- Сообщения
- 2,710
- Оценка реакций
- 27,653
Жиынтық бағалауға арналған әдістемелік нұсқаулықтар
Биология
8-сынып
Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 8 -сынып оқушыларына "Биология" пәні бойынша
жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде
құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар (қазақ тілінде білім беретін) 8-сыныптың "Биология"
пәні бойынша оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының негізінде дайындалған.
Бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге
оқушылардың тоқсан бойынша жоспарланған Оқу мақсатына жету деңгейін анықтауға
мүмкіндік береді.
Әдістемелік ұсыныстарда бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды
өткізуге арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған.
Сондай-ақ, жинақта оқушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар)
сипатталған. Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.
Әдістемелік ұсыныс негізгі мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшілігіне, білім беру
бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне
және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Мазмұны
1
тоқсан.........................................................................................................................................Ошиб
ка! Закладка не определена.
Бөлім: Жасушалық биология..................................................................................................4
Бөлім: Молекулалық биология………………………………………………………..…....8
Бөлім: Тірі ағзалардың көптүрлілігі……………………………………………………....12
2- тоқсан………………………………………………………...………………………….......21
Бөлім: Қоректену....................................................................................................................17
Бөлім: Заттардың тасымалдануы..........................................................................................22
Бөлім:Тыныс алу....................................................................................................................29
3 тоқсан.......................................................................................................................................32
Бөлім:Бөліп шығару................................................................................................................32
Бөлім: Қозғалыс (Биофизика)…………………………………………………………….....36
Бөлім: Координация және реттелу......................................................................................44
Бөлім: Көбею. Өсу және даму............................................................................................... 50
4-тоқсан........................................................................................................................................ 54
Бөлім: Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік......................................................................57
Бөлім: Биосфера және экожүйе.............................................................................................61
Бөлім: Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері..................................................................68
«Жасушалық биология» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
сімдік және жануар ұлпаларын жіктеу.
Бөлімше Ө
Прокариот және эукариот жасушаларын
салыстыру.
рокариот және эукариот
Оқыту мақсаттары 8.4.2.2 - п
жасушалардың құрылысын салыстыру
8.4.2.1 - өсімдіктер мен жануарлардың
ұлпаларын классификациялау
Білім алушы
сімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын
Бағалау критерий Ө
жіктейді
Прокариот және эукариот жасушаларының
құрылысын салыстырады
ілу,түсіну және қолдану
Ойлау дағдыларының деңгейі Б
инут
Орындау уақыты 15 м
Тапсырма
1. Прокариот жасушасы құрылымында кездеспейтін органоидты белгілеңіз.
А) жасуша мембранасы В) рибосома С) ядро D) цитоплазма
2. Прокариот және эукариот жасушасы құрылысындағы ортақ құрылымды
белгілеңіз.
А) аппарат Гольджи В) рибосома С) лизосома D) ядро
3. Төмендегі суреттер де қандай ағзаның жасушалары берілген,атауын жазыңыз.
А.___________________________________________________________________
В._____________________________________________________________________
С.____________________________________________________________________
(ii). А және С суреттердегі жасушалардың құрылымын кестеде салыстырыңыз.
Жасуша құрылымы А С
жасуша қабырғасы
хлоропласт
цитоплазма
митохондрия
4. Суретте қандай ұлпа көрсетілген.
4
А) бұлшықет ұлпасы В) дәнекер ұлпа С) жүйке ұлпа D) эпителий ұлпа
(іі) Кестені толтырыңыз.
Ұлпаның түрлері Қызметі
Негізгі ұлпа
Тірек ұлпа
Өткізгіш ұлпа
5. Cуретте берілген жасуша қай ұлпаға жатады және ол ұлпаның қызметін жазыңыз.
(i) Ұлпа түрі:________________________________________________________________
Қызметі:_________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
(ii) Ұлпалардың түрі мен құрылысын және қызметін сәйкестендіріңіз.
Ұлпа түрлері Құрылысы Қызметі
Бұлшықет ұлпасы (A) Жасушалары бір-біріне тығыз Қоректік,тасымалдау
жанасады, жасушаралық және қорғаныш
заттары нашар дамыған (1) қызметтерін атқарады
(d)
Дәнекер ұлпасы (B) Ұлпа ұзындығы 1-45 мм, Зат алмасуды реттеуге
кейбірі 12 сантиметрге қатысады (e)
жететін көп ядролы ет
талшықтарынан тұрады (2)
Эпителий ұлпасы(C) Жасушааралық заттар Жиырылу және жазылу
қызметіне байланысты әр қызметін атқарады (f)
түрлі болып келеді (3)
5
Бағалау Тапсырма № Дескриптор Балл
критерийі Бі
лім алушы
Прокариот және 1 прокариот жасушасы құрылымында 1
эукариот кездеспейтін органоидты көрсетеді;
жасушаларының
2 прокариот және эукариот жасушасы 1
құрылысын
құрылысындағы ортақ құрылымды
салыстырады. ан
ықтайды;
3 (і
) суреттер арқылы жасуша 3
құрылымына сәйкес ағзаларды
анықтайды;
(ii) А және С суреттер арқылы жасуша 1
құрылымынан жасуша
қабырғасының бар жоқтығын
анықтайды;
А және С суреттер арқылы жасуша 1
құрылымынан хлоропласты
анықтайды;
А және С суреттер арқылы жасуша 1
құрылымынан цитоплазманың бар
жоқтығын анықтайды;
А және С суреттер арқылы жасуша 1
құрылымынан митохондрияның
кездесетіндігін анықтайды;
Өсімдіктер мен 4 сурет арқылы ұлпаның түрін 1
жануарлардың анықтайды;
ұлпаларын
егізгі ұлпаның қызметін жазады; 1
жіктейді. (ii) н
ткізгіш ұлпаның қызметін жазады; 1
ө
тірек ұлпаның қызметін жазады; 1
5 (i) суретте берілген ұлпаны анықтайды 2
және қызметін жазады;
ұ
лпалардың түрлері: 3
(ii) б
ұлшықет, дәнекер және эпителий
ұ
лпаларының құрылысын және
қызметтерін сәйкестендіреді.
