- Сообщения
- 2,710
- Оценка реакций
- 27,653
«Биология» пәнінен жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар 10-сынып
(қогамдық - гуманитарлық бағыты)
МАЗМҰНЫ
1 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ...................................4
Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау...................4
Жасушалық биология бөлімі бойынша жиынтық бағалау............................10
2 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ..................................14
Заттардың тасымалдануы тарауына жиынтық бағалау..............................14
Тыныс алу тарауына жиынтық бағалау...........................................19
Бөліп шығару бөлімі бойынша жиынтық бағалау..................................23
3 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ..................................27
Жасушалық цикл тарауы бойынша жиынтық бағалау................................27
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары бөлімі бойынша жиынтық бағалау 30
Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі бойынша жиынтық бағалау...................................................................34
4 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ..................................38
Координация және реттеу бөлімі бойынша жиынтық бағалау.......................38
Қозғалыс және Биофизика бөліміне жиынтық бағалау.............................42
Биотехнология бөліміне жиынтық бағалау.......................................46
3
1 ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
10.4.1.1 Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңызын
түсіндіру
10.4.1.2 Көмірсуларды құрылымы, құрамы және қызметтері бойынша жіктеу
10.4.1.5 Түрлі жағдайлардың нәруыздар құрылымына әсерін зерттеу
10.4.1.7 Дезоксирибонуклеин қышқылы репликациясы
10.4.1.8 Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажырату
10.4.1.9 Рибонуклеин қышқылы және дезоксирибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылысын салыстыру
Білім алушы
• Судың тіршіліктегі маңызын көрсетеді
• Көмірсулардың құрылымы мен құрамы және қызметтерін сипаттайды
• Нәруыздардың құрылысына температураның әсерін зерттейді
• ДНҚ репликациясы үдерісін түсіндіреді
• РНҚ типтерін құрылысы мен қызметтері арқылы ажыратады
• РНҚ мен ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады
Қолдану
Жоғары деңгейлі дағдылар
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. 1-суреттегі судың қасиетіне сипаттама беріңіз.
2. Кестені толтырыңыз. Әр сипаттамаға сай ұяшыққа қате болса « X» жэне дурыс болса » белгілеңіз.
глюкоза жасунық гликоген крахмал
мономер V/ X
полимер V/ V/
суда ерімейді X X
суда ериді V/ X
Құрылымдық V/
Қор заты V/ V/
Энергия көзі V/
4
3. Оқушылар тағам құрамындағы нәруызды анықтау барысында көгілдір түсті ерітінді пайда болды, бул туралы қандай қорытынды жасауға болады?
п
4. 2-суреттегі графикте ферменттік реакцияның жылдамдағына әсер ететін оптимальды температура көрсетілген.
температура ’С
(a) Графикте А әрпімен белгіленген қисық сызыққа температура қалай әсер ететінін түсіндіріңіз.
(b) В нүктесінде нәруыз жоғары температраның әсерінен өзгеріске ұшырайды. Осы құбылысты атаңыз.
5. ДНҚ репликациясының сызбасы 3-суретте берілген.
3-сурет
Р, ^, К,8 бөліктерін атаңыз.
Р___________________________________________
0___________________________________________
к___________________________________________
8
5
6. РНҚ және ДНҚ молекулаларының құрылысын кестеде салыстырыңыз.
Салыстыру сипаты РНҚ ДНҚ
азоттық негіздер
көмірсу
құрылымы
7. РНҚ түрлерінің суреттері көрсетілген.
Суреттегі РНҚ түрлерін қызметтерімен сәйкестендіріңіз.
A. Нәруыз биосинтезі аяқталғаннан кейін ыдырап кетеді.
B. ДНҚ молекуласының көшірмесі болып табылады.
C. Нәруыз молекуласының синтезі кезінде рибосомаларға аминқышқылдарын тасымалдайды.
6
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Судың тіршіліктегі маңызын көрсетеді 1 суретке сәйкес судың қасиетін анықтайды; 1
анықталған судың қасиетін сипаттайды; 1
Көмірсудың химиялық құрылымы мен қызметтері бойынша жіктейді 2 глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың мономерге жататынын анықтайды; 1
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың полимерге жататынын анықтайды; 1
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың физикалық қасиетін біледі; 1
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың қызметтерін ажыратады; 1
Биологиялық нысандарда нәруыздардың болуын анықтайды 3 тамақ сынақтарының нәтижесі бойынша қолданылатын реагентті анықтайды; 1
Нәруыздардың құрылысына температураның әсерін зерттейді 4 графиктегі А қисық сызығына температураның әсерін түсіндіреді; 2
В жағдайындағы құбылысты сипаттайды; 1
ДНҚ репликациясы үдерісін сипаттайды 5 ДНҚ репликациясына қатысатын 1, 2, 3 сандарымен берілген кезеңдерді біледі; 2
РНҚ типтерінің құрлысы мен қызметтерін анықтайды 6 1,2,3 суреттерге сәйкес РНҚ түрлерінің қызметтерінің сәйкестігін анықтайды; 1
РНҚ мен ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады 7 РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтайды; 2
ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтайды.
Барлығы 15
7
Молекулалық биология және биохимия бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Судың тіршіліктегі маңызын көрсетеді Суретке сәйкес судың қасиетін анықтауда, анықталған судың қасиетін сипаттауда қиналады Суретке сәйкес судың қасиетін анықтауда, анықталған судың қасиетін сипаттауда, қателіктер жібереді Суретке сәйкес судың қасиетін анықтайды және анықталған судың қасиетін сипаттайды □
Көмірсудың химиялық құрылымы мен қызметтері бойынша жіктейді Глюкоза/ жасунық/гликс крахмалдың мономерге/полим жататынын анықтауда ж физикалық қасиетін анықта қызметтерін ажыратуда қиналад ген ерг ән уда ы / е е Глюксза/ жасунық/гликсг крахмалдың мономерге/полиме жататынын анықтауда ж физикалық қасиетін анықтау қызметтерін ажыратуда қателікт жібереді ен/ рге әне гда, ер Глюксза/ жасунық/гликог крахмалдың мснсмерге/пслимерге жататын анықтауда және физикал қасиетін анықтауда, қызметте дұрыс ажыратады ен/ ын іық ;рін
Биологиялық нысандарда нәруыздардың болуын анықтайды Бислсгиялық нысанд нәруыздардың бслуын анықт қиналады ард ауд а а Тамақ сынақтарының нәтижесі бсйынша қслданылатын реагентті анықтауда қателіктер жібереді — Бислсгиялық нысанда нәруыздардың бслуын дұ анықтайды рда эыс
Нәрыздардың құрылысына температураның әсерін зерттейді Графиктегі А қисық сызығына температураның әсерін түсіндіруде, В жағдайындағы құбылысты сипаттауда қиналады □ Графиктегі А қисық сызығы температураның әсе түсіндіруде, В жағдайында құбылысты сипаттауда қателік жібереді на рін ғы тер Графиктегі А қисық сызығі температураның әсе түсіндіреді; В жағдайынд құбылысты сипаттайды 'п СЙ
ДНҚ репликациясы үдерісін сипаттайды ДНҚ репликациясы үдер сипаттауда қиналады ісін і ДНҚ репликациясына қатысатын 1, 2, 3 сандарымен берілген кезеңдерді атауда қателіктер жібереді 1 1 ДНҚ репликациясы үдерісін тслық сипаттайды □
8
РНҚ мен ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын және ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтауда қиналады РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтауда, ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын қателіктер жібереді РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын, ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтайды
РНҚ типтерінің құрлысы мен қызметтерін анықтайды РНҚ типтерінің құрлысы мен қызметтерін анықтауда қиналады 1,2,3 суреттерге сәйкес РНҚ түрлерінің қызметтерінің сәйкестігін анықтауда қателіктер жібереді РНҚ типтерінің құрлысы мен қызметтерін анықтайды
9
Жасушалық биология бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары 10.4.2.1 Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша
органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін түсіндіру
10.4.2.2 Жасуша мембранасының сұйық кристалды
моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтері арасындағы байланысты орнату
Бағалау критерий
Білім алушы
• Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін анықтайды
• Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. 1-суретте электронды микроскоп арқылы көрінет жасуша құрылымының сызбасы көрсетілген.
1-сурет
(а) А, В және С, Б құрылымдарының атауын атаңыз:
A .______________________________________________
B .______________________________________________
C.
(Ъ) А және С, Б құрылымдарының қызметін сипаттаңыз:
10
2. Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша құрылымдары берілген:
Өз біліміңізді және келтірілген ақпараттарды қслдана стырып, плазмалық мембрананың құрылымын көрсетіңіз, диаграммасын салыңыз.
3.Тапсырманы срындаңыз.
(a) Өзіңіздің салған диаграммадан гликспрстеиндерді және холестеролды белгілеп көрсетіңіз.
(b) Гликспрстеиннің және холестеролдың қызметтерін жазыңыз.
4. Қызылша өсімдігінің кішкене үш бөлікке бірдей етіп кесіңіз және бірінші сынаққа бір бөлігін 2 см дистилденген су құйып бөлме темпертаурасында қалдырыңыз. Екінші бөлігін екінші сынауыққа салып мұзы бар стаканда қалдырыңыз. Үшінші сынауыққа кесілген бөліктің бірін салып, су құйыңыз және 100 градуста қайнаған суға сынауықты ұстағыш арқылы ұстаңыз, үш жағдайда қандай өзгеріс болады, сипаттаңыз.
