- Сообщения
- 2,710
- Оценка реакций
- 27,653
«Химия» пәні бойынша тоқсанға арналғанжиынтық бағалау спецификациясы 10 сынып
(жаратылыстану-математикалық бағыт)
МАЗМҰНЫ
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты................................3
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар...........3
3. Күтілетін нәтиже....................................................3
4. Ойлау дағдыларының деңгейі..........................................4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
бөлу....................................................................4
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі....................................5
7. Модерация және балл қою.............................................5
1 -ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ..........................6
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ..........................15
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ..........................26
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ..........................35
2
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
«Химия» пәні бойынша жалпы орта білім беру деңгейінің жаратылыстану-математикалық бағыттағы 10-11 -сыныптарына арналған жаңартылған мазмұндағы оқу бағдарламасы
3. Күтілетін нәтиже Білу
- химиялық заңдылықтар мен теориялардың маңызын;
- химиялық өлшемдердің өлшем бірліктерін;
- атом құрылысы мен элементтердің қасиеттерін;
- заттардың жіктелуін;
- химиялық байланыс түрлерін және зат құрылысын;
- бейорганикалық және органикалық маңызды қосылыстар мен олардың қасиеттерін;
- адам іс әрекетінің нәтижесінің қоршаған ортаға әсерін;
- Қазақстанның маңызды химиялық және металлургиялық өндірісінің салаларын;
Түсіну
- негізгі терминдер мен өлшемдердің физикалық мәнін;
- химиялық реакцияның жүру жағдайын;
- жахандық және локальды экологиялық мәселелерді;
Қолдану
- нысандар, құбылыстар мен процестерді сипаттауда негізгі химиялық терминдер мен түсініктерді;
- қолданбалы міндеттер және есептерді шешуде формулалар мен заңдылықтарды;
- Халықаралық бірліктер жүйесін;
- химиялық және физикалық процестерді түсіндіруде алған білімдерін.
Талдау
- жаратылыстану-ғылыми бағыттағы эксперимент нәтижесінде алынған мәліметті;
- кесте және графикалық тұрғыда берілген ақпаратты;
- заттың қасиетінің оның сапалық және сандық құрамы және құрылысы тұрғысынан;
- заттардың қолданылуы мен қасиеттерінің арасындағы себеп салдар байланысын;
Синтездеу
- кесте, график, хабарлама, доклад, презентация үшін ақпаратты алынған және өңделген мәліметтерді.
3
Бағалау
- жүргізілген эксперимент нәтижесін;
- түрлі физикалық және химиялық процестердің адамдардың түрлі іс әрекетіне және қоршаған ортаға әсерін.
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Ойлау дағдыларының деңгейі Сипаттама Тапсырмалар түрлері
Білу және түсіну Нақты деректерді, терминдерді, әдістер мен тәсілдерді білу. Ақпаратты дұрыс еске түсіру, болжау немесе түсіндіру арқылы пәнді ұғатынын көрсете білу. КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар
Қолдану Әртүрлі мәнмәтіндер мен жағдайларда алған білімдерін және ақпараттарды қолдану. ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар ТЖ- Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
Жоғары деңгей дағдылары Зерттелетін үдерістің құрамдас бөліктерін талдау арқылы ақпарат немесе нәтижелер алу және оны түсіндіру. Модель құру үшін алған білімдерін біртұтас біріктіру; нақты үдерістерді сипаттайтын модельдерді түсіндіру; дереккөздерден шығатын ой-пікірлерді қалыптастыру. Ақпараттар, тәсілдер, қорытындылар, нәтижелердің тиімділігі немесе анықтылығы туралы шешім шығару; қолайлы әдіс-тәсілдерді және стратегияларды таңдай білу. ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар ТЖ- Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды бөлу
Тоқсан Білу және түсіну Қолдану Жоғары деңгей дағдылары
I 42% 42% 16%
II 25% 67% 8%
III 22% 72% 6%
IV 11% 78% 11%
Итого 25% 65% 10%
4
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға мүмкін болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер, плакаттар немесе карталарды) жауып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқауды оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім алушыларға жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз. Нұсқаулықпен таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.
Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар (спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім алушылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға көмек беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге тыйым салынады.
Жиынтық бағалау жұмыстарының орындалуына 5 мин уақыт қалғанын оқушыларға хабарлаңыз
Жиынтық бағалау жұмысын орындауға берілген уақыт аяқталғаннан кейін оқушылардан қаламсаптарын/ қарындаштарын партаға қойюларын сұраңыз.
7. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою кестесіне сәйкес тексеру қажет.
5
1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
1-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Жиынтық бағалаудың өткізілу уақыты - 40 минут Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көптаңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ-Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ-Толықжауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар сұрақтар, қысқа/ толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 9 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар, қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.
6
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау дағдыларының деңгейі Тап сыр ма сан ы* № тапс ыр ма* Тапсы рма түрі* Орын дау уақыт ы, мин* Балл* Бөлім бойын ша балл
10.1А Атом құрылысы 10.1.2.3 радиоактивтіліктің табиғатын және радиоактивті изотоптарды қолдануды түсіндіру; Қолдану 1 3 ҚЖ 4 3 7
10.1.2.5 ядролық реакциялар теңдеулерін құрастыру; Қолдану 1 4 ҚЖ 4 2
10.1.3.3 8, р, б, Ғ орбитальдарының пішінін ажырату; Білу және түсіну 1 5 ҚЖ 4 2
10.1.3.4 алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын жазу; Қолдану
10.1 В Элементте р мен олардың қосылыста рының периодты өзгеруі 10.2.1.4 периодтық кестеде орналасуы бойынша химиялық элементтердің және олардың қосылыстарының қасиеттерін болжау. Жоғары деңгей дағдылары 1 9 ТЖ 7 5 5
10.1С Химиялық байланыс 10.1.4.2 қос және үш еселі байланыстың түзілуін түсіндіру; Қолдану 1 2 КТБ 2 1 12
10.1.4.4 әртүрлі гибридтелу түрлерінің мәнін түсіндіру; Қолдану
10.1.4.11 металдық байланыстың табиғатын және оның металдардың физикалық қасиеттеріне әсерін түсіндіру; Қолдану 1 6 ҚЖ 6 5
10.1.4.12 сутекті байланыстың түзілу механизмін түсіндіру; Білу және түсіну 1 1 КТБ 2 1
7
10.1.4.13 кристалл тор типтері және байланыс түрлері әртүрлі қосылыстардың қасиеттерін болжау; Жоғары деңгей дағдылары 1 8 ТЖ 6 5
10.2.2.1 қалыпты және стандартты жағдайда «молярлық концентрация», «молярлық көлем» ұғымдарын қолданып есептеулер жүргізу; Қолдану
10.1Б Стехиомет рия 10.2.2.2 бастапқы заттардың белгілі зат мөлшерлері (массалары, көлемдері, бөлшек сандары) бойынша реакцияға қатысқан заттардың біреуі артық мөлшерде және құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда реакция өнімдерінің зат мөлшерлерін (массаларын, көлемдерін, бөлшек сандарын) есептеу; Қолдану 1 7 ТЖ 5 6 6
10.2.2.3 теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымын пайызбен есептеу; Қолдану
Барлығы 30 30
8
«Химия» пәнінен 1-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмаларының үлгісі
1. Сутектік байланыс химиялық байланыстардың бір түрі екендігі белгілі.
Сутектік байланыс:
1) молекулааралық байланыс болғандықтан
2) молекулаішілік байланыс болғандықтан
3) бір молекуладағы ішінара оң зарядталған сутек және екінші молекуладағы ішінара теріс зарядталған электртерістілігі жоғары элемент қатысатындықтан
4) тек сутек пен оттек атомдары арасында ғана түзіледі
Сутектік байланыс туралы дұрыс тұжырымдарды көрсетіңіз:
A)тек 1,3
B)тек 1,2,3 с) тек 1,3,4 Б)тек 3
[1]
2. Гибридтелу - пішіндеріәр түрлі, энергиялары шамалас орбитальдардың араласып, пішіні, энергиясы, байланыс бұрышы, т.б. сипаттамалары бірдей гибридтелген жаңа орбитальдар түзілуі.
Гибридтелу бұл физикалық процесс емес, тек молекулалардың электрондық құрылымын, атап айтқанда, ковалентті химиялық байланыстың пайда болуындағы атомдық орбитальдардың гипотетикалық модификацияларын түсіндіруге мүмкіндік беретін ыңғайлы модель болып табылады, атап айтқанда, молекулада химиялық байланыстар ұзындығы мен валенттілік бұрыштарын теңестіру.
Сипаттамалар 1 2 3
Г ибридтелген орбитальдар зр 2 8р2 3 8р3
Гибридтелуге қатыспаған орбитальдар 0><0 Ф-О
Құрылымы X А X X X \/ ■< X х/ү.х
Байланыс бұрышы° 180° 130° 109°28'
Еселі байланыс саны 3 3 1
Кестенің қай бағанында қате ақпараттар берілген?
А) 1 және 3 в)тек 2 С)тек 3 ^)1 және 4
[1]
9
3. а) Радиоактивтілік - атомядросының өздігінен сәуле шығара отырып ыдырау қабілеті. Суретте радиоактивтілік ыдырау түрлері мен одан қорғану жолдары көрсетілген.
Сәулеленудің түрлерін анықтап, кестені толықтырыңыз
№ сәулеленудің түрі/ таңбасы массасы мен заряды
1
2
3
[2]
12 • 13 14
Ь) Көміртектің 6Сизотобы табиғатта 99,89% тараған, ал қалған үлесі 6С және 6С -ке тиесілі.Соған қарамастан 14С изотобы жиі қолданысқа ие.
6С изотобын қолданатын бір саланы атаңыз:
ш
4. Жиі қолданылатын изотоптардың бірі 42дК жартылай ыдырау мерзімі 12,4 сағатты құрайды. Осы изотоптың бір альфа және екі бета ыдырау теңдеуін құрыңыз:
[2]
5. Көпатомды электрондардың әртүрлі энергетикалық деңгейлер мен деңгейшелерге орналасуы белгілі бір заңдылықтар мен ережелерге (Паули принципі, Гунд және Клячковский (АиіЪаи)ережелері) бағынатындығы белгілі.
Осы ережелер мен принциптерді ескере отырып,
і) №15 элемент атомының сыртқы қабаттағы (валенттілік) электрондардың электрондық конфигурациясын жазыңыз:
іі) №15 элементтің № 12 элементтен орбиталь пішіні бойынша қандай айырмашылығы бар?
[2]
10
6. Қазақстан Республикасында металлургия саласында қара металлургия саласы біршама жақсы дамыған. Елімізде болат пен шойын өндіру ісі алға басып келеді.Болат өндіретін негізгі шикізатқа шойын мен металл сынықтары, қосымша оттекпен байытылған ауаға кейбір қоспалар жатады. Ол деформациялануға төзімді (созылымды қасиеті бар). Химиялық құрамына қарай көміртекті және легирленген болат болып бөлінеді. Көміртекті болаттың құрамында темір мен көміртектен басқа марганец (1%-ке дейін) және кремний (0,4%-ке дейін), сондай-ақ, зиянды қоспалар - күкірт, фосфор, т.б. элементтер болады. Болаттың сапасын жақсарту үшін қорытпа құрамына хром, никель, молибден, ванадий, вольфрам, марганец, кремний, т.б. элементтерді қосады. Мұндай қорытпа легирленген болат деп аталады.
і) Металдар мен олардың құймаларындағы химиялық байланыс түрін атаңыз:
[1]
іі) Металдық кристалл тор түйіндеріндегі "Электрон теңізі" ұғымына түсініктеме беріңіз:
[1]
ііі) "Электрон теңізі" металдардың қандай физикалық қасиетін түсіндіре алмайды?
[1]
і^) Металдар және олардың құймаларының электрөткізгіштігін түсіндіріңіз:
[2]
7. Шығыс Қазақстан облысы полиметалл кендеріне бай өлке.Сондықтан да, халық арасында Кенді Алтай деп аталып кеткен. Осы кең тараған кендердің бірі "сфалерит" немесе "мырыш алдамшысы" деп аталып кеткен. Бұл кен мырыштың сульфидінен тұрады.Зертханаға массасы 10 г құрамында 3% қоспасы бар сфалерит әкелінді. Осы қоспаны өңдеуге 0,2М көлемі 500 мл күкірт қышқылы жұмсалып реакция нәтижесінде жағымсыз иісті көлемі 2 л (қ.ж.) газ бөлінді. Теориялық мүмкіндікпен салыстырғанда реакция өнімінің шығымын есептеңіз.
[6]
8. Суретте көміртектің аллотропиялық түр өзгерістері: алмаз, карбин, фуллерен, графит және нанотүтікшелердің кристалдық торлары келтірілген. Осы аллотропиялық түр өзгерістердің ішінде кең тараған түрлері алмаз бен графит.
11
Алмаз бағалы зат, ал графит қарапайым зат болғандықтан біз оны жиі қолданамыз. Мысалы, қарапайым қарандаш немесе кез келген батерейкалардың ішіндегі электрод. і) Графиттің кристалл торы қай суретте көрсетілген?
[1]
іі) Графиттің кристалл торының типі
[1]
ііі) Графиттегі химиялық байланыстың түрі
[1]
IV) Алмаз электр тогын өткізбейді, ал графит өткізеді.Себебін түсіндіріңіз:
[1]
V) Кремний карбиді карборундта бір кремний көршілес төрт көміртек атомымен, ал әр көміртек төрт кремний атомдарымен берік байланысқан. Карборундтың физикалық қасиеттерін болжап жазыңыз:
[1]
9. Төмендегі кестеде галогендердің кейбір қасиеттері көрсетілген.
