- Сообщения
- 2,710
- Оценка реакций
- 27,653
«Биология» пәнінен тоқсандық жиынтық бағалаудың
спецификациясы
8-сынып
Мазмұны
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты ............................................................................................... 4
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ...................................................... 4
3. Күтілетін нәтижелер .................................................................................................................................... 4
4. Ойлау дағдыларының деңгейі .................................................................................................................... 4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды бөлу ................ 5
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі .......................................................................................................... 5
7. Модерация және балл қою ......................................................................................................................... 5
1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ....................................................... 6
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 13
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 22
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 33
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына
сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға
бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу
мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
Негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9-сыныптарына арналған «Биология» пәнінен
жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
3. Күтілетін нәтижелер
Білім алушы:
● Қоршаған әлемді тану және ондағы өзінің орнын сезіну үшін ғылыми ұғымдар мен
терминдерді, заңдар мен заңдылықтарды пайдалана біледі, табиғаттағы процестердің себеп-
салдарлық байланыстарын анықтай алады;
● Табиғи құбылыстар мен процестердің, заңдар мен заңдылықтардың болмысын және
олардың түсініктемелерін ашу үшін тәжірибелік эксперименттік, зерттеушілік жұмыс
жүргізе біледі;
● Әлемнің ғылыми көрінісі туралы өз көзқарасын кеңейту үшін, жағдайларды бағалау және
белгілі шешім қабылдау үшін жаратылыстану-ғылыми білімнің ақпараттық-ұғымдық
аясында түсінігі болады, оларды пайдалана біледі;
● Конструктивті шешім қабылдау үшін қоршаған ортадағы өзгерістердің өзара байланысын,
адам әрекетінің экожүйеге тигізетін әсерін ажыратады, сондай-ақ табиғатты сақтау
қажеттілігін дәлелдейді;
● Экологиялық, техногенді және ақпараттық факторлар мен адамгершілік нормаларды ескере
отырып, қоршаған болмыспен өзара әрекеттесу үшін жаратылыстану-ғылыми білімін
көрсетеді.
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Ойлау Сипаттама
дағдыларының
сынылатын Қосымш
деңгейі
Ұ
а
Білу және Нақты деректерді, терминдерді, әдістер мен тәсілдерді білу.
түсіну Ақпаратты дұрыс еске түсіру, болжау немесе түсіндіру арқылы пәнді
ұғатынын көрсете білу. Дәлелдемелер мен мысалдар келтіре отырып
алған біліммен бөлісу, түйінді ойды өз сөзімен айту.
Қолдану Әртүрлі мәнмәтіндер мен жағдайларда алған білімдерін және
ақпараттарды қолдану. Модельдеу мен конструкциялау арқылы өз
білімін көрсету.
Жоғары деңгей Зерттелетін үдерістің құрамдас бөліктерін талдау арқылы ақпарат
дағдылары немесе нәтижелер алу және оны түсіндіру.
Модель құру үшін алған білімдерін біртұтас біріктіру; нақты
үдерістерді сипаттайтын моделдерді түсіндіру; дереккөздерден
шығатын ой-пікірлерді қалыптастыру.
Ақпараттар, тәсілдер, қорытындылар, нәтижелердің тиімділігі немесе
анықтылығы туралы шешім шығару; Қолайлы әдіс-тәсілдерді және
стратегияларды таңдай білу.
Зерттеуді жоспарлау, жасау және нәтижені интерпретациялау.
4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
бөлу
Тоқсан Білу және түсіну Қолдану Жоғары деңгей
дағдылары
I 30% 70% 0%
II 5% 75% 20%
III 30% 55% 15%
IV 10% 70% 20%
Барлығы 19% 68% 14%
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға мүмкін
болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер, плакаттар немесе
карталарды) жауып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқауды
оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім алушыларға
жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз. Нұсқаулықпен
таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау
басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.
Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне
көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып
қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім алушылар
тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға көмек
беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі хабарлап
отырыңыз.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын тоқтатып,
қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтініңіз.
7. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде
бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою
кестесіне сәйкес тексеру қажет.
5
1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
1-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы– 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
6 1 – тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Орында
Бөлім
Ойлау
у Балл
Тапсырма Тапсырма Тапсырма
нш
Бөлім Тексерілетін мақсат дағдыларыны
ты, * бойы
аны* №* түрі* уақы
л
ң деңгейі с
мин* а бал
8.4.2.2 Прокариот және эукариот жасушалардың
олдану 1 ТЖ 4 3
Жасушалық
ұрылысын салыстыру Қ
биология қ
2 4
сімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын Білу және
8.4.2.1 Ө
ЖТ 1 1
классификациялау түсіну 2 Д
3 ҚЖ 4 3
8.4.1.2 Көмірсулар мен липидтің құрылымы мен Білу және
биологиялық қызметтерін сипаттау түсіну
Молекулалық
ЖТ 1 1
биология 3 4 Д6
8.4.1.3 Нәруыздардың биологиялық құрылымы
олдану 5 ҚЖ 3 2
мен қызметі Қ
8.1.1.1. Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ
6 ҚЖ 4 3
лу және
тәріздестер, ашық және жабық тұқымдыар Бі
үсіну
мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін т
Тірі
олдану 7 ҚЖ
сипаттау Қ
4 2 1 7
ағзалардың көп
түрлілігі 8.1.1.4 Б
уынаяқтылар мен хордалы жануарлар Білу және
2 2
кластарын ерекше белгілері бойынша тану түсіну 8 ҚЖ
ЖТ 1 1
Қолдану 9 Д
8.1.2.1 Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс
10 ҚЖ 2 2
қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас Қолдану
3 2
қорыту жүйесінің құрылысын салыстыру 11 ҚЖ
8.1.2.2 Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен
Жоғары деңгей
4 3
қызметтері арасындағы байланысты және тісті
дылары 12 ТЖ
күту ережелерін сипаттау дағ
дамның ас қорыту жүйесінің құрылысы
Қоректену 8.1.2.3 АЖоғары деңгей 6 13
3 2
мен қызметтері арасындағы өзара байланысты
дылары 13 ҚЖ
анықтау дағ
8.1.2.5 Адам ағзасындағы дәрумендердің Білу және
3 2
маңыздылығын сипаттау түсіну 14 ҚЖ
Білу және
8.1.2.6 Құрамында дәрумендердің маңызды
үсіну 15 ҚЖ 3 2
мөлшері бар азық-түлік тізімін жасау т
Қолдану
БАРЛЫҒЫ: 15 15 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
Мысал үлгілері және балл қою кестеcі
«Биология» пәнінен 1-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Суретте прокариот және эукариот жасушалары берілген.
(а) Эукариот жасушасын белгілеңіз.
[1]
(b) Эукариот жасушасының прокариот жасушасынан екі ерекшелігін көрсетіңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
2. Жануралар ұлпаларының типтерін көрсетіңіз.
А) эпителий, жүйке, бұлшықет және дәнекер
В) эпителий және тірек
С) өткізгіш және негізгі
D) эпителий, жүйке, бұлшықет және тірек
[1]
3. Көмірсулар мен липидтер тірі ағзаларының атқаратын негізгі үш биологиялық қызметін
атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[3]
4. Көмірсулар – ағзада көптеген қызмет атқарады. Берілген тізімнен энергия көзі болып
табылатын көмірсуды көрсетіңіз.
А) глюкоза
В) жасұнық
С) хитин
D) крахмал
[1]
8
5. Нәруыз-молекулалары өте күрделі болатын аминқышқылдарынан құралған органикалық
зат. Олар организмде әртүрлі қызмет атқарады.
(a) Химиялық реакциялардың жүруін тездететін нәруызды атаңыз.
……………………………………………………………………………………………….........…...
[1]
(b) Оттегін тасымалдау қызметін атқаратын нәруызды атаңыз.
…………………………………………………………………………………………….........……...
[1]
6. Суретте балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар
мысалдары берілген.
(a) Берілген мысалдардан ашықтұқымды өсімдікті көрсетіңіз.
a b c d e
[1]
(b)Ашықтұқымды өсімдіктердің балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер және
жабықтұқымдылармен ұқсастықтарын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
7. Балдырлар құрылысындағы ерекшелікті атаңыз.
А) ұлпалардың пайда болуы
В) өткізгіш шоқтардың дамуы
С) талломның болуы
D) қауашақтың болуы
[1]
8. Қоңыз бен өрмекші төмендегі суретте берілген.
9
Суретте берілген жануарлардың буынаяқтылар немесе хордалыларға жататынын анықтаңыз.
Жауабыңызды түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
9. Хордалы жануарлардың ерекшеліктерін атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
10. Күйіс қайыратын (сиыр) жануардың қарынының құрылысы суретте берілген.
(a) Қарындағы тағамның қозғалысын бағдаршамен көрсетіңіз.
[1]
(b) Қарын құрылысын атаңыз және маңызын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
11. Oмыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту
жүйесінің құрылысындағы айырмашылықтың себебін түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
10
12. Тістердің әртүрлі типтері төмендегі суретте берілген.
(а) Суреттен күрек тісті белгілеңіз.
[1]
(b) Күрек тістің қызметін сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
13. Адамда ас қорыту өнімдері ащы ішекте сіңіріледі. Ас қорыту өнімдерін сіңіруде ащы
ішектің құрылысы оның атқаратын қызметімен қалай байланысқанын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
14. Aдам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
15. Цинга ауруымен ауратын адам тағамының құрамында қандай дәрумен болуы шарт?
Қандай тағамның құрамында көп болады?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
11
Балл қою кестесі
№ Жауаптары Балл Қосымша ақпарат
1. B 1
Ядросы бар/ 1
Хромосома ядрода 1
2. А 1
3. Энергетикалық 1
Құрылымдық 1
Қор заты 1
4. A 1
5. Фермент 1
Гемоглобин 1
6. D 1
Фотосинтез/ гаметофит-спорофит/ пластидтер/ 1 Кез келген екі жауап
автотофтар/ өсімдіктер патшалығы 1 қабылданады.
7. С 1
8. Буынаяқтылар 1
Аяқтары бунақтардан тұрады 1
9. Ішкі қаңқа/ омыртқа жотасы/эндоскелет 1
10. (a) 1 Бағдаршамен
тағамның қозғалысын
дұрыс көрсеткені
үшін.
1 Қ
арынның бөліктерін
(b) 4 камералы/таз қарын, қатпаршақ, жұмыршақ,
ағаны үшін. (1 балл)
ұлтабар/ ат
1
өсімдік текті/ целлюлоза азықтың қорытылуын
қамтамасыз етеді
11. Қоректік зaттары 1
Қорегінің құрамы және қорытылу уақытының 1
әртүрлі болуы
12. a) 1 Күрек тісті белгілегені
үшін.
b) Тамақты кесу/үзу қызметін атқарады 1
13. Астың көп мөлшерде сіңірілуін қамтамасыз ету 1 Кез-келген екі дұрыс
үшін-ұзын/ бүрлердің көп болуы/ қан жауап қабылданады.