9
5. Нәтижелерді салыстырып, қорытынды жазыңыз. Қыздарғанда қосқабатты билипидте қандай өзгеріс болады?
11
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін анықтайды 1 суретте электронды микроскоп арқылы көрінетін а, в және с, б жасуша орагноидтарына атау береді; 2 2
суретте келтірілген а, в және с, б жасуша органоидтарының қызметін сипаттайды; 1 1
Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтерін сипаттайды 2 жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша компоненттерінің диаграммасын пайдаланып суретін салады; 1 1
3 салған диаграммадан гликопротеиндерді және холестеролдың орналасқан жерін анықтайды; 1
гликопротеиннің және холестеролдың қызметтерін сипаттайды; 1
4 жасуша мембранасына әсер ететін факторларды түсіндіреді; 2
5 жасуша мембранасына температурамен әсер еткенде фосфолипидті биқабаттағы өзгірісті түсіндіреді. 3
Барлығы 15
12
Жасушалық биология бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні__________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметін анықтайды Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметін анықтайды □ Суретте электронды микроскоп арқылы көрінетін А, В және С, ^ жасуша орагноидтарына атау беруде, органоидтарының қызметін сипаттауда қателіктер жібереді □ Суретте электронды микроскоп арқылы көрінетін А, В және С, ^ жасуша орагноидтарына атау береді, қызметін дұрыс сипаттайды □
Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтерін сипаттайды. Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша компоненттерінің диаграммасын пайдаланып суретін салуда қиналады □ Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша компоненттерінің диаграммасын пайдаланып суретін салуда, салған диаграммадан гликопротеиндерді және холестеролдың орналасқан жерін анықтауда, гликопротеиннің және холестеролдың қызметтерін сипаттауда қателіктер жібереді |—| Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтерін дұрыс сипаттайды □
13
2 ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Заттардың тасымалдануы тарауына жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары 10.1.3.1 Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының
мәнін есептеу
10.1.3.2 Пассивті және активті тасымалдау механизмдерін салыстыру
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
Орындау уақыты Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.
Білім алушы
• Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының маңызын түсіндіреді
• Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің ерекшеліктерін сипаттайды
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары 20 минут
10
ө
4Г=
беххік
беххік аудан көлем ауданнын көлемге кахынасы
1
2
3
4
1.Жоғарыдагы кесхені толтырыньп.
2. \|(і. і міі |>і боііынша хөмендехі ағталарды кесхедехі
акпарахпен сэйкесхендірініз
амеба күрт коям
каскыр
1-кесте
14
2. 1-суреттегі диаграммаға назар аударыңыз.
'уөмен
1-сурет
(а) Тасымалдау түрлерін сипаттаңыз.
A .____________________________________
B .____________________________________
3. 2-кестені толтырыңыз.
Тасымалдау А В
Түрлері
Қозғалысы
Энергия
2-кесте
15
4. 3-суретте тасымалдау түрлері көрсетілген.
жасуша мембранасыньщ сыртқы жағы
А В
жасуша мембранасының ішкі жағы
3-сурет
А тасымалдау түріне сипаттама беріңіз.
5. А тасымалдау түріне қарағанда С тасымалдау түрінің айырмашылығын сипаттаңыз.
16
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Білім алушы
Беттік аудан мөлшерінің 1 1, 2, 3 және 4 ағзаның беттік 1
көлемге қатынасының ауданын/көлемін/ беттік ауданның 1
маңызын түсіндіреді көлемге қатынасын табады; 1 1
Амеба /құрт /қоян /қасқырдың мөлшері 2
мен пішінін анықтайды және
түсіндіреді; 1
Пассивті және активті 2 А және В тасымалдау түрлерін 2
тасымалдау сипаттайды;
механизмдерінің А және В тасымалдау түрлеріне 2
ерекшеліктерін жататын типтерін атайды;
сипаттайды А және В тасымалдау түрлеріндегі 2
3 мембарана арқылы өтетін заттардыңы
тасымалы туралы сипаттама береді; А және В тасымаладау түрлеріне энергияның қажеттігін анықтайды; 2
4 3-суреттегі А тасымалдау түрін 1
сипаттаңыз;
А тасымалдау түріне қарағанда С
5 тасымалдау түрінің айырмашылығын сипаттаңыз. 1
Барлығы 17
17
Заттардың тасымалдануы бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының мәнін есептейді Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының мәнін есептеуде қиналады □ 1,2,3 және 4 ағзаның беттік ауданын/көлемін/ беттік ауданның көлемге қатынасын табуда, амеба/құрт/ қоян/қасқырдың мөлшері мен пішінін анықтауда және түсіндіруде қателіктер жібереді |—| Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының мәнін дұрыс есептейді □
Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің ерекшеліктерін сипаттайды Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің ерекшеліктерін сипаттауда қиналады □ А және В тасымалдау түрлерін сипаттауда қателіктер жібереді. А және В тасымалдау түрлеріне жататын типтерін атауда, мембрана арқылы өтетін заттардың тасымалы туралы сипаттама беруде, А және В тасымаладау түрлеріне энергияның қажеттігін анықтауда қателіктер жібереді |~| Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің ерекшеліктерін дұрыс сипаттайды □
18
Оқыту мақсаттары
Бағалау критерий
Тыныс алу тарауына жиынтық бағалау
10.1.4.3 Метаболизмнің түрлерін атау
10.1.4.4 Энергетикалық алмасу кезеңдерін сипаттау
10.1.4.5 Митохондрия құрылымдары мен жасушалық тынысалу үдерістерінің өзара байланысты орнату
Білім алушы
• Метаболизмнің түрлерін анықтайды
• Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттайды
• Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгейлі дағдылар
Орындау уақыты
20 минут
Тапсырма
1. 1- суретті пайдаланыңыз.
1-сурет
А және В үдерістеріне атау беріңіз және сипаттаңыз.
2. Қалып қойған терминдерді анықтаңыз.
Метаболизм ___________________________
процесі кезінде_______________________
________________болып бөлінеді.Катаболизм
заттар түзіледі, ал анаболизм процесі кезінде синтезделеді.
19
3. Кестені толтырыңыз.
Энергетикалық алмасу кезеңдері Қайда өтеді? Биологиялық АТФ-тың маңызы
Дайындық кезең
Оттексіз кезең
Оттекті кезең
4. Митохондрияның құрылысы: криста мен матрикстің қызметтерін сипаттаңыз.
5. Кілтті сөздерді пайдалана отырып: Креб цикл, пируват, глюкоза және НАДФ сызбада көрсетіңіз және митохондрия құрылысымен байланысын түсіндіріңіз.
20
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Метаболизмнің түрлерін анықтайды 1 метаболизмнің түрлерінің сипаттамасын біледі; 1
2 диаграмма арқылы метаболизм түрлерін анықтайды; 2
А және В түрлеріне сипаттама береді; 1
Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттайды 3 энергетикалық алмасудың дайындық\оттексіз\оттекті кезеңдерінің қайда жүретінін анықтайды; 3
энергетикалық алмасудың дайындық \оттексіз \оттекті кезеңдеріндегі АТФ тың маңызын сипаттайды; 3
Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді 4 митохондрияның құрылысы матрикс пен кристаның қызметтерін сипаттайды; 2
5 сызба арқылы митохондрияның құрылысы мен тыныс алу үдерісі арасындағы байланысты түсіндіреді. 3
Барлығы 15
21
Тыныс алу бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Метаболизмнің түрлерін анықтайды Метаболизмнің түрлерін анықтайды □ Метаболизмнің түрлерінің сипаттама беруде, метаболизм түрлерін анықтауда, А және В түрлеріне сипаттама беруде қателіктер жібереді^ Метаболизмнің түрлерін дұрыс анықтайды □
Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттайды Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттауда қиналады □ Энергетикалық алмасудың дайындық\оттексіз\оттекті кезеңдерінің қайда жүретінін анықтауда, Энергетикалық алмасудың дайындық\оттексіз\оттекті кезеңдеріндегі АТФ - тың маңызын сипаттауда қателіктер жібереді |^| Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттайды □
Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді □ Митохондрияның құрылысы матрикс пен кристаның қызметтерін сипаттауда, сызба арқылы митохондрияның құрылысы мен тыныс алу үдерісі арасындағы байланысты түсіндіруде қателіктер жібереді |—| Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді □
22
Бөліп шығару бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары 10.1.5.2 Диализ механизмін түсіндіру
10.1.5.3 Бүйрек трансплантациясы мен диализдің
артықшылықтары мен кемшіліктерін талқылау
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білім алушы
• Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын келтіреді
• Диализ механизмін түсіндіреді
• Бүйрек трансплантациясы мен диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Бүйрек ауруының пайда болуының үш себебін келтіріңіз:
2. Бүйрек ауруының салдарын келтіріңіз (3 тен кем емес):
3. Диализ - бүйрек ауруын емдеу жолы.
1-суретте диализ курылғысы көрсетілген.
Ч У
V Ч У
1-сурет
Диализ құрылғысы қанды қалай тазалайтынын түсіндіріңіз.
4. Диализді сұйықтықтың құрамы диализді жіберу барысында өзгереді. 1-кестеде диализ сұйықтығында әрбір заттың концентарциясы қалай өзгеретінін, «төмен», «жоғары», «сол күйінде», «жоқ» сөздерін пайдалана отырып толтырыңыз.
23
заттардың концентрациясы
заттар диализге дейінгі қан колданылған диализді сүйыктыкта таза диализді сүйықтықта
глюкоза калыпты
түздар жоғары
зәр жоғары
токсин жоғары жоіары төмен
1-кесте
5. Бүйрек трансплантациясы - мүшелерді трансплантациялау үшін кеңінен қолданылады. Бүйрек трансплантациясының диализді құрылғыға қарағанда артықшылықтарын сипаттаңыз.