Жалпы балл саны 18
6
«Жасушалық биология» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Прокариот жасушасы құрылымында
Прокариот және эукариот Прокариот және эукариот Прокариот және эукариот
кездеспейтін органоидты көрсетуде / ж
жасушаларының құрылысын жасушаларының құрылысын асушаларының құрылысын
асушаларының құрамындағы ортақ д
салыстырады. салыстыруда қиналады. жұрыс салыстырады.
ұрылымды белгілеуде /
қ
реттердегі ағзаның
су
асушаларының құрылымын:
ж
асуша қабырғасын /
ж
оропласт / цитоплазма /
хл
тохондрияны қай ағзада
ми
болатынын анықтауда қателіктер
ж
ібереді.
Өсімдіктер мен жануарлардың Өсімдіктер мен жануарлардың Өсімдік ұлпасының түрлерін Өсімдіктер мен жануарлардың
ұлпаларын жіктейді. ұлпаларын жіктеуде қиналады. анықтауда / ұлпаларын жіктейді.
егізгі / тірек / өткізгіш ұлпалардың
н
қызметін анықтауда /
Жануардың ұлпасының түрлерін /
қызметін сурет арқылы анықтауда /
бұлшықет / дәнекер / эпителий
ұлпаларының құрылысын / қызметін
сәйкестендіруде қателіктер жібереді.
7
«Молекулярлық биология» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
олимерлер мен мономерлер арасындағы
Бөлімше П
айырмашылық.
Көмірсулар мен липидтердің құрылымы ммен
қызметі.
Нәруыздардың биологиялық құрылымы мен қызметі.
иологиялық мысалдарды пайдаланып,
Оқыту мақсаттары 8.4.1.1 - б
полимерлер мен мономерлер арасындағы
айырмашылықты сипаттау
8.4.1.2 - көмірсулар мен липидтің құрылымы мен
биологиялық қызметтерін сипаттау
8.4.1.3 - нәруыздардың биологиялық құрылымы мен
қызметі
олимерлер мен мономерлердің арасындағы
Бағалау критерийі П
айырмашылықты биологиялық мысалдар арқылы
сипаттайды
Көмірсулар мен липидтердің құрылымы мен
қызметін сипаттайды
Нәруыздардың құрылымы мен қызметін сипаттайды
ілу, түсіну және қолдану
Ойлау дағдыларының деңгейі Б
инут
Орындау уақыты 15 м
Тапсырма
1. Полимер болатын қосылысты белгілеңіз
А) амин қышқылдары В) глюкоза С) сутегі D) крахмал
(iі).Мономер мен полимердің айырмашылықтарын сипаттаңыз.Биологиялық мысалдар
келтіріңіз.
Мономер Полимер
Мысалдар
2. Өсімдік жасушасының қабырғасы ... көмірсудан тұрады.
А) гликоген В) крахмал С) хитин D) целлюлоза
3.Суретте бейнеленген буынаяқтылардың қаңқасы ... тұрады.
8
А) амин қышқылынан В) галактозадан С) глюкозадан D) хитиннен
4. Нәруыздардың қасиеттері берілген қатарды белгілеңіз.
А) суда ерімейді,жылуды нашар өткізеді В) суда жақсы ериді,майға ұқсас заттар
С) қатты заттар, бірақ суда жақсы ериді D) көпшілігі суда жақсы ериді
(ii). Кестені толтырыңыз, тұжырымдаманы сәйкестендіріңіз.
көмірсулар майлар нәруыздар
Тұжырымдамалар.
• Өсімдік жасушаларында қорға жиналатын зат – крахмал.
• Энергетикалық қызмет атқарады, себебі оның 1 грамы ыдырағанда 38,9кДж
энергия түзіледі.
• Мақта талшығында 98 пайыз целлюлоза болады.
• Адам және жануарлардың асқорыту жүйесінде ферменттер маңызды рөл атқарады.
• Тасымалдау қызметін гемоглобин атқарады.
• Тері, шаш және көздің нұрлы қабықшасында меланин түс береді.
(iii) Биологиялық есеп.