тамырлардың көп болуы/беттік ауданның ұлғаюы 1
14. зат алмасудың бірқалыпты болуы 1 Кез-келген мағыналас
иммунитетті нығайту 1 жауаптар қабылданады
гуморальды реттелуге қатысады 1 нақты мысалдар
абылданады
қ
15. С/ аскорбин қышқылы 1 Кез-келген екі дұрыс
итмұрын/цитрус өнімдірі/ орамжапырақ/қарақат/ жауап қабылданады
сиыр бауыры/ бұрыш/ аскөк және т.б
Жалпы балл 30
12
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
2-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы– 40
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
13
2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім О
йлау ТапсырОрындау Бөлім
Тапсырма Тапсырма
Тексерілетін мақсат дағдыларының ма уақыты, Балл* бойынша
* түрі*
деңгейі саны* №мин* балл
Заттардың 8.1.3.5 Лимфа жүйесін және қан, ұлпа
11 24
/ТЖ 3 2
тасымалдансұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара Қолдану 1 ҚЖ
уы
байланысты сипаттау
Қан құрамы мен қызметін
8.1.3.1
лу және түсіну 2 ДЖТ/ҚЖ 1 1
паттау Бі
си
айын микропрепараттар арқылы
8.1.3.2 Д
оғары деңгей
/ТЖ 2 3
ртүрлі ағзалардың қан жасушаларының Ж
ә
дылары 3 ҚЖ
ұрылыс ерекшеліктерін зерттеу дағ
қ
8.1.3.3Л
ейкоциттердің түрлі типтерінің
олдану 4 ДЖТ/ҚЖ 1 1
қ
ызметтерін сипаттау Қ
8.1.3.4 Г
уморальдық және жасушалық
олдану 5 ҚЖ/ТЖ 3 3
им
мунитетті салыстыру Қ
8.4.3.1 Қ
арапайымдылар,
саң
ырауқұлақтар, бактериялар мен
в
ирустар қоздыратынмен туындайтын
Білу және түсіну 6 ДЖТ/ҚЖ 1 1
ау
рулардың ерекшеліктерін сипаттау
ж
әне алдын алу шараларын сипаттау
8.1.3.6
урудың алдын алудағы Жоғары деңгей
/ТЖ 3 3
А
акцинацияның рөлін бағалау дағдылары 7 ҚЖ
в
Агглютинация және резус-
ілу және түсіну 8 ДЖТ/ҚЖ 1 1
8.1.3.7
онфликт механизмдерін түсіндіру Б
к
Жануарлар жүрегінің құрылысы
8.1.3.8
ен қантамырлар жүйелерінің маңызын Қолдану 9 ҚЖ/ТЖ 3 3
м
паттау
си
Қантамыр қабырғасының
8.1.3.9
ұрылысы мен олардың қызметі Қолдану 10 ҚЖ/ТЖ 3 3
қ
асындағы байланысты орнату
ар
Дене жаттығуларының жүрек
8.1.3.11
олдану 11 ҚЖ/ТЖ 3 3
ұмысына әсерін зерттеу Қ
ж
Т
ыныс алу 8.1.4.1 Өкпе мен ұлпадағы газалмасу
олдану 12 ДЖТ/ҚЖ 1 1
м
еханизмдерін сипаттау Қ
8.1.4.2
Тыныс алу және тыныс шығару Білу және түсіну 13 ДЖТ/ҚЖ 1 1
14
механизмін түсіндіру
/ТЖ 1 1
14 ҚЖ
8.1.4.3
Өкпенің тіршілік сыйымдылығын
ан
Білу және түсіну
ықтау және қалыпты жағдайдағы және
ден
Жоғары деңгей
енің физикалық жүктемесі кезіндегі
т4
дағдылары
ыныс алудың минуттық көлемін
ан
ықтау
/ТЖ 3 3
15 ҚЖ
6
БАРЛЫҒЫ: 15 15 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
15
Мысал үлгілері және балл қою кестесі
«Биология» пәнінен 2-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Адам ағзасының ішкі ортасы мен оның компоненттері арасындағы сәйкестікті анықтаңыз.
ІШКІ ОРТА КОМПОНЕНТТЕРІ АҒЗА ІШКІ ОРТАСЫ
A) қан плазмасынан түзіледі
Б) ағза жасушаларын қоршайды
ан
B) антиденелермен фагоциттердің көп мөлшері 1) қ
) лимфа
Г) қанға нәруыз, су және тұздарды қайтарады 2
асуша аралық сұйықтық
Д) плазма және қан жасушаларынан тұрады 3) ж
Е) тромб түзуге қабілетті
1………………………………
2………………………………
3……………………………..
[3]
2. Қанның формалық элементтерінің түзілетін орнын көрсетіңіз.
A) бүйректе және сүйек майында
B) лимфа түйіндері, сүйек кемігі және тимуста
C) көкбауыр мен аралас секреция бездерінде
D) тек лимфа түйіндерінде
[1]
3. Суретте микроскоппен көрінген бақа мен адам қан жасушалары бейнеленген.
Бақа қаны жасушалары Адам қаны жасушалары
(a) Бақа мен адам қан жасушаларының айырмашылығы неде?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Кімнің қаны көп оттегін тасымалдайды? Жауабыңызды түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
4. Лейкоциттер қайда қатысады?
A) жасушалық және гуморальды иммунитетте
B) жасушалық иммунитет реакцияларында
C) фагоцитозда
D) гуморальды иммунитетте
[1]
16
5. Сызбадағы бос орындарды толтырыңыз.
[3]
6. Саңырауқұлақтар, қарапайымдар, бактериялар және вирустар арқылы берілетін
аурулардың алдын алу жолыдарын ұсыныңыз.
A) қолды сабынмен жуу
B) ауру адамға маска кигізу
C) вакцинация
D) ауру адаммен қарым қатынасты шектеу
[1]
7. Вакцина әлсіз немесе өлген микроағзалардан немесе олардың тіршілік әрекетінің
өнімдерінен дайындалады. Әр жаста вакцина алған адамдар неге инфекциялық аурулармен
ауырмайды?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[3]
8. Резус-конфликт терминіне анықтама бер.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
9. Қанайналым-қанның ағзадағы қозғалысы.
17
(а) Қан айналым жүйесінің типтерін атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Суретте берілген жануарлардың қан айналым жүйесінің ерекшелігін сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
10. Суретте қан тамырлары берілген.
(а) Суретте вена қантамырын белгілеп көрсетіңіз.
[1]
(b) Артерия қан тамырының құрылыс ерекшелігі мен қызметін сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
11. Адам дене жаттығуларын жасағанда жүрек соғуы жиілейді. Жаттығу барысындағы жүрек
жұмысын сипаттаңыз және түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[3]
18
12. Өкпелік тыныс алумен ұлпалық тынысалудың бір айырмашылығын көрсетіңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
13 Қандағы СО концентрациясының ұлғаюынан бастап адамдағы қалыпты тыныс алу мен
2
тыныс шығару дұрыс реттілігін жазыңыз.
1) көкет жырылуы
2) оттегінің концентрациясы артуы
3) СО концентрациясы артуы
2
4) сопақша мидағы хеморецепторлар тітіркенуі
5) тыныс шығару
6) көкет босаңсуы
................................................................................................................................................................
[1]
14. ӨТС-өкпенің тіршілік сиымдылығы дегеніміз не?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
15. Арнайы дене жаттығу бағдарламасымен жұмыс жасайтын адамның өкпесінің тіршілік
сыйымдылығы(ӨТС) өлшенді. Бұл адамның өкпесінің тіршілік сыйымдылығын 60 күн бойы
өлшеді. Нәтижесі төмендегі кестеде берліген.
(a) Өлшемдерді пайдаланып, график сызыңыз.
Өлшемдер
Күн ӨТС
0 4800
10 4840
20 4890
30 4930
40 4980
50 5180
60 5260
[2]
(b) Бақылау барысында адамның өкпесінің тіршілік сыйымдылығында қандай өзгеріс болды?
Жауабыңызды түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
19
Балл қою кестесі
Сұрақ Жауап Балл Қосымша
ақпарат
1 1-Д, Е; 1
2- В, Г; 1
3- А, Б 1
2 В 1
3 (а) Бақада- ядро бар, адамда- ядро жоқ 1
(b) А1
дамда- көп, екі жақты қысыңқы, өте ұсақ
4 А 1
5 1 Антигеннің В лимфоцитпен байланысуы 1
2 Антигендерді антидене көмегімен белсенді емес кешенмен 1
байланыстыру 1
3 Иммунды реакция аумағына макрофагтарды тарту
6 С 1
7 Инфекциялы ауруларға иммунитетті қалыптастыру 1
Вакцинада ауру тудырғыш микроағзалардың белсенсіз 1
жасушалары болады
Лейкоциттер белсендіреді 1
8 теріс резусты ана мен оң резусты ұрық арасында пайда болады. 1
9 (а) А - ашық, В- тұйық 1 Кез
(b) Тұйық қанайналым жүйесінде жүректен мүшелерге, келген
ұлпаларға қан тамырлар арқылы таралады 1 екі жауап
Қан тамырлар арқылы жүрекке қайтып келеді 1
Ашық қанайналым жүйесі қан қысымы төмен, мүшелер мен
ұлпаларға қанның таралкуы бір келкі емес
Жүрекке қайтып оралуы өте баяу
10 (a) 1 Кез-
келген
екі дұрыс
жауап
1
(b)Жүректен шығатын қантамырлар
Қабырғалары үш қабатты
\Қабат қалыңдықтары әр түрлі. Ортаңғы қабат өте қалың
Жоғары қысымды көтере алады 1
11 Денежаттығуыбарысындаағзадаоттегінесұранысжоғарлайды 1
Жүректіңшарттырефлекторлыққызметіартады 1
Бұлшықеттердіқанменқамтамасызетуартады 1
12 Өкпелік: ауа мен қан арасындағы газалмасу; Ұлпалық: қан мен 1
ұлпа жасушалары арасындағы газ алмасу
13 3 4 6 2 1 5 1
14 ішке дем толық тартқаннан кейін тыныс жолдарынан толығымен 1
шығатын ауа көлемін
20
15 (а)Х- күн, У-ӨТС 1 Кез
келген
бі
р
д
ұрыс
ж
ауап
1
(b)Тыныс алу жүйесінің функционалдық мүмкіндіктерінің
1
көрсеткіші.
Жоғарғы ӨТС өкпенің функционалдық жағдайының көрсеткіші.
ӨТС ағзаның күйіне тікелей байланысьы.