Г алогенде Р Түстері Балқу темпер атурас ы / оС Қайнау температурасы / оС Агрегаттық күйлері Сутекті қосылыстары ның формуласы
Фтор Ашық жасыл -219 -188 Газ НҒ
Хлор Сары жасыл -101 -34 Газ НСІ
Бром Қызыл қоңыр -7 59 Сұйық НВг
Иод Қара күлгін 114 184 Қатты НІ
і) Кестеде берілген мәліметтерді қолдана отырып, жоғарыдан төменқарай химиялық белсенділігі қалай өзгеретінін болжаңыз:
[1]
іі) Кестеде берілген элемент қосылыстарының төменнен жоғарыға қарайхимиялық
белсенділігінің өзгеруін түсіндіріңіз:
[1]
ііі) Астаттың балқу температурасын және агрегаттық күйін болжаңыз:
[1]
IV) Кестеде берілген элементтердің сутекті қосылыстарының судағы ерітінділеріндегі қышқылдық қасиеті қалай өзгеретіндігін түсіндіріңіз:
12
[2]
[Барлығы 30 балл]
Балл қою кестесі
№
Жауап
Балл
Қосымша ақпарат
В
1
В
а)
№ сәлеленудің түрі/ таңбасы масса/заряд
1 альфа / а 4/+2
2 бета/р 0/-+1
3 гамма /ү 0/0
әр бағанға бір баллдан беріледі
Ъ) артефактардың жасын анықтауда
кез келген дұрыс жауапты қабылдауға болады___________
4ІК^а + 2(1 + ЦК
19К ^ а + ?7С/ (1)
?7С/ ^2р + ЦК(1) екі теңдеу сатыланып, толық жазылса қабылдауға болады
3р3
3з2
...3823 р3қабылданбайды себебі 8 және
р
[^е]
немесе
энергетикалық деңгейшелерінің энергиясы әр түрлі
Р р орбиталь , алМ§-8 орбиталь
і) металдық
і)басқа
қабылданбайды
жауап
іі) Металл атомының электрондық құрылысына назар аударатын болсақ, сыртқы қабатындағы электрондардың саны
салыстырмалы түрде көп. Сыртқы электрондары атом ядросына әлсіз тартылатындықтан металдардың иондану энергиясы төмен болады. Сондықтан металл атомдары бір-бірімен қосылғанда сыртқы электрондары атомнанбөлініп бос электрон газын/иэлектрон теңізін" түзеді.___________
іі) металдық байланыста ортақ электрон газы / «электрон теңізі» металл атомдарының бәрін бірдей берік ұстайды қабылданады
ііі) тапталғыш/созылғыш
^) электрон газы/ электрон теңізі бос электрондар жиынтығы болғандықтан тұрақты ток көзіне қосылған кезде бағытталған қозғалысқа ие болады да электр тасымалдайды
^) электрөткізгіштікті түсіндіретін схема/сурет қабылданады
1
2
1
3
2
1
4
2
5
1
1
6
1
1
1
2
13
жауап толық болған жағдайда - 2балл, толық емес жалпылама түсінік берілсе - 1 балл қойылады
7 2п8 +Н28О4 =2п804 + Н28 ш(2п8таза)= 0.97*10 = 9.7 1 пропорциямен шығарылған есептер қабылданбайды
п(2п8) = 9.7/97 = 0.1 моль Ст= п/У ^ п(Н2804) = Ст* V = 0.2* 0.5 = 0.1 1
п(2п8) = п(Н28О4) = 1 моль зат мөлшері бірдей болғандықтан есептеуді кез келгенінен жүргізуге болады 1
п(2п8) = п(Н28О4) = п(Ш8) =0.1 моль 1
Ү^Н^^) = 0.1 • 22.4 =2.24л 1
П = Үпр/Үтеор = 2/ 2.24 = 0.8928 (89.28%) 1
8 і) С 1 басқа жауап
іі) атомдық 1 қабылданбайды
ііі) ковалентті полюссіз 1
^) графитте көміртек атомы зр2 гибридтелген, яғни ковалентті байланыс саны - 3, бір электрон бос, сондықтан электр тогын өткізеді.Алмазда 4 ковалентті байланыс, бос электрон жоқ.Сондықтан ток өткізбейді. 1
V) кристалдық торы алмазға ұқсайды, сондықтан қатты және берік. 1 кез келген дұрыс жауапты қабылдауға болады
9 і) артады 1
іі) атом радиусы артады, электрондардың ядроға тартылуы әлсірейтін болғандықтан сыртқы қабаттағы электрондарды оңай босата алады, осыған орай қосылыстарында химиялық белсенділігі кемиді 1 кез келген дұрыс жауапты қабылдауға болады
ііі) 200-230°С , қатты 1
іу) қышқылдық қасиеті артады 1
атом радиусы артатын болғандықтан сутек ядроға әлсіз тартылады да оңай босап шыға алады. 1
Барлығы 30
14
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
2-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Жиынтық бағалаудың өткізілу уақыты - 40 минут Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 10 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар, қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.
15
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы 2-тоқсан
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау дағдыларын ың деңгейі Тапсырма саны* № тапсыр ма* Тапсырма түрі* Орындау уақыты, мин* Балл* Бөлім бойынша балл
10.2А Термодинам икаға кіріспе 10.3.1.4 Гесс заңының физикалық мәнін түсіндіру және оны химиялық реакцияның энтальпия өзгерісін есептеу үшін қолдана алу; Қолдану 1 4 ТЖ 5 3 8
10.3.1.5 энтропияны жүйенің ретсіздік өлшемі ретінде түсіндіру және оны анықтамалық деректер бойынша есептеу; Қолдану ТЖ 3 2
10.3.1.6 Гиббстің бос энергия өзгерісін түсіндіру және анықтамалық деректер бойынша есептеу; Қолдану 1 5 ТЖ 5 3
10.2В Кинетика 10.3.2.4 әрекеттесуші массалар заңы бойынша есептеулер жүргізу; Қолдану 1 6 ҚЖ 4 2 10
10.3.2.5 химиялық реакция жылдамдығына қысымның әсерін түсіндіру;
10.3.2.7 химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсерін тәжірибе жүзінде зерделеу; Жоғары деңгей дағдылары 1 7 ТЖ 5 6
10.3.2.13 катализаторлардың әсер ету механизмін түсіндіру; Қолдану 2 1,2 КТБ 3 2
10.2С Химиялық 10.3.3.2 химиялық тепе-теңдікке температура, Жоғары деңгей 2 3,8 КТБ /ТЖ 5 5
16
тепе-теңдік концентрация және қысым өзгерісінің әсерін болжау; дағдылары 12
10.3.3.4 әр түрлі факторлардың тепе-теңдіктің ығысуына әсерін тәжірибе жүзінде зерттеу; Жоғары деңгей дағдылары 1 9 ТЖ 5 4
10.3.3.6 тепе-теңдік константасына әр түрлі факторлардың әсерін болжау; Жоғары деңгей дағдылары 1 10 ТЖ 5 3
Барлығы 30 30
17
«Химия» пәнінен 2-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмаларының үлгісі
1. Гомогенді катализ механизмі туралы тұжырымдар берілген:
1) Әрекеттесуші заттар катализатордың бетінде адсорбцияланады;
2) Әрекеттесуші заттардың біреуі катализатормен әрекеттесіп аралық активті кешен түзеді;
3) Әрекеттесуші заттар, өнім және катализатор бір фазалық күйде болады;
A) тек 1
B) тек 1 ,2
C) тек 2,3 Б)тек 3
[1]
2. Реакция жылдамдығына әсер ету механизмін көрсететін дұрыс тұжырымды көрсетіңіз:
реакаияның журу барысы реакцаяның ж}ру барысы
I. Катализатор реакцияның активтендіру энергиясын төмендетеді
II. Катализатор реакцияның жылдамдығына әсер етпейді
III. Катализатор реакцияның активтендіру энергиясын арттырады
IV. Катализатор рекцияның жылдамдығын төмендетеді
A)1жәнеIV
B)2 жәнеI
C) 3 және II ^) 1 және III
[1]
18
3. Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әсер етпейді:
A) температура
B) қысым
C) катализатор Б) концентрация
[1]
4. а) Термодинамикакөптеген процестердегі энергияның түрленуінен бастап, жалпы процестің жүру немесе жүрмейтіндігін алдын ала болжауға мүмкіндік береді. Термодинамиканың негізгі заңдарының бірі -Гесс заңы.
і) Гесс заңының тұжырымдамасын жазыңыз
[1]
іі) Гесс заңының тұжырымдамасын келесі реакция теңдеулерін қолдана отырып дәлелдеңіз.
С(қ) + О2(г)^СО2(г)
2С(қ) + О2(г)^2СО(г)
2СО (г)+ Оад^СОад
[1]
Ь) Мырыш карбонаты қыздырғанда ыдырайды. Олардың стандартты энтальпия, энтропия мәндері берілген.
2пСОэ (қ) = 2пО (қ) + СО2(г)
2пСОз(қ) 2пО(қ) СО2(г)
ДНтүз. (кДж моль-1) -812 -348 -394
8 (Дж К-1 моль-1) 83 44 214
298 К температурада:
і) химиялық реакцияның энтальпиясын есептеңіз:
[1]
ii) Мырыш карбонатының ыдырауы барысында энтропия арта ма әлде кеми ме ?
[Г]
iii) реакция энтропиясының өзгерісін есептеңіз:
[1]
19
5. Химиялық реакциялардың жүру мүмкіндігін / бағытын анықтауда энатльпия мен энтропия өзгерісі жеткіліксіз. Сондықтан Гиббстің бос энергиясы (ДО)пайдаланылады.Оның математикалық өрнегі келесідей: ДС= ДН -ТД8
і) Гиббстің бос энергиясының мәні бойынша химиялық реакцияның жүру мүмкіндігін анықтайды. Кестеге < немесе > белігісн қойыңыз
Реакция жүреді ДС 0
Реакция жүрмейді ДС 0
[1]
ii) реакцияның Гиббс энергиясын есептеңіз:
[1]
iii) Гиббс энергиясының мәні бойынша химиялық реакция қалай жүретіндігіне қорытынды жасаңыз:
[1]
6. Күкірт диоксидінің күкірт триоксидіне дейін тотығу реакциясында қысымды 2 есе арттыратын болсақ реакция жылдамдығы қанша есе артады? Жауабыңызды есептеп дәлелдеңіз.
[2]
7. Суретте реакция жылдамдығының концентрацияға тәуелділігін зерттеу әдістемесі көрсетілген. Натрий тиосульфатының ерітіндісіне сұйытылған тұз қышқылы ерітіндісін қосқан кезде өте баяу жүретін реакция басталады.
Ма2820з(сулы ер) + 2НС1(суды ер) * 2НаС1(суды ер) + Н2°(сұй) + 8°2(сұй) + 8(қ)
Уақыт өте келе ерітінді лайланып, ерітіндіден айқыш белгісін көру мүмкін болмай қалады. Эксперимент жүргізуші қағаздағы айқыш белгісі көрінбей қалғанға дейін қышқыл қосты. Кейін, қағаздағы айқышты жоғарыдан бақылап, түстің өзгеру уақытын жазып отырды.
20
айқышты
Зерттеу барысында эксперимент жүргізуші 5 см3 сұйытылған тұз қышқылының ерітіндісін зерттеліп отырған үлгі натрий тиосульфатының 50 см3 ерітіндісіне қосып, уақытты өлшеп отырды. Бес әртүрлі концентрациялы натрий тиосульфатының ерітіндісінде айқыштың жоғалып көрінбей қалуына байланысты нәтижелер көрсеткішіне сүйене отырып нәтижелер кестесін құрды.
а) кестедегі мәліметтерге сүйене отырып химиялық реакция жылдамдығын үш мәнді санға дейін есептеңіз
Тәжірибе Көлем №28203 (сулы ер; см3) Дистилденген судың көлемі (см3) КөлемНСІ (сулы ер; см3) 1 (с) Реакцияның жылдамдығы 1/ 1
1 50 0 5 50
2 40 10 5 60
3 30 20 5 75
4 20 30 5 100
5 10 40 5 240
[1]
Ъ) Жоғарыда кестеде берілген реакцияның нәтижесіне талдау жүргізіп, неліктен ерітіндінің лайланғанын түсіндіріңіз.
[1]
с) Әрбір жүргізілген эксперименттегі реакцияның жылдамдығын есептеп, реакция жылдамдығының натрийтиосульфатының №28203 концентрациясына тәуелділігі бойынша график тұрғызыңыз, ординатостері бойынша - шартты реакция жылдамдығын көрсетіңіз.
21
[3]
Ь) Эксперимент жүргізуші көлемі және концентрациясы бірдей тұз қышқылын алды, бірақ натрий тиосульфаты ерітіндісін әртүрлі концентрацияда қолданды. Реакция жылдамдығына натрий тиосульфатының концентрациясы қалай әсер ететіндігін түсіндіріңіз.
[1]
8. СО2(г) +С(қ) ^2СО(г) ДН< 0 қайтымды процесс үшін тепе-теңдікте тұрған жүйе күйіне келесі факторлардың әсерін түсіндіріңіз:
і) қысымды арттыру
[1]
іі) әрекеттесуші заттардың концентрациясын арттыру
[2]
ііі) температураны төмендету
[1]
22
9. N02 - қызыл қоңыр түсті, өзіне тән иісі бар, улы газ, ал N204 түссіз.
2Ш2 ~ N204 ДН< 0
қайтымды процесс
і) Температураны арттырғанда тепе-теңдікте тұрған жүйедегі газдардың түсі қалай өзгереді?
іі) Тепе-теңдікте тұрған жүйе күйінде қысымды арттырсақ қандай өзгеріс байқалады?
[1]
[1]
ііі) Тепе-теңдікте тұрған жүйе күйінде азот диоксидінің концентрациясын арттырған жағдайда не байқалады?
[1]
іу) Тепе-теңдікте тұрған жүйе күйінде температураны төмендеткенде тепе -теңдік қай бағытқа ығысады?
[1]
10. №(г) +3Н2(г) ^ 2КНз(г) аммиакты алу барысында тепе-теңдікте тұрған жүйенің тепе-теңдік константасына -
і) әсер етпейтін факторларды атаңыз.
[1]
іі) әсер ететін факторды атап, тепе-теңдік константасына қалай әсер ететіндігін түсіндіріңіз.
[2]
[Барлығы 30]
23
Балл қою кестесі
№
Жауап
Балл
Қосымша ақпарат
С
1
В
С
а) і) Химиялық реакциялардың жылу эффектісі химиялық реакцияға қатысқан және түзілген өнімнің күйі мен түріне ғана тәуелді.Реакцияның жүрген жолына тәуелсіз.
іі) С ^ХО2
СО
Г есс заңының
тұжырымдамасын дұрыс түсіндірілсе ҚАБЫЛДАНАДЫ
Ь) і) ДН= +70 кДж моль-1
іі) артады / газ түзіліп тұр
ііі) Д8 = +85 Дж К-1 моль-1
і)
Реакция жүреді ДС < 0
Реакция жүрмейді ДС > 0
іі) ДО = +44.7 Дж К-1 моль-1
ііі) мәні оң болғандықтан өздігінен жүре алмайды;
әрекеттесуші массалар заңы қысым бойынша:
Ү= Р28О2^ Р О2
Ү= 22^2= 8;
7 а)
Ескерту!