1 грамм нәруыз тотыққанда түзілетін энергия 1 грамм көмірсу тотыққандағы энергиямен
бірдей. Не себепті ағза нәруыздарды – энергия көзі ретінде тек аса қажет жағдайда ғана
пайдаланады? Түсіндіріңіз?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
9
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Полимерлер мен 1 полимер болатын қосылысты 1
мономерлердің анықтайды;
арасындағы
(іі) мономер мен полимерге сипаттама 3
айырмашылықты
береді және мономер мен полимерге
биологиялық мысалдар
мысал келтіреді;
арқылы сипаттайды.
Көмірсулар мен 2 өсімдік жасушасының қабырғасы 1
липидтердің құрылымы қандай көмірсудан тұратынын
мен қызметін
анықтайды;
сипаттайды. 3 с
уретте бейнеленген 1
б
уынаяқтылардың қаңқасы неден
т
ұратынын анықтайд;
4 н
әруыздардың қасиеттерін 1
Нәруыздардың
анықтайды;
құрылымы мен қызметін
(ii) берілген тұжырымдамаларға сәйкес 3
сипаттайды. к
өмірсу,май және нәруыздар
қасиеттері мен қызметтерін
сәйкестендіреді;
(iii) нәруыздардың биологиялық 5
маңызын түсіндіреді.
Жалпы балл саны 15
10
«Молекулалық биология » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Полимерлер мен Полимерлер мен мономерлердің Полимер болатын қосылысты Полимерлер мен мономерлердің
мономерлердің арасындағы арасындағы айырмашылықты анықтауда / арасындағы айырмашылықты
айырмашылықты биологиялық биологиялық мысалдар арқылы мономер мен полимерге сипаттама биологиялық мысалдар арқылы
мысалдар арқылы сипаттайды. сипаттауда қиналады. беруде / мысал келтіруде сипаттайды.
ателіктер жібереді.
қ
Көмірсулар мен липидтердің Көмірсулар мен липидтердің құрылымы Өсімдік жасушасының қабырғасы Көмірсулар мен липидтердің
құрылымы мен қызметін мен қызметін сипаттауда қиналады. қандай көмірсудан тұратынын / құрылымы мен қызметін
сипаттайды. бусипаттайды.
ынаяқтылардың қаңқасы неден
ұратынын анықтауда қателіктер
т
жібереді.
Нәруыздардың құрылымы мен Нәруыздардың құрылымы мен қызметін Нәруыздардың қасиеттерін Нәруыздардың құрылымы мен
қызметін сипаттайды. сипаттауда қиналады. анықтауда / қызметін сипаттайды.
тұжырымдамаларға сәйкес көмірсу
май / нәруыздың қасиеттерін /
/
қызметтерін сәйкестендіруде /
әруыздардың биологиялық
н
маңызын түсіндіруде қателіктер
жіберді.
11
«Тірі ағзалардың көптүрлілігі » бөлімі бойынша жиынтық бағалау
алдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық
Бөлімше Б
және жабықтұқымдылардың ерекшеліктері.
Саңырауқұлақтардың негізгі белгілері.
Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктердің
айырмашылығы.
Буынаяқтылар мен хордалылардың ерекше белгілері.
алдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер,
Оқыту мақсаттары 8.1.1.1. - б
ашық және жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің
ерекшеліктерін сипаттау
8.1.1.2 - саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттау
8.1.1.3 - даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді
негізгі белгілеріне қарай ажырату
8.1.1.4 - буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын
ерекше белгілері бойынша тану
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер,
ашық және жабықтұқымдылар мысалында
өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттайды
• Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттайды
• Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді
негізгі белгілеріне қарай ажыратады
• Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын
ерекше белгілері бойынша сипаттайды
Білу, түсіну және қолдану
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 15 м
Тапсырма
1.Балдырлармен салыстырғанда мүктерде болады:
A)споралар B) мүшелер C) хлорофилл D) камбий
2(i) Өсімдіктер дүниесінің бөлімдеріне сай ерекшеліктерін сәйкестендіре отырып,
белгілеңіз.
1 Ашықтұқымдылар А Топыраққа ризоидтары арқылы
бекінеді
2 Жабықтұқымдылар В Спордан жүрекше тәрізді өскін өсіп
шығады
3 Мүктәріздестер С Тұқымы жабық орналасқан
4 Қырықжапарықтәріздестер D Қанатша тәрізді тұқымнан таралады
A. 1-А, 2-С, 3-D, 4- B
B. 1-C, 2-B,3- D, 4-A
C. 1-A, 2-D, 3-B, 4-C
D. 1-A, 2-D, 3-C, 4- B
12
2 (ii) Аталған өсімдіктердің тобынындағы ағзаларының құрамына кіретін мүшелерін
таңдаңдаңыз
:
А-
ашықтұқымдылар
В - балдырлар
С - мүктер
D – қырықжапырақ
тәріздестер
Мүшелер:
1.Таллом
2.Өркен
3.Ризоид
4.Антеридии
5.Архегонии
6.Қауашақ
7. Өскін
8. Гаметофит
9.Спорофит
10.Тамырсабақ
11. Жапырағы - вайя
12. Аналық бүр
3. Саңырауқұлақтардың жасуша қабықшасының құрамына кіреді:
А) муреин В) крахмал С) целлюлоза D) хитин
4. Саңырауқұлақтардың сыртқы бөлігі ... тұрады.