Жалпы балл 30
21
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
3-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы– 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
22
3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Ойлау Орындау Бөлім
Тапсырма Тапсырма Тапсырма
Бөлім Тексерілетін мақсат дағдыларының уақыты, Балл* бойынша
аны* №* түрі*
деңгейі смин* балл
1
8.1.5.1 Адамның зәр шығару жүйесі
мүшелерінің құрылысы мен қызметін Білу және түсіну 1 ДЖТ/ҚЖ 1
сипаттау
1
8.1.5.2 Бүйректің құрылымдық
ілу және түсіну 2 ДЖТ/ҚЖ 1
бөліктерін танып білу Б
Бөліп шығару 3 5
3
8.1.5.3 Терінің құрылысы мен оның
олдану
бөліп шығарудағы маңызын сипаттау Қ
3 ҚЖ/ТЖ 2
8.1.5.4 Тері ауруларының алдын алу
олдану
шараларын түсіндіру Қ
1
8.1.6.1 Тірек-қимыл жүйесінің
ілу және түсіну 4 ДЖТ/ҚЖ 1
қызметтерін сипаттау Б
3
8.1.6.2 Сүйектің химиялық құрамын,
макро және микроскопиялық Қолдану 5 ҚЖ/ТЖ 4
құрылысын зерттеу
2
8.1.6.3 - сүйектердің байланыс
түрлерін салыстыру
Қозғалыс.
8.1.6.4 Б/ТЖ 2
уынның әртүрлі типтерінің
олдану 6 ҚЖ
Биофизика Қ7 13
құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында байланыс
орнату
2
8.1.6.5 Бұлшықет ұлпасының түрлері
мен олардың қызметтерін сипаттау
Қолдану
ЖТ/ҚЖ 2
Білу және түсіну 7 Д
8.1.6.6 Адам бұлшық еттерінің
құрылысы мен бұлшықет топтарын
оқып тану
23
1
8.1.6.7 Гиподинамия салдарын атау Білу және түсіну 8 ДЖТ/ҚЖ 1
1
8.1.6.8 Сымбаттың бұзылуы және
жалпақ жалпақтабандылықтың пайда Білу және түсіну 9 ДЖТ/ҚЖ 1
болу себептерін анықтау
3
8.4.4.1 Тік жүруге байланысты адам
Жоғары деңгей
/ТЖ 2
қозғалуының биомеханикалық
дылары 10 ҚЖ
ерекшеліктерін зерттеу дағ
4
8.1.7.1 Көруді қабылдаудың
ерекшеліктерін зерттеу және көру Қолдану
гигиенасы ережесін сипаттау
8.1.7.2 Дыбысты қабылдау
екшеліктерін зерттеу және есту Қолдану
ер11 ҚЖ/ТЖ 6
гигиенасының ережелерін сипаттау
8.1.7.3 Көру және есту
рецепторларының құрылымы мен Қолдану
қызметтерін сәйкестендіру
8.1.7.4 Эндокринді, экзокринді және
аралас бездердің орналасқан жерлерін Білу және түсіну 12 ДЖТ/ҚЖ 1 1
анықтау
Координация
және реттелу 5 2 12
8.1.7.5 Бездердің негізгі қызметтерін
олдану ҚЖ/ТЖ 2
түсіндіру Қ
13
1
8.1.7.6 Эндокриндік бездер қызметінің
бұзылуынан туындаған ауруларды Білу және түсіну ДЖТ/ҚЖ 1
атау
2
оғары деңгей
8.1.7.7 Терінің сезімталдығын зерттеу Ж2
/ТЖ
дағдылары 14 ҚЖ
2
8.1.7.8 Жылықанды жануарлардың
дене температураны сақтаудағы Қолдану 15 ҚЖ/ТЖ 1
терінің рөлін сипаттау
БАРЛЫҒЫ: 15 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
24
Мысал үлгілері және балл қою кестеcі
«Биология» пәнінен 3-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Зәрдің түзілуі жүрілетін мүшені көрсетіңіз.
А) 1
В) 2
С) 3
D) 4
[1]
2. Бүйректe түзілген зәр жинақталып несепағарға өтетін бөлігін суретте сызықпен белгілеңіз.
[1]
25
3. Суретте терінің ішкі құрылысы берілген.
(а) Терінің А әрпімен белгіленген құрылымының қызметін түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Терінің осы құрылымында саңырауқұлақтың әсерінен туындайтын аурудың негзгі бір
белгісін жазыңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
4. Тірек-қимыл жүйесінің қызметін таңдаңыз.
А) Тітіркендіргіштерге жауап қайтару
В) Ағзаны химиялық заттардан қорғау
С) Қозғалыс және мүшелердің бекінуі
D) Қоректік заттарды тасымалдау
[1]
5. Сүйек ағзада тірек қызметін атқарады.
(а) Қартайған сайын адамның сүйегі морт сыңғыш болып келуінің себебін түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
26
(b) Ортан жілік сүйегінің қай бөлігінде қызыл және қай бөлігінде сары кемік майы
болатындығын жазыңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
6. Тоқпан жілік пен жауырынның арасындағы байланыс түрі мен буын түрін анықтаңыз.
(a) Байланыс түрі
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Буын түрі
................................................................................................................................................................
[1]
7. Суретте бірыңғай салалы бұлшықет ұлпасын анықтап, адам ағзасындағы орналасуын
сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
8. Гиподинамияның себептерін анықтаңыз.
А) Нәруыздың жетіспеушілігі
B) Ұялы телефоннан шашыраған сәулелер
C) Белсенді қимылдың жетіспеушілігі
D) Омыртқа жотасының қисаюы
[1]
9. Оқушы төмендегі сызба көмегімен сыныптағы оқушылардың аяқ іздеріне өлшеулер
жүргізген. Нәтижесінде сыныпта 37% оқушыларда жалпақтабандылықтың бар екендігі
анықталды.
27
Жалпақтабандылықтан сақтанудың бір шарасын ұсыныңыз.
................................................................................................................................................................
[1]
10. Төменде берілген суретті пайдаланып, бос орынға табан буынындағы рычагтық жүйенің
сызбасында тірек, жүктеме, күш нүктелерін көрсетіңіз.
[2]
11. Көру және есту рецепторларының орналасқан орны қандай сандармен белгіленгенін
төмендегі суреттерде белгілеңіз.
[2]
(а) Көру және есту рецепторларының қызметіндегі ерекшеліктерді атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
28
(b) Көру және есту мүшелерінің қызметін сақтау үшін гигиеналық шараларды сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
12. Адреналин гормонын бөлетін без қай санмен белгіленген?
A) 5
B) 7
C) 3
D) 4
[1]
13. Ұйқы безі аралас секреция безі болып табылады.
(а) Ұйқы безінің қызметтерін түсіндіріңіз.
Ішкі секрециялық
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
Сыртқы секрециялық
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Осы бездің жұмысы бұзылғанда туындайтын ауруды атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
29
14. Суретте берілген мысалдарды пайдаланып, тері қызметінің ағза үшін маңызын
түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
15. Ақ аю жылықанды жануар. Арктикалық суықта оның дене температурасы тұрақты
сақталады.
Оның терісінің дене температурасын тұрақты ұстауға көмектесетін екі ерекшелігін атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
30
Балл қою кестесі
№ Жауаптары Қ
сымша
Балл о
ақпарат
1 А 1
2 Бүйрек астаушасы көрсетіледі 1
3 (а) 1 1 балл
- Бұл эпидермис қабаты 1 құрылымды
- тері химиялық заттар, температураның әсерінен, дұрыс
микробтан қорғайды атағаны үшін
(b) беріледі
Пигментті дақтардың пайда болуы К
ез келген
дұрыс аталған
қызмет түрі
қабылданады
4 С 1
5 (а) Себебі органикалық заттың мөлшері азайып 1
минералды заттардың үлесі артады/сүйек серпімділік
қасиетін жоғалтады 1
(b) Ортан жілік сүйегінің ең ортасындағы ішкі
қуысында жілік май/ сары кемік май 1
Екі басындағы борпылдақ қабатта қызыл кемік май
1
болады
6 (а) Қозғалмалы байланыс/буын арқылы 1
байланысқандықтан қозғалмалы
(b) Шартәрізді буын 1
7 b-бірыңғай салалы бұлшық ет ұлпасы 1
ішкі мүшелерді астарлайды, қан тамырының
қабырғасында кездеседі 1
8 С 1
9 жалаң аяқ жүру 1 Кез келген бір
аяқтың ұшымен жүру жауап
табанды ішке қарай басып жүру қабылданады
табанды сыртқа қарай басып жүру
10 1
1
-
31
11 (а) көз – 5 1 Кез келген екі
құлақ- 3 1 дұрыс жауап
(b) - Есту және көру мүшелері түрлі микробтың 1 қабылданады
енуінен сақтау Ж
ауаптың
- салқын тигізбеу/ кір қолмен шұқымау/ баспа сияқты 1 б
асқадай
жұқпалы ауруларды асқындырмай дер кезінде 1 н
ұсқалары
емдету/әр мүшені уақтылы жуып, күтім жасау б
олуы да
мүмкін
12 A 1
13 (a) Ішкі секрециялық: Инсулин гормонын бөледі/ 1
қандағы қант мөлшерін реттейді 1
Сыртқы секрециялық: ұлтабарға панкреатин сөлін бөлу 1
(b) Қант диабеті/сусамыр
14 - терінің сезімталдығы 1 Кез келген екі
- теріде көптеген рецепторлар болады/олар қоршаған 1 дұрыс жауап
ортаның әртүрлі қабылданады
тітіркендіргіштеріне/температура/ортадағы
жағдайлардың өзгерістеріне жауап қайтарады
- ағзаның сыртқы ортаға бейімделуіне, қорғануына
көмектеседі
15 - майланған қалың жүні су жұқтырмайды 2 Кез келген
- жүнінің тығыз әрі ұзын болуы жылуды сақтауға екі дұрыс
көмектеседі жауап
- тері астындағы 10-15см қалың май қабаты оқшаулау
қабылданад
арқылы жылуды шашыратпайды ы
Жалпы балл 30
32
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
4-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы– 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
33
4 – тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау ТапсыТапсырмТапсырма Орындау Балл* Бөлім
дағдыларының рма а №* түрі* уақыты, бойынша
деңгейі саны* мин* балл
Көбею 8.2.2.1 Тірі ағзалардың тіршілік Білу және түсіну 4 1 ДЖТ/ҚЖ 1 1 6
әрекетіндегі митоз бен мейоздың
маңызын түсіндіру
8.2.1.1 Жануарлардың көбею Қолдану 2 ДЖТ/ҚЖ 1 1
тәсілдерін салыстыру
8.2.1.2 Мүктер мен Қолдану 3 ҚЖ/ТЖ 3 2
қырықжапырақтардың
мысалдарында жынысты және
жыныссыз ұрпақтарының
ерекшеліктерін түсіндіру
8.2.1.3 Ашықтұқымды және Қолдану 4 ҚЖ/ТЖ 3 2
жабықтұқымды өсімдіктердің
тіршілік циклінің ерекшеліктерін
түсіндіру
Өсу және 8.2.3.1 Эмбрионалдық даму Қолдану 1 5 ДЖТ/ҚЖ 5 3 3
даму кезеңдерін сипаттау
8.2.3.2 Әртүрлі ұрық Қолдану
жапырақшаларынан қалыптасатын
ұлпалар мен мүшелердің
дифференциялануын сипаттау
Тұқым 8.2.4.1 Тұқым қуалаушылық пен Жоғары деңгей 2 6 ҚЖ/ТЖ 5 4 6
қуалаушылық өзгергіштіктің эволюциядағы рөлін дағдылары
пен дәйектеу
өзгергіштік
8.2.4.2 Ағзалар селекциясы үшін
заңдылықтары қ
олдан сұрыптаудың маңызын
сипаттау
8.2.4.4 Маңызды мәдени өсімдіктер Қолдану 7 ДЖТ/ҚЖ 2 2
іріктемелері мен үй жануарлары
қолтұқымын сипаттау
34
Биосфера, 8.3.1.1 Экожүйелердің жалпы Қолдану 5 8 ҚЖ/ТЖ 5 3 10
экожүйе, құрылымының сызбасын жасау
8.3.1.2 С
популяция
у және құрлық экожүйелерін Қолдану
салыстыру
8.3.1.3 Популяцияның негізгі Қолдану 9 ДЖТ/ҚЖ 1 1
қасиеттерін және құрылымдық
ерекшеліктерін сипаттау
8.3.1.4 Ағзалардың тіршілікке Жоғары деңгей 10 ҚЖ/ТЖ 3 2
қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдерін дағдылары
зерттеу
8.3.1.6 Тірі ағзалардың өзара қарым-Қолдану 11 ҚЖ/ТЖ 2 2
қатынас түрлерін сипаттау
8.3.1.7 Тірі ағзалардың қоршаған Қолдану 12 ҚЖ/ТЖ 3 2
ортаның өзгермелі жағдайларына
бейімделу механизмдерін түсіндіру
Адам 8.3.2.1 Биологиялық әртүрлілікті Жоғары деңгей 3 ҚЖ/ТЖ 3 2 5
қызметінің сақтаудың және қолдауды дағдылары 13
қажеттіктің себептерін негіздеу
қоршаған
ортаға әсері 8.3.2.2 Д
үниежүзілік Тұқым қорының Жоғары деңгей 14 ҚЖ/ТЖ 2 2
маңызын бағалау дағдылары
8.3.2.3 Қазақстан аумағындағы Қолдану 15 ҚЖ/ТЖ 1 1
экологиялық проблемалардың
туындау себептері мен оларды шешу
жолдарын түсіндіру
БАРЛЫҒЫ: 15 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
35
Мысал үлгілері және балл қою кестесі
«Биология» пәнінен 4-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1.Тірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен мейоздың биологиялық маңызы
мысалдарының дұрыс қатарын анықтаңыз.