24
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын келтіреді 1 бүйрек ауруының пайда болуының бірінші себебін келтіреді; 1
бүйрек ауруының пайда болуының екінші себебін келтіреді; 1
бүйрек ауруының пайда болуының үшінші себебін келтіреді; 1
2 бүйрек аурының бір зардабын келтіреді; 1
бүйрек аурының екінші зардабын келтіреді; 1
бүйрек аурының үшінші зардабын келтіреді; 1
Диализ механизмін түсіндіреді 3 диализ механизмін түсіндіреді; 1
Бүйрек трансплантациясы мен диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді 4 бүйрек трансплантациясы мен диализдің артықшылықтарын атайды; 3
5 бүйрек трансплантациясы мен диализдің кемшіліктерін атайды. 3
Барлығы 13
25
Бөліп шығару бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын келтіреді Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын келтіруде қиналады Бүйрек ауруының пайда болуының бірінші/екінші/үшінші себебін келтіруде қателіктер жібереді □ Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын дұрыс анықтайды
Диализ механизмін түсіндіреді Диализ механизмін сипаттауда қиналады □ Диализ механизмін сипаттауда қателіктер жібереді □ Диализ механизмін сипаттайды □
Бүйрек трансплантациясы мен диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді Бүйрек трансплантациясының артықшылықтары мен кемшіліктерін атауда қиналады □ Бүйрек трансплантациясының артықшылықтары мен кемшіліктерін атауда қателіктер жібереді □ Бүйрек трансплантациясының артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді □
Диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін атауда қиналады □ Диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін атауда қателіктер жібереді □ Диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді □
26
3 ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Жасушалық цикл тарауы бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
10.2.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасу ерекшелігін түсіндіру
10.2.2.2 Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіру
10.2.2.3 Қартаю үдерісін түсіндіру
Білім алушы
• Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен
айырмашылықтарды көрсетеді
• Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді
• Картаю үдерісін түсіндіреді
• Қартаю үдерісінің себептері мен салдарын көрсетеді
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды Венн диаграммасына толтырыңыз.
2. Бақылауға бағынбайтын жасушалардың бөлінуінен обырдың пайда болуын түсіндіріңіз.
3. Қартаюдың 3 - тен кем емес себебін келтіріңіз:
4. Суретті пайдалана отырып, қартаюдың зардаптарын атаңыз.
А.
В.
5. Сызбаны пайдаланып, қартаюдың үдерісін түсіндіріңіз.
27
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды көрсетеді 1 өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтарын сипаттайды; 3
өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы айырмашылықтарды сипаттайды; 2
Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді 2 бақылауға бағынбайтын жасушалар бөлінуінен обырдың пайда болуын түсіндіреді; 3
Қартаю үдерісінің себептері мен зардаптарын көрсетеді 3 қартаюдың үдерісінің 3 -тен кем емес себебін келтіреді; 3
4 А және В сурет арқылы қартаюдың зардаптарын атайды; 2
Қартаю үдерісін түсіндіреді 5 қартаю үдерісін хромосома құрылысымен байланыстыра түсіндіреді. 2
Барлығы 15
28
Жасушалық цикл бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды көрсетеді Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды көрсетуде қиналады |——| Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар/айырмашылықтарды сипаттауда қателіктер жібереді □ Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды дұрыс көрсетеді
Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді.түсіндіруде қиналады □ Бақылауға бағынбайтын жасушалар бөлінуінен обырдың пайда болуын түсіндіруде қателіктер жібереді □ Бақылауға бағынбайтын жасушалар бөлінуінен обырдың пайда болуын түсіндіреді □
Қартаю үдерісінің себептері мен зардаптарын көрсетеді Қартаю үдерісінің себептері мен зардаптарын көрсетуде қиналады □ Қартаюдың үдерісінің 3 -тен кем емес себебін келтіруде, А және В сурет арқылы қартаюдың зардаптарын атауда қателіктер жібереді |—| Қартаю үдерісінің себептері мен зардаптарын дұрыс көрсетеді □
Қартаю үдерісін түсіндіру Қартаю үдерісін хромосома құрылысымен байланыстыра түсіндіруде қиналады. Қартаю үдерісін хромосома құрылысымен байланыстыра түсіндіруде қателіктер жібереді. Қартаю үдерісін хромосома |—, құрылысымен байланыстыра 1—1 түсіндіреді.
29
Оқыту мақсаттары
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары бөлімі бойынша жиынтық
бағалау
10.2.4.4 Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуін салыстыру
10.2.4.5 Мутагенез себептерін және мутация түрлерін зерттеу
10.2.4.6 Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты адамның хромосомдық ауруларын (аутосомдық және жыныстық) сипаттау
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білім алушы
• Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуін салыстырады
• Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін түсіндіреді
• Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіреді
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Аллельді және аллельді емес гендердің түрлерін және маңызын сызбада түсіндіріңіз.
30
2. Қалып қойған ұяшықтарды толтырыңыз.
№ Мутацияның типтері Сипаттамасы
1 Хромосоманың құрылымы өзгереді
2 Гендік мутация
3 Хромосоманың санының өзгеруі
3. А, В, С, Б суреттерін пайдалана отырып, мутагенездің туындау себептерін атаңыз және түсіндіріңіз.
А. В. С. Б.
4. Дені сау ерлі зайыптылардың отбасында дальтонизмнің белгісі бар бір бала мен дені сау қыз бала дүниеге келген. Осы аталған адамдардың барлығының генотиптерін анықтаңыз.
5. Гемофилиямен ауыратын ер адам әкесі гемофилик дені сау әйелге үйленген. Осы отбасында сау балалардың дүниеге келуі мүмкін бе?
31
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің айырмашылықтарын түсіндіреді 1 аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерін атайды; 2
аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерінің маңызын түсіндіреді; 2
Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін түсіндіреді 2 мутация түрлерін анықтайды; 1
сипаттамасын жазады; 1
3 мутагенездің туындау себептерін атайды; 1
мутагенездің туындау себептерін түсіндіреді; 1
Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіреді 4 хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді ығарады; 1
хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларды түсіндіреді; 1
5 хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептің шартын жазады; 1
есепті шығарады. 1
Барлығы 12
32
Тұқымқуалушылық пен өзгергіштік заңыдылықтары бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің айырмашылықтарын түсіндіреді Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерін атауда қиналады □ Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерін атауда қателіктер жібереді Аллельді кәне аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерін атайды □
Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін түсіндіреді Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін түсіндіруде қиналады □ Мутация түрлері мен сипаттамасын анықтауда, мутагенездің туындау себептерін А, В, С, ^ атауда және түсіндіруде қателіктер жібереді_^ Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін дұрыс түсіндіреді □
Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіреді Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіруде қиналады □ Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шартын казуда, шығаруда қателіктер жібереді Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіреді □
33
Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі
бойынша жиынтық бағалау
10.2.6.1 Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіру
10.2.6.2 Эволюцияның дәлелдемелерін талдау
10.2.6.4 Антропогенездің кезеңдерін атау
10.2.5.1 Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық
өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдердің зерттеу Білім алушы
• Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіреді
• Эволюция дәлеледемелерін сипаттайды
• Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттайды
• Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Кілтті сөздерді пайдаланып: мутация, ген дрейфі, популяциялық толқындар,
бейімделушілік, қоршаған орта, тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталу
тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіріңіз.
2. 1 жэне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атаңыз жэне сипаттаңыз.
^
1-сурет 2-сурет
Жауабын кестеге толтырыңыз:
Атауы Сипаттамасы
1
2
Оқыту мақсаттары
Бағалау критерий
34
3. Суретте эволюция дәлелдемелері келтірілген.
А және В атау беріңіз және сипаттаңыз.
А В
4. 3.1 - суретті пайдалана отырып антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдеріне атау беріңіз жэне дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіріңіз.
3.1 - сурет
Жауабын кестеге толтырыңыз.
1
3
5
5. Өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсыныңыз:
6. Жануарлар селекциясын жақсартудың екі жолын ұсыныңыз:
35
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіреді 1 тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді; 1
Эволюция дәлеледемелерін сипаттайды 2 1 кәне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атайды және сипаттайды; 2
3 сурет арқылы эволюциялық дәлелдемелерді анықтайды; 1
сурет арқылы эволюциялық дәлелдемелерді сипаттайды; 1
Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттайды 4 антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдерін атайды; 1
антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдерін атайды; 1
дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіреді; 1
Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен кануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдерін сипаттайды 5 өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынады; 2
6 кануарлар селекциясын кақсартудың екі жолын ұсынады. 2
Барлығы 12
36
Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіреді Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіруде қиналады □ Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіруде қателіктер жібереді |——| Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді □
Эволюция дәлеледемелерін анықтайды кәне сипаттайды 1 кәне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атауда және сипаттауда қиналады □ 1 кәне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атауда және сипаттауда қателіктер жібереді |——| 1 кәне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атайды және сипаттайды; □
Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттайды Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттауда қиналады □ Антропогенездің 1, 3 кәне 5 кезеңдерін атауда кәне дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіруде қателіктер жібереді □ Антропогенездің 1, 3 кәне 5 кезеңдерін атайды кәне дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіреді □
Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдерін сипаттайды Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдерін сипаттауда қиналады □ Өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынуда, жануарлар селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынуда қателіктер жібереді |^| Өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынады. Жануарлар селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынады □
37
4 ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ Координация және реттеу бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары
10.1.7.3 Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін оқып білу
10.1.7.4 Синапстың құрылысы мен қызметі арасындағы байланысты орнату
10.1.7.5 Механорецепторлардың тітіркендіргіштің өзгерісіне жауап беруін сипаттау
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
Орындау уақыты Тапсырма
Білім алушы
• Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін сипаттайды
• Синапстың құрылысына сай қызметін анықтайды
• Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап беруін сипаттайды
Білу және түсіну,
Қолдану
20 минут
1. 1-суреттегі А, В, С әріптерімен берілген мидың құрылысына атау беріңіз және олардың қызметін сипаттаңыз.