А) қалпақшадан және жіпшумақтан
В) түбіртектен және жіпшумақтан
С) жіпшумақтан және қалпақшадан
D) қалпақшадан және түбіртектен
5. Суретте көрсетілген өсімдіктердің негізгі белгілерін даражарнақты және қосжарнақты
кластарға тән белгілермен сәйкестендіріп, кестеге толтырыңыз.
Даражарнақты кластарға тән Қосжарнақты кластарға тән белгілер:
белгілер:
6. Хордалылар мен буынаяқтылар белгілерін белгілеңіз.
Хордалылар Белгілері Буынаяқтылар
1. Желісі бар
2. Сыртқы қанқа
3. Тұйық қан айналым жүйесі
4. Бас сүйегінің жоқтығы
5. 2,3,4-х камералы жүрек
6. Денесі хитинді затпен қапталған
13
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
1 балдырлармен мүктердің құрылысын 1
салыстырады;
2(i) м
үк ,қырықжапырақ тәріздестер, 1
Балдырлар, мүктер,
ашықтұқымдылар және
қырықжапырақ
жабықтұқымдылар мысалында
тәріздестер, ашық және
өсімдіктердің ерекшеліктерін анықтайды;
жабықтұқымдылар
2(ii) ашықтұқымдыларға тән ерекшеліктерді 1
мысалында өсімдіктердің
анықтайды;
ерекшеліктерін
б 1
лдырларға тән құрылысындағы
сипаттайды. а
ерекшеліктерді анықтайды;
м 1
үктерге тән құрылысындағы
ер
екшеліктерді анықтайды;
ырықжапырақ тәріздестерге тән
қ 1
құрылыстарындағы ерекшеліктерді
анықтайды;
Саңырауқұлақтардың 3 саңырауқұлақтардың жасушасындағы 1
жасушасындағы ерекшелігін сипаттайды;
ерекшелігін сипаттайды.
Саңырауқұлақтардың 4 саңырауқұлақтардың құрылыс ерекшелігін 1
сыртқы құрылысындағы сипаттайды;
ерекшелікті анықтайды.
даражарнақты өсімдіктің тамырындағы
ерекшелікті ажыратады; 1
д
аражарнақты өсімдіктің жапырақ
Даражарнақты және ж 1
үйкелену ерекшелігін ажыратады;
қосжарнақты өсімдіктер 5 д
аражарнақты өсімдіктің сабағының
кластарын негізгі қ 1
ұрылысындағы ерекшелікті ажыратады;
белгілерін ажыратады. қ
осжарнақты өсімдіктің тамырындағы
ер 1
екшелікті ажыратады;
қ
сжарнақты өсімдіктің жапырақ
о 1
жүйкеленуінің ерекшеліктерін
ыратады;
аж 1
қосжарнақты өсімдіктің сабағының
құрылысындағы ерекшелікті ажыратады;
Буынаяқтылар мен буынаяқтылар кластарының ерекше 1
хордалы жануарлар белгілерін анықтайды;
кластарын ерекше 6 х 1
ордалы жануарлар кластарының ерекше
белгілері бойынша
белгілерін анықтайды.
сипаттайды.
Жалпы балл саны 16
14
«Тірі ағзалардың көптүрлілігі» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Балдырлар, мүктер, Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ Балдырлармен мүктердің
қырықжапырақ тәріздестер, тәріздестер, ашық және құрылысын салыстыруда / мүк / Балдырлар, мүктер,
ашық және жабықтұқымдылар жабықтұқымдылар мысалында қырықжапырақ тәріздестер / қырықжапырақ тәріздестер, ашық
мысалында өсімдіктердің өсімдіктердің ерекшеліктерін ашықтұқымдылар / және жабықтұқымдылар
ерекшеліктерін сипаттайды. сипаттауда қиналады. жабықтұқымдылар мысалында мысалында өсімдіктердің
ө
сімдіктердің ерекшеліктерін ерекшеліктерін сипаттайды.
ан
ықтауда қателіктер жібереді.
Ашықтұқымдылар, балдырлар,
Ашықтұқымдылар, балдырлар, Ашықтұқымдыларға / Ашықтұқымдылар, балдырлар,
мүктер және қырықжапырақ м
үктер және қырықжапырақ балдырларға / мүктерге / мүктер және қырықжапырақ
тәріздестер құрылыстарындағы т
әріздестер құрылыстарындағы қырықжапырақ тәріздестерге тәріздестер құрылыстарындағы
ерекшеліктерді анықтайды
ерекшеліктерді анықтайды және тән құрылыстарындағы ерекшеліктерді анықтайды және
және ажыратады. аж
ыратуда қиналады. ерекшеліктерді анықтауда ажыратады
қ
ателіктер жібереді.
Саңырауқұлақтардың Саңырауқұлақтардың Саңырауқұлақтардың Саңырауқұлақтардың
жасушасындағы ерекшелігін жасушасындағы ерекшелікті жасушасындағы ерекшелікті жасушасындағы ерекшелікті
сипаттайды сипаттауда қиналады. сипаттауда қателіктер жібереді. толық сипаттайды.
Саңырауқұлақтардың сыртқы Саңырауқұлақтардың құрылыс Саңырауқұлақтардың құрылыс Саңырауқұлақтардың құрылыс
құрылысындағы ерекшелікті ерекшелігін сипаттауда қиналады. ерекшелігін сипаттауда ерекшелігін толық сипаттайды.