В
егетативті көбею Жынысты көбею Гаплоидты Диплоидты
хромосомалар хромосомалар
A митоз мейоз мейоз митоз
B митоз мейоз митоз мейоз
C митоз митоз мейоз мейоз
D мейоз митоз митоз мейоз
[1]
2. Кестеде берілген ағзалар мен олардың көбею әдістерін сәйкестендіріңіз.
Ағза Көбею әдісі
1 Гидра А Фрагментация
2 Жауынқұрт В Екіге бөліну
3 Кәдімгі амеба С Жынысты жолмен
4 Үй қояндары D Бүршіктену
А) 1-A, 2- B, 3-C, 4-D
В) 1-B, 2-A, 3-D, 4-C
С) 1-D, 2- A, 3-B, 4-C
D) 1-D, 2- B, 3-A, 4-C
[1]
3.Суретінде жасыл мүктің даму циклі көрсетілген.
(i) Жасыл мүктің тіршілік циклінің басым сатысын атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(ii) Мүктің тіршілік цикліндегі В әріпімен көрсетілген сатыны атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
36
4. Сызбада ашық тұқымды өсімдіктердің тіршілік циклі бейнеленген.
Сызбада А және В әріптерімен көрсетілген бос орындарды толтырыңыз.
[2]
5. Суретте ағзалардың ұрықтық даму кезеңдері көрсетілген.
(а) Ағзалардың ұрықтық даму кезіндерін ретімен жазыңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Суретте берілген ұрықтық даму кезіңін атап, ерекшелігін сипаттаңыз.
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
6. Суретте Галапагосс аралдарында мекен ететін әртүрлі тұмсықтары бар шымшықтар
көрсетілген.
37
(і) Суреттегі І және ІІІ шымшықтардың қорек түрлерін анықтаңыз.
…...........................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
(іі) Егерде адам І және ІІІ шымшықтарға жемістің жұмсақ шырынымен қоректенетіндей
жағдай жасаса тұмсық пішіндері қалай өзгеруі мүмкін?
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(ііі) Адамның іс- әрекеті арқылы жүзеге асырылатын сұрыптау түрін атаңыз.
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
7. Қазіргі кезде жабайы алма ағашын сұрыптау арқылы алманың бірнеше іріктемелері
алынған. Сұрыптау жүргізудің негізгі мақсаттарын ұсыныңыз.
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
[2]
8. Тірі ағзалардың өзара әрекеттесуі және қоршаған ортаның абиотикалық элементтері-
экожүйені құрайды. Су және құрлық экожүйелерінің абиотикалық факторларындағы
ұқсастықтары мен айырмашылықтарын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[3]
38
9. Популяция терминіне анықтама беріңіз.
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
10. Арыстандарды тірі қалуға бейімділігі бойынша К-страгиясына жатқызуға болады.
Арыстанның стратегиясының артықшылығы мен кемшілігін түсіндіріңіз.
…......................................................................................................................................................…..
.....................................................................................................................................................….......
................................................................................................................................................…............
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
11. Қоян популяциясының санының өзгеруі төменде графикте берілген.
(а) Қоян популяциясы өзгеруін ескере отырып, графикте түлкі санының өзгеруін сызып
көрсетіңіз.
[1]
(b)Популяциядағы дарақтар санының өзгерісі себебін түсіндіріңіз
.…...........................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
[1]
12. Кәдімігі жантақ (Бұршақ тұқымдасы) – Қазақстанның шөл және шөлейтті аймақтарында
кездеседі.
39
Жантақ өсімдігінің тіршілік ортасына бейімделу жолдарын түсіндіріңіз.
….......................................................................................................................................................….
......................................................................................................................................................…......
.................................................................................................................................................…...........
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
13. Айрықша қорғауды қажет ететін, мысалы қар барысы, ақбөкен түрлерін сақтаудың
маңыздылығына екі дәлел келтіріңіз.
….......................................................................................................................................................….
......................................................................................................................................................…......
.................................................................................................................................................…...........
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
14. Норвегиядағы Шпицберген аралында Дүниежүзілік Тұқым қорыны ұйымдастырылған.
Осындай масштабты ны ұйымдастырудың себебі неде?
….......................................................................................................................................................….
......................................................................................................................................................…......
.................................................................................................................................................…...........
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
15. Үлкен қалалар мен өнеркәсіп орталықтарында ауа ластануының алдын алу шарасын
ұсыныңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
40
Балл қою кестесі
Тапсырма № Жауап Балл Қосымша
ақпарат
1 А 1
2 С 1
3 (і) гаметофит 1
(іі) В – жыныссыз ұрпағы/спорофит 1
4 (і) А-аналық жасуша 1
В-тұқым 1
5 (а) Бластула – Гаструла-- Нейрула 1
(b) Нейрула/ үш қабатты ұрық/ 1 К
ез-келген екі
Ұрықтың қабаттардың әрқайсысынан белгілі 1 д
ұрыс жауап
қ
мүшелер қалыптасады/ үш ұрық жапырақшасынан
абылданады
әртүрлі мүшелер дамиды/ мысалы мезодермадан
қан, жүрек дамыса/энтодермадан өкпе, Ж
ауаптың
ас қорыту жүйесі дамиды б
асқаша
мысалдары
болуы мүмкін
6 (і) І – тұқыммен 1
ІІІ- ағаш діңінің ішіндегі жәндіктермен 1
(іі) Онда ІІ шымшықтың тұмсығындай пішінге 1
келеді 1
(ііі) Қолдан сұрыптау/селекция
елешекте қолдану мүмкіндігі мыс: медициналық/ 1 Осымен
7 к
жемістердің басқа түрлерін өсіру қоректенетін
елдің мәдени мұрасының бір бөлігі 1 түрлердің саны
биоалуантүрлілікті сақтау азайып/жоғалы
тамақ тізбегі/торының бұзылмауын болдырмайтын п ия қырылып
алдын алу шаралары қалуы мүмкін
абылданады
қ
өсімдіктерден
дәрі табылуы
мүмкін
қабылданады
үн энергиясы 1 Кез-келген үш
8 к
топырақ 1 дұрыс жауап
су 1 қабылданады
ауа ылғалдығы
температура
9 белгілі бір ареалда генетикалық жүйе түзетін, бір 1
түрге жататын және көбею арқылы өзін-өзі
жаңғыртып отыратын ағзалар тобы
10 артықшылық – бәсекеге қабілетті 1 Мағынасы
ұзақ уақыт аралығында үздіксіз тіршілік ете алады 1 бойынша ұқсас
қоршаған орта жағдайы тұрақты кез-келген
кемшілік – ірі көлемді жауаптар
баяу дамиды қабылданады.