есептеу барысында тек бір қате жіберілсе 1 балл беруге болады
7Ь)
Реакция өнімінде кристалдық күкірт тұнбаға түсті
7с)
Х осьіне -тәуелсіз айнымалыны дұрыс белгілеп, өлшем бірлігін көрсетеді
У осьіне -тәуелді айнымалыны дұрыс белгілеп,
графиктің атауы жазылып және масштаб дұрыс таңдалған
график жұмыс аумағының 80% нан кем емес ауданға тұрғызылған
7ф
Натрий тиосульфатының концентрациясы көбейген сайын, күкірт тұнбасы тезірек түзіледі.
тепе-теңдікте тұрған жүйе кері (солға) бағытқа ығысады, себебі тепе-теңдіктің оң жағындағы газдардың зат мөлшері үлкен____________________________
1
2
1
3
1
1
1
4
1
1
1
5
1
1
1
6
1
1
1
1
1
1
1
1
8
1
24
күйе/көмір қатты зат концентрация ұғымы қолданылмайды тепе-теңдікте тұрған жүйе тура (оңға) реакция бағытына ығысады. Себебі әрекеттесуші зат концентрациясы артып отыр 1 1
реакция экзотермиялық болғандықтан тепе-теңдікте тұрған жүйе тура (оңға) реакция бағытына ығысады 1
9 N02 бар сынауықта қызыл қоңыр түс қоюлана түседі 1
N204 бар сынауық түссізденеді 1
реагенттің зат мөлшері көп болғандықтан N204 бар сынауық түссізденеді 1
ДН< 0 /реакция экзотермиялық болғандықтан реакция тура/оңға / реакция өніміне қарай ығысады 1
10 і) концентрация, қысым, катализатор, инертті газдарды енгізу 1 Кез келген екі дұрыс жауап болса 1 балл беруге болады
іі) температура 1
Температура тура және кері реакциялардың жылдамдығына әр түрлі әсер етеді 1
30
25
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
3-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Жиынтық бағалаудың өткізілу уақыты - 40 минут Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар сұрақтар, қысқа/ толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 11 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар, қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.
26
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы 3-тоқсан
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау дағдыларының деңгейі Тапсы рма саны* № тапс ырма * Тапс ырма түрі* Орындау уақыты, мин* Балл * Бөлім бойынш а балл
10.3А Тотығу- тотықсыздан у реакциялары 10.2.3.1жартылай иондық реакция әдісімен тотығу - тотықсыздану реакция теңдеулерін құрастыру; Қолдану 1 4 ҚЖ 3 3 6
10.2.3.9 электродтардағы электролиз өнімдерін болжау үшін эмпирикалық ережелерді қолдану; Қолдану 1 5 ҚЖ 3 3
10.3В Аналитикал ық әдістер 10.1.4.15 инструменталды талдау әдістердің қолданылу аймақтарын атау Білу және түсіну 1 1 КТБ 1 1 1
10.3С 17 -топ элементтері 10.2.1.5 топ бойынша галогендердің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру; Қолдану 1 2 КТБ 1 1 10
10.2.1.7 галогенид-иондарды тәжірибе жүзінде анықтауды жоспарлау және анықтау Жоғары деңгей дағдылары 1 6 ТЖ 6 6
10.2.1.8 хлордың суды залалсыздандыруда қолдануын түсіндіру және осы процестің артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалау; Қолдану 1 7 ТЖ 4 3
10.3Б 2 (ІІ) - топ элементтері 10.2.1.12 сілтілік-жер металдардың маңызды қосылыстарының қолданылу аясын атау; Білу және түсіну 1 3 КТБ 2 1 5
10.2.1.13 2 (ІІ) топ металдары катиондарын сапалық анықтауды жоспарлау және оны тәжірибе жүзінде жасау. Жоғары деңгей дағдылары 1 8 ТЖ 6 4
27
10.3ЕОргани калық химияға кіріспе 10.2.2.3 элементтердің белгілі массалық үлестері және олардың буларының салыстырмалы тығыздығы бойынша органикалық заттардың қарапайым және молекулалық формуласын табу; Қолдану 1 9 ҚЖ 5 2 8
10.4.2.5 қосылыстардың құрылымдық формуласын құру және оларды ШРАС номенклатурасы бойынша атау; Қолдану 1 10 ҚЖ 3 2
10.4.2.6 изомерия түрлерін атау және изомерлер формулаларын құрастыру: құрылымдық, байланыстың орны бойынша, функционалдық топтар және классаралық изомерлер;
10.4.2.8 алкандардың жану өнімдерін және қоршаған ортаға экологиялық салдарын бағалау; Жоғары деңгей дағдылары Қолдану 1 11 ТЖ 6 4
10.4.2.9 берілген жану өнімдері бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау;
Барлығы 30 30
28
«Химия» пәнінен 3-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмаларының үлгісі
1. Инструментальды әдістердің қолданылуы аймақтары туралы тұжырымдар берілген
1) Дәрілік заттарды дайындау және сапасын талдау
2) Криминалистикада сараптама жасау
3) Металлургияда сапалы құйма дайындауда
4) Медицинада нақты диагноз қою үшін Қай тұжырым дұрыс?
A) 1,2 және 4
B) тек 1,2
C) тек 2,4
^)тек 3 пен 4
[1]
2. ГалогендердіңҒ^СІ^Вг^І осы бағытта 2.1 -суретте галогендердің электронтартқыштығы жалпы кемитіндігін көреміз. Бірақ фторда электрон тартқыштықтың мәні басқаларына қарағанда аздау.Фтордың электрон тартқыштығының мэнінің төмен болу себебі неде?
A) Фтордың электртерістілігі ең жоғары элемент
B) Фтордың атом радиусы кішкентай
C) Фтордың массасы басқаларына қарағанда жеңіл Б) Фторда тек екі энергетикалық деңгейше бар
[1]
3. Сілтілік жер металдарының кең тараған қолданылатын саланы көрсетіңіз.
A) медицина
B) тұрмыста
C) құрылыста
^) парфюмерияда
қосылыстарының бірі "әктас/мәрмәр". Мәрмәр
[1]
4. Тотығу-тотықсыздану реакциясы берілген
N^2803+ КМПО4+Н28О4 ^№2 8О4+МП8О4 +К28О4 +Н2О осы реакциядағы:
і) тотығу процесінің жартылай иондық теңдеуін толықтырыңыз.
8Оз2- +
8О42' +
[1]
29
ii) тотықсыздану процесінің жартылай иондық теңдеуін толықтырыңыз.
Мп04- +.........^ Мп2+ +......
[1]
iii) тотықтырғыштың алдындағы коэфициент___________________________
[1]
5. Берілген электролиттің электродтағы түзілетін өнімдерінің формуласын жазыңыз.
Электролит Электрод Өнім формуласы
№С1 (балқыма) анод
2п(^0э)2 (ерітінді) катод
Си804(ерітінді) анод
[3]
6. Құрамында галогенид: хлорид, бромид және йодид иондары бар натрий тұздары А, В, С деп белгіленіп берілген.
Заттар Ерітіндінің түсі А§^0э N^3 (аммиакты су)
аздаған артық
А түссіз сары тұнба ерімейді ерімейді
В түссіз ақ тұнба ериді ериді
С түссіз сарғыш тұнба аздап / жартылай ериді толық ериді
i) Кестедегі ақпаратты қолдана отырып, А, В, С заттарын анықтаңыз:
А_____________________ В____________________С_________________
[1]
ii) Аммиакты суда еритін тұнбаның реакция теңдеуін жазыңыз:
ііі) А затына қорғасын нитратын қосқанда, байқалатын құбылысты сипаттаңыз: [1]
[1]
реакция теңдеуін жазыңыз:
[1]
гғ) С затына концентрлі күкірт қышқылын қосқанда,
байқалатын құбылысты сипаттаңыз:
[1]
қауіпсіздік шарасын атаңыз:
[1]
30
7. Суретте ауыз суын жер асты және жер үсті су көздері арқылы дайындаудың (міндетті түрде
алдын ала тазартқаннан кейін) барлық сатылары көрсетілген.
і) Ауыз суын тазартуда жиі қолданылатын химиялық қосылыстардың бірі хлорлы қосылыстар. Суды тазартуда неліктен хлорлы қосылыстарды қолданылатындығын түсіндіріңіз.
ш
ii) Хлорлы қосылыстарды қолданудың бір артықшылығын атаңыз.
iii) Хлорлы қосылыстарды қолдаудың бір кемшілігін атаңыз.
[1]
8. II топ металдары: кальций, барий, мырыш, стронций, мыс нитраттары берілген.
Төмендегі кестеде осы топқа жататын металдарды анықтау сипатталған.
Заттар КаӨИ жалынның түсі Ш2СОз (еріт) Н28О4(сұйыт)
аздаған мөлшері артық мөлшері
А - - кірпіш қызыл ақ тұнба ақ тұнба
В лайлы тұнба - тұнба және газ -
С - кейде лайлы тұнба береді сары жасыл ақ тұнба
Б көк тұнба көк тұнба көк жасыл көкшіл тұнба, газ -
Е - кейде лайлы тұнба карминді қызыл ақ тұнба -
Кестеде берілген мәліметтерді талдай отырып:
і) А-дан Е дейінгі заттардың арасынан қай зат кальций нитраты болып табылады? Бұл тұжырымға қалай келдіңіз? Түсіндіріңіз.
Кальций нитраты бұл_________________________________________________________________________
Түсіндірме__________________________________________________________________________________
[1]
іі) С заты мен күкірт қышқылы арасындағы түзілетін өнімдердің формуласын жазыңыз:
Байқалатын құбылысты сипаттаңыз:
[1]
31
ііі) С заты мен натрий карбонаты арасындағы түзілген тұнбаға тұз қышқылын қосқанда байқалатын құбылысты сипаттаңыз:
Реакция теңдеуін жазыңыз:
[1]
Түзілген өнімнің (өзгеріс беріп тұрған) ШРАС номенклатурасы бойынша атауын жазыңыз:
[1]
9. Белгісіз органикалық А заты буының сутегі бойынша салыстырмалы тығыздығы 30 тең. Осы заттың құрамы көміртек - 40 %, сутек - 6,67 % және оттек - 53,33 % тұрады. Белгісіз А затының қарапайым және молекулалық формуласын есептеңіз:
[2]
10. Молекулалық формуласы С4Н8 болып келетін көмірсутекке:
1) еселі байланыстың орны бойынша;
2) классаралық изомерлерін жазып, ШРАС номенклатурасы бойынша атаңыз:
[2]
11. а) Массасы 5,8 г сутегі газы бойынша салыстырмалы тығыздығы 28 ге тең белгісіз көмірсутек жанғанда 8,96 л (қ.ж.) көмірқышқыл газы және 9 г су түзілген. Белгісіз көмірсутектің формуласын есептеу жүргізе отырып анықтаңыз.
[2]
Ъ) і) шыққан заттың молекулалық формуласын ескере отырып, толық жану реакция теңдеуін жазып теңестіріңіз.
[Г]
іі) осы заттың жану өнімдерінің қоршаған ортаға тигізетін кері әсеріне бір мысал келтіріңіз:
[1]
[Барлығы 30]
32
Балл қою кестесі
№ Жауап Балл Қосымша ақпарат
1 А 1
2 В 1
3 С 1
4 і) 80э2- + Н20 ^ 8О42- + 2Н+ 1
іі) Мп04- + 8Н+. ^ Мп2+ + 4Н20 1
ііі) 2 1
5 СІ2 1
Н2 1
02 1
6 і) А- йодид; В- хлорид; С- бромид. 1
іі) А§С1+2КН3^-А§[(КНэ)2]С1 1
ііі) сары тұнба 2ШІ +РЪ(^0э)2^РЫ2+2^а^03 1 1
^) ерітінді қызыл қоңыр түске боялып, жағымсыз иіс шығады 1
тек мұғалім тартпа шкафында жасау қажет 1
7 і) көптеген бактерияларды өлтіреді 1 басқа дұрыс
іі) арзан, тиімді тотықтырғыш, жақсы зарарсыздандырғыш, балдырларды өсірмейді 1 жауаптарды қабылдауға
ііі) зарарсыздану өнімінің құрамына еніп қосымша өнімдер береді, қосылатын мөлшеріне деген қатаң қадағалау қажет 1 болады
8 і) А заты, жалын қызыл кірпіш түсті 1
іі) Ба804, ақ майда сүт тәрізді тұнба 1
ііі) газ бөлінеді / ВаСО3 + 2НС1 ^-ВаСҺ +С02 +Н20 1
ііі) көміртек диоксиді 1
9 п(С):п(Н):п(0) = 40/12 : 6.67/1 : 53.33/16 =3.33:6.67:3.33=1:2:1 СШ0 1
М(СхНуОг) = 30* 2 = 60 п = М(СхНу0г)/М(СН20) = 60/30 =2 заттың нақты/шынайы формуласы (СН20)2=С2Н402 1
10 СН2=СН-СН2-СН3 бутен-1; СН3-СН=СН-СН2 бутен-2. 1 Басқа жауап қабылданбайды
циклобутан/метилциклопропан 1
33
11 а) п(СО2)=8.96/22.4 = 0.4 моль п(СО2) = п(С) = 0.4 моль т(С) = 0.4*12 = 4,8 1 есеп кез келген жолмен дұрыс шығарылса-2 балл есептеу барысында элементтердің қатынастарынан қателік жіберілсе - 1
т(ШО) =9/18 = 0.5моль п(Н20) = 2п(Н) = 0.5*2 = 1 моль т(Н) = 1 г
п(С): п(Н) = 0.4:1/*0,5 = 2: 5 С2Н5 заттың эмпирикалық формуласы М(СхНу02) = 28* 2 = 58 п = М(СхНуО2)/М(С2Н5) = 58/29 =2 заттың нақты/шынайы формуласы (С2Н5)2=С4Н10 1
11 С4Н8 + 6О2=4СО2 + 4Н2О 1
Ь) ғаламдық жылыну/қышқылды жаңбырлар; 1 Кез келген дұрыс
жауап
қабылданады
Барлығы 30
34
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
4-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Жиынтық бағалаудың өткізілу уақыты - 40 минут Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 12 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар, қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.