1 -сурет
A.
B._
C.
2. Жұлынның құрылысына сәйкес қызметін кестеге толтырыңыз.
Құрылымдық компоненттері Қызметі
Сұр зат
Ақ зат
Жұлынның артқы тамыршалары
Жұлынның алдыңғы тамыршалары
38
3. Синастың құрылысы 2- суретте көрсетілген.
■п
2-сурет
(a) № 2,4,6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атаңыз.
2._______________________________________________________________
4._______________________________________________________________
6._______________________________________________________________
8._______________________________________________________________
(b) 2 және 8 санымен берілген құрылымның қызметін сипаттаңыз. 4.3- суретте берілген механорецепторларды атаңыз жэне сипаттаңыз.
3- сурет
Жауабын кестеге толтырыңыз.
1
2
3
5. Пачини денешігінің курылысын анықтаңыз жэне қызметін сипаттаңыз.
1.
2.
3.
39
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Білім алушы
Жұлын мен мидың құрылысы мен 1 сурет а, в, с әріптерімен берілген мидың құрылымына атау береді; 1
қызметтерін сипаттайды олардың қызметін сипаттайды; 1
2 жұлынның құрылысы мен қызметін сипаттайды; 2
Синапстың құрылысына сай қызметін анықтайды 3 синапстың 2,4,6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атайды; 1 1 1 1
2 және 8 санымен берілген құрылымның қызметін сипаттайды; 2
Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап 4 механорецепторларды 1/2/3 атайды және сипаттайды; 1 1 1
беруін сипаттайды 5 пачини денешігінің құрылысы мен қызметін сипаттаңыз. 2
Барлығы 15
40
Координация және реттеу бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін сипаттайды Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін сипаттауда қиналады □ Сурет А, В, С әріптерімен берілген мидың құрылымына атау беруде және олардың қызметін сипаттауда қателіктеп жібереді 1—1 Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін дұрыс сипаттайды □
Синапстың құрылысына сай қызметін анықтайды Синапстың құрылысына сай қызметін анықтауда қиналады □ Синапстың 2, 4, 6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атауда қателіктер жібереді |^| Синапстың 2, 4, 6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атайды □
Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап беруін сипаттайды Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап беруін сипаттауда қиналады □ Механорецепторларды 1/2/3 атауда және Пачини денешігінің құрылысы мен қызметін сипаттауда қиналады □ Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап беруін сипаттайды □
41
Қозғалыс және Биофизика бөліміне жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары 10.1.6.1 Көлденең жолақты бұлшықеттердің құрылымы мен
бұлшықеттің жиырылу механизмінің өзара байланысын түсіндіру
10.1.6.2 Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын орналастыру
10.4.4.1 Биомеханиканы робототехникада қолданылуын зерттеу
Бағалау критерий Білім алушы
• Бұлшықеттің жиырылу механизмін түсіндіріңіз
• Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын көрсетеді
• Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіреді
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Бұлшықеттің жиырылу механизмін суретті пайдалана отырып түсіндіріңіз.
2. Суретте жылдам және жай жиырылатын бұлшықеттердің жұмысының сызбасы көрсетілген.
жай жиырылатын бұлшыкет жылдам жиырылатын
талшықтары бұлшықет талшықтары
42
узақ қашықтыққа жүгіру 4ООт / 800ш жақын қашықтық
I 2А 2В
Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының құрылысының байланысын ескере отырып түсіндіріңіз.
1
2А.
2В.
3. Салыстырмалы кестені толтырыңыз.Орналасуы мен ортақ қасиеттерін сипаттаңыз
Жылдам жиырылатын бұлшықет талшықтары Баяу жиырылатын бұлшықет талшықтары
Ұқсастығы
4. Еспелі машина - фитнес - орталықтарында қолданылатын аппарат. Суретте еспелі машинада отырған адам қол бұлшықетін жаттықтыруы көрсетілген.
Суретте жаттығушы еспелі жүріс кезінде қол бүлшықетін жаттықтыруды биомеханика ғылымымен байланыстыра түсіндіріңіз.
5. Биомеханиканың робототехникада қолданылуына 2 мысал келтіріңіз.
43
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Бұлшықеттің жиырылу механизмін түсіндіреді 1 бұлшықеттің жиырылу мехнизмін сипаттайды; 2
Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын көрсетеді 2 жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының құрылысын түсіндіреді; 1
3 жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының орналасуы мен құрлысының байланысын түсіндіреді; 1 1
Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіреді 4 қол бұлшықетін жаттықтыруды биомеханика ғылымымен байланыстыра түсіндіреді; 2
5 биомеханиканың робототехникада қолданылуына 2 мысал келтіреді. 2
Барлығы 9
44
Қозғалыс және Биофизика бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Бұлшықеттің жиырылу механизмін түсіндіреді Бұлшықеттің жиырылу мехнизмін сипаттауда қиналады □ Бұлшықеттің жиырылу мехнизмін сипаттауда қателіктер жібереді — Бұлшықеттің жиырылу мехнизмін сипаттайды □
Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын көрсетеді Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының орналасуы мен құрлысының байланысын түсіндіруде қиналады □ Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының орналасуы мен құрлысының байланысын түсіндіреді □ Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын көрсетеді □
Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіреді Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіруде қиналады □ Еспелі жүріс кезінде қол бұлшықетін жаттықтыруды биомеханика ғылымымен байланыстыра түсіндіруде, биомеханиканың робототехникада қолданылуына 2 мысал келтіруде қателіктер жібереді Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіреді □
45
Оқыту мақсаты
Бағалау критерий
Биотехнология бөліміне жиынтық бағалау
10.4.3.1 Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін талқылау
10.4.3.3 Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық сұрақтарын талқылау
Білім алушы
• Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді
• Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда этикалық түрғыда түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі
Орындау уақыты Тапсырма
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары 20 минут
1. 1-суретте картоптың әртүрлі пішіндері мен мөлшері көрсетілген. Кейбір түрі аязға төзімді, кейбірі дәрумендерге бай жэне курамында антиоксидант кездеседі.
1-сурет
Картоптың жаңа түрін алудағы биотехнологиялық әдістің артықшылығын сипаттаңыз.
1.
2.
2. Биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың үш кемшілігін ұсыныңыз.
3. «Гендік модификацияланған ағза» ұғымына сипаттама беріңіз.
4. «Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәні» тақырыбында эссе жазыңыз.
46
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Б иотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді 1 картоптың жаңа түрін алудағы биотехнологиялық әдістің артықшылығын сипаттайды; 1
биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың бір кемшілігін ұсынады; 1
биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың екі кемшілігін ұсынады; 1
биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың үш кемшілігін ұсынады; 1
Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда этикалық түрғыда түсіндіреді 2 «Г ендік модификацияланған ағза» ұғымын сипаттайды; 1
гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін толық түсіндіреді; 2
гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін түсіндіреуде нақты дәлелдемелер келтіреді. 2
Барлығы 9
47
Биотехнология бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Б иотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіруде қиналады Картоптың жаңа түрін алудағы биотехнологиялық әдістің артықшылығын сипаттауда, биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың үш кемшілігін ұсынуда қателіктер жібереді Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді
Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда этикалық түрғыда түсіндіреді Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда этикалық түрғыда түсіндіруде қиналады «Г ендік модификацияланған ағза» ұғымын сипаттауда, гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін толық түсіндіруде, гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін түсіндіреуде нақты дәлелдемелер келтіруде қателік жібереді Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін түсіндіреуде нақты дәлелдемелер келтіреді
48
(қогамдық - гуманитарлық бағыты)
МАЗМҰНЫ
1 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ...................................4
Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау...................4
Жасушалық биология бөлімі бойынша жиынтық бағалау............................10
2 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ..................................14
Заттардың тасымалдануы тарауына жиынтық бағалау..............................14
Тыныс алу тарауына жиынтық бағалау...........................................19
Бөліп шығару бөлімі бойынша жиынтық бағалау..................................23
3 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ..................................27
Жасушалық цикл тарауы бойынша жиынтық бағалау................................27
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары бөлімі бойынша жиынтық бағалау 30
Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі бойынша жиынтық бағалау...................................................................34
4 ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ..................................38
Координация және реттеу бөлімі бойынша жиынтық бағалау.......................38
Қозғалыс және Биофизика бөліміне жиынтық бағалау.............................42
Биотехнология бөліміне жиынтық бағалау.......................................46
3
1 ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ Молекулалық биология және биохимия тарауына жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
10.4.1.1 Жердегі тіршілік үшін судың іргелі маңызын
түсіндіру
10.4.1.2 Көмірсуларды құрылымы, құрамы және қызметтері бойынша жіктеу
10.4.1.5 Түрлі жағдайлардың нәруыздар құрылымына әсерін зерттеу
10.4.1.7 Дезоксирибонуклеин қышқылы репликациясы
10.4.1.8 Рибонуклеин қышқылы типтерінің құрылысы мен қызметтерін ажырату
10.4.1.9 Рибонуклеин қышқылы және дезоксирибонуклеин қышқылы молекулаларының құрылысын салыстыру
Білім алушы
• Судың тіршіліктегі маңызын көрсетеді
• Көмірсулардың құрылымы мен құрамы және қызметтерін сипаттайды
• Нәруыздардың құрылысына температураның әсерін зерттейді
• ДНҚ репликациясы үдерісін түсіндіреді
• РНҚ типтерін құрылысы мен қызметтері арқылы ажыратады
• РНҚ мен ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады
Қолдану
Жоғары деңгейлі дағдылар
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. 1-суреттегі судың қасиетіне сипаттама беріңіз.