анықтайды. қателіктер жібереді.
.
15
Даражарнақты / қосжарнақты Даражарнақты және қосжарнақты
Даражарнақты және Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктің тамырындағы / өсімдіктер кластарын негізгі
қосжарнақты өсімдіктер өсімдіктер кластарын негізгі жапырақ жүйкеленуіндегі / белгілерін ажыратады.
кластарын негізгі белгілерін белгілерін ажыратуда қателіктер сабағының құрылысындағы
ажыратады. жібереді. ерекшеліктерін ажыратуда
қателіктер жібереді.
Буынаяқтылар / хордалы жануарлар Буынаяқтылар / хордалы Буынаяқтылар мен хордалы
кластарының ерекше белгілерін жануарлар кластарының ерекше жануарлар кластарын ерекше
анықтауда қиналады. белгілерін анықтауда қателіктер белгілері бойынша сипаттайды
Буынаяқтылар мен хордалы
ж
ібереді.
жануарлар кластарын ерекше
белгілері бойынша сипаттайды
16
2 –тоқсан
«Қоректену » бөлімі бойынша жиынтық бағалау
мыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр)
Бөлімше О
жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесін
салыстыру.
Тістердің құрылысы мен типтері,тісті күту ережесі.
Адамның асқорыту жүйесінің құрылысы.
Асқорыту жолы ауруларының себептері және астан
улану белгілері.
Адам ағзасы үшін дәрмендердің маңызы.
ыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын
Оқыту мақсаттары 8.1.2.1 - ом
(сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің
құрылысын салыстыру
8.1.2.2 - тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен
қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту
ережелерін сипаттау
8.1.2.3 - адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен
қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтау
8.1.2.4 - асқорыту жолы ауруларының себептерін
және астан улану себебін ашу
8.1.2.5 - адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттау
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын
(сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту
жүйесінің құрылысын салыстырады
• Адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен
қызметтері арасындағы өзара байланысты
анықтайды
• Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен
қызметтері арасындағы байланысты және тісті
күту ережелерін айтады
• Асқорыту жолы ауруларының себептерін және
астан улану себебін анықтайды
• Адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттайды
алдау, жинақтау
Ойлау дағдыларының деңгейі Т
инут
Орындау уақыты 25 м
Тапсырма
1(i). Сиырдың Х әрпімен, жауын құртының 5 санымен белгіленген асқорыту жүйесінің
бөлімдерін атаңыз және қызметін сипаттаңыз.
17
Х____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
5 ___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(ii) Терминдерді пайдаланып, асқорыту жүйесі құрылысының диаграммасын жазыңыз.
Терминдер:
Бауыр, ауыз қуысы, ұйқы безі, асқазан, ашы ішек, тоқ ішек, сілекей бездері, өт , аппендикс
және тік ішек.
(iiі) Адамның асқорыту жүйесінде асқазан, тоқ ішек, бауыр және ашы ішек маңызды
қызмет атқарады, олардың қызметін сипаттаңыз.
Асқазан
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Тоқ ішек
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Бауыр
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ашы ішек
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
18
2. Адамның тісі бейнеленген суретті пайдалана отырып, кестеге тістің ерекше
құрылымдарын жазыңыз.
Тістің Ауыз қуысындағы Тіс Тіс түбірінің
типтері тіс типтерінің қаптамасының құрылымы
саны пішіні
күрек тіс бір
ит тіс 4
кіші азу тіс Тегіс емес\кедір-
бұдырлы
үлкен азу тіс 12
(іі) Адамдағы күрек тістер мен азу тістердің негізгі қызметтеріне сипаттама беріңіз.
күрек тіс ___________________________________________________________
азу тіс ____________________________________________________________
(iii) Тісті күту ережелерін түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(b) Асқорыту ауруларының екі немесе үш себептерін келтіріңіз:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3. Дәрумендердің маңызын көрсетіңіз.
А) зат алмасу бұзылады
В) ағзаның улануына әкеп соғады
С) аурулардың пайда болуын күшейтеді
D) жұқпалы ауруларға қарсы тұруын жоғарлатады
19
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Омыртқасыз (жауынқұрт), 1 Сиыр және жауын құртының асқорыту 4
күйіс қайыратын (сиыр) бөлімін атайды, қызметін жазады.
жануарлар мен адамның ас
қорыту жүйесінің
құрылысын салыстырады.
Адамның ас қорыту Асқорыту жүйесінің құрылысының 5
жүйесінің құрылысы мен (ii) бөлімдерін терминдер пайдаланып
қызметтері арасындағы
анықтайды.
өзара байланысты
(iiі) Адамның асқорыту жүйесі асқазан, тоқ 4
анықтайды. і
шек, бауыр және ашы ішектің қызметін
си
паттайды.
Тістердің құрылысы, 2 Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері 4
әртүрлі типтері мен мен қызметтері арасындағы
қызметтері арасындағы (ii) байланысты ажырата алады және 2
байланысты және тісті күту т
істі күту ережелерін сипаттап жаза
ережелерін айтады. (iii) ал3
ады
Асқорыту жолы Асқорыту ауруларының екі немесе үш 3
ауруларының себептерін b себептерін келтіреді
және астан улану себебін
анықтайды.