аз ұрпақ береді
41
11 (а) 1
1
(b)
Бәсекелестік: жыртқыш-жемтік
12 тікенекке айналған жапырақтар 1 Кез келген екі
ұрыс жауап
балауызды кутикуласы бар сабақ жапырақтар 1 д
қабылданады
ұзын кіндік тамыр жүйесі тереңге тарамдалған
кожүйенің тұрақтылығын сақтау 1 К
13 Эез келген 2
ұрыс жауап
Экожүйедегі трофикалық деңгейлердің бұзылуы
д
абылданады
болдырмау қ
1
Тірі ағзалардың сирек кездесетін түрлерін қорғауға алу
Адам іс-әрекетінің салдарын жою
14 Жойылып бара жатқан өсімдік түрлерін сақтап қалу 1
немесе катаклизмдерден кейін қолдану 1
Экожүйені сақтап қалу
15 Биоотын 1
көгалдандыру
экологиялық сауаттылық
технологияны жетілдіру
Жалпы балл 30
спецификациясы
8-сынып
Мазмұны
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты ............................................................................................... 4
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар ...................................................... 4
3. Күтілетін нәтижелер .................................................................................................................................... 4
4. Ойлау дағдыларының деңгейі .................................................................................................................... 4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды бөлу ................ 5
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі .......................................................................................................... 5
7. Модерация және балл қою ......................................................................................................................... 5
1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ....................................................... 6
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 13
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 22
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ ..................................................... 33
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына
сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға
бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу
мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
Негізгі орта білім беру деңгейінің 7-9-сыныптарына арналған «Биология» пәнінен
жаңартылған мазмұндағы үлгілік оқу бағдарламасы
3. Күтілетін нәтижелер
Білім алушы:
● Қоршаған әлемді тану және ондағы өзінің орнын сезіну үшін ғылыми ұғымдар мен
терминдерді, заңдар мен заңдылықтарды пайдалана біледі, табиғаттағы процестердің себеп-
салдарлық байланыстарын анықтай алады;
● Табиғи құбылыстар мен процестердің, заңдар мен заңдылықтардың болмысын және
олардың түсініктемелерін ашу үшін тәжірибелік эксперименттік, зерттеушілік жұмыс
жүргізе біледі;
● Әлемнің ғылыми көрінісі туралы өз көзқарасын кеңейту үшін, жағдайларды бағалау және
белгілі шешім қабылдау үшін жаратылыстану-ғылыми білімнің ақпараттық-ұғымдық
аясында түсінігі болады, оларды пайдалана біледі;
● Конструктивті шешім қабылдау үшін қоршаған ортадағы өзгерістердің өзара байланысын,
адам әрекетінің экожүйеге тигізетін әсерін ажыратады, сондай-ақ табиғатты сақтау
қажеттілігін дәлелдейді;
● Экологиялық, техногенді және ақпараттық факторлар мен адамгершілік нормаларды ескере
отырып, қоршаған болмыспен өзара әрекеттесу үшін жаратылыстану-ғылыми білімін
көрсетеді.
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Ойлау Сипаттама
дағдыларының
сынылатын Қосымш
деңгейі
Ұ
а
Білу және Нақты деректерді, терминдерді, әдістер мен тәсілдерді білу.
түсіну Ақпаратты дұрыс еске түсіру, болжау немесе түсіндіру арқылы пәнді
ұғатынын көрсете білу. Дәлелдемелер мен мысалдар келтіре отырып
алған біліммен бөлісу, түйінді ойды өз сөзімен айту.
Қолдану Әртүрлі мәнмәтіндер мен жағдайларда алған білімдерін және
ақпараттарды қолдану. Модельдеу мен конструкциялау арқылы өз
білімін көрсету.
Жоғары деңгей Зерттелетін үдерістің құрамдас бөліктерін талдау арқылы ақпарат
дағдылары немесе нәтижелер алу және оны түсіндіру.
Модель құру үшін алған білімдерін біртұтас біріктіру; нақты
үдерістерді сипаттайтын моделдерді түсіндіру; дереккөздерден
шығатын ой-пікірлерді қалыптастыру.
Ақпараттар, тәсілдер, қорытындылар, нәтижелердің тиімділігі немесе
анықтылығы туралы шешім шығару; Қолайлы әдіс-тәсілдерді және
стратегияларды таңдай білу.
Зерттеуді жоспарлау, жасау және нәтижені интерпретациялау.
4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
бөлу
Тоқсан Білу және түсіну Қолдану Жоғары деңгей
дағдылары
I 30% 70% 0%
II 5% 75% 20%
III 30% 55% 15%
IV 10% 70% 20%
Барлығы 19% 68% 14%
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға мүмкін
болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер, плакаттар немесе
карталарды) жауып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқауды
оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім алушыларға
жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз. Нұсқаулықпен
таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау
басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.
Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау
барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар
(спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына
мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне
көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып
қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім алушылар
тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға көмек
беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге
тыйым салынады.
Тоқсандық жиынтық бағалаудың аяқталуына 5 минут уақыт қалғандығын үнемі хабарлап
отырыңыз.
Тоқсандық жиынтық бағалау аяқталғаннан кейін білім алушылардан жұмыстарын тоқтатып,
қалам/қарындаштарын партаның үстіне қоюларын өтініңіз.
7. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде
бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою
кестесіне сәйкес тексеру қажет.
5
1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
1-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы– 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
6 1 – тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Орында
Бөлім
Ойлау
у Балл
Тапсырма Тапсырма Тапсырма
нш
Бөлім Тексерілетін мақсат дағдыларыны
ты, * бойы
аны* №* түрі* уақы
л
ң деңгейі с
мин* а бал
8.4.2.2 Прокариот және эукариот жасушалардың
олдану 1 ТЖ 4 3
Жасушалық
ұрылысын салыстыру Қ
биология қ
2 4
сімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын Білу және
8.4.2.1 Ө
ЖТ 1 1
классификациялау түсіну 2 Д
3 ҚЖ 4 3
8.4.1.2 Көмірсулар мен липидтің құрылымы мен Білу және
биологиялық қызметтерін сипаттау түсіну
Молекулалық
ЖТ 1 1
биология 3 4 Д6
8.4.1.3 Нәруыздардың биологиялық құрылымы
олдану 5 ҚЖ 3 2
мен қызметі Қ
8.1.1.1. Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ
6 ҚЖ 4 3
лу және
тәріздестер, ашық және жабық тұқымдыар Бі
үсіну
мысалында өсімдіктердің ерекшеліктерін т
Тірі
олдану 7 ҚЖ
сипаттау Қ
4 2 1 7
ағзалардың көп
түрлілігі 8.1.1.4 Б
уынаяқтылар мен хордалы жануарлар Білу және
2 2
кластарын ерекше белгілері бойынша тану түсіну 8 ҚЖ
ЖТ 1 1
Қолдану 9 Д
8.1.2.1 Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс
10 ҚЖ 2 2
қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас Қолдану
3 2
қорыту жүйесінің құрылысын салыстыру 11 ҚЖ
8.1.2.2 Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен
Жоғары деңгей
4 3
қызметтері арасындағы байланысты және тісті
дылары 12 ТЖ
күту ережелерін сипаттау дағ
дамның ас қорыту жүйесінің құрылысы
Қоректену 8.1.2.3 АЖоғары деңгей 6 13
3 2
мен қызметтері арасындағы өзара байланысты
дылары 13 ҚЖ
анықтау дағ
8.1.2.5 Адам ағзасындағы дәрумендердің Білу және
3 2
маңыздылығын сипаттау түсіну 14 ҚЖ
Білу және
8.1.2.6 Құрамында дәрумендердің маңызды
үсіну 15 ҚЖ 3 2
мөлшері бар азық-түлік тізімін жасау т
Қолдану
БАРЛЫҒЫ: 15 15 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
Мысал үлгілері және балл қою кестеcі
«Биология» пәнінен 1-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Суретте прокариот және эукариот жасушалары берілген.
(а) Эукариот жасушасын белгілеңіз.
[1]
(b) Эукариот жасушасының прокариот жасушасынан екі ерекшелігін көрсетіңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
2. Жануралар ұлпаларының типтерін көрсетіңіз.
А) эпителий, жүйке, бұлшықет және дәнекер
В) эпителий және тірек
С) өткізгіш және негізгі
D) эпителий, жүйке, бұлшықет және тірек
[1]
3. Көмірсулар мен липидтер тірі ағзаларының атқаратын негізгі үш биологиялық қызметін
атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[3]
4. Көмірсулар – ағзада көптеген қызмет атқарады. Берілген тізімнен энергия көзі болып
табылатын көмірсуды көрсетіңіз.
А) глюкоза
В) жасұнық
С) хитин
D) крахмал
[1]
8
5. Нәруыз-молекулалары өте күрделі болатын аминқышқылдарынан құралған органикалық
зат. Олар организмде әртүрлі қызмет атқарады.
(a) Химиялық реакциялардың жүруін тездететін нәруызды атаңыз.
……………………………………………………………………………………………….........…...
[1]
(b) Оттегін тасымалдау қызметін атқаратын нәруызды атаңыз.
…………………………………………………………………………………………….........……...
[1]
6. Суретте балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық және жабықтұқымдылар
мысалдары берілген.
(a) Берілген мысалдардан ашықтұқымды өсімдікті көрсетіңіз.
a b c d e
[1]
(b)Ашықтұқымды өсімдіктердің балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер және
жабықтұқымдылармен ұқсастықтарын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
7. Балдырлар құрылысындағы ерекшелікті атаңыз.
А) ұлпалардың пайда болуы
В) өткізгіш шоқтардың дамуы
С) талломның болуы
D) қауашақтың болуы
[1]
8. Қоңыз бен өрмекші төмендегі суретте берілген.
9
Суретте берілген жануарлардың буынаяқтылар немесе хордалыларға жататынын анықтаңыз.
Жауабыңызды түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
9. Хордалы жануарлардың ерекшеліктерін атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
10. Күйіс қайыратын (сиыр) жануардың қарынының құрылысы суретте берілген.
(a) Қарындағы тағамның қозғалысын бағдаршамен көрсетіңіз.
[1]
(b) Қарын құрылысын атаңыз және маңызын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
11. Oмыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту
жүйесінің құрылысындағы айырмашылықтың себебін түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
10
12. Тістердің әртүрлі типтері төмендегі суретте берілген.
(а) Суреттен күрек тісті белгілеңіз.
[1]
(b) Күрек тістің қызметін сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
13. Адамда ас қорыту өнімдері ащы ішекте сіңіріледі. Ас қорыту өнімдерін сіңіруде ащы
ішектің құрылысы оның атқаратын қызметімен қалай байланысқанын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
14. Aдам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
15. Цинга ауруымен ауратын адам тағамының құрамында қандай дәрумен болуы шарт?
Қандай тағамның құрамында көп болады?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
11
Балл қою кестесі
№ Жауаптары Балл Қосымша ақпарат
1. B 1
Ядросы бар/ 1
Хромосома ядрода 1
2. А 1
3. Энергетикалық 1
Құрылымдық 1
Қор заты 1
4. A 1
5. Фермент 1
Гемоглобин 1
6. D 1
Фотосинтез/ гаметофит-спорофит/ пластидтер/ 1 Кез келген екі жауап
автотофтар/ өсімдіктер патшалығы 1 қабылданады.
7. С 1
8. Буынаяқтылар 1
Аяқтары бунақтардан тұрады 1
9. Ішкі қаңқа/ омыртқа жотасы/эндоскелет 1
10. (a) 1 Бағдаршамен
тағамның қозғалысын
дұрыс көрсеткені
үшін.
1 Қ
арынның бөліктерін
(b) 4 камералы/таз қарын, қатпаршақ, жұмыршақ,
ағаны үшін. (1 балл)
ұлтабар/ ат
1
өсімдік текті/ целлюлоза азықтың қорытылуын
қамтамасыз етеді
11. Қоректік зaттары 1
Қорегінің құрамы және қорытылу уақытының 1
әртүрлі болуы
12. a) 1 Күрек тісті белгілегені
үшін.
b) Тамақты кесу/үзу қызметін атқарады 1
13. Астың көп мөлшерде сіңірілуін қамтамасыз ету 1 Кез-келген екі дұрыс
үшін-ұзын/ бүрлердің көп болуы/ қан жауап қабылданады.