2. Кестені толтырыңыз. Әр сипаттамаға сай ұяшыққа қате болса « X» жэне дурыс болса » белгілеңіз.
глюкоза жасунық гликоген крахмал
мономер V/ X
полимер V/ V/
суда ерімейді X X
суда ериді V/ X
Құрылымдық V/
Қор заты V/ V/
Энергия көзі V/
4
3. Оқушылар тағам құрамындағы нәруызды анықтау барысында көгілдір түсті ерітінді пайда болды, бул туралы қандай қорытынды жасауға болады?
п
4. 2-суреттегі графикте ферменттік реакцияның жылдамдағына әсер ететін оптимальды температура көрсетілген.
температура ’С
(a) Графикте А әрпімен белгіленген қисық сызыққа температура қалай әсер ететінін түсіндіріңіз.
(b) В нүктесінде нәруыз жоғары температраның әсерінен өзгеріске ұшырайды. Осы құбылысты атаңыз.
5. ДНҚ репликациясының сызбасы 3-суретте берілген.
3-сурет
Р, ^, К,8 бөліктерін атаңыз.
Р___________________________________________
0___________________________________________
к___________________________________________
8
5
6. РНҚ және ДНҚ молекулаларының құрылысын кестеде салыстырыңыз.
Салыстыру сипаты РНҚ ДНҚ
азоттық негіздер
көмірсу
құрылымы
7. РНҚ түрлерінің суреттері көрсетілген.
Суреттегі РНҚ түрлерін қызметтерімен сәйкестендіріңіз.
A. Нәруыз биосинтезі аяқталғаннан кейін ыдырап кетеді.
B. ДНҚ молекуласының көшірмесі болып табылады.
C. Нәруыз молекуласының синтезі кезінде рибосомаларға аминқышқылдарын тасымалдайды.
6
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Судың тіршіліктегі маңызын көрсетеді 1 суретке сәйкес судың қасиетін анықтайды; 1
анықталған судың қасиетін сипаттайды; 1
Көмірсудың химиялық құрылымы мен қызметтері бойынша жіктейді 2 глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың мономерге жататынын анықтайды; 1
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың полимерге жататынын анықтайды; 1
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың физикалық қасиетін біледі; 1
глюкоза/ жасунық/гликоген/крахмалдың қызметтерін ажыратады; 1
Биологиялық нысандарда нәруыздардың болуын анықтайды 3 тамақ сынақтарының нәтижесі бойынша қолданылатын реагентті анықтайды; 1
Нәруыздардың құрылысына температураның әсерін зерттейді 4 графиктегі А қисық сызығына температураның әсерін түсіндіреді; 2
В жағдайындағы құбылысты сипаттайды; 1
ДНҚ репликациясы үдерісін сипаттайды 5 ДНҚ репликациясына қатысатын 1, 2, 3 сандарымен берілген кезеңдерді біледі; 2
РНҚ типтерінің құрлысы мен қызметтерін анықтайды 6 1,2,3 суреттерге сәйкес РНҚ түрлерінің қызметтерінің сәйкестігін анықтайды; 1
РНҚ мен ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады 7 РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтайды; 2
ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтайды.
Барлығы 15
7
Молекулалық биология және биохимия бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Судың тіршіліктегі маңызын көрсетеді Суретке сәйкес судың қасиетін анықтауда, анықталған судың қасиетін сипаттауда қиналады Суретке сәйкес судың қасиетін анықтауда, анықталған судың қасиетін сипаттауда, қателіктер жібереді Суретке сәйкес судың қасиетін анықтайды және анықталған судың қасиетін сипаттайды □
Көмірсудың химиялық құрылымы мен қызметтері бойынша жіктейді Глюкоза/ жасунық/гликс крахмалдың мономерге/полим жататынын анықтауда ж физикалық қасиетін анықта қызметтерін ажыратуда қиналад ген ерг ән уда ы / е е Глюксза/ жасунық/гликсг крахмалдың мономерге/полиме жататынын анықтауда ж физикалық қасиетін анықтау қызметтерін ажыратуда қателікт жібереді ен/ рге әне гда, ер Глюксза/ жасунық/гликог крахмалдың мснсмерге/пслимерге жататын анықтауда және физикал қасиетін анықтауда, қызметте дұрыс ажыратады ен/ ын іық ;рін
Биологиялық нысандарда нәруыздардың болуын анықтайды Бислсгиялық нысанд нәруыздардың бслуын анықт қиналады ард ауд а а Тамақ сынақтарының нәтижесі бсйынша қслданылатын реагентті анықтауда қателіктер жібереді — Бислсгиялық нысанда нәруыздардың бслуын дұ анықтайды рда эыс
Нәрыздардың құрылысына температураның әсерін зерттейді Графиктегі А қисық сызығына температураның әсерін түсіндіруде, В жағдайындағы құбылысты сипаттауда қиналады □ Графиктегі А қисық сызығы температураның әсе түсіндіруде, В жағдайында құбылысты сипаттауда қателік жібереді на рін ғы тер Графиктегі А қисық сызығі температураның әсе түсіндіреді; В жағдайынд құбылысты сипаттайды 'п СЙ
ДНҚ репликациясы үдерісін сипаттайды ДНҚ репликациясы үдер сипаттауда қиналады ісін і ДНҚ репликациясына қатысатын 1, 2, 3 сандарымен берілген кезеңдерді атауда қателіктер жібереді 1 1 ДНҚ репликациясы үдерісін тслық сипаттайды □
8
РНҚ мен ДНҚ молекулаларының құрылысын салыстырады РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын және ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтауда қиналады РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтауда, ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын қателіктер жібереді РНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын, ДНҚ ның азоттық негізін/көмірсу атауын/құрылымын анықтайды
РНҚ типтерінің құрлысы мен қызметтерін анықтайды РНҚ типтерінің құрлысы мен қызметтерін анықтауда қиналады 1,2,3 суреттерге сәйкес РНҚ түрлерінің қызметтерінің сәйкестігін анықтауда қателіктер жібереді РНҚ типтерінің құрлысы мен қызметтерін анықтайды
9
Жасушалық биология бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары 10.4.2.1 Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша
органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін түсіндіру
10.4.2.2 Жасуша мембранасының сұйық кристалды
моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтері арасындағы байланысты орнату
Бағалау критерий
Білім алушы
• Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін анықтайды
• Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. 1-суретте электронды микроскоп арқылы көрінет жасуша құрылымының сызбасы көрсетілген.
1-сурет
(а) А, В және С, Б құрылымдарының атауын атаңыз:
A .______________________________________________
B .______________________________________________
C.
(Ъ) А және С, Б құрылымдарының қызметін сипаттаңыз:
10
2. Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша құрылымдары берілген:
Өз біліміңізді және келтірілген ақпараттарды қслдана стырып, плазмалық мембрананың құрылымын көрсетіңіз, диаграммасын салыңыз.
3.Тапсырманы срындаңыз.
(a) Өзіңіздің салған диаграммадан гликспрстеиндерді және холестеролды белгілеп көрсетіңіз.
(b) Гликспрстеиннің және холестеролдың қызметтерін жазыңыз.
4. Қызылша өсімдігінің кішкене үш бөлікке бірдей етіп кесіңіз және бірінші сынаққа бір бөлігін 2 см дистилденген су құйып бөлме темпертаурасында қалдырыңыз. Екінші бөлігін екінші сынауыққа салып мұзы бар стаканда қалдырыңыз. Үшінші сынауыққа кесілген бөліктің бірін салып, су құйыңыз және 100 градуста қайнаған суға сынауықты ұстағыш арқылы ұстаңыз, үш жағдайда қандай өзгеріс болады, сипаттаңыз.
9
5. Нәтижелерді салыстырып, қорытынды жазыңыз. Қыздарғанда қосқабатты билипидте қандай өзгеріс болады?