Адам ағзасындағы 3 Адам ағзасындағы дәрумендердің
дәрумендердің маңыздылығын көрсетеді 1
маңыздылығын
сипаттайды.
Жалпы балл саны 26
20
«Қоректену» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс
Сиыр \ жауын құртының
қайыратын (сиыр) жануарлар мен қайыратын (сиыр) жануарлар мен қайыратын (сиыр) жануарлар мен
асқорыту бөлімін атауда \
адамның ас қорыту жүйесінің адамның ас қорыту жүйесінің адамның ас қорыту жүйесінің
ызметін жазуда қателіктер
құрылысын салыстырады. құрылысын салыстыруда қиналады. ққұрылысын салыстырады.
жібереді.
Адамның ас қорыту жүйесінің Адамның ас қорыту жүйесінің Асқорыту жүйесінің құрылысының Адамның ас қорыту жүйесінің
құрылысы мен қызметтері құрылысы мен қызметтері арасындағы бөлімдерін терминдер пайдаланып құрылысы мен қызметтері
арасындағы өзара байланысты өзара байланысты анықтауда толық анықтауда / арасындағы өзара байланысты
анықтайды. қиналады. асқанықтайды.
орыту жүйесі асқазан / тоқ ішек
ыр / ашы ішектің қызметін
/ бау
сипаттауда қателіктер жібереді.
Тістердің құрылысы, әртүрлі Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері Тістердің құрылысын / әртүрлі . Тістердің құрылысы, әртүрлі
типтері мен қызметтері мен қызметтері арасындағы типтерін / қызметтері арасындағы типтері мен қызметтері арасындағы
арасындағы байланысты және тісті байланысты ажырата алмайды және байланысты ажыратуда / байланысты және тісті күту
күту ережелерін айтады. тіережелерін айтады
сті күту ережелерін айтуда қиналады. тісті күту ережелерін сипаттауда
қателңктер жібереді.
Асқорыту жолы ауруларының Асқорыту жолы ауруларының Асқорыту ауруларының екі /үш Асқорыту жолы ауруларының
себептерін және астан улану себептерін және астан улану себебін себебін келтіруде қателіктер себептерін және астан улану себебін
себебін анықтайды. анықтауда қиналады. жібереді. анықтайды.
Адам ағзасындағы дәрумендердің Адам ағзасындағы дәрумендердің Адам ағзасындағы дәрумендердің Адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттайды. маңыздылығын сипаттауда қиналады. маңыздылығын сипаттауда маңыздылығын толық сипаттайды.
ателіктер жібереді.
қ
21
«Заттардың тасымалдануы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Қан құрамы және қызметі.
Бөлімше
Лейкоциттердің типтері және қызметі.
Гуморальдық және жасушалық иммунитет.
Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен
вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың
ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шаралары.
Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар
жүйелерінің маңызы.
Қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың
қызметі.
Қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен ауру
белгілері.
ан құрамы мен қызметін сипаттау
Оқыту мақсаттары 8.1.3.1 - қ
8.1.3.3 лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттау
8.1.3.4 гуморальдық және жасушалық иммунитетті салыстыру
8.4.3.1 қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен
вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың
ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттау
8.1.3.8 жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар
жүйелерінің маңызын сипаттау
8.1.3.9 қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың
қызметі арасындағы байланысты орнату
8.1.3.12 қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен ауру
белгілерін сипаттау
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Қан құрамы мен қызметін сипаттайды
• Лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін
сипаттайды
• Гуморальдық және жасушалық иммунитетті
салыстырады
• Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен
вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың
ерекшеліктерін және алдын алу шараларын сипаттайды
• Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар
жүйелерінің маңызын сипаттайды
• Қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың
қызметі арасындағы байланысты сипаттайды
• Қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен ауру
белгілерін сипаттайды
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 25 м
Тапсырма
22
1. Қанның формалы элементтерін белгілеңіз.
А) су және минералды тұздар
В) қан плазмасындағы нәруыздар, майлар және көмірсулар
С) қан жасушалары және қан пластинкалары
D) сарысу, қан жасушалары
2. Эритроциттердің қызметі:
А) тромбының түзілуі
В) бактерияны жояды
С) қанның ұюы
D) оттегінің тасымалдануы
(i). Кестені толтырыңыз.
Лейкоциттердің түрлері Түзілетін орны Қызметтері
Ауру тудырғыш
бактерияларды сіңіреді.
Эозинофилдер Аллергиялық реакцияларға
қатысу
Гепарин және гистамин
синтездейді
Сүйектің қызыл кемігінде Бактерияны фагоцитоздайды
Антидені синтездейді
(ii) Сызбаға назар аударыңыз.
Әріптер А,В және С әріптері нені білдіреді, атау беріңіз.
А____________________________________________________________________________
В____________________________________________________________________________
С_________________________________________________________________________
23
(iii) Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар арқылы туындайтын
ауруларды амебалық қантышқақ, фитофтороз, оба, күл, лейшмания, герпес
сәйкестендіріңіз және сипаттама беріңіз.