тамырлардың көп болуы/беттік ауданның ұлғаюы 1
14. зат алмасудың бірқалыпты болуы 1 Кез-келген мағыналас
иммунитетті нығайту 1 жауаптар қабылданады
гуморальды реттелуге қатысады 1 нақты мысалдар
абылданады
қ
15. С/ аскорбин қышқылы 1 Кез-келген екі дұрыс
итмұрын/цитрус өнімдірі/ орамжапырақ/қарақат/ жауап қабылданады
сиыр бауыры/ бұрыш/ аскөк және т.б
Жалпы балл 30
12
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
2-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы– 40
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
13
2-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім О
йлау ТапсырОрындау Бөлім
Тапсырма Тапсырма
Тексерілетін мақсат дағдыларының ма уақыты, Балл* бойынша
* түрі*
деңгейі саны* №мин* балл
Заттардың 8.1.3.5 Лимфа жүйесін және қан, ұлпа
11 24
/ТЖ 3 2
тасымалдансұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара Қолдану 1 ҚЖ
уы
байланысты сипаттау
Қан құрамы мен қызметін
8.1.3.1
лу және түсіну 2 ДЖТ/ҚЖ 1 1
паттау Бі
си
айын микропрепараттар арқылы
8.1.3.2 Д
оғары деңгей
/ТЖ 2 3
ртүрлі ағзалардың қан жасушаларының Ж
ә
дылары 3 ҚЖ
ұрылыс ерекшеліктерін зерттеу дағ
қ
8.1.3.3Л
ейкоциттердің түрлі типтерінің
олдану 4 ДЖТ/ҚЖ 1 1
қ
ызметтерін сипаттау Қ
8.1.3.4 Г
уморальдық және жасушалық
олдану 5 ҚЖ/ТЖ 3 3
им
мунитетті салыстыру Қ
8.4.3.1 Қ
арапайымдылар,
саң
ырауқұлақтар, бактериялар мен
в
ирустар қоздыратынмен туындайтын
Білу және түсіну 6 ДЖТ/ҚЖ 1 1
ау
рулардың ерекшеліктерін сипаттау
ж
әне алдын алу шараларын сипаттау
8.1.3.6
урудың алдын алудағы Жоғары деңгей
/ТЖ 3 3
А
акцинацияның рөлін бағалау дағдылары 7 ҚЖ
в
Агглютинация және резус-
ілу және түсіну 8 ДЖТ/ҚЖ 1 1
8.1.3.7
онфликт механизмдерін түсіндіру Б
к
Жануарлар жүрегінің құрылысы
8.1.3.8
ен қантамырлар жүйелерінің маңызын Қолдану 9 ҚЖ/ТЖ 3 3
м
паттау
си
Қантамыр қабырғасының
8.1.3.9
ұрылысы мен олардың қызметі Қолдану 10 ҚЖ/ТЖ 3 3
қ
асындағы байланысты орнату
ар
Дене жаттығуларының жүрек
8.1.3.11
олдану 11 ҚЖ/ТЖ 3 3
ұмысына әсерін зерттеу Қ
ж
Т
ыныс алу 8.1.4.1 Өкпе мен ұлпадағы газалмасу
олдану 12 ДЖТ/ҚЖ 1 1
м
еханизмдерін сипаттау Қ
8.1.4.2
Тыныс алу және тыныс шығару Білу және түсіну 13 ДЖТ/ҚЖ 1 1
14
механизмін түсіндіру
/ТЖ 1 1
14 ҚЖ
8.1.4.3
Өкпенің тіршілік сыйымдылығын
ан
Білу және түсіну
ықтау және қалыпты жағдайдағы және
ден
Жоғары деңгей
енің физикалық жүктемесі кезіндегі
т4
дағдылары
ыныс алудың минуттық көлемін
ан
ықтау
/ТЖ 3 3
15 ҚЖ
6
БАРЛЫҒЫ: 15 15 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
15
Мысал үлгілері және балл қою кестесі
«Биология» пәнінен 2-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Адам ағзасының ішкі ортасы мен оның компоненттері арасындағы сәйкестікті анықтаңыз.
ІШКІ ОРТА КОМПОНЕНТТЕРІ АҒЗА ІШКІ ОРТАСЫ
A) қан плазмасынан түзіледі
Б) ағза жасушаларын қоршайды
ан
B) антиденелермен фагоциттердің көп мөлшері 1) қ
) лимфа
Г) қанға нәруыз, су және тұздарды қайтарады 2
асуша аралық сұйықтық
Д) плазма және қан жасушаларынан тұрады 3) ж
Е) тромб түзуге қабілетті
1………………………………
2………………………………
3……………………………..
[3]
2. Қанның формалық элементтерінің түзілетін орнын көрсетіңіз.
A) бүйректе және сүйек майында
B) лимфа түйіндері, сүйек кемігі және тимуста
C) көкбауыр мен аралас секреция бездерінде
D) тек лимфа түйіндерінде
[1]
3. Суретте микроскоппен көрінген бақа мен адам қан жасушалары бейнеленген.
Бақа қаны жасушалары Адам қаны жасушалары
(a) Бақа мен адам қан жасушаларының айырмашылығы неде?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Кімнің қаны көп оттегін тасымалдайды? Жауабыңызды түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
4. Лейкоциттер қайда қатысады?
A) жасушалық және гуморальды иммунитетте
B) жасушалық иммунитет реакцияларында
C) фагоцитозда
D) гуморальды иммунитетте
[1]
16
5. Сызбадағы бос орындарды толтырыңыз.
[3]
6. Саңырауқұлақтар, қарапайымдар, бактериялар және вирустар арқылы берілетін
аурулардың алдын алу жолыдарын ұсыныңыз.
A) қолды сабынмен жуу
B) ауру адамға маска кигізу
C) вакцинация
D) ауру адаммен қарым қатынасты шектеу
[1]
7. Вакцина әлсіз немесе өлген микроағзалардан немесе олардың тіршілік әрекетінің
өнімдерінен дайындалады. Әр жаста вакцина алған адамдар неге инфекциялық аурулармен
ауырмайды?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[3]
8. Резус-конфликт терминіне анықтама бер.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
9. Қанайналым-қанның ағзадағы қозғалысы.
17
(а) Қан айналым жүйесінің типтерін атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Суретте берілген жануарлардың қан айналым жүйесінің ерекшелігін сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
10. Суретте қан тамырлары берілген.
(а) Суретте вена қантамырын белгілеп көрсетіңіз.
[1]
(b) Артерия қан тамырының құрылыс ерекшелігі мен қызметін сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
11. Адам дене жаттығуларын жасағанда жүрек соғуы жиілейді. Жаттығу барысындағы жүрек
жұмысын сипаттаңыз және түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[3]
18
12. Өкпелік тыныс алумен ұлпалық тынысалудың бір айырмашылығын көрсетіңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
13 Қандағы СО концентрациясының ұлғаюынан бастап адамдағы қалыпты тыныс алу мен
2
тыныс шығару дұрыс реттілігін жазыңыз.
1) көкет жырылуы
2) оттегінің концентрациясы артуы
3) СО концентрациясы артуы
2
4) сопақша мидағы хеморецепторлар тітіркенуі
5) тыныс шығару
6) көкет босаңсуы
................................................................................................................................................................
[1]
14. ӨТС-өкпенің тіршілік сиымдылығы дегеніміз не?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
15. Арнайы дене жаттығу бағдарламасымен жұмыс жасайтын адамның өкпесінің тіршілік
сыйымдылығы(ӨТС) өлшенді. Бұл адамның өкпесінің тіршілік сыйымдылығын 60 күн бойы
өлшеді. Нәтижесі төмендегі кестеде берліген.
(a) Өлшемдерді пайдаланып, график сызыңыз.
Өлшемдер
Күн ӨТС
0 4800
10 4840
20 4890
30 4930
40 4980
50 5180
60 5260
[2]
(b) Бақылау барысында адамның өкпесінің тіршілік сыйымдылығында қандай өзгеріс болды?
Жауабыңызды түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
19
Балл қою кестесі
Сұрақ Жауап Балл Қосымша
ақпарат
1 1-Д, Е; 1
2- В, Г; 1
3- А, Б 1
2 В 1
3 (а) Бақада- ядро бар, адамда- ядро жоқ 1
(b) А1
дамда- көп, екі жақты қысыңқы, өте ұсақ
4 А 1
5 1 Антигеннің В лимфоцитпен байланысуы 1
2 Антигендерді антидене көмегімен белсенді емес кешенмен 1
байланыстыру 1
3 Иммунды реакция аумағына макрофагтарды тарту
6 С 1
7 Инфекциялы ауруларға иммунитетті қалыптастыру 1
Вакцинада ауру тудырғыш микроағзалардың белсенсіз 1
жасушалары болады
Лейкоциттер белсендіреді 1
8 теріс резусты ана мен оң резусты ұрық арасында пайда болады. 1
9 (а) А - ашық, В- тұйық 1 Кез
(b) Тұйық қанайналым жүйесінде жүректен мүшелерге, келген
ұлпаларға қан тамырлар арқылы таралады 1 екі жауап
Қан тамырлар арқылы жүрекке қайтып келеді 1
Ашық қанайналым жүйесі қан қысымы төмен, мүшелер мен
ұлпаларға қанның таралкуы бір келкі емес
Жүрекке қайтып оралуы өте баяу
10 (a) 1 Кез-
келген
екі дұрыс
жауап
1
(b)Жүректен шығатын қантамырлар
Қабырғалары үш қабатты
\Қабат қалыңдықтары әр түрлі. Ортаңғы қабат өте қалың
Жоғары қысымды көтере алады 1
11 Денежаттығуыбарысындаағзадаоттегінесұранысжоғарлайды 1
Жүректіңшарттырефлекторлыққызметіартады 1
Бұлшықеттердіқанменқамтамасызетуартады 1
12 Өкпелік: ауа мен қан арасындағы газалмасу; Ұлпалық: қан мен 1
ұлпа жасушалары арасындағы газ алмасу
13 3 4 6 2 1 5 1
14 ішке дем толық тартқаннан кейін тыныс жолдарынан толығымен 1
шығатын ауа көлемін
20
15 (а)Х- күн, У-ӨТС 1 Кез
келген
бі
р
д
ұрыс
ж
ауап
1
(b)Тыныс алу жүйесінің функционалдық мүмкіндіктерінің
1
көрсеткіші.
Жоғарғы ӨТС өкпенің функционалдық жағдайының көрсеткіші.
ӨТС ағзаның күйіне тікелей байланысьы.