11
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтерінің құрылысы мен қызметтерінің ерекшеліктерін анықтайды 1 суретте электронды микроскоп арқылы көрінетін а, в және с, б жасуша орагноидтарына атау береді; 2 2
суретте келтірілген а, в және с, б жасуша органоидтарының қызметін сипаттайды; 1 1
Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтерін сипаттайды 2 жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша компоненттерінің диаграммасын пайдаланып суретін салады; 1 1
3 салған диаграммадан гликопротеиндерді және холестеролдың орналасқан жерін анықтайды; 1
гликопротеиннің және холестеролдың қызметтерін сипаттайды; 1
4 жасуша мембранасына әсер ететін факторларды түсіндіреді; 2
5 жасуша мембранасына температурамен әсер еткенде фосфолипидті биқабаттағы өзгірісті түсіндіреді. 3
Барлығы 15
12
Жасушалық биология бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні__________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметін анықтайды Электронды микроскоп арқылы көрінетін жасуша органоидтарының құрылысы мен қызметін анықтайды □ Суретте электронды микроскоп арқылы көрінетін А, В және С, ^ жасуша орагноидтарына атау беруде, органоидтарының қызметін сипаттауда қателіктер жібереді □ Суретте электронды микроскоп арқылы көрінетін А, В және С, ^ жасуша орагноидтарына атау береді, қызметін дұрыс сипаттайды □
Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтерін сипаттайды. Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша компоненттерінің диаграммасын пайдаланып суретін салуда қиналады □ Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделіндегі кейбір жасуша компоненттерінің диаграммасын пайдаланып суретін салуда, салған диаграммадан гликопротеиндерді және холестеролдың орналасқан жерін анықтауда, гликопротеиннің және холестеролдың қызметтерін сипаттауда қателіктер жібереді |—| Жасуша мембранасының сұйық кристалды моделін пайдаланып, жасуша мембранасының құрылымы, қасиеттері және қызметтерін дұрыс сипаттайды □
13
2 ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Заттардың тасымалдануы тарауына жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары 10.1.3.1 Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының
мәнін есептеу
10.1.3.2 Пассивті және активті тасымалдау механизмдерін салыстыру
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
Орындау уақыты Тапсырма
1. Кестені толтырыңыз.
Білім алушы
• Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының маңызын түсіндіреді
• Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің ерекшеліктерін сипаттайды
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары 20 минут
10
ө
4Г=
беххік
беххік аудан көлем ауданнын көлемге кахынасы
1
2
3
4
1.Жоғарыдагы кесхені толтырыньп.
2. \|(і. і міі |>і боііынша хөмендехі ағталарды кесхедехі
акпарахпен сэйкесхендірініз
амеба күрт коям
каскыр
1-кесте
14
2. 1-суреттегі диаграммаға назар аударыңыз.
'уөмен
1-сурет
(а) Тасымалдау түрлерін сипаттаңыз.
A .____________________________________
B .____________________________________
3. 2-кестені толтырыңыз.
Тасымалдау А В
Түрлері
Қозғалысы
Энергия
2-кесте
15
4. 3-суретте тасымалдау түрлері көрсетілген.
жасуша мембранасыньщ сыртқы жағы
А В
жасуша мембранасының ішкі жағы
3-сурет
А тасымалдау түріне сипаттама беріңіз.
5. А тасымалдау түріне қарағанда С тасымалдау түрінің айырмашылығын сипаттаңыз.
16
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Білім алушы
Беттік аудан мөлшерінің 1 1, 2, 3 және 4 ағзаның беттік 1
көлемге қатынасының ауданын/көлемін/ беттік ауданның 1
маңызын түсіндіреді көлемге қатынасын табады; 1 1
Амеба /құрт /қоян /қасқырдың мөлшері 2
мен пішінін анықтайды және
түсіндіреді; 1
Пассивті және активті 2 А және В тасымалдау түрлерін 2
тасымалдау сипаттайды;
механизмдерінің А және В тасымалдау түрлеріне 2
ерекшеліктерін жататын типтерін атайды;
сипаттайды А және В тасымалдау түрлеріндегі 2
3 мембарана арқылы өтетін заттардыңы
тасымалы туралы сипаттама береді; А және В тасымаладау түрлеріне энергияның қажеттігін анықтайды; 2
4 3-суреттегі А тасымалдау түрін 1
сипаттаңыз;
А тасымалдау түріне қарағанда С
5 тасымалдау түрінің айырмашылығын сипаттаңыз. 1
Барлығы 17
17
Заттардың тасымалдануы бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының мәнін есептейді Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының мәнін есептеуде қиналады □ 1,2,3 және 4 ағзаның беттік ауданын/көлемін/ беттік ауданның көлемге қатынасын табуда, амеба/құрт/ қоян/қасқырдың мөлшері мен пішінін анықтауда және түсіндіруде қателіктер жібереді |—| Беттік аудан мөлшерінің көлемге қатынасының мәнін дұрыс есептейді □
Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің ерекшеліктерін сипаттайды Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің ерекшеліктерін сипаттауда қиналады □ А және В тасымалдау түрлерін сипаттауда қателіктер жібереді. А және В тасымалдау түрлеріне жататын типтерін атауда, мембрана арқылы өтетін заттардың тасымалы туралы сипаттама беруде, А және В тасымаладау түрлеріне энергияның қажеттігін анықтауда қателіктер жібереді |~| Пассивті және активті тасымалдау механизмдерінің ерекшеліктерін дұрыс сипаттайды □
18
Оқыту мақсаттары
Бағалау критерий
Тыныс алу тарауына жиынтық бағалау
10.1.4.3 Метаболизмнің түрлерін атау
10.1.4.4 Энергетикалық алмасу кезеңдерін сипаттау
10.1.4.5 Митохондрия құрылымдары мен жасушалық тынысалу үдерістерінің өзара байланысты орнату
Білім алушы
• Метаболизмнің түрлерін анықтайды
• Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттайды
• Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгейлі дағдылар
Орындау уақыты
20 минут
Тапсырма
1. 1- суретті пайдаланыңыз.
1-сурет
А және В үдерістеріне атау беріңіз және сипаттаңыз.
2. Қалып қойған терминдерді анықтаңыз.
Метаболизм ___________________________
процесі кезінде_______________________
________________болып бөлінеді.Катаболизм
заттар түзіледі, ал анаболизм процесі кезінде синтезделеді.
19
3. Кестені толтырыңыз.
Энергетикалық алмасу кезеңдері Қайда өтеді? Биологиялық АТФ-тың маңызы
Дайындық кезең
Оттексіз кезең
Оттекті кезең
4. Митохондрияның құрылысы: криста мен матрикстің қызметтерін сипаттаңыз.
5. Кілтті сөздерді пайдалана отырып: Креб цикл, пируват, глюкоза және НАДФ сызбада көрсетіңіз және митохондрия құрылысымен байланысын түсіндіріңіз.
20
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Метаболизмнің түрлерін анықтайды 1 метаболизмнің түрлерінің сипаттамасын біледі; 1
2 диаграмма арқылы метаболизм түрлерін анықтайды; 2
А және В түрлеріне сипаттама береді; 1
Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттайды 3 энергетикалық алмасудың дайындық\оттексіз\оттекті кезеңдерінің қайда жүретінін анықтайды; 3
энергетикалық алмасудың дайындық \оттексіз \оттекті кезеңдеріндегі АТФ тың маңызын сипаттайды; 3
Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді 4 митохондрияның құрылысы матрикс пен кристаның қызметтерін сипаттайды; 2
5 сызба арқылы митохондрияның құрылысы мен тыныс алу үдерісі арасындағы байланысты түсіндіреді. 3
Барлығы 15
21
Тыныс алу бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Метаболизмнің түрлерін анықтайды Метаболизмнің түрлерін анықтайды □ Метаболизмнің түрлерінің сипаттама беруде, метаболизм түрлерін анықтауда, А және В түрлеріне сипаттама беруде қателіктер жібереді^ Метаболизмнің түрлерін дұрыс анықтайды □
Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттайды Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттауда қиналады □ Энергетикалық алмасудың дайындық\оттексіз\оттекті кезеңдерінің қайда жүретінін анықтауда, Энергетикалық алмасудың дайындық\оттексіз\оттекті кезеңдеріндегі АТФ - тың маңызын сипаттауда қателіктер жібереді |^| Энергетикалық алмасу кезеңдерінің ерекшеліктерін сипаттайды □
Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді □ Митохондрияның құрылысы матрикс пен кристаның қызметтерін сипаттауда, сызба арқылы митохондрияның құрылысы мен тыныс алу үдерісі арасындағы байланысты түсіндіруде қателіктер жібереді |—| Митохондрияның құрылысы мен тыныс алу процесі арасындағы байланысты түсіндіреді □
22
Бөліп шығару бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары 10.1.5.2 Диализ механизмін түсіндіру
10.1.5.3 Бүйрек трансплантациясы мен диализдің
артықшылықтары мен кемшіліктерін талқылау
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білім алушы
• Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын келтіреді
• Диализ механизмін түсіндіреді
• Бүйрек трансплантациясы мен диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Бүйрек ауруының пайда болуының үш себебін келтіріңіз:
2. Бүйрек ауруының салдарын келтіріңіз (3 тен кем емес):
3. Диализ - бүйрек ауруын емдеу жолы.
1-суретте диализ курылғысы көрсетілген.
Ч У
V Ч У
1-сурет
Диализ құрылғысы қанды қалай тазалайтынын түсіндіріңіз.
4. Диализді сұйықтықтың құрамы диализді жіберу барысында өзгереді. 1-кестеде диализ сұйықтығында әрбір заттың концентарциясы қалай өзгеретінін, «төмен», «жоғары», «сол күйінде», «жоқ» сөздерін пайдалана отырып толтырыңыз.
23
заттардың концентрациясы
заттар диализге дейінгі қан колданылған диализді сүйыктыкта таза диализді сүйықтықта
глюкоза калыпты
түздар жоғары
зәр жоғары
токсин жоғары жоіары төмен
1-кесте
5. Бүйрек трансплантациясы - мүшелерді трансплантациялау үшін кеңінен қолданылады. Бүйрек трансплантациясының диализді құрылғыға қарағанда артықшылықтарын сипаттаңыз.