35
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы 4-тоқсан
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау дағдыларыны ң деңгейі Тапсыр ма саны* № тапсыр ма* Тапс ыртү Рі Орындау уақыты, мин* Балл* Бөлім бойынш а балл
10.4А Қанықпаға н көмірсутек тер 10.4.2.16 электрофильді және нуклеофильді бөлшектерді ажырату; Білу және түсіну 1 1 КТБ 2 1 13
10.4.2.19 асимметриялы алкендерге қосылу реакциясының өнімдерін болжау; Жоғары деңгей дағдылары 1 4 ҚЖ 3 3
10.4.2.23 полиалкендердің қолданылу аймағын атау және олардың өнімдерін қайта өңдеудің маңыздылығын бағалау. Қолдану 1 5 ТЖ 4 3
10.4.2.28 термиялық және катализдік крекинг үдерісін түсіндіру Қолдану 1 6 ҚЖ 3 3
10.4.2.26 Алкиндердің құрылымдық формуласын құру, алкиндердің химиялық қасиеттері мен алынуын зерттеу Қолдану 1 8 ТЖ 5 3
10.4В Галоген- алкандар 10.4.2.37 галогеналкандардың әсеріне байланысты қоршаған ортада туындаған мәселелерді айқындау; Қолдану 1 7 ТЖ 5 3 6
10.4.2.39 галоген алкандардың нуклеофильді орынбасу реакциясының механизмін түсіндіру Жоғары деңгей дағдылары 1 9 ТЖ 5 3
10.4С Спирттер біратомды, көпатомды 10.4.2.30 спирттерді функционалдық топтардың орналасуы және гидроксил тобының саны бойынша жіктеу; Білу және түсіну 2 2, 3 КТБ 2 2 11
10.4.2.32 біратомды және көпатомды спирттерге сапалық реакция жүргізу; Жоғары деңгей дағдылары 1 11 ТЖ 3 3
10.4.2.35 спирттердің адам ағзасына уытты әсерін зерделеу; Жоғары деңгей дағдылары 1 12 ТЖ 3 2
10.4.2.41 Фенолдардың құрамы мен қасиеттерін, пластмассалар алудағы фенолдың қолданысын білу Қолдану 1 10 ТЖ 5 4
Барлығы 30 30
36
«Химия» пәнінен 4-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмаларының үлгісі
1. Бөлшектердің ішінен:
N02+ 2) 0Н- 3) +СНз 4) СК' 5) Н+ 6) №' 7) СГ 8) :КНз
нуклеофильді бөлшектердің қатарын көрсетіңіз.
A) 1, 3, 5
B) 2, 4, 6, 8
C)тек 7 Б)7және 8
[1]
2. Төрт атомды спирттердің тривиалды атауы
A)гликоль
B) сорбит
C)глицерин Б)эритрит
[1]
3. Төменде спирттердің формуласы келтірілген
1) С2Н5ОН 2) СНзОН 3) С2Н4 (ОН)2 4) (СНз)2СНОН
5) (СНз)2СО 6) С3Н5 (ОН)з 7) СНз СОН
Екі атомды және екіншілік спирттердің формуласы қайсысы?
A) з,4
B) 1 және 2
C) тек 6 Б) 5және 6
[1]
4. Ассиметриялы алкендер мен олардың қосылу реакциясының өнімдері арасындағы сәйкестікті орындаңыз.
алкендер+реагент № өнім
А СН2=СН-СН2-СНз+ НС^ 1 СНз-СНС^СШ-СНз
2 Н8СН2-СН2-СНз
В СН2=СН-СНз +Н28 з СН2ВгСН(СНз)2
4 СНз-СН(Н8)-СНз
С СН2=СН(СНз)2 +НВг 5 (СНз)зСВг
6 ^С-СШ-СШ-СШ-СНз
Жауабы: А)________________________ В)__________________ С)___________________
[з]
5. Полипропилен тұрмыстық және өндірістік маңызы бар пластмассалардың бірі.
і) Полипропиленнің үш құрылымдық буынынан тұратын формуласын жазыңыз және полипропилен (РР) қолданатын кез-келген бір саланы атаңыз:
[1]
/V
5 ‘
ii) РР белгісі полипропилен (РР) тұрмыстық зат ретінде қолдануға болатындығын және қайта өңдеуге жіберуге болатындығын білдіреді. Полипролиен (РР) қайта өңдеуге жіберудің қажеттілігін туындататын кез келген бір факторды ұсыныңыз:
. _ _ ____ ... _і"]
iii) Полипропиленді (РР) қайта өңдеудің қажеттілігін түсіндіріңіз:
[1]
6. Крекинг түрлері мен жүру жағдайы, алынатын өнімдер арасындағы сәйкестікті анықтаңыз.
[3]
7. Галоген алкандар соның ішінде хлорорганикалық қосылыстар жиі қолданылады. Галоген алкандар жақсы еріткіштер болып табылады. Мысалы дихлорметан майды,каучукті целлюлозаның эфирлерін жақсы ерітеді, ал хлорэтан медицинада жергілікті анестетик ретінде қолданылады.Сонымен әр түрлі аэрозольдердің құрамына да кіреді.Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының шешімі бойынша дамыған елдерде мұндай аэрозольдерді қолдануға тыйым салынған.
38
і) Салқындатқыш зат "хладагент" реагент ретінде қолданылатын кез келген бір органикалық галоген туындыны атаңыз:
іі) Хлортуындылардың қоршаған ортаға кері әсерін түсіндіріңіз:
[1]
[2]
8. Жалпы формуласы СпШп-2 болып келетін көмірсутектерге құрамында үш еселі байланысы бар алкиндер мен құрамында екі еселі байланысы бар диен көмірсутектері жатады.Егер п=4 болса,онда
і) осы алкиннің бір изомерінің құрылымдық формуласын жазыңыз
[1]
іі) і) тапсырмасында жазылған алкиннің изомері үшін сумен әрекеттесу реакция теңдеуін жазып, өнімін атаңыз
[2]
9. Алкандар молекуласындағы бір сутек атомы галоген атомына алмасқан көмірсутердің галоген туындылары -Галогеналкандар деп аталады. Галогеналкандарға нуклеофильді орынбасу реакциялары тән. Төменде 9.1 -суретте галогеналкандардан спирттердің алыну реакциясының механизмі көрсетілген.
9.1 -с^ііет
і) Бромбутан молекуласы үшін мүмкін болатын изомерлерінің формуласын жазыңыз
[1]
іі) Бромбутанның бір изомері 8№ механизміне өте оңай түседі.Бұл қай изомер? Осы изомер үшін бромбутаннан спирт алынатын реакцияның механизмін жазып / сызып көрсетіңіз?
[2]
з9
10. Фенолдар - молекула құрамында көміртек атомымен байланысқан бір немесе бірнеше гидроксил тобы бар хош иісті қосылыстар. Фенолдар спирт немесе судан гөрі едәуір үлкен қышқылдық көрсетеді, алайды қышқыл есебінде олар көмір және карбон қышқылдарынан әлсіздеу.
а) Фенолдың қышқылдық қасиетін дәлелдейтін реакция теңдеуін жазыңыз.
[1]
b) Фенолдарға сапалық реакция ол ҒеСІэ ерітіндісімен әрекеттесіп күлгін түске боялады. Сонымен қатар бром суы да фенол үшін сапалық реакция береді. Фенолға бром суын қосқанда байқалатын құбылыс пен түзілген өнімнің формуласын жазыңыз.
[1]
c) Фенолдардың тағы бір қасиеті поликонденсация реакциясына түседі, яғни фенол
мен формальдегид Н әрекеттесіп фенолформальдегидті пластмасса алынады.
і) фенолформальдегидті алыну реакциясын жазыңыз
[1]
іі) фенолформальдегидті пластмассаның қолданылуына бір мысал келтіріңіз.
[1]
он он он
11. Зертханашы оқушыға спирттердің ерітіндісін дайындап жатып қай сынауыққа қандай заттың ерітіндісін құйғандығын ұмытып қалды да, сынауықтарды № 1 және № 2 деп нөмірлей салды. Зертханашыға сіздің көмегіңіз қажет! Қай сынауықта этил спирті, ал қай сынауықта үш атомды спирт глицериннің бар екендігін анықтауға көмектесіңіз.
і) сынауықтардағы заттарды анықтау үшін қажетті реагенттің формуласын жазыңыз:
a) этил спирті___________________________________________________
b)глицери н______________________________________________________
[1]
40
іі) Глицеринге анықтаушы реагентті қосқан кезде байқалатын құбылыс
[1]
ііі) Этил спирті мен реагент арасындағы реакция теңдеуін және байқалатын құбылысты жазыңыз:
[1]
12. Бір атомды алифатты спирттер улы. Мысалы, метанол - жүйке және тамырға қоздырғыш әсер етеді, этанол - сұйық есірткі, ұзақ әсер еткенде жүйке, ас қорыту, қан тамыр, бауыр, т.б. ауруларын тудырады. Спирттер - органикалық қосылыстардың ішіндегі ең маңызды тобы, олар еріткіштер ретінде қолданылады, бояулар, жасанды талшықтар, пластмассалар, хош иісті заттар, дәрілер, жуғыш заттар, т.б. өндіру үшін жартылай өнімдер болып табылады.
Этил тұрмыста сонымен қатар медицинада кеңінен қолданылады. Алькогольді ішімдік ретінде ұзақ уақыт пайдалану барысында адам ағзасына кері әсерін тигізеді.
і) этил спиртін ұзақ уақыт қабылдаған кезде "цирроз" ауруына шалдығатын ағза мүшесін атаңыз:
[1]
іі) Ағзаны "цирроз" ауруына шалдықтыратын химиялық қосылыс және ол неліктен цирроз ауруына шалдықтырады?
[1]
[Барлығы 30]
41
Балл қою кестесі
№ Жауап Балл Қосымша ақпарат
1 В 1
2 Б 1
з А 1
4 А 1,6 1
В 2,4 1
С з,5 1
5 [-СН2-СН(СНз)-]п және тамақ сақталатын ыдыстар 1 үй, әр түрлі фурнитуралар, косметика, медицина,өндірісте кез келген бір дұрыс
Ұзақ уақыт пайдалануға болмайды 1 жауап қабылданады
ұзақ уақыт ыдырамайды, экологияға кері әсерін тигізеді, ыдыраса улы заттар бөлінеді 1
6 катализдік - катализатор, алюмосиликаттар атмосфералық қысым; 1 жауаптар нұсқасы: толық жауап-з бір қате жіберілсе -2 екі қате жіберілсе -1
катализдік - авиациялық бензин; 1
термиялық - 5-6 МПа автокөліктердің бензині; 1
7 і) фреон, хлорметан 1 басқа дұрыс
іі) ауаға түскенде УК сәулелердің әсерінен радикалдарға ыдырайды 1 жауаптарды қабылдауға болады
озон қабатын бұзады 1
8 і) НС= С-СН2-СНз / НзС- С= С-СНз Бутин-1/ Бут-1-ин : Бутин -2/ Бут-2-ин 1 Ескерту! ШРАС номенклатурасы бойынша атау міндетті емес
Ғб3+,Нд2+ іі) СНз -СН2 -С= СН +НОН > СНз-СН2 -СН2 СН0/ бутаналь Ғв3+,Нд2 + НзС- С= С-СНз+НОН > СНз-С0Н-СН2-СНз бутанон-2/бут-2-он 1 1 Реакция дұрыс жазылған жағдайда -1 балл реакция өнімі дұрыс аталған жағдайда -1 балл
9 і) НзС-СН2-СН2-СН2Вг/ НзС-СН2-СНВг -СНз/ НзС-С(СНз)Вг -СНз 1 Ескерту! үш изомердің екеуін жазған жағдайда -1 балл беруге болады
іі) 1
10
а) СбШОН +ЫаОН —Сг.НЮЫа +Н20
СІІ
Ь) ақ түнба , СбЬЬВпОН /
В:
іі) Инженерлік өнімдердің кең ауқымы; метрода жүретін эскалаторларға арналған қадамдар, құралдарға арналған тұтқалар және т.б.
Электротехникалық бұйымдар - штепсельдер, розеткалар, қосқыштар, электр есептегіштер, электрлі үтіктер, электр қозғалтқыш корпусы, реле және магниттік стартерлер, терминалдық жәшіктер және т.б. Түрлі құрылғылардың корпусы/ сырты - телефондарды, радиостанцияларды, камераларды; электрондық компоненттердің бөліктері - радиотелефондар, катодты түтіктер, конденсаторлар және т.б.
Қару-жарақ және әскери техниканың бөлшектері.
Ас үй ыдыстарының элементтері: пышақтар,
кастрюльдер, кәстрөлдер мен шайбалар, газ плиталары үшін тұтқалар.
Жиһаз бөлшектері мен жиһаз фитингтері.
Шашка, шахмат, домино және басқа да арзан ойын элементтері.
Кәдесыйлар, кеңсе тауарлары, зергерлік бұйымдар,
Ескерту!
Кез- келген бір дұрыс жауап қабылданады
1
1
1
1
43
сағаттар. Желімдер мен лактар - мысалы, желім БФ.
11 этил спирті - СиО, глицерин - Си(ОН)2 1 Басқа жауап қабылданбайды
күлгін түсті ерітінді 1
С^Н^ОН+СиО =СН3 С ОН+Си+ШО қара түс қызғылт түске ауысады 1
12 бауыр 1
сірке альдегиді/ СН3СОН/ бауыр клеткаларының жұмысын бұзып, қызметін тоқтатуға ықпал жасайды 1
Барлығы 30
44
(жаратылыстану-математикалық бағыт)
МАЗМҰНЫ
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты................................3
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар...........3
3. Күтілетін нәтиже....................................................3
4. Ойлау дағдыларының деңгейі..........................................4
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды
бөлу....................................................................4
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі....................................5
7. Модерация және балл қою.............................................5
1 -ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ..........................6
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ..........................15
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ..........................26
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ..........................35
2
1. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мақсаты
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының мазмұнына сәйкес, оқушылардың тоқсан барысында меңгерген білім, білік және дағдыларды анықтауға бағытталған.
Тоқсандық жиынтық бағалау оқу жоспарындағы тоқсан ішінде меңгеруге тиісті оқу мақсаттарына жету деңгейін тексереді.
2. Тоқсандық жиынтық бағалаудың мазмұнын анықтайтын құжаттар
«Химия» пәні бойынша жалпы орта білім беру деңгейінің жаратылыстану-математикалық бағыттағы 10-11 -сыныптарына арналған жаңартылған мазмұндағы оқу бағдарламасы
3. Күтілетін нәтиже Білу
- химиялық заңдылықтар мен теориялардың маңызын;
- химиялық өлшемдердің өлшем бірліктерін;
- атом құрылысы мен элементтердің қасиеттерін;
- заттардың жіктелуін;
- химиялық байланыс түрлерін және зат құрылысын;
- бейорганикалық және органикалық маңызды қосылыстар мен олардың қасиеттерін;
- адам іс әрекетінің нәтижесінің қоршаған ортаға әсерін;
- Қазақстанның маңызды химиялық және металлургиялық өндірісінің салаларын;
Түсіну
- негізгі терминдер мен өлшемдердің физикалық мәнін;
- химиялық реакцияның жүру жағдайын;
- жахандық және локальды экологиялық мәселелерді;
Қолдану
- нысандар, құбылыстар мен процестерді сипаттауда негізгі химиялық терминдер мен түсініктерді;
- қолданбалы міндеттер және есептерді шешуде формулалар мен заңдылықтарды;
- Халықаралық бірліктер жүйесін;
- химиялық және физикалық процестерді түсіндіруде алған білімдерін.