Жалпы балл 30
21
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
3-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы– 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
22
3-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Ойлау Орындау Бөлім
Тапсырма Тапсырма Тапсырма
Бөлім Тексерілетін мақсат дағдыларының уақыты, Балл* бойынша
аны* №* түрі*
деңгейі смин* балл
1
8.1.5.1 Адамның зәр шығару жүйесі
мүшелерінің құрылысы мен қызметін Білу және түсіну 1 ДЖТ/ҚЖ 1
сипаттау
1
8.1.5.2 Бүйректің құрылымдық
ілу және түсіну 2 ДЖТ/ҚЖ 1
бөліктерін танып білу Б
Бөліп шығару 3 5
3
8.1.5.3 Терінің құрылысы мен оның
олдану
бөліп шығарудағы маңызын сипаттау Қ
3 ҚЖ/ТЖ 2
8.1.5.4 Тері ауруларының алдын алу
олдану
шараларын түсіндіру Қ
1
8.1.6.1 Тірек-қимыл жүйесінің
ілу және түсіну 4 ДЖТ/ҚЖ 1
қызметтерін сипаттау Б
3
8.1.6.2 Сүйектің химиялық құрамын,
макро және микроскопиялық Қолдану 5 ҚЖ/ТЖ 4
құрылысын зерттеу
2
8.1.6.3 - сүйектердің байланыс
түрлерін салыстыру
Қозғалыс.
8.1.6.4 Б/ТЖ 2
уынның әртүрлі типтерінің
олдану 6 ҚЖ
Биофизика Қ7 13
құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында байланыс
орнату
2
8.1.6.5 Бұлшықет ұлпасының түрлері
мен олардың қызметтерін сипаттау
Қолдану
ЖТ/ҚЖ 2
Білу және түсіну 7 Д
8.1.6.6 Адам бұлшық еттерінің
құрылысы мен бұлшықет топтарын
оқып тану
23
1
8.1.6.7 Гиподинамия салдарын атау Білу және түсіну 8 ДЖТ/ҚЖ 1
1
8.1.6.8 Сымбаттың бұзылуы және
жалпақ жалпақтабандылықтың пайда Білу және түсіну 9 ДЖТ/ҚЖ 1
болу себептерін анықтау
3
8.4.4.1 Тік жүруге байланысты адам
Жоғары деңгей
/ТЖ 2
қозғалуының биомеханикалық
дылары 10 ҚЖ
ерекшеліктерін зерттеу дағ
4
8.1.7.1 Көруді қабылдаудың
ерекшеліктерін зерттеу және көру Қолдану
гигиенасы ережесін сипаттау
8.1.7.2 Дыбысты қабылдау
екшеліктерін зерттеу және есту Қолдану
ер11 ҚЖ/ТЖ 6
гигиенасының ережелерін сипаттау
8.1.7.3 Көру және есту
рецепторларының құрылымы мен Қолдану
қызметтерін сәйкестендіру
8.1.7.4 Эндокринді, экзокринді және
аралас бездердің орналасқан жерлерін Білу және түсіну 12 ДЖТ/ҚЖ 1 1
анықтау
Координация
және реттелу 5 2 12
8.1.7.5 Бездердің негізгі қызметтерін
олдану ҚЖ/ТЖ 2
түсіндіру Қ
13
1
8.1.7.6 Эндокриндік бездер қызметінің
бұзылуынан туындаған ауруларды Білу және түсіну ДЖТ/ҚЖ 1
атау
2
оғары деңгей
8.1.7.7 Терінің сезімталдығын зерттеу Ж2
/ТЖ
дағдылары 14 ҚЖ
2
8.1.7.8 Жылықанды жануарлардың
дене температураны сақтаудағы Қолдану 15 ҚЖ/ТЖ 1
терінің рөлін сипаттау
БАРЛЫҒЫ: 15 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
24
Мысал үлгілері және балл қою кестеcі
«Биология» пәнінен 3-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1. Зәрдің түзілуі жүрілетін мүшені көрсетіңіз.
А) 1
В) 2
С) 3
D) 4
[1]
2. Бүйректe түзілген зәр жинақталып несепағарға өтетін бөлігін суретте сызықпен белгілеңіз.
[1]
25
3. Суретте терінің ішкі құрылысы берілген.
(а) Терінің А әрпімен белгіленген құрылымының қызметін түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Терінің осы құрылымында саңырауқұлақтың әсерінен туындайтын аурудың негзгі бір
белгісін жазыңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
4. Тірек-қимыл жүйесінің қызметін таңдаңыз.
А) Тітіркендіргіштерге жауап қайтару
В) Ағзаны химиялық заттардан қорғау
С) Қозғалыс және мүшелердің бекінуі
D) Қоректік заттарды тасымалдау
[1]
5. Сүйек ағзада тірек қызметін атқарады.
(а) Қартайған сайын адамның сүйегі морт сыңғыш болып келуінің себебін түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
26
(b) Ортан жілік сүйегінің қай бөлігінде қызыл және қай бөлігінде сары кемік майы
болатындығын жазыңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
6. Тоқпан жілік пен жауырынның арасындағы байланыс түрі мен буын түрін анықтаңыз.
(a) Байланыс түрі
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Буын түрі
................................................................................................................................................................
[1]
7. Суретте бірыңғай салалы бұлшықет ұлпасын анықтап, адам ағзасындағы орналасуын
сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
8. Гиподинамияның себептерін анықтаңыз.
А) Нәруыздың жетіспеушілігі
B) Ұялы телефоннан шашыраған сәулелер
C) Белсенді қимылдың жетіспеушілігі
D) Омыртқа жотасының қисаюы
[1]
9. Оқушы төмендегі сызба көмегімен сыныптағы оқушылардың аяқ іздеріне өлшеулер
жүргізген. Нәтижесінде сыныпта 37% оқушыларда жалпақтабандылықтың бар екендігі
анықталды.
27
Жалпақтабандылықтан сақтанудың бір шарасын ұсыныңыз.
................................................................................................................................................................
[1]
10. Төменде берілген суретті пайдаланып, бос орынға табан буынындағы рычагтық жүйенің
сызбасында тірек, жүктеме, күш нүктелерін көрсетіңіз.
[2]
11. Көру және есту рецепторларының орналасқан орны қандай сандармен белгіленгенін
төмендегі суреттерде белгілеңіз.
[2]
(а) Көру және есту рецепторларының қызметіндегі ерекшеліктерді атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
28
(b) Көру және есту мүшелерінің қызметін сақтау үшін гигиеналық шараларды сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
12. Адреналин гормонын бөлетін без қай санмен белгіленген?
A) 5
B) 7
C) 3
D) 4
[1]
13. Ұйқы безі аралас секреция безі болып табылады.
(а) Ұйқы безінің қызметтерін түсіндіріңіз.
Ішкі секрециялық
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
Сыртқы секрециялық
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Осы бездің жұмысы бұзылғанда туындайтын ауруды атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
29
14. Суретте берілген мысалдарды пайдаланып, тері қызметінің ағза үшін маңызын
түсіндіріңіз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
15. Ақ аю жылықанды жануар. Арктикалық суықта оның дене температурасы тұрақты
сақталады.
Оның терісінің дене температурасын тұрақты ұстауға көмектесетін екі ерекшелігін атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
30
Балл қою кестесі
№ Жауаптары Қ
сымша
Балл о
ақпарат
1 А 1
2 Бүйрек астаушасы көрсетіледі 1
3 (а) 1 1 балл
- Бұл эпидермис қабаты 1 құрылымды
- тері химиялық заттар, температураның әсерінен, дұрыс
микробтан қорғайды атағаны үшін
(b) беріледі
Пигментті дақтардың пайда болуы К
ез келген
дұрыс аталған
қызмет түрі
қабылданады
4 С 1
5 (а) Себебі органикалық заттың мөлшері азайып 1
минералды заттардың үлесі артады/сүйек серпімділік
қасиетін жоғалтады 1
(b) Ортан жілік сүйегінің ең ортасындағы ішкі
қуысында жілік май/ сары кемік май 1
Екі басындағы борпылдақ қабатта қызыл кемік май
1
болады
6 (а) Қозғалмалы байланыс/буын арқылы 1
байланысқандықтан қозғалмалы
(b) Шартәрізді буын 1
7 b-бірыңғай салалы бұлшық ет ұлпасы 1
ішкі мүшелерді астарлайды, қан тамырының
қабырғасында кездеседі 1
8 С 1
9 жалаң аяқ жүру 1 Кез келген бір
аяқтың ұшымен жүру жауап
табанды ішке қарай басып жүру қабылданады
табанды сыртқа қарай басып жүру
10 1
1
-
31
11 (а) көз – 5 1 Кез келген екі
құлақ- 3 1 дұрыс жауап
(b) - Есту және көру мүшелері түрлі микробтың 1 қабылданады
енуінен сақтау Ж
ауаптың
- салқын тигізбеу/ кір қолмен шұқымау/ баспа сияқты 1 б
асқадай
жұқпалы ауруларды асқындырмай дер кезінде 1 н
ұсқалары
емдету/әр мүшені уақтылы жуып, күтім жасау б
олуы да
мүмкін
12 A 1
13 (a) Ішкі секрециялық: Инсулин гормонын бөледі/ 1
қандағы қант мөлшерін реттейді 1
Сыртқы секрециялық: ұлтабарға панкреатин сөлін бөлу 1
(b) Қант диабеті/сусамыр
14 - терінің сезімталдығы 1 Кез келген екі
- теріде көптеген рецепторлар болады/олар қоршаған 1 дұрыс жауап
ортаның әртүрлі қабылданады
тітіркендіргіштеріне/температура/ортадағы
жағдайлардың өзгерістеріне жауап қайтарады
- ағзаның сыртқы ортаға бейімделуіне, қорғануына
көмектеседі
15 - майланған қалың жүні су жұқтырмайды 2 Кез келген
- жүнінің тығыз әрі ұзын болуы жылуды сақтауға екі дұрыс
көмектеседі жауап
- тері астындағы 10-15см қалың май қабаты оқшаулау
қабылданад
арқылы жылуды шашыратпайды ы
Жалпы балл 30
32
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
4-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Ұзақтығы– 40 минут
Балл саны - 30
Тапсырма түрлері:
КДЖ- Көп дұрыс жауапты таңдауды қажет ететін тапсырмалар.
ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар.
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: дұрыс жауабын таңдауды
қажет ететін сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап
береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және
шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 15 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын
сұрақтар.
Қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
берілген. Тапсырмаларда суреттер, кестелер, сызбанұсқалар ұсынылған.