24
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын келтіреді 1 бүйрек ауруының пайда болуының бірінші себебін келтіреді; 1
бүйрек ауруының пайда болуының екінші себебін келтіреді; 1
бүйрек ауруының пайда болуының үшінші себебін келтіреді; 1
2 бүйрек аурының бір зардабын келтіреді; 1
бүйрек аурының екінші зардабын келтіреді; 1
бүйрек аурының үшінші зардабын келтіреді; 1
Диализ механизмін түсіндіреді 3 диализ механизмін түсіндіреді; 1
Бүйрек трансплантациясы мен диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді 4 бүйрек трансплантациясы мен диализдің артықшылықтарын атайды; 3
5 бүйрек трансплантациясы мен диализдің кемшіліктерін атайды. 3
Барлығы 13
25
Бөліп шығару бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын келтіреді Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын келтіруде қиналады Бүйрек ауруының пайда болуының бірінші/екінші/үшінші себебін келтіруде қателіктер жібереді □ Бүйрек ауруының пайда болу себептері мен салдарын дұрыс анықтайды
Диализ механизмін түсіндіреді Диализ механизмін сипаттауда қиналады □ Диализ механизмін сипаттауда қателіктер жібереді □ Диализ механизмін сипаттайды □
Бүйрек трансплантациясы мен диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді Бүйрек трансплантациясының артықшылықтары мен кемшіліктерін атауда қиналады □ Бүйрек трансплантациясының артықшылықтары мен кемшіліктерін атауда қателіктер жібереді □ Бүйрек трансплантациясының артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді □
Диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін атауда қиналады □ Диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін атауда қателіктер жібереді □ Диализдің артықшылықтары мен кемшіліктерін көрсетеді □
26
3 ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Жасушалық цикл тарауы бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
10.2.2.1 Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасу ерекшелігін түсіндіру
10.2.2.2 Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіру
10.2.2.3 Қартаю үдерісін түсіндіру
Білім алушы
• Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен
айырмашылықтарды көрсетеді
• Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді
• Картаю үдерісін түсіндіреді
• Қартаю үдерісінің себептері мен салдарын көрсетеді
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды Венн диаграммасына толтырыңыз.
2. Бақылауға бағынбайтын жасушалардың бөлінуінен обырдың пайда болуын түсіндіріңіз.
3. Қартаюдың 3 - тен кем емес себебін келтіріңіз:
4. Суретті пайдалана отырып, қартаюдың зардаптарын атаңыз.
А.
В.
5. Сызбаны пайдаланып, қартаюдың үдерісін түсіндіріңіз.
27
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды көрсетеді 1 өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтарын сипаттайды; 3
өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы айырмашылықтарды сипаттайды; 2
Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді 2 бақылауға бағынбайтын жасушалар бөлінуінен обырдың пайда болуын түсіндіреді; 3
Қартаю үдерісінің себептері мен зардаптарын көрсетеді 3 қартаюдың үдерісінің 3 -тен кем емес себебін келтіреді; 3
4 А және В сурет арқылы қартаюдың зардаптарын атайды; 2
Қартаю үдерісін түсіндіреді 5 қартаю үдерісін хромосома құрылысымен байланыстыра түсіндіреді. 2
Барлығы 15
28
Жасушалық цикл бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды көрсетеді Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды көрсетуде қиналады |——| Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар/айырмашылықтарды сипаттауда қателіктер жібереді □ Өсімдіктер мен жануарлардағы гаметалардың қалыптасуындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды дұрыс көрсетеді
Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді Жасушалардың бақылауға бағынбайтын бөлінуі нәтижесінде обырдың түзілуін түсіндіреді.түсіндіруде қиналады □ Бақылауға бағынбайтын жасушалар бөлінуінен обырдың пайда болуын түсіндіруде қателіктер жібереді □ Бақылауға бағынбайтын жасушалар бөлінуінен обырдың пайда болуын түсіндіреді □
Қартаю үдерісінің себептері мен зардаптарын көрсетеді Қартаю үдерісінің себептері мен зардаптарын көрсетуде қиналады □ Қартаюдың үдерісінің 3 -тен кем емес себебін келтіруде, А және В сурет арқылы қартаюдың зардаптарын атауда қателіктер жібереді |—| Қартаю үдерісінің себептері мен зардаптарын дұрыс көрсетеді □
Қартаю үдерісін түсіндіру Қартаю үдерісін хромосома құрылысымен байланыстыра түсіндіруде қиналады. Қартаю үдерісін хромосома құрылысымен байланыстыра түсіндіруде қателіктер жібереді. Қартаю үдерісін хромосома |—, құрылысымен байланыстыра 1—1 түсіндіреді.
29
Оқыту мақсаттары
Тұқым қуалаушылық пен өзгергіштік заңдылықтары бөлімі бойынша жиынтық
бағалау
10.2.4.4 Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуін салыстыру
10.2.4.5 Мутагенез себептерін және мутация түрлерін зерттеу
10.2.4.6 Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты адамның хромосомдық ауруларын (аутосомдық және жыныстық) сипаттау
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
Білім алушы
• Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуін салыстырады
• Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін түсіндіреді
• Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіреді
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Аллельді және аллельді емес гендердің түрлерін және маңызын сызбада түсіндіріңіз.
30
2. Қалып қойған ұяшықтарды толтырыңыз.
№ Мутацияның типтері Сипаттамасы
1 Хромосоманың құрылымы өзгереді
2 Гендік мутация
3 Хромосоманың санының өзгеруі
3. А, В, С, Б суреттерін пайдалана отырып, мутагенездің туындау себептерін атаңыз және түсіндіріңіз.
А. В. С. Б.
4. Дені сау ерлі зайыптылардың отбасында дальтонизмнің белгісі бар бір бала мен дені сау қыз бала дүниеге келген. Осы аталған адамдардың барлығының генотиптерін анықтаңыз.
5. Гемофилиямен ауыратын ер адам әкесі гемофилик дені сау әйелге үйленген. Осы отбасында сау балалардың дүниеге келуі мүмкін бе?
31
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің айырмашылықтарын түсіндіреді 1 аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерін атайды; 2
аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерінің маңызын түсіндіреді; 2
Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін түсіндіреді 2 мутация түрлерін анықтайды; 1
сипаттамасын жазады; 1
3 мутагенездің туындау себептерін атайды; 1
мутагенездің туындау себептерін түсіндіреді; 1
Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіреді 4 хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді ығарады; 1
хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларды түсіндіреді; 1
5 хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептің шартын жазады; 1
есепті шығарады. 1
Барлығы 12
32
Тұқымқуалушылық пен өзгергіштік заңыдылықтары бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің айырмашылықтарын түсіндіреді Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерін атауда қиналады □ Аллельді және аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерін атауда қателіктер жібереді Аллельді кәне аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлерін атайды □
Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін түсіндіреді Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін түсіндіруде қиналады □ Мутация түрлері мен сипаттамасын анықтауда, мутагенездің туындау себептерін А, В, С, ^ атауда және түсіндіруде қателіктер жібереді_^ Мутагенездің себептерін мен мутацияның типтерін дұрыс түсіндіреді □
Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіреді Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіруде қиналады □ Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шартын казуда, шығаруда қателіктер жібереді Хромосомалар санының ауытқуымен байланысты ауруларға берілген есептерді шығарады және түсіндіреді □
33
Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі
бойынша жиынтық бағалау
10.2.6.1 Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіру
10.2.6.2 Эволюцияның дәлелдемелерін талдау
10.2.6.4 Антропогенездің кезеңдерін атау
10.2.5.1 Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық
өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдердің зерттеу Білім алушы
• Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіреді
• Эволюция дәлеледемелерін сипаттайды
• Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттайды
• Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдерін сипаттайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Кілтті сөздерді пайдаланып: мутация, ген дрейфі, популяциялық толқындар,
бейімделушілік, қоршаған орта, тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталу
тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіріңіз.
2. 1 жэне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атаңыз жэне сипаттаңыз.
^
1-сурет 2-сурет
Жауабын кестеге толтырыңыз:
Атауы Сипаттамасы
1
2
Оқыту мақсаттары
Бағалау критерий
34
3. Суретте эволюция дәлелдемелері келтірілген.
А және В атау беріңіз және сипаттаңыз.
А В
4. 3.1 - суретті пайдалана отырып антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдеріне атау беріңіз жэне дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіріңіз.
3.1 - сурет
Жауабын кестеге толтырыңыз.
1
3
5
5. Өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсыныңыз:
6. Жануарлар селекциясын жақсартудың екі жолын ұсыныңыз:
35
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіреді 1 тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді; 1
Эволюция дәлеледемелерін сипаттайды 2 1 кәне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атайды және сипаттайды; 2
3 сурет арқылы эволюциялық дәлелдемелерді анықтайды; 1
сурет арқылы эволюциялық дәлелдемелерді сипаттайды; 1
Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттайды 4 антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдерін атайды; 1
антропогенездің 1, 3 және 5 кезеңдерін атайды; 1
дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіреді; 1
Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен кануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдерін сипаттайды 5 өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынады; 2
6 кануарлар селекциясын кақсартудың екі жолын ұсынады. 2
Барлығы 12
36
Эволюциялық даму Селекция негіздері. Тірі ағзалардың алуантүрлілігі бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы өзара байланысты түсіндіреді Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіруде қиналады □ Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіруде қателіктер жібереді |——| Тұқымқуалайтын өзгергіштік пен эволюция арасындағы байланысты түсіндіреді □
Эволюция дәлеледемелерін анықтайды кәне сипаттайды 1 кәне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атауда және сипаттауда қиналады □ 1 кәне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атауда және сипаттауда қателіктер жібереді |——| 1 кәне 2 суретті пайдаланып эволюцияның дәлелдемелерін атайды және сипаттайды; □
Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттайды Антропогенездің негізгі кезеңдерін сипаттауда қиналады □ Антропогенездің 1, 3 кәне 5 кезеңдерін атауда кәне дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіруде қателіктер жібереді □ Антропогенездің 1, 3 кәне 5 кезеңдерін атайды кәне дамуындағы ерекшеліктерді түсіндіреді □
Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдерін сипаттайды Селекция әдістері арқылы ауыл шаруашылық өсімдіктері мен жануарлардың қолтұқымдарын жақсарту тәсілдерін сипаттауда қиналады □ Өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынуда, жануарлар селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынуда қателіктер жібереді |^| Өсімдіктер селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынады. Жануарлар селекциясын жақсартудың екі жолын ұсынады □
37
4 ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУ ТАПСЫРМАЛАРЫ Координация және реттеу бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары
10.1.7.3 Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін оқып білу
10.1.7.4 Синапстың құрылысы мен қызметі арасындағы байланысты орнату
10.1.7.5 Механорецепторлардың тітіркендіргіштің өзгерісіне жауап беруін сипаттау
Бағалау критерий
Ойлау дағдыларының деңгейі
Орындау уақыты Тапсырма
Білім алушы
• Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін сипаттайды
• Синапстың құрылысына сай қызметін анықтайды
• Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап беруін сипаттайды
Білу және түсіну,
Қолдану
20 минут
1. 1-суреттегі А, В, С әріптерімен берілген мидың құрылысына атау беріңіз және олардың қызметін сипаттаңыз.