Талдау
- жаратылыстану-ғылыми бағыттағы эксперимент нәтижесінде алынған мәліметті;
- кесте және графикалық тұрғыда берілген ақпаратты;
- заттың қасиетінің оның сапалық және сандық құрамы және құрылысы тұрғысынан;
- заттардың қолданылуы мен қасиеттерінің арасындағы себеп салдар байланысын;
Синтездеу
- кесте, график, хабарлама, доклад, презентация үшін ақпаратты алынған және өңделген мәліметтерді.
3
Бағалау
- жүргізілген эксперимент нәтижесін;
- түрлі физикалық және химиялық процестердің адамдардың түрлі іс әрекетіне және қоршаған ортаға әсерін.
4. Ойлау дағдыларының деңгейі
Ойлау дағдыларының деңгейі Сипаттама Тапсырмалар түрлері
Білу және түсіну Нақты деректерді, терминдерді, әдістер мен тәсілдерді білу. Ақпаратты дұрыс еске түсіру, болжау немесе түсіндіру арқылы пәнді ұғатынын көрсете білу. КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар
Қолдану Әртүрлі мәнмәтіндер мен жағдайларда алған білімдерін және ақпараттарды қолдану. ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар ТЖ- Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
Жоғары деңгей дағдылары Зерттелетін үдерістің құрамдас бөліктерін талдау арқылы ақпарат немесе нәтижелер алу және оны түсіндіру. Модель құру үшін алған білімдерін біртұтас біріктіру; нақты үдерістерді сипаттайтын модельдерді түсіндіру; дереккөздерден шығатын ой-пікірлерді қалыптастыру. Ақпараттар, тәсілдер, қорытындылар, нәтижелердің тиімділігі немесе анықтылығы туралы шешім шығару; қолайлы әдіс-тәсілдерді және стратегияларды таңдай білу. ҚЖ- Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар ТЖ- Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар
5. Тоқсандарға ойлау дағдыларының деңгейіне байланысты тексерілетін мақсаттарды бөлу
Тоқсан Білу және түсіну Қолдану Жоғары деңгей дағдылары
I 42% 42% 16%
II 25% 67% 8%
III 22% 72% 6%
IV 11% 78% 11%
Итого 25% 65% 10%
4
6. Жиынтық бағалауды өткізу ережесі
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау кезінде кабинетіңіздегі көмек ретінде қолдануға мүмкін болатын кез келген көрнекі құралдарды (диаграммалар, кестелер, постерлер, плакаттар немесе карталарды) жауып қойыңыз.
Тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталмас бұрын алғашқы бетінде жазылған нұсқауды оқып, білім алушыларға жұмыстың орындалу ұзақтығын хабарлаңыз. Білім алушыларға жұмыс барысында бір-бірімен сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз. Нұсқаулықпен таныстырып болғаннан кейін білім алушыларға тоқсан бойынша жиынтық бағалау басталғанға дейін түсінбеген сұрақтарын қоюға болатындығы туралы айтыңыз.
Білім алушылардың жұмысты өздігінен орындап жатқандығына, жұмысты орындау барысында көмек беретін қосымша ресурстарды, мысалы: сөздіктер немесе калькуляторлар (спецификацияда рұқсат берілген жағдайлардан басқа уақытта) пайдалануларына мүмкіндіктерінің жоқ екендігіне көз жеткізіңіз. Олардың жұмыс уақытында бір-біріне көмектесулеріне, көшіріп алуларына және сөйлесулеріне болмайтындығын ескертіңіз.
Білім алушыларға дұрыс емес жауапты өшіргішпен өшірудің орнына, қарындашпен сызып қоюды ұсыныңыз.
Жұмыс барысында нұсқаулыққа немесе жұмыстың ұзақтығына қатысты білім алушылар тарапынан қойылған сұрақтарға жауап беруге болады. Жекелеген білім алушыларға көмек беруге негізделген кез келген ақпаратты оқуға, айтуға, өзгертіп айтуға немесе көрсетуге тыйым салынады.
Жиынтық бағалау жұмыстарының орындалуына 5 мин уақыт қалғанын оқушыларға хабарлаңыз
Жиынтық бағалау жұмысын орындауға берілген уақыт аяқталғаннан кейін оқушылардан қаламсаптарын/ қарындаштарын партаға қойюларын сұраңыз.
7. Модерация және балл қою
Барлық мұғалімдер балл қою кестесінің бірдей нұсқасын қолданады. Модерация үдерісінде бірыңғай балл қою кестесінен ауытқушылықты болдырмау үшін жұмыс үлгілерін балл қою кестесіне сәйкес тексеру қажет.
5
1-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
1-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Жиынтық бағалаудың өткізілу уақыты - 40 минут Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көптаңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ-Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ-Толықжауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар сұрақтар, қысқа/ толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 9 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар, қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.
6
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау дағдыларының деңгейі Тап сыр ма сан ы* № тапс ыр ма* Тапсы рма түрі* Орын дау уақыт ы, мин* Балл* Бөлім бойын ша балл
10.1А Атом құрылысы 10.1.2.3 радиоактивтіліктің табиғатын және радиоактивті изотоптарды қолдануды түсіндіру; Қолдану 1 3 ҚЖ 4 3 7
10.1.2.5 ядролық реакциялар теңдеулерін құрастыру; Қолдану 1 4 ҚЖ 4 2
10.1.3.3 8, р, б, Ғ орбитальдарының пішінін ажырату; Білу және түсіну 1 5 ҚЖ 4 2
10.1.3.4 алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын жазу; Қолдану
10.1 В Элементте р мен олардың қосылыста рының периодты өзгеруі 10.2.1.4 периодтық кестеде орналасуы бойынша химиялық элементтердің және олардың қосылыстарының қасиеттерін болжау. Жоғары деңгей дағдылары 1 9 ТЖ 7 5 5
10.1С Химиялық байланыс 10.1.4.2 қос және үш еселі байланыстың түзілуін түсіндіру; Қолдану 1 2 КТБ 2 1 12
10.1.4.4 әртүрлі гибридтелу түрлерінің мәнін түсіндіру; Қолдану
10.1.4.11 металдық байланыстың табиғатын және оның металдардың физикалық қасиеттеріне әсерін түсіндіру; Қолдану 1 6 ҚЖ 6 5
10.1.4.12 сутекті байланыстың түзілу механизмін түсіндіру; Білу және түсіну 1 1 КТБ 2 1
7
10.1.4.13 кристалл тор типтері және байланыс түрлері әртүрлі қосылыстардың қасиеттерін болжау; Жоғары деңгей дағдылары 1 8 ТЖ 6 5
10.2.2.1 қалыпты және стандартты жағдайда «молярлық концентрация», «молярлық көлем» ұғымдарын қолданып есептеулер жүргізу; Қолдану
10.1Б Стехиомет рия 10.2.2.2 бастапқы заттардың белгілі зат мөлшерлері (массалары, көлемдері, бөлшек сандары) бойынша реакцияға қатысқан заттардың біреуі артық мөлшерде және құрамында белгілі үлесте қоспалары бар болған жағдайда реакция өнімдерінің зат мөлшерлерін (массаларын, көлемдерін, бөлшек сандарын) есептеу; Қолдану 1 7 ТЖ 5 6 6
10.2.2.3 теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымын пайызбен есептеу; Қолдану
Барлығы 30 30
8
«Химия» пәнінен 1-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмаларының үлгісі
1. Сутектік байланыс химиялық байланыстардың бір түрі екендігі белгілі.
Сутектік байланыс:
1) молекулааралық байланыс болғандықтан
2) молекулаішілік байланыс болғандықтан
3) бір молекуладағы ішінара оң зарядталған сутек және екінші молекуладағы ішінара теріс зарядталған электртерістілігі жоғары элемент қатысатындықтан
4) тек сутек пен оттек атомдары арасында ғана түзіледі
Сутектік байланыс туралы дұрыс тұжырымдарды көрсетіңіз:
A)тек 1,3
B)тек 1,2,3 с) тек 1,3,4 Б)тек 3
[1]
2. Гибридтелу - пішіндеріәр түрлі, энергиялары шамалас орбитальдардың араласып, пішіні, энергиясы, байланыс бұрышы, т.б. сипаттамалары бірдей гибридтелген жаңа орбитальдар түзілуі.
Гибридтелу бұл физикалық процесс емес, тек молекулалардың электрондық құрылымын, атап айтқанда, ковалентті химиялық байланыстың пайда болуындағы атомдық орбитальдардың гипотетикалық модификацияларын түсіндіруге мүмкіндік беретін ыңғайлы модель болып табылады, атап айтқанда, молекулада химиялық байланыстар ұзындығы мен валенттілік бұрыштарын теңестіру.
Сипаттамалар 1 2 3
Г ибридтелген орбитальдар зр 2 8р2 3 8р3
Гибридтелуге қатыспаған орбитальдар 0><0 Ф-О
Құрылымы X А X X X \/ ■< X х/ү.х
Байланыс бұрышы° 180° 130° 109°28'
Еселі байланыс саны 3 3 1
Кестенің қай бағанында қате ақпараттар берілген?
А) 1 және 3 в)тек 2 С)тек 3 ^)1 және 4
[1]
9
3. а) Радиоактивтілік - атомядросының өздігінен сәуле шығара отырып ыдырау қабілеті. Суретте радиоактивтілік ыдырау түрлері мен одан қорғану жолдары көрсетілген.
Сәулеленудің түрлерін анықтап, кестені толықтырыңыз
№ сәулеленудің түрі/ таңбасы массасы мен заряды
1
2
3
[2]
12 • 13 14
Ь) Көміртектің 6Сизотобы табиғатта 99,89% тараған, ал қалған үлесі 6С және 6С -ке тиесілі.Соған қарамастан 14С изотобы жиі қолданысқа ие.
6С изотобын қолданатын бір саланы атаңыз:
ш
4. Жиі қолданылатын изотоптардың бірі 42дК жартылай ыдырау мерзімі 12,4 сағатты құрайды. Осы изотоптың бір альфа және екі бета ыдырау теңдеуін құрыңыз:
[2]
5. Көпатомды электрондардың әртүрлі энергетикалық деңгейлер мен деңгейшелерге орналасуы белгілі бір заңдылықтар мен ережелерге (Паули принципі, Гунд және Клячковский (АиіЪаи)ережелері) бағынатындығы белгілі.
Осы ережелер мен принциптерді ескере отырып,
і) №15 элемент атомының сыртқы қабаттағы (валенттілік) электрондардың электрондық конфигурациясын жазыңыз:
іі) №15 элементтің № 12 элементтен орбиталь пішіні бойынша қандай айырмашылығы бар?
[2]
10
6. Қазақстан Республикасында металлургия саласында қара металлургия саласы біршама жақсы дамыған. Елімізде болат пен шойын өндіру ісі алға басып келеді.Болат өндіретін негізгі шикізатқа шойын мен металл сынықтары, қосымша оттекпен байытылған ауаға кейбір қоспалар жатады. Ол деформациялануға төзімді (созылымды қасиеті бар). Химиялық құрамына қарай көміртекті және легирленген болат болып бөлінеді. Көміртекті болаттың құрамында темір мен көміртектен басқа марганец (1%-ке дейін) және кремний (0,4%-ке дейін), сондай-ақ, зиянды қоспалар - күкірт, фосфор, т.б. элементтер болады. Болаттың сапасын жақсарту үшін қорытпа құрамына хром, никель, молибден, ванадий, вольфрам, марганец, кремний, т.б. элементтерді қосады. Мұндай қорытпа легирленген болат деп аталады.
і) Металдар мен олардың құймаларындағы химиялық байланыс түрін атаңыз:
[1]
іі) Металдық кристалл тор түйіндеріндегі "Электрон теңізі" ұғымына түсініктеме беріңіз:
[1]
ііі) "Электрон теңізі" металдардың қандай физикалық қасиетін түсіндіре алмайды?
[1]
і^) Металдар және олардың құймаларының электрөткізгіштігін түсіндіріңіз:
[2]
7. Шығыс Қазақстан облысы полиметалл кендеріне бай өлке.Сондықтан да, халық арасында Кенді Алтай деп аталып кеткен. Осы кең тараған кендердің бірі "сфалерит" немесе "мырыш алдамшысы" деп аталып кеткен. Бұл кен мырыштың сульфидінен тұрады.Зертханаға массасы 10 г құрамында 3% қоспасы бар сфалерит әкелінді. Осы қоспаны өңдеуге 0,2М көлемі 500 мл күкірт қышқылы жұмсалып реакция нәтижесінде жағымсыз иісті көлемі 2 л (қ.ж.) газ бөлінді. Теориялық мүмкіндікпен салыстырғанда реакция өнімінің шығымын есептеңіз.
[6]
8. Суретте көміртектің аллотропиялық түр өзгерістері: алмаз, карбин, фуллерен, графит және нанотүтікшелердің кристалдық торлары келтірілген. Осы аллотропиялық түр өзгерістердің ішінде кең тараған түрлері алмаз бен графит.
11
Алмаз бағалы зат, ал графит қарапайым зат болғандықтан біз оны жиі қолданамыз. Мысалы, қарапайым қарандаш немесе кез келген батерейкалардың ішіндегі электрод. і) Графиттің кристалл торы қай суретте көрсетілген?
[1]
іі) Графиттің кристалл торының типі
[1]
ііі) Графиттегі химиялық байланыстың түрі
[1]
IV) Алмаз электр тогын өткізбейді, ал графит өткізеді.Себебін түсіндіріңіз:
[1]
V) Кремний карбиді карборундта бір кремний көршілес төрт көміртек атомымен, ал әр көміртек төрт кремний атомдарымен берік байланысқан. Карборундтың физикалық қасиеттерін болжап жазыңыз:
[1]
9. Төмендегі кестеде галогендердің кейбір қасиеттері көрсетілген.