33
4 – тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау ТапсыТапсырмТапсырма Орындау Балл* Бөлім
дағдыларының рма а №* түрі* уақыты, бойынша
деңгейі саны* мин* балл
Көбею 8.2.2.1 Тірі ағзалардың тіршілік Білу және түсіну 4 1 ДЖТ/ҚЖ 1 1 6
әрекетіндегі митоз бен мейоздың
маңызын түсіндіру
8.2.1.1 Жануарлардың көбею Қолдану 2 ДЖТ/ҚЖ 1 1
тәсілдерін салыстыру
8.2.1.2 Мүктер мен Қолдану 3 ҚЖ/ТЖ 3 2
қырықжапырақтардың
мысалдарында жынысты және
жыныссыз ұрпақтарының
ерекшеліктерін түсіндіру
8.2.1.3 Ашықтұқымды және Қолдану 4 ҚЖ/ТЖ 3 2
жабықтұқымды өсімдіктердің
тіршілік циклінің ерекшеліктерін
түсіндіру
Өсу және 8.2.3.1 Эмбрионалдық даму Қолдану 1 5 ДЖТ/ҚЖ 5 3 3
даму кезеңдерін сипаттау
8.2.3.2 Әртүрлі ұрық Қолдану
жапырақшаларынан қалыптасатын
ұлпалар мен мүшелердің
дифференциялануын сипаттау
Тұқым 8.2.4.1 Тұқым қуалаушылық пен Жоғары деңгей 2 6 ҚЖ/ТЖ 5 4 6
қуалаушылық өзгергіштіктің эволюциядағы рөлін дағдылары
пен дәйектеу
өзгергіштік
8.2.4.2 Ағзалар селекциясы үшін
заңдылықтары қ
олдан сұрыптаудың маңызын
сипаттау
8.2.4.4 Маңызды мәдени өсімдіктер Қолдану 7 ДЖТ/ҚЖ 2 2
іріктемелері мен үй жануарлары
қолтұқымын сипаттау
34
Биосфера, 8.3.1.1 Экожүйелердің жалпы Қолдану 5 8 ҚЖ/ТЖ 5 3 10
экожүйе, құрылымының сызбасын жасау
8.3.1.2 С
популяция
у және құрлық экожүйелерін Қолдану
салыстыру
8.3.1.3 Популяцияның негізгі Қолдану 9 ДЖТ/ҚЖ 1 1
қасиеттерін және құрылымдық
ерекшеліктерін сипаттау
8.3.1.4 Ағзалардың тіршілікке Жоғары деңгей 10 ҚЖ/ТЖ 3 2
қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдерін дағдылары
зерттеу
8.3.1.6 Тірі ағзалардың өзара қарым-Қолдану 11 ҚЖ/ТЖ 2 2
қатынас түрлерін сипаттау
8.3.1.7 Тірі ағзалардың қоршаған Қолдану 12 ҚЖ/ТЖ 3 2
ортаның өзгермелі жағдайларына
бейімделу механизмдерін түсіндіру
Адам 8.3.2.1 Биологиялық әртүрлілікті Жоғары деңгей 3 ҚЖ/ТЖ 3 2 5
қызметінің сақтаудың және қолдауды дағдылары 13
қажеттіктің себептерін негіздеу
қоршаған
ортаға әсері 8.3.2.2 Д
үниежүзілік Тұқым қорының Жоғары деңгей 14 ҚЖ/ТЖ 2 2
маңызын бағалау дағдылары
8.3.2.3 Қазақстан аумағындағы Қолдану 15 ҚЖ/ТЖ 1 1
экологиялық проблемалардың
туындау себептері мен оларды шешу
жолдарын түсіндіру
БАРЛЫҒЫ: 15 40 30 30
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
35
Мысал үлгілері және балл қою кестесі
«Биология» пәнінен 4-тоқсанға арналған
жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1.Тірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен мейоздың биологиялық маңызы
мысалдарының дұрыс қатарын анықтаңыз.
В
егетативті көбею Жынысты көбею Гаплоидты Диплоидты
хромосомалар хромосомалар
A митоз мейоз мейоз митоз
B митоз мейоз митоз мейоз
C митоз митоз мейоз мейоз
D мейоз митоз митоз мейоз
[1]
2. Кестеде берілген ағзалар мен олардың көбею әдістерін сәйкестендіріңіз.
Ағза Көбею әдісі
1 Гидра А Фрагментация
2 Жауынқұрт В Екіге бөліну
3 Кәдімгі амеба С Жынысты жолмен
4 Үй қояндары D Бүршіктену
А) 1-A, 2- B, 3-C, 4-D
В) 1-B, 2-A, 3-D, 4-C
С) 1-D, 2- A, 3-B, 4-C
D) 1-D, 2- B, 3-A, 4-C
[1]
3.Суретінде жасыл мүктің даму циклі көрсетілген.
(i) Жасыл мүктің тіршілік циклінің басым сатысын атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(ii) Мүктің тіршілік цикліндегі В әріпімен көрсетілген сатыны атаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
36
4. Сызбада ашық тұқымды өсімдіктердің тіршілік циклі бейнеленген.
Сызбада А және В әріптерімен көрсетілген бос орындарды толтырыңыз.
[2]
5. Суретте ағзалардың ұрықтық даму кезеңдері көрсетілген.
(а) Ағзалардың ұрықтық даму кезіндерін ретімен жазыңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(b) Суретте берілген ұрықтық даму кезіңін атап, ерекшелігін сипаттаңыз.
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
6. Суретте Галапагосс аралдарында мекен ететін әртүрлі тұмсықтары бар шымшықтар
көрсетілген.
37
(і) Суреттегі І және ІІІ шымшықтардың қорек түрлерін анықтаңыз.
…...........................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
(іі) Егерде адам І және ІІІ шымшықтарға жемістің жұмсақ шырынымен қоректенетіндей
жағдай жасаса тұмсық пішіндері қалай өзгеруі мүмкін?
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
(ііі) Адамның іс- әрекеті арқылы жүзеге асырылатын сұрыптау түрін атаңыз.
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
7. Қазіргі кезде жабайы алма ағашын сұрыптау арқылы алманың бірнеше іріктемелері
алынған. Сұрыптау жүргізудің негізгі мақсаттарын ұсыныңыз.
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
[2]
8. Тірі ағзалардың өзара әрекеттесуі және қоршаған ортаның абиотикалық элементтері-
экожүйені құрайды. Су және құрлық экожүйелерінің абиотикалық факторларындағы
ұқсастықтары мен айырмашылықтарын сипаттаңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[3]
38
9. Популяция терминіне анықтама беріңіз.
…............................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
10. Арыстандарды тірі қалуға бейімділігі бойынша К-страгиясына жатқызуға болады.
Арыстанның стратегиясының артықшылығы мен кемшілігін түсіндіріңіз.
…......................................................................................................................................................…..
.....................................................................................................................................................….......
................................................................................................................................................…............
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
11. Қоян популяциясының санының өзгеруі төменде графикте берілген.
(а) Қоян популяциясы өзгеруін ескере отырып, графикте түлкі санының өзгеруін сызып
көрсетіңіз.
[1]
(b)Популяциядағы дарақтар санының өзгерісі себебін түсіндіріңіз
.…...........................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................
…............................................................................................................................................................
[1]
12. Кәдімігі жантақ (Бұршақ тұқымдасы) – Қазақстанның шөл және шөлейтті аймақтарында
кездеседі.
39
Жантақ өсімдігінің тіршілік ортасына бейімделу жолдарын түсіндіріңіз.
….......................................................................................................................................................….
......................................................................................................................................................…......
.................................................................................................................................................…...........
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
13. Айрықша қорғауды қажет ететін, мысалы қар барысы, ақбөкен түрлерін сақтаудың
маңыздылығына екі дәлел келтіріңіз.
….......................................................................................................................................................….
......................................................................................................................................................…......
.................................................................................................................................................…...........
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
14. Норвегиядағы Шпицберген аралында Дүниежүзілік Тұқым қорыны ұйымдастырылған.
Осындай масштабты ны ұйымдастырудың себебі неде?
….......................................................................................................................................................….
......................................................................................................................................................…......
.................................................................................................................................................…...........
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[2]
15. Үлкен қалалар мен өнеркәсіп орталықтарында ауа ластануының алдын алу шарасын
ұсыныңыз.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
[1]
40
Балл қою кестесі
Тапсырма № Жауап Балл Қосымша
ақпарат
1 А 1
2 С 1
3 (і) гаметофит 1
(іі) В – жыныссыз ұрпағы/спорофит 1
4 (і) А-аналық жасуша 1
В-тұқым 1
5 (а) Бластула – Гаструла-- Нейрула 1
(b) Нейрула/ үш қабатты ұрық/ 1 К
ез-келген екі
Ұрықтың қабаттардың әрқайсысынан белгілі 1 д
ұрыс жауап
қ
мүшелер қалыптасады/ үш ұрық жапырақшасынан
абылданады
әртүрлі мүшелер дамиды/ мысалы мезодермадан
қан, жүрек дамыса/энтодермадан өкпе, Ж
ауаптың
ас қорыту жүйесі дамиды б
асқаша
мысалдары
болуы мүмкін
6 (і) І – тұқыммен 1
ІІІ- ағаш діңінің ішіндегі жәндіктермен 1
(іі) Онда ІІ шымшықтың тұмсығындай пішінге 1
келеді 1
(ііі) Қолдан сұрыптау/селекция
елешекте қолдану мүмкіндігі мыс: медициналық/ 1 Осымен
7 к
жемістердің басқа түрлерін өсіру қоректенетін
елдің мәдени мұрасының бір бөлігі 1 түрлердің саны
биоалуантүрлілікті сақтау азайып/жоғалы
тамақ тізбегі/торының бұзылмауын болдырмайтын п ия қырылып
алдын алу шаралары қалуы мүмкін
абылданады
қ
өсімдіктерден
дәрі табылуы
мүмкін
қабылданады
үн энергиясы 1 Кез-келген үш
8 к
топырақ 1 дұрыс жауап
су 1 қабылданады
ауа ылғалдығы
температура
9 белгілі бір ареалда генетикалық жүйе түзетін, бір 1
түрге жататын және көбею арқылы өзін-өзі
жаңғыртып отыратын ағзалар тобы
10 артықшылық – бәсекеге қабілетті 1 Мағынасы
ұзақ уақыт аралығында үздіксіз тіршілік ете алады 1 бойынша ұқсас
қоршаған орта жағдайы тұрақты кез-келген
кемшілік – ірі көлемді жауаптар
баяу дамиды қабылданады.
аз ұрпақ береді
41
11 (а) 1
1
(b)
Бәсекелестік: жыртқыш-жемтік
12 тікенекке айналған жапырақтар 1 Кез келген екі
ұрыс жауап
балауызды кутикуласы бар сабақ жапырақтар 1 д
қабылданады
ұзын кіндік тамыр жүйесі тереңге тарамдалған
кожүйенің тұрақтылығын сақтау 1 К
13 Эез келген 2
ұрыс жауап
Экожүйедегі трофикалық деңгейлердің бұзылуы
д
абылданады
болдырмау қ
1
Тірі ағзалардың сирек кездесетін түрлерін қорғауға алу
Адам іс-әрекетінің салдарын жою
14 Жойылып бара жатқан өсімдік түрлерін сақтап қалу 1
немесе катаклизмдерден кейін қолдану 1
Экожүйені сақтап қалу
15 Биоотын 1
көгалдандыру
экологиялық сауаттылық
технологияны жетілдіру
Жалпы балл 30