) жалпы әсерді
бұзады.
3-4 Құрылымы жүйесіз немесе анық емес, нақты суреттеу мен қарама-
қайшылықтарды баяндау қабілеті жетіспейді.
Сөз саптауы нақты болғанымен, жүйесіздік байқалады, жиі
техникалық қателер (сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс
қолданылмауы, шақтардың, бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы,
орфографиялық қателер, пунктуацияның жоқтығы) жібереді.
1-2 Көркем тіл құралдары аз қолданылған немесе мүлдем
қолданылмаған.
Сөздер кейде анық емес, техникалық және құрылымдық қателер
(сөздердің байланысу түрлерінің дұрыс қолданылмауы, шақтардың,
бастауыш пен етістіктердің ұйқаспауы, орфографиялық қателер,
пунктуацияның жоқтығы) мағынаны толық түсінуге қиындық
келтіреді.