Қарапайымдар Саңырауқұлақтар Бактериялар Вируст
р
3. Қан тамырлары түрлеріне мұқият қараңыз.
(i) Қан тамырларының түрлерін атаңыз.
А____________________________________________________________________________
В____________________________________________________________________________
С____________________________________________________________________________
(iі) Қан тамырларының ортақ құрылымдарын атаңыз.
1.____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
(іiі) Қан тамырларының ортақ құрылымдарының қызметін сипаттаңыз.
1.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(і)в. Кестені толтырыңыз.
Салыстыру Буылтық Буынаяқтылар Омыртқалылар
параметрлері құрттар
Қан айналым жүйесінің
типі
Қанайналым жүйесінің
құрылысы
Айналыстағы
сұйықтық атауы
24
(ііі)в. Жүрек – қан айналым жүйесіне кері әсер ететін факторларды атаңыз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(іііі)с. Жүрек – қан айналым жүйесі ауруларына сипаттама беріңіз.
Ишемиялық ауру____________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Атеросклероз________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Инфаркт_____________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
25
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Б
ілім алушы
Қан құрамы мен 1 Қанның формалы элементтерін көрсетеді; 1
қызметін сипаттайды.
2 Эри
троциттің қызметін айтады; 1
Лейкоциттердің түрлі (i) Лейкоциттердің түрлері мен түзілетін 4
типтерінің қызметтерін орнын және қызметтерін сипаттайды;
сипаттайды.
Гуморальдық және (iі) Гуморальдық және жасушалық 3
жасушалық иммунитетті иммунитетті салыстырады,түзілетін орнын
салыстырады. жазады.
Қарапайымдылар, (iii) Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, 4
саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар арқылы
бактериялар мен туындайтын ауруларды амебалық
вирустар қоздыратынмен қантышқақ, фитофтороз, оба, күл,
туындайтын аурулардың лейшмания, герпес сәйкестендіреді және әр
ерекшеліктерін және ауру түріне сипаттама береді.
алдын алу шараларын
сипаттайды.
Қантамыр қабырғасының Қан тамырлар түрлерін атайды. 3
3 (i)
құрылысы мен олардың
ан тамырларының ортақ құрылымдарын 3
(iі) Қ
қызметі арасындағы
айды.
байланысты сипаттайды. ат
ан тамырларының ортақ 2
(
іiі) Қ
ұрылымдарының қызметін сипаттайды.
қ
Жануарлар жүрегінің
құрылысы мен
в (i) Буылтық, буынаяқтылар және 6
қантамырлар
омыртқалылардың қан айналым жүйесін,
жүйелерінің маңызын
типтерін және айналыстағы сұйық атауын
сипаттайды. сал
ыстырады.
Жүрек – қан айналым жүйесіне кері әсер 3
Қантамыр жүйесі ететін факторларды анықтайды
(ііі) (с)
4
ауруларының себептері
үрек – қан айналым жүйесі аурулары: 3
(ііі) (d) Ж
мен ауру белгілерін
теросклероз, ишемиялық ауру және
сипаттайды. а
арктті сипаттайды.
инф
Жалпы балл саны 25
26
«Заттардың тасымалдануы» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Қан құрамы мен қызметін Қан құрамы мен қызметін Қанның формалы элементтерін Қан құрамы мен қызметін
сипаттайды. сипаттауда қиналады. көрсетуде /эритроциттің сипаттайды.
қ
ызметін сипаттауда қателіктер
ж
ібереді.
Лейкоциттердің түрлі Лейкоциттердің түрлі типтерінің Лейкоциттердің түрлерін / Лейкоциттердің түрлі типтерінің
типтерінің қызметтерін қызметтерін сипаттауда қиналады. түзілетін орнын сипаттауда қызметтерін сипаттайды.
сипаттайды. қателіктер жібереді.
Гуморальдық және жасушалық Гуморальдық және жасушалық Гуморальдық \ жасушалық Гуморальдық және жасушалық
иммунитетті салыстырады. иммунитетті салыстырауда иммунитетті салыстыруда \ иммунитетті салыстырады.
иналады. түзілетін орнын жазуда
қ
ателіктер жібереді.
қ
Қарапайымдылар, Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, Қарапайымдылар / Қарапайымдылар,
саңырауқұлақтар, бактериялар бактериялар мен вирустар саңырауқұлақтар / бактериялар саңырауқұлақтар, бактериялар
мен вирустар қоздыратынмен қоздыратынмен туындайтын / вирустар арқылы туындайтын мен вирустар қоздыратынмен
туындайтын аурулардың аурулардың ерекшеліктерін және ауруларды амебалық қантышқақ туындайтын аурулардың
ерекшеліктерін және алдын алу алдын алу шараларын сипаттауда / фитофтороз / оба / күл / ерекшеліктерін және алдын алу
шараларын сипаттайды. қиналады. лейшмания / герпес ауру шараларын сипаттайды.
т
үрлеріне сәйкестендіруде
қ
ателіктер жібереді.
27
Қантамыр қабырғасының Қантамыр қабырғасының құрылысы Қан тамырлар түрлерін атауда \
құрылысы мен олардың қызметі мен олардың қызметі арасындағы ортақ құрылымдарын Қантамыр қабырғасының
арасындағы байланысты байланысты сипаттауда қиналады. анықтауда \ қызметін құрылысы мен олардың қызметі
сипаттайды. сипаттауда қателіктер жібереді. арасындағы байланысты
си
паттайды.