1 -сурет
A.
B._
C.
2. Жұлынның құрылысына сәйкес қызметін кестеге толтырыңыз.
Құрылымдық компоненттері Қызметі
Сұр зат
Ақ зат
Жұлынның артқы тамыршалары
Жұлынның алдыңғы тамыршалары
38
3. Синастың құрылысы 2- суретте көрсетілген.
■п
2-сурет
(a) № 2,4,6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атаңыз.
2._______________________________________________________________
4._______________________________________________________________
6._______________________________________________________________
8._______________________________________________________________
(b) 2 және 8 санымен берілген құрылымның қызметін сипаттаңыз. 4.3- суретте берілген механорецепторларды атаңыз жэне сипаттаңыз.
3- сурет
Жауабын кестеге толтырыңыз.
1
2
3
5. Пачини денешігінің курылысын анықтаңыз жэне қызметін сипаттаңыз.
1.
2.
3.
39
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Білім алушы
Жұлын мен мидың құрылысы мен 1 сурет а, в, с әріптерімен берілген мидың құрылымына атау береді; 1
қызметтерін сипаттайды олардың қызметін сипаттайды; 1
2 жұлынның құрылысы мен қызметін сипаттайды; 2
Синапстың құрылысына сай қызметін анықтайды 3 синапстың 2,4,6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атайды; 1 1 1 1
2 және 8 санымен берілген құрылымның қызметін сипаттайды; 2
Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап 4 механорецепторларды 1/2/3 атайды және сипаттайды; 1 1 1
беруін сипаттайды 5 пачини денешігінің құрылысы мен қызметін сипаттаңыз. 2
Барлығы 15
40
Координация және реттеу бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін сипаттайды Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін сипаттауда қиналады □ Сурет А, В, С әріптерімен берілген мидың құрылымына атау беруде және олардың қызметін сипаттауда қателіктеп жібереді 1—1 Жұлын мен мидың құрылысы мен қызметтерін дұрыс сипаттайды □
Синапстың құрылысына сай қызметін анықтайды Синапстың құрылысына сай қызметін анықтауда қиналады □ Синапстың 2, 4, 6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атауда қателіктер жібереді |^| Синапстың 2, 4, 6 және 8 сандарымен берілген құрылысын атайды □
Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап беруін сипаттайды Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап беруін сипаттауда қиналады □ Механорецепторларды 1/2/3 атауда және Пачини денешігінің құрылысы мен қызметін сипаттауда қиналады □ Механорецепторлардың түрлері және тітіргендіргішке жауап беруін сипаттайды □
41
Қозғалыс және Биофизика бөліміне жиынтық бағалау
Оқыту мақсаттары 10.1.6.1 Көлденең жолақты бұлшықеттердің құрылымы мен
бұлшықеттің жиырылу механизмінің өзара байланысын түсіндіру
10.1.6.2 Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын орналастыру
10.4.4.1 Биомеханиканы робототехникада қолданылуын зерттеу
Бағалау критерий Білім алушы
• Бұлшықеттің жиырылу механизмін түсіндіріңіз
• Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын көрсетеді
• Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіреді
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Бұлшықеттің жиырылу механизмін суретті пайдалана отырып түсіндіріңіз.
2. Суретте жылдам және жай жиырылатын бұлшықеттердің жұмысының сызбасы көрсетілген.
жай жиырылатын бұлшыкет жылдам жиырылатын
талшықтары бұлшықет талшықтары
42
узақ қашықтыққа жүгіру 4ООт / 800ш жақын қашықтық
I 2А 2В
Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының құрылысының байланысын ескере отырып түсіндіріңіз.
1
2А.
2В.
3. Салыстырмалы кестені толтырыңыз.Орналасуы мен ортақ қасиеттерін сипаттаңыз
Жылдам жиырылатын бұлшықет талшықтары Баяу жиырылатын бұлшықет талшықтары
Ұқсастығы
4. Еспелі машина - фитнес - орталықтарында қолданылатын аппарат. Суретте еспелі машинада отырған адам қол бұлшықетін жаттықтыруы көрсетілген.
Суретте жаттығушы еспелі жүріс кезінде қол бүлшықетін жаттықтыруды биомеханика ғылымымен байланыстыра түсіндіріңіз.
5. Биомеханиканың робототехникада қолданылуына 2 мысал келтіріңіз.
43
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Бұлшықеттің жиырылу механизмін түсіндіреді 1 бұлшықеттің жиырылу мехнизмін сипаттайды; 2
Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын көрсетеді 2 жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының құрылысын түсіндіреді; 1
3 жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының орналасуы мен құрлысының байланысын түсіндіреді; 1 1
Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіреді 4 қол бұлшықетін жаттықтыруды биомеханика ғылымымен байланыстыра түсіндіреді; 2
5 биомеханиканың робототехникада қолданылуына 2 мысал келтіреді. 2
Барлығы 9
44
Қозғалыс және Биофизика бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Бұлшықеттің жиырылу механизмін түсіндіреді Бұлшықеттің жиырылу мехнизмін сипаттауда қиналады □ Бұлшықеттің жиырылу мехнизмін сипаттауда қателіктер жібереді — Бұлшықеттің жиырылу мехнизмін сипаттайды □
Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын көрсетеді Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының орналасуы мен құрлысының байланысын түсіндіруде қиналады □ Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының орналасуы мен құрлысының байланысын түсіндіреді □ Жылдам және баяу жиырылатын бұлшықет талшықтарының ортақ қасиеттерін, орналасуы мен құрылысының байланысын көрсетеді □
Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіреді Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіруде қиналады □ Еспелі жүріс кезінде қол бұлшықетін жаттықтыруды биомеханика ғылымымен байланыстыра түсіндіруде, биомеханиканың робототехникада қолданылуына 2 мысал келтіруде қателіктер жібереді Биомеханиканы робототехникада қолданылуын түсіндіреді □
45
Оқыту мақсаты
Бағалау критерий
Биотехнология бөліміне жиынтық бағалау
10.4.3.1 Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін талқылау
10.4.3.3 Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық сұрақтарын талқылау
Білім алушы
• Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді
• Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда этикалық түрғыда түсіндіреді
Ойлау дағдыларының деңгейі
Орындау уақыты Тапсырма
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары 20 минут
1. 1-суретте картоптың әртүрлі пішіндері мен мөлшері көрсетілген. Кейбір түрі аязға төзімді, кейбірі дәрумендерге бай жэне курамында антиоксидант кездеседі.
1-сурет
Картоптың жаңа түрін алудағы биотехнологиялық әдістің артықшылығын сипаттаңыз.
1.
2.
2. Биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың үш кемшілігін ұсыныңыз.
3. «Гендік модификацияланған ағза» ұғымына сипаттама беріңіз.
4. «Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәні» тақырыбында эссе жазыңыз.
46
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Б иотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді 1 картоптың жаңа түрін алудағы биотехнологиялық әдістің артықшылығын сипаттайды; 1
биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың бір кемшілігін ұсынады; 1
биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың екі кемшілігін ұсынады; 1
биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың үш кемшілігін ұсынады; 1
Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда этикалық түрғыда түсіндіреді 2 «Г ендік модификацияланған ағза» ұғымын сипаттайды; 1
гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін толық түсіндіреді; 2
гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін түсіндіреуде нақты дәлелдемелер келтіреді. 2
Барлығы 9
47
Биотехнология бөлімі бойынша
жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Б иотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіруде қиналады Картоптың жаңа түрін алудағы биотехнологиялық әдістің артықшылығын сипаттауда, биотехнологияда қолданылған тірі ағзалардың үш кемшілігін ұсынуда қателіктер жібереді Биотехнологияда қолданылатын тірі ағзалардың артықшылықтары мен кемшіліктерін түсіндіреді
Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда этикалық түрғыда түсіндіреді Гендік модификацияланған ағзаларды қолдануда этикалық түрғыда түсіндіруде қиналады «Г ендік модификацияланған ағза» ұғымын сипаттауда, гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін толық түсіндіруде, гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін түсіндіреуде нақты дәлелдемелер келтіруде қателік жібереді Гендік модификацияланған ағзаларды қолданудың этикалық мәнін түсіндіреуде нақты дәлелдемелер келтіреді
48