Г алогенде Р Түстері Балқу темпер атурас ы / оС Қайнау температурасы / оС Агрегаттық күйлері Сутекті қосылыстары ның формуласы
Фтор Ашық жасыл -219 -188 Газ НҒ
Хлор Сары жасыл -101 -34 Газ НСІ
Бром Қызыл қоңыр -7 59 Сұйық НВг
Иод Қара күлгін 114 184 Қатты НІ
і) Кестеде берілген мәліметтерді қолдана отырып, жоғарыдан төменқарай химиялық белсенділігі қалай өзгеретінін болжаңыз:
[1]
іі) Кестеде берілген элемент қосылыстарының төменнен жоғарыға қарайхимиялық
белсенділігінің өзгеруін түсіндіріңіз:
[1]
ііі) Астаттың балқу температурасын және агрегаттық күйін болжаңыз:
[1]
IV) Кестеде берілген элементтердің сутекті қосылыстарының судағы ерітінділеріндегі қышқылдық қасиеті қалай өзгеретіндігін түсіндіріңіз:
12
[2]
[Барлығы 30 балл]
Балл қою кестесі
№
Жауап
Балл
Қосымша ақпарат
В
1
В
а)
№ сәлеленудің түрі/ таңбасы масса/заряд
1 альфа / а 4/+2
2 бета/р 0/-+1
3 гамма /ү 0/0
әр бағанға бір баллдан беріледі
Ъ) артефактардың жасын анықтауда
кез келген дұрыс жауапты қабылдауға болады___________
4ІК^а + 2(1 + ЦК
19К ^ а + ?7С/ (1)
?7С/ ^2р + ЦК(1) екі теңдеу сатыланып, толық жазылса қабылдауға болады
3р3
3з2
...3823 р3қабылданбайды себебі 8 және
р
[^е]
немесе
энергетикалық деңгейшелерінің энергиясы әр түрлі
Р р орбиталь , алМ§-8 орбиталь
і) металдық
і)басқа
қабылданбайды
жауап
іі) Металл атомының электрондық құрылысына назар аударатын болсақ, сыртқы қабатындағы электрондардың саны
салыстырмалы түрде көп. Сыртқы электрондары атом ядросына әлсіз тартылатындықтан металдардың иондану энергиясы төмен болады. Сондықтан металл атомдары бір-бірімен қосылғанда сыртқы электрондары атомнанбөлініп бос электрон газын/иэлектрон теңізін" түзеді.___________
іі) металдық байланыста ортақ электрон газы / «электрон теңізі» металл атомдарының бәрін бірдей берік ұстайды қабылданады
ііі) тапталғыш/созылғыш
^) электрон газы/ электрон теңізі бос электрондар жиынтығы болғандықтан тұрақты ток көзіне қосылған кезде бағытталған қозғалысқа ие болады да электр тасымалдайды
^) электрөткізгіштікті түсіндіретін схема/сурет қабылданады
1
2
1
3
2
1
4
2
5
1
1
6
1
1
1
2
13
жауап толық болған жағдайда - 2балл, толық емес жалпылама түсінік берілсе - 1 балл қойылады
7 2п8 +Н28О4 =2п804 + Н28 ш(2п8таза)= 0.97*10 = 9.7 1 пропорциямен шығарылған есептер қабылданбайды
п(2п8) = 9.7/97 = 0.1 моль Ст= п/У ^ п(Н2804) = Ст* V = 0.2* 0.5 = 0.1 1
п(2п8) = п(Н28О4) = 1 моль зат мөлшері бірдей болғандықтан есептеуді кез келгенінен жүргізуге болады 1
п(2п8) = п(Н28О4) = п(Ш8) =0.1 моль 1
Ү^Н^^) = 0.1 • 22.4 =2.24л 1
П = Үпр/Үтеор = 2/ 2.24 = 0.8928 (89.28%) 1
8 і) С 1 басқа жауап
іі) атомдық 1 қабылданбайды
ііі) ковалентті полюссіз 1
^) графитте көміртек атомы зр2 гибридтелген, яғни ковалентті байланыс саны - 3, бір электрон бос, сондықтан электр тогын өткізеді.Алмазда 4 ковалентті байланыс, бос электрон жоқ.Сондықтан ток өткізбейді. 1
V) кристалдық торы алмазға ұқсайды, сондықтан қатты және берік. 1 кез келген дұрыс жауапты қабылдауға болады
9 і) артады 1
іі) атом радиусы артады, электрондардың ядроға тартылуы әлсірейтін болғандықтан сыртқы қабаттағы электрондарды оңай босата алады, осыған орай қосылыстарында химиялық белсенділігі кемиді 1 кез келген дұрыс жауапты қабылдауға болады
ііі) 200-230°С , қатты 1
іу) қышқылдық қасиеті артады 1
атом радиусы артатын болғандықтан сутек ядроға әлсіз тартылады да оңай босап шыға алады. 1
Барлығы 30
14
2-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
2-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Жиынтық бағалаудың өткізілу уақыты - 40 минут Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 10 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар, қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.
15
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы 2-тоқсан
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау дағдыларын ың деңгейі Тапсырма саны* № тапсыр ма* Тапсырма түрі* Орындау уақыты, мин* Балл* Бөлім бойынша балл
10.2А Термодинам икаға кіріспе 10.3.1.4 Гесс заңының физикалық мәнін түсіндіру және оны химиялық реакцияның энтальпия өзгерісін есептеу үшін қолдана алу; Қолдану 1 4 ТЖ 5 3 8
10.3.1.5 энтропияны жүйенің ретсіздік өлшемі ретінде түсіндіру және оны анықтамалық деректер бойынша есептеу; Қолдану ТЖ 3 2
10.3.1.6 Гиббстің бос энергия өзгерісін түсіндіру және анықтамалық деректер бойынша есептеу; Қолдану 1 5 ТЖ 5 3
10.2В Кинетика 10.3.2.4 әрекеттесуші массалар заңы бойынша есептеулер жүргізу; Қолдану 1 6 ҚЖ 4 2 10
10.3.2.5 химиялық реакция жылдамдығына қысымның әсерін түсіндіру;
10.3.2.7 химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның әсерін тәжірибе жүзінде зерделеу; Жоғары деңгей дағдылары 1 7 ТЖ 5 6
10.3.2.13 катализаторлардың әсер ету механизмін түсіндіру; Қолдану 2 1,2 КТБ 3 2
10.2С Химиялық 10.3.3.2 химиялық тепе-теңдікке температура, Жоғары деңгей 2 3,8 КТБ /ТЖ 5 5
16
тепе-теңдік концентрация және қысым өзгерісінің әсерін болжау; дағдылары 12
10.3.3.4 әр түрлі факторлардың тепе-теңдіктің ығысуына әсерін тәжірибе жүзінде зерттеу; Жоғары деңгей дағдылары 1 9 ТЖ 5 4
10.3.3.6 тепе-теңдік константасына әр түрлі факторлардың әсерін болжау; Жоғары деңгей дағдылары 1 10 ТЖ 5 3
Барлығы 30 30
17
«Химия» пәнінен 2-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмаларының үлгісі
1. Гомогенді катализ механизмі туралы тұжырымдар берілген:
1) Әрекеттесуші заттар катализатордың бетінде адсорбцияланады;
2) Әрекеттесуші заттардың біреуі катализатормен әрекеттесіп аралық активті кешен түзеді;
3) Әрекеттесуші заттар, өнім және катализатор бір фазалық күйде болады;
A) тек 1
B) тек 1 ,2
C) тек 2,3 Б)тек 3
[1]
2. Реакция жылдамдығына әсер ету механизмін көрсететін дұрыс тұжырымды көрсетіңіз:
реакаияның журу барысы реакцаяның ж}ру барысы
I. Катализатор реакцияның активтендіру энергиясын төмендетеді
II. Катализатор реакцияның жылдамдығына әсер етпейді
III. Катализатор реакцияның активтендіру энергиясын арттырады
IV. Катализатор рекцияның жылдамдығын төмендетеді
A)1жәнеIV
B)2 жәнеI
C) 3 және II ^) 1 және III
[1]
18
3. Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әсер етпейді:
A) температура
B) қысым
C) катализатор Б) концентрация
[1]
4. а) Термодинамикакөптеген процестердегі энергияның түрленуінен бастап, жалпы процестің жүру немесе жүрмейтіндігін алдын ала болжауға мүмкіндік береді. Термодинамиканың негізгі заңдарының бірі -Гесс заңы.
і) Гесс заңының тұжырымдамасын жазыңыз
[1]
іі) Гесс заңының тұжырымдамасын келесі реакция теңдеулерін қолдана отырып дәлелдеңіз.
С(қ) + О2(г)^СО2(г)
2С(қ) + О2(г)^2СО(г)
2СО (г)+ Оад^СОад
[1]
Ь) Мырыш карбонаты қыздырғанда ыдырайды. Олардың стандартты энтальпия, энтропия мәндері берілген.
2пСОэ (қ) = 2пО (қ) + СО2(г)
2пСОз(қ) 2пО(қ) СО2(г)
ДНтүз. (кДж моль-1) -812 -348 -394
8 (Дж К-1 моль-1) 83 44 214
298 К температурада:
і) химиялық реакцияның энтальпиясын есептеңіз:
[1]
ii) Мырыш карбонатының ыдырауы барысында энтропия арта ма әлде кеми ме ?
[Г]
iii) реакция энтропиясының өзгерісін есептеңіз:
[1]
19
5. Химиялық реакциялардың жүру мүмкіндігін / бағытын анықтауда энатльпия мен энтропия өзгерісі жеткіліксіз. Сондықтан Гиббстің бос энергиясы (ДО)пайдаланылады.Оның математикалық өрнегі келесідей: ДС= ДН -ТД8
і) Гиббстің бос энергиясының мәні бойынша химиялық реакцияның жүру мүмкіндігін анықтайды. Кестеге < немесе > белігісн қойыңыз
Реакция жүреді ДС 0
Реакция жүрмейді ДС 0
[1]
ii) реакцияның Гиббс энергиясын есептеңіз:
[1]
iii) Гиббс энергиясының мәні бойынша химиялық реакция қалай жүретіндігіне қорытынды жасаңыз:
[1]
6. Күкірт диоксидінің күкірт триоксидіне дейін тотығу реакциясында қысымды 2 есе арттыратын болсақ реакция жылдамдығы қанша есе артады? Жауабыңызды есептеп дәлелдеңіз.
[2]
7. Суретте реакция жылдамдығының концентрацияға тәуелділігін зерттеу әдістемесі көрсетілген. Натрий тиосульфатының ерітіндісіне сұйытылған тұз қышқылы ерітіндісін қосқан кезде өте баяу жүретін реакция басталады.
Ма2820з(сулы ер) + 2НС1(суды ер) * 2НаС1(суды ер) + Н2°(сұй) + 8°2(сұй) + 8(қ)
Уақыт өте келе ерітінді лайланып, ерітіндіден айқыш белгісін көру мүмкін болмай қалады. Эксперимент жүргізуші қағаздағы айқыш белгісі көрінбей қалғанға дейін қышқыл қосты. Кейін, қағаздағы айқышты жоғарыдан бақылап, түстің өзгеру уақытын жазып отырды.
20
айқышты
Зерттеу барысында эксперимент жүргізуші 5 см3 сұйытылған тұз қышқылының ерітіндісін зерттеліп отырған үлгі натрий тиосульфатының 50 см3 ерітіндісіне қосып, уақытты өлшеп отырды. Бес әртүрлі концентрациялы натрий тиосульфатының ерітіндісінде айқыштың жоғалып көрінбей қалуына байланысты нәтижелер көрсеткішіне сүйене отырып нәтижелер кестесін құрды.
а) кестедегі мәліметтерге сүйене отырып химиялық реакция жылдамдығын үш мәнді санға дейін есептеңіз
Тәжірибе Көлем №28203 (сулы ер; см3) Дистилденген судың көлемі (см3) КөлемНСІ (сулы ер; см3) 1 (с) Реакцияның жылдамдығы 1/ 1
1 50 0 5 50
2 40 10 5 60
3 30 20 5 75
4 20 30 5 100
5 10 40 5 240
[1]
Ъ) Жоғарыда кестеде берілген реакцияның нәтижесіне талдау жүргізіп, неліктен ерітіндінің лайланғанын түсіндіріңіз.
[1]
с) Әрбір жүргізілген эксперименттегі реакцияның жылдамдығын есептеп, реакция жылдамдығының натрийтиосульфатының №28203 концентрациясына тәуелділігі бойынша график тұрғызыңыз, ординатостері бойынша - шартты реакция жылдамдығын көрсетіңіз.
21
[3]
Ь) Эксперимент жүргізуші көлемі және концентрациясы бірдей тұз қышқылын алды, бірақ натрий тиосульфаты ерітіндісін әртүрлі концентрацияда қолданды. Реакция жылдамдығына натрий тиосульфатының концентрациясы қалай әсер ететіндігін түсіндіріңіз.
[1]
8. СО2(г) +С(қ) ^2СО(г) ДН< 0 қайтымды процесс үшін тепе-теңдікте тұрған жүйе күйіне келесі факторлардың әсерін түсіндіріңіз:
і) қысымды арттыру
[1]
іі) әрекеттесуші заттардың концентрациясын арттыру
[2]
ііі) температураны төмендету
[1]
22
9. N02 - қызыл қоңыр түсті, өзіне тән иісі бар, улы газ, ал N204 түссіз.
2Ш2 ~ N204 ДН< 0
қайтымды процесс
і) Температураны арттырғанда тепе-теңдікте тұрған жүйедегі газдардың түсі қалай өзгереді?
іі) Тепе-теңдікте тұрған жүйе күйінде қысымды арттырсақ қандай өзгеріс байқалады?
[1]
[1]
ііі) Тепе-теңдікте тұрған жүйе күйінде азот диоксидінің концентрациясын арттырған жағдайда не байқалады?
[1]
іу) Тепе-теңдікте тұрған жүйе күйінде температураны төмендеткенде тепе -теңдік қай бағытқа ығысады?
[1]
10. №(г) +3Н2(г) ^ 2КНз(г) аммиакты алу барысында тепе-теңдікте тұрған жүйенің тепе-теңдік константасына -
і) әсер етпейтін факторларды атаңыз.
[1]
іі) әсер ететін факторды атап, тепе-теңдік константасына қалай әсер ететіндігін түсіндіріңіз.
[2]
[Барлығы 30]
23
Балл қою кестесі
№
Жауап
Балл
Қосымша ақпарат
С
1
В
С
а) і) Химиялық реакциялардың жылу эффектісі химиялық реакцияға қатысқан және түзілген өнімнің күйі мен түріне ғана тәуелді.Реакцияның жүрген жолына тәуелсіз.
іі) С ^ХО2
СО
Г есс заңының
тұжырымдамасын дұрыс түсіндірілсе ҚАБЫЛДАНАДЫ
Ь) і) ДН= +70 кДж моль-1
іі) артады / газ түзіліп тұр
ііі) Д8 = +85 Дж К-1 моль-1
і)
Реакция жүреді ДС < 0
Реакция жүрмейді ДС > 0
іі) ДО = +44.7 Дж К-1 моль-1
ііі) мәні оң болғандықтан өздігінен жүре алмайды;
әрекеттесуші массалар заңы қысым бойынша:
Ү= Р28О2^ Р О2
Ү= 22^2= 8;
7 а)
Ескерту!
есептеу барысында тек бір қате жіберілсе 1 балл беруге болады
7Ь)
Реакция өнімінде кристалдық күкірт тұнбаға түсті
7с)
Х осьіне -тәуелсіз айнымалыны дұрыс белгілеп, өлшем бірлігін көрсетеді
У осьіне -тәуелді айнымалыны дұрыс белгілеп,
графиктің атауы жазылып және масштаб дұрыс таңдалған
график жұмыс аумағының 80% нан кем емес ауданға тұрғызылған
7ф
Натрий тиосульфатының концентрациясы көбейген сайын, күкірт тұнбасы тезірек түзіледі.
тепе-теңдікте тұрған жүйе кері (солға) бағытқа ығысады, себебі тепе-теңдіктің оң жағындағы газдардың зат мөлшері үлкен____________________________
1
2
1
3
1
1
1
4
1
1
1
5
1
1
1
6
1
1
1
1
1
1
1
1
8
1
24
күйе/көмір қатты зат концентрация ұғымы қолданылмайды тепе-теңдікте тұрған жүйе тура (оңға) реакция бағытына ығысады. Себебі әрекеттесуші зат концентрациясы артып отыр 1 1
реакция экзотермиялық болғандықтан тепе-теңдікте тұрған жүйе тура (оңға) реакция бағытына ығысады 1
9 N02 бар сынауықта қызыл қоңыр түс қоюлана түседі 1
N204 бар сынауық түссізденеді 1
реагенттің зат мөлшері көп болғандықтан N204 бар сынауық түссізденеді 1
ДН< 0 /реакция экзотермиялық болғандықтан реакция тура/оңға / реакция өніміне қарай ығысады 1
10 і) концентрация, қысым, катализатор, инертті газдарды енгізу 1 Кез келген екі дұрыс жауап болса 1 балл беруге болады
іі) температура 1
Температура тура және кері реакциялардың жылдамдығына әр түрлі әсер етеді 1
30
25
3-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
3-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Жиынтық бағалаудың өткізілу уақыты - 40 минут Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар сұрақтар, қысқа/ толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 11 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар, қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.
26
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы 3-тоқсан
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау дағдыларының деңгейі Тапсы рма саны* № тапс ырма * Тапс ырма түрі* Орындау уақыты, мин* Балл * Бөлім бойынш а балл
10.3А Тотығу- тотықсыздан у реакциялары 10.2.3.1жартылай иондық реакция әдісімен тотығу - тотықсыздану реакция теңдеулерін құрастыру; Қолдану 1 4 ҚЖ 3 3 6
10.2.3.9 электродтардағы электролиз өнімдерін болжау үшін эмпирикалық ережелерді қолдану; Қолдану 1 5 ҚЖ 3 3
10.3В Аналитикал ық әдістер 10.1.4.15 инструменталды талдау әдістердің қолданылу аймақтарын атау Білу және түсіну 1 1 КТБ 1 1 1
10.3С 17 -топ элементтері 10.2.1.5 топ бойынша галогендердің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру; Қолдану 1 2 КТБ 1 1 10
10.2.1.7 галогенид-иондарды тәжірибе жүзінде анықтауды жоспарлау және анықтау Жоғары деңгей дағдылары 1 6 ТЖ 6 6
10.2.1.8 хлордың суды залалсыздандыруда қолдануын түсіндіру және осы процестің артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалау; Қолдану 1 7 ТЖ 4 3
10.3Б 2 (ІІ) - топ элементтері 10.2.1.12 сілтілік-жер металдардың маңызды қосылыстарының қолданылу аясын атау; Білу және түсіну 1 3 КТБ 2 1 5
10.2.1.13 2 (ІІ) топ металдары катиондарын сапалық анықтауды жоспарлау және оны тәжірибе жүзінде жасау. Жоғары деңгей дағдылары 1 8 ТЖ 6 4
27
10.3ЕОргани калық химияға кіріспе 10.2.2.3 элементтердің белгілі массалық үлестері және олардың буларының салыстырмалы тығыздығы бойынша органикалық заттардың қарапайым және молекулалық формуласын табу; Қолдану 1 9 ҚЖ 5 2 8
10.4.2.5 қосылыстардың құрылымдық формуласын құру және оларды ШРАС номенклатурасы бойынша атау; Қолдану 1 10 ҚЖ 3 2
10.4.2.6 изомерия түрлерін атау және изомерлер формулаларын құрастыру: құрылымдық, байланыстың орны бойынша, функционалдық топтар және классаралық изомерлер;
10.4.2.8 алкандардың жану өнімдерін және қоршаған ортаға экологиялық салдарын бағалау; Жоғары деңгей дағдылары Қолдану 1 11 ТЖ 6 4
10.4.2.9 берілген жану өнімдері бойынша заттың молекулалық формуласын анықтау;
Барлығы 30 30
28
«Химия» пәнінен 3-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмаларының үлгісі
1. Инструментальды әдістердің қолданылуы аймақтары туралы тұжырымдар берілген
1) Дәрілік заттарды дайындау және сапасын талдау
2) Криминалистикада сараптама жасау
3) Металлургияда сапалы құйма дайындауда
4) Медицинада нақты диагноз қою үшін Қай тұжырым дұрыс?
A) 1,2 және 4
B) тек 1,2
C) тек 2,4
^)тек 3 пен 4
[1]
2. ГалогендердіңҒ^СІ^Вг^І осы бағытта 2.1 -суретте галогендердің электронтартқыштығы жалпы кемитіндігін көреміз. Бірақ фторда электрон тартқыштықтың мәні басқаларына қарағанда аздау.Фтордың электрон тартқыштығының мэнінің төмен болу себебі неде?
A) Фтордың электртерістілігі ең жоғары элемент
B) Фтордың атом радиусы кішкентай
C) Фтордың массасы басқаларына қарағанда жеңіл Б) Фторда тек екі энергетикалық деңгейше бар
[1]
3. Сілтілік жер металдарының кең тараған қолданылатын саланы көрсетіңіз.
A) медицина
B) тұрмыста
C) құрылыста
^) парфюмерияда
қосылыстарының бірі "әктас/мәрмәр". Мәрмәр
[1]
4. Тотығу-тотықсыздану реакциясы берілген
N^2803+ КМПО4+Н28О4 ^№2 8О4+МП8О4 +К28О4 +Н2О осы реакциядағы:
і) тотығу процесінің жартылай иондық теңдеуін толықтырыңыз.
8Оз2- +
8О42' +
[1]
29
ii) тотықсыздану процесінің жартылай иондық теңдеуін толықтырыңыз.
Мп04- +.........^ Мп2+ +......
[1]
iii) тотықтырғыштың алдындағы коэфициент___________________________
[1]
5. Берілген электролиттің электродтағы түзілетін өнімдерінің формуласын жазыңыз.
Электролит Электрод Өнім формуласы
№С1 (балқыма) анод
2п(^0э)2 (ерітінді) катод
Си804(ерітінді) анод
[3]
6. Құрамында галогенид: хлорид, бромид және йодид иондары бар натрий тұздары А, В, С деп белгіленіп берілген.
Заттар Ерітіндінің түсі А§^0э N^3 (аммиакты су)
аздаған артық
А түссіз сары тұнба ерімейді ерімейді
В түссіз ақ тұнба ериді ериді
С түссіз сарғыш тұнба аздап / жартылай ериді толық ериді
i) Кестедегі ақпаратты қолдана отырып, А, В, С заттарын анықтаңыз:
А_____________________ В____________________С_________________
[1]
ii) Аммиакты суда еритін тұнбаның реакция теңдеуін жазыңыз:
ііі) А затына қорғасын нитратын қосқанда, байқалатын құбылысты сипаттаңыз: [1]
[1]
реакция теңдеуін жазыңыз:
[1]
гғ) С затына концентрлі күкірт қышқылын қосқанда,
байқалатын құбылысты сипаттаңыз:
[1]
қауіпсіздік шарасын атаңыз:
[1]
30
7. Суретте ауыз суын жер асты және жер үсті су көздері арқылы дайындаудың (міндетті түрде
алдын ала тазартқаннан кейін) барлық сатылары көрсетілген.
і) Ауыз суын тазартуда жиі қолданылатын химиялық қосылыстардың бірі хлорлы қосылыстар. Суды тазартуда неліктен хлорлы қосылыстарды қолданылатындығын түсіндіріңіз.
ш
ii) Хлорлы қосылыстарды қолданудың бір артықшылығын атаңыз.
iii) Хлорлы қосылыстарды қолдаудың бір кемшілігін атаңыз.
[1]
8. II топ металдары: кальций, барий, мырыш, стронций, мыс нитраттары берілген.
Төмендегі кестеде осы топқа жататын металдарды анықтау сипатталған.
Заттар КаӨИ жалынның түсі Ш2СОз (еріт) Н28О4(сұйыт)
аздаған мөлшері артық мөлшері
А - - кірпіш қызыл ақ тұнба ақ тұнба
В лайлы тұнба - тұнба және газ -
С - кейде лайлы тұнба береді сары жасыл ақ тұнба
Б көк тұнба көк тұнба көк жасыл көкшіл тұнба, газ -
Е - кейде лайлы тұнба карминді қызыл ақ тұнба -
Кестеде берілген мәліметтерді талдай отырып:
і) А-дан Е дейінгі заттардың арасынан қай зат кальций нитраты болып табылады? Бұл тұжырымға қалай келдіңіз? Түсіндіріңіз.
Кальций нитраты бұл_________________________________________________________________________
Түсіндірме__________________________________________________________________________________
[1]
іі) С заты мен күкірт қышқылы арасындағы түзілетін өнімдердің формуласын жазыңыз:
Байқалатын құбылысты сипаттаңыз:
[1]
31
ііі) С заты мен натрий карбонаты арасындағы түзілген тұнбаға тұз қышқылын қосқанда байқалатын құбылысты сипаттаңыз:
Реакция теңдеуін жазыңыз:
[1]
Түзілген өнімнің (өзгеріс беріп тұрған) ШРАС номенклатурасы бойынша атауын жазыңыз:
[1]
9. Белгісіз органикалық А заты буының сутегі бойынша салыстырмалы тығыздығы 30 тең. Осы заттың құрамы көміртек - 40 %, сутек - 6,67 % және оттек - 53,33 % тұрады. Белгісіз А затының қарапайым және молекулалық формуласын есептеңіз:
[2]
10. Молекулалық формуласы С4Н8 болып келетін көмірсутекке:
1) еселі байланыстың орны бойынша;
2) классаралық изомерлерін жазып, ШРАС номенклатурасы бойынша атаңыз:
[2]
11. а) Массасы 5,8 г сутегі газы бойынша салыстырмалы тығыздығы 28 ге тең белгісіз көмірсутек жанғанда 8,96 л (қ.ж.) көмірқышқыл газы және 9 г су түзілген. Белгісіз көмірсутектің формуласын есептеу жүргізе отырып анықтаңыз.
[2]
Ъ) і) шыққан заттың молекулалық формуласын ескере отырып, толық жану реакция теңдеуін жазып теңестіріңіз.
[Г]
іі) осы заттың жану өнімдерінің қоршаған ортаға тигізетін кері әсеріне бір мысал келтіріңіз:
[1]
[Барлығы 30]
32
Балл қою кестесі
№ Жауап Балл Қосымша ақпарат
1 А 1
2 В 1
3 С 1
4 і) 80э2- + Н20 ^ 8О42- + 2Н+ 1
іі) Мп04- + 8Н+. ^ Мп2+ + 4Н20 1
ііі) 2 1
5 СІ2 1
Н2 1
02 1
6 і) А- йодид; В- хлорид; С- бромид. 1
іі) А§С1+2КН3^-А§[(КНэ)2]С1 1
ііі) сары тұнба 2ШІ +РЪ(^0э)2^РЫ2+2^а^03 1 1
^) ерітінді қызыл қоңыр түске боялып, жағымсыз иіс шығады 1
тек мұғалім тартпа шкафында жасау қажет 1
7 і) көптеген бактерияларды өлтіреді 1 басқа дұрыс
іі) арзан, тиімді тотықтырғыш, жақсы зарарсыздандырғыш, балдырларды өсірмейді 1 жауаптарды қабылдауға
ііі) зарарсыздану өнімінің құрамына еніп қосымша өнімдер береді, қосылатын мөлшеріне деген қатаң қадағалау қажет 1 болады
8 і) А заты, жалын қызыл кірпіш түсті 1
іі) Ба804, ақ майда сүт тәрізді тұнба 1
ііі) газ бөлінеді / ВаСО3 + 2НС1 ^-ВаСҺ +С02 +Н20 1
ііі) көміртек диоксиді 1
9 п(С):п(Н):п(0) = 40/12 : 6.67/1 : 53.33/16 =3.33:6.67:3.33=1:2:1 СШ0 1
М(СхНуОг) = 30* 2 = 60 п = М(СхНу0г)/М(СН20) = 60/30 =2 заттың нақты/шынайы формуласы (СН20)2=С2Н402 1
10 СН2=СН-СН2-СН3 бутен-1; СН3-СН=СН-СН2 бутен-2. 1 Басқа жауап қабылданбайды
циклобутан/метилциклопропан 1
33
11 а) п(СО2)=8.96/22.4 = 0.4 моль п(СО2) = п(С) = 0.4 моль т(С) = 0.4*12 = 4,8 1 есеп кез келген жолмен дұрыс шығарылса-2 балл есептеу барысында элементтердің қатынастарынан қателік жіберілсе - 1
т(ШО) =9/18 = 0.5моль п(Н20) = 2п(Н) = 0.5*2 = 1 моль т(Н) = 1 г
п(С): п(Н) = 0.4:1/*0,5 = 2: 5 С2Н5 заттың эмпирикалық формуласы М(СхНу02) = 28* 2 = 58 п = М(СхНуО2)/М(С2Н5) = 58/29 =2 заттың нақты/шынайы формуласы (С2Н5)2=С4Н10 1
11 С4Н8 + 6О2=4СО2 + 4Н2О 1
Ь) ғаламдық жылыну/қышқылды жаңбырлар; 1 Кез келген дұрыс
жауап
қабылданады
Барлығы 30
34
4-ТОҚСАННЫҢ ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ СПЕЦИФИКАЦИЯСЫ
4-тоқсанның жиынтық бағалауына шолу
Жиынтық бағалаудың өткізілу уақыты - 40 минут Балл саны - 30
Тапсырмалар түрлері:
КТБ - Көп таңдауы бар тапсырмалар;
ҚЖ - Қысқа жауапты қажет ететін тапсырмалар;
ТЖ -Толық жауапты қажет ететін тапсырмалар.
Жиынтық бағалаудың құрылымы
Тоқсан бойынша жиынтық бағалауда әртүрлі тапсырмалар: көп жауапты таңдауы бар сұрақтар, қысқа/толық жауапты қажет ететін сұрақтар қолданылады.
Қысқа жауапты қажет ететін сұрақтарға сөздер немесе қысқа сөйлемдер түрінде жауап береді.
Толық жауапты қажет ететін сұрақтарда білім алушылар орындаушылық және шығармашылық дағдыларын көрсетеді.
Нұсқа: 12 тапсырмадан тұрады: соның ішінде бірнеше жауап нұсқаларынан тұратын сұрақтар, қысқаша жауапты қажет ететін сұрақтар, толық жауапты қажет ететін тапсырмалар берілген.
35
Тоқсандық жиынтық бағалау тапсырмаларының сипаттамасы 4-тоқсан
Бөлім Тексерілетін мақсат Ойлау дағдыларыны ң деңгейі Тапсыр ма саны* № тапсыр ма* Тапс ыртү Рі Орындау уақыты, мин* Балл* Бөлім бойынш а балл
10.4А Қанықпаға н көмірсутек тер 10.4.2.16 электрофильді және нуклеофильді бөлшектерді ажырату; Білу және түсіну 1 1 КТБ 2 1 13
10.4.2.19 асимметриялы алкендерге қосылу реакциясының өнімдерін болжау; Жоғары деңгей дағдылары 1 4 ҚЖ 3 3
10.4.2.23 полиалкендердің қолданылу аймағын атау және олардың өнімдерін қайта өңдеудің маңыздылығын бағалау. Қолдану 1 5 ТЖ 4 3
10.4.2.28 термиялық және катализдік крекинг үдерісін түсіндіру Қолдану 1 6 ҚЖ 3 3
10.4.2.26 Алкиндердің құрылымдық формуласын құру, алкиндердің химиялық қасиеттері мен алынуын зерттеу Қолдану 1 8 ТЖ 5 3
10.4В Галоген- алкандар 10.4.2.37 галогеналкандардың әсеріне байланысты қоршаған ортада туындаған мәселелерді айқындау; Қолдану 1 7 ТЖ 5 3 6
10.4.2.39 галоген алкандардың нуклеофильді орынбасу реакциясының механизмін түсіндіру Жоғары деңгей дағдылары 1 9 ТЖ 5 3
10.4С Спирттер біратомды, көпатомды 10.4.2.30 спирттерді функционалдық топтардың орналасуы және гидроксил тобының саны бойынша жіктеу; Білу және түсіну 2 2, 3 КТБ 2 2 11
10.4.2.32 біратомды және көпатомды спирттерге сапалық реакция жүргізу; Жоғары деңгей дағдылары 1 11 ТЖ 3 3
10.4.2.35 спирттердің адам ағзасына уытты әсерін зерделеу; Жоғары деңгей дағдылары 1 12 ТЖ 3 2
10.4.2.41 Фенолдардың құрамы мен қасиеттерін, пластмассалар алудағы фенолдың қолданысын білу Қолдану 1 10 ТЖ 5 4
Барлығы 30 30
36
«Химия» пәнінен 4-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмаларының үлгісі
1. Бөлшектердің ішінен:
N02+ 2) 0Н- 3) +СНз 4) СК' 5) Н+ 6) №' 7) СГ 8) :КНз
нуклеофильді бөлшектердің қатарын көрсетіңіз.
A) 1, 3, 5
B) 2, 4, 6, 8
C)тек 7 Б)7және 8
[1]
2. Төрт атомды спирттердің тривиалды атауы
A)гликоль
B) сорбит
C)глицерин Б)эритрит
[1]
3. Төменде спирттердің формуласы келтірілген
1) С2Н5ОН 2) СНзОН 3) С2Н4 (ОН)2 4) (СНз)2СНОН
5) (СНз)2СО 6) С3Н5 (ОН)з 7) СНз СОН
Екі атомды және екіншілік спирттердің формуласы қайсысы?
A) з,4
B) 1 және 2
C) тек 6 Б) 5және 6
[1]
4. Ассиметриялы алкендер мен олардың қосылу реакциясының өнімдері арасындағы сәйкестікті орындаңыз.
алкендер+реагент № өнім
А СН2=СН-СН2-СНз+ НС^ 1 СНз-СНС^СШ-СНз
2 Н8СН2-СН2-СНз
В СН2=СН-СНз +Н28 з СН2ВгСН(СНз)2
4 СНз-СН(Н8)-СНз
С СН2=СН(СНз)2 +НВг 5 (СНз)зСВг
6 ^С-СШ-СШ-СШ-СНз
Жауабы: А)________________________ В)__________________ С)___________________
[з]
5. Полипропилен тұрмыстық және өндірістік маңызы бар пластмассалардың бірі.
і) Полипропиленнің үш құрылымдық буынынан тұратын формуласын жазыңыз және полипропилен (РР) қолданатын кез-келген бір саланы атаңыз:
[1]
/V
5 ‘
ii) РР белгісі полипропилен (РР) тұрмыстық зат ретінде қолдануға болатындығын және қайта өңдеуге жіберуге болатындығын білдіреді. Полипролиен (РР) қайта өңдеуге жіберудің қажеттілігін туындататын кез келген бір факторды ұсыныңыз:
. _ _ ____ ... _і"]
iii) Полипропиленді (РР) қайта өңдеудің қажеттілігін түсіндіріңіз:
[1]
6. Крекинг түрлері мен жүру жағдайы, алынатын өнімдер арасындағы сәйкестікті анықтаңыз.
[3]
7. Галоген алкандар соның ішінде хлорорганикалық қосылыстар жиі қолданылады. Галоген алкандар жақсы еріткіштер болып табылады. Мысалы дихлорметан майды,каучукті целлюлозаның эфирлерін жақсы ерітеді, ал хлорэтан медицинада жергілікті анестетик ретінде қолданылады.Сонымен әр түрлі аэрозольдердің құрамына да кіреді.Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының шешімі бойынша дамыған елдерде мұндай аэрозольдерді қолдануға тыйым салынған.
38
і) Салқындатқыш зат "хладагент" реагент ретінде қолданылатын кез келген бір органикалық галоген туындыны атаңыз:
іі) Хлортуындылардың қоршаған ортаға кері әсерін түсіндіріңіз:
[1]
[2]
8. Жалпы формуласы СпШп-2 болып келетін көмірсутектерге құрамында үш еселі байланысы бар алкиндер мен құрамында екі еселі байланысы бар диен көмірсутектері жатады.Егер п=4 болса,онда
і) осы алкиннің бір изомерінің құрылымдық формуласын жазыңыз
[1]
іі) і) тапсырмасында жазылған алкиннің изомері үшін сумен әрекеттесу реакция теңдеуін жазып, өнімін атаңыз
[2]
9. Алкандар молекуласындағы бір сутек атомы галоген атомына алмасқан көмірсутердің галоген туындылары -Галогеналкандар деп аталады. Галогеналкандарға нуклеофильді орынбасу реакциялары тән. Төменде 9.1 -суретте галогеналкандардан спирттердің алыну реакциясының механизмі көрсетілген.
9.1 -с^ііет
і) Бромбутан молекуласы үшін мүмкін болатын изомерлерінің формуласын жазыңыз
[1]
іі) Бромбутанның бір изомері 8№ механизміне өте оңай түседі.Бұл қай изомер? Осы изомер үшін бромбутаннан спирт алынатын реакцияның механизмін жазып / сызып көрсетіңіз?
[2]
з9
10. Фенолдар - молекула құрамында көміртек атомымен байланысқан бір немесе бірнеше гидроксил тобы бар хош иісті қосылыстар. Фенолдар спирт немесе судан гөрі едәуір үлкен қышқылдық көрсетеді, алайды қышқыл есебінде олар көмір және карбон қышқылдарынан әлсіздеу.
а) Фенолдың қышқылдық қасиетін дәлелдейтін реакция теңдеуін жазыңыз.
[1]
b) Фенолдарға сапалық реакция ол ҒеСІэ ерітіндісімен әрекеттесіп күлгін түске боялады. Сонымен қатар бром суы да фенол үшін сапалық реакция береді. Фенолға бром суын қосқанда байқалатын құбылыс пен түзілген өнімнің формуласын жазыңыз.
[1]
c) Фенолдардың тағы бір қасиеті поликонденсация реакциясына түседі, яғни фенол
мен формальдегид Н әрекеттесіп фенолформальдегидті пластмасса алынады.
і) фенолформальдегидті алыну реакциясын жазыңыз
[1]
іі) фенолформальдегидті пластмассаның қолданылуына бір мысал келтіріңіз.
[1]
он он он
11. Зертханашы оқушыға спирттердің ерітіндісін дайындап жатып қай сынауыққа қандай заттың ерітіндісін құйғандығын ұмытып қалды да, сынауықтарды № 1 және № 2 деп нөмірлей салды. Зертханашыға сіздің көмегіңіз қажет! Қай сынауықта этил спирті, ал қай сынауықта үш атомды спирт глицериннің бар екендігін анықтауға көмектесіңіз.
і) сынауықтардағы заттарды анықтау үшін қажетті реагенттің формуласын жазыңыз:
a) этил спирті___________________________________________________
b)глицери н______________________________________________________
[1]
40
іі) Глицеринге анықтаушы реагентті қосқан кезде байқалатын құбылыс
[1]
ііі) Этил спирті мен реагент арасындағы реакция теңдеуін және байқалатын құбылысты жазыңыз:
[1]
12. Бір атомды алифатты спирттер улы. Мысалы, метанол - жүйке және тамырға қоздырғыш әсер етеді, этанол - сұйық есірткі, ұзақ әсер еткенде жүйке, ас қорыту, қан тамыр, бауыр, т.б. ауруларын тудырады. Спирттер - органикалық қосылыстардың ішіндегі ең маңызды тобы, олар еріткіштер ретінде қолданылады, бояулар, жасанды талшықтар, пластмассалар, хош иісті заттар, дәрілер, жуғыш заттар, т.б. өндіру үшін жартылай өнімдер болып табылады.
Этил тұрмыста сонымен қатар медицинада кеңінен қолданылады. Алькогольді ішімдік ретінде ұзақ уақыт пайдалану барысында адам ағзасына кері әсерін тигізеді.
і) этил спиртін ұзақ уақыт қабылдаған кезде "цирроз" ауруына шалдығатын ағза мүшесін атаңыз:
[1]
іі) Ағзаны "цирроз" ауруына шалдықтыратын химиялық қосылыс және ол неліктен цирроз ауруына шалдықтырады?
[1]
[Барлығы 30]
41
Балл қою кестесі
№ Жауап Балл Қосымша ақпарат
1 В 1
2 Б 1
з А 1
4 А 1,6 1
В 2,4 1
С з,5 1
5 [-СН2-СН(СНз)-]п және тамақ сақталатын ыдыстар 1 үй, әр түрлі фурнитуралар, косметика, медицина,өндірісте кез келген бір дұрыс
Ұзақ уақыт пайдалануға болмайды 1 жауап қабылданады
ұзақ уақыт ыдырамайды, экологияға кері әсерін тигізеді, ыдыраса улы заттар бөлінеді 1
6 катализдік - катализатор, алюмосиликаттар атмосфералық қысым; 1 жауаптар нұсқасы: толық жауап-з бір қате жіберілсе -2 екі қате жіберілсе -1
катализдік - авиациялық бензин; 1
термиялық - 5-6 МПа автокөліктердің бензині; 1
7 і) фреон, хлорметан 1 басқа дұрыс
іі) ауаға түскенде УК сәулелердің әсерінен радикалдарға ыдырайды 1 жауаптарды қабылдауға болады
озон қабатын бұзады 1
8 і) НС= С-СН2-СНз / НзС- С= С-СНз Бутин-1/ Бут-1-ин : Бутин -2/ Бут-2-ин 1 Ескерту! ШРАС номенклатурасы бойынша атау міндетті емес
Ғб3+,Нд2+ іі) СНз -СН2 -С= СН +НОН > СНз-СН2 -СН2 СН0/ бутаналь Ғв3+,Нд2 + НзС- С= С-СНз+НОН > СНз-С0Н-СН2-СНз бутанон-2/бут-2-он 1 1 Реакция дұрыс жазылған жағдайда -1 балл реакция өнімі дұрыс аталған жағдайда -1 балл
9 і) НзС-СН2-СН2-СН2Вг/ НзС-СН2-СНВг -СНз/ НзС-С(СНз)Вг -СНз 1 Ескерту! үш изомердің екеуін жазған жағдайда -1 балл беруге болады
іі) 1
10
а) СбШОН +ЫаОН —Сг.НЮЫа +Н20
СІІ
Ь) ақ түнба , СбЬЬВпОН /
В:
іі) Инженерлік өнімдердің кең ауқымы; метрода жүретін эскалаторларға арналған қадамдар, құралдарға арналған тұтқалар және т.б.
Электротехникалық бұйымдар - штепсельдер, розеткалар, қосқыштар, электр есептегіштер, электрлі үтіктер, электр қозғалтқыш корпусы, реле және магниттік стартерлер, терминалдық жәшіктер және т.б. Түрлі құрылғылардың корпусы/ сырты - телефондарды, радиостанцияларды, камераларды; электрондық компоненттердің бөліктері - радиотелефондар, катодты түтіктер, конденсаторлар және т.б.
Қару-жарақ және әскери техниканың бөлшектері.
Ас үй ыдыстарының элементтері: пышақтар,
кастрюльдер, кәстрөлдер мен шайбалар, газ плиталары үшін тұтқалар.
Жиһаз бөлшектері мен жиһаз фитингтері.
Шашка, шахмат, домино және басқа да арзан ойын элементтері.
Кәдесыйлар, кеңсе тауарлары, зергерлік бұйымдар,
Ескерту!
Кез- келген бір дұрыс жауап қабылданады
1
1
1
1
43
сағаттар. Желімдер мен лактар - мысалы, желім БФ.
11 этил спирті - СиО, глицерин - Си(ОН)2 1 Басқа жауап қабылданбайды
күлгін түсті ерітінді 1
С^Н^ОН+СиО =СН3 С ОН+Си+ШО қара түс қызғылт түске ауысады 1
12 бауыр 1
сірке альдегиді/ СН3СОН/ бауыр клеткаларының жұмысын бұзып, қызметін тоқтатуға ықпал жасайды 1
Барлығы 30
44