Жануарлар жүрегінің құрылысы Буылтық, буынаяқтылар және
Буылтық \ буынаяқтылар \
мен қантамырлар жүйелерінің
омыртқалылардың қан айналым
омыртқалылардың қан айналым
маңызын сипаттайды. ж
үйесін, типтерін және
жүйесін \ типтерін \айналыстағы
ай
налыстағы сұйық атауын сұ
йық атауын
салыстыруда қиналады. сал
ыстыруда қателіктер
ібереді.
ж
Қантамыр жүйесі ауруларының Қантамыр жүйесі ауруларының Жүрек – қан айналым жүйесіне Қантамыр жүйесі ауруларының
себептері мен ауру белгілерін себептері мен ауру белгілерін кері әсер ететін факторларды себептері мен ауру белгілерін
сипаттайды. си
паттауда қиналады. анықтауда \ жүрек – қан сипаттайды.
айналым жүйесі аурулары:
атеросклероз\ ишемиялық ауру \
инфаркті сипаттауда қателіктер
жібереді.
28
«Тыныс алу » бөлімі бойынша жиынтық бағалау
пе мен ұлпадағы газалмасу.
Бөлімше Өк
Тыныс алу және тыныс шығару механизмі
Өкпенің тіршілік сыйымдылығы.
пе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін
Оқыту мақсаттары 8.1.4.1 өк
сипаттау
8.1.4.2 тыныс алу және тыныс шығару механизмін
түсіндіру
8.1.4.3 өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтау және
қалыпты жағдайдағы және дененің физикалық жүктемесі
кезіндегі тыныс алудың минуттық көлемін анықтау
пе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін түсіндіреді
Бағалау критерийі Өк
Тыныс алу және тыныс шығару механизмін сипаттайды
Өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтайды
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
15 м
Орындау уақыты
Тапсырма
1 (i). Ұлпалық газ алмасу себептерін белгілеңіз.
А) ұлпа сұйықтығы мен қанның арасындағы оттегі мен көмірқышқыл газының
конценртациясының айырмашылығында
В) ұлпа сұйықтығы мен қанның құрамындағы гемоглобиннің санының
айырмашылығында
С) қылтамырлардағы қан жылдамдығының аздығы
D) артерия қан тамырларының қан жылдамдығының жоғары болуы
(ii) Тыныс алу және тыныс шығару кезінде жүретін процестердің реттілігін анықтаңыз.
1.Өкпе көлемі ұлғаяды және онда ауаның қысымы азаяды
2.Көкет пен қабырғааралық бұлшықетте жиырылады
3.Сыртқы ауаның өкпеде қозғалуы жүзеге асады
4.Ауаның бөлігі өкпеден шығады
5.Тыныс алу бұлшықеттері босаңсиды
6.Кеуде қуысы көлемі кішірейеді
7.Өкпе сығылады
8.Кеуде қуысы көлемі ұлғаяды
Тыныс алғанда:
Тыныс шығарғанда:
2. Карта тапсырма.
(i) Өкпенің тіршілік сыйымдылығы дегеніміз не, анықтама беріңіз.
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(ii) Өкпенің тіршілік сыйымдылығын қалай анықтайды,түсіндіріңіз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
29
(iii) Адамның салауатты өмір сүру салтын ұстануда өкпенің тіршілік сыйымдылығының
байланысы қандай,түсіндіріңіз. Кестені пайдаланыңыз.
С
шы ӨТС көрсеткіші,мл
порт
етболшы 4200
Баск
еңіл атлетик 4300
Ж
үзгіш 4900
Ж
Ескекші 5500
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Өкпе мен ұлпадағы газ 1(i) ұлпалық газ алмасу себептерін түсіндіреді. 1
алмасу механизмдерін
түсіндіреді.
(iі
) тыныс алу және тыныс шығару кезінде
Тыныс алу және тыныс
жүретін процестердің реттілігін 4
шығару механизмін
анықтайды.
сипаттайды.
2 (i) өкпенің тіршілік сыйымдылығының 2
Өкпенің тіршілік анықтамасын жазады;
сыйымдылығын
) өкпенің тіршілік сыйымдылығын қалай 2
анықтайды. (iі
анықтауға болатындығын түсіндіре алады.
(iіі) спортшылардың өкпесінің тіршілік 6
сыйымдылықтарын білу арқылы салауатты
өмір салтын ұстану қағидасын түсіндіреді.
Жалпы балл саны 15
30
«Тыныс алу » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу Ұлпалық газ алмасу себептерін Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу
механизмдерін түсіндіреді. механизмдерін түсіндіруде түсіндіруде қателіктер жібереді. механизмдерін түсіндіреді.
қиналады.
Тыныс алу және тыныс шығару Тыныс алу және тыныс шығару Тыныс алу \ тыныс шығару Тыныс алу және тыныс шығару
механизмін сипаттайды. механизмін сипаттауда қиналады. кезінде жүретін процестердің механизмін сипаттайды.
реттілігін анықтауда қателіктер
жібереді.
Өкпенің тіршілік Өкпенің тіршілік сыйымдылығын Өкпенің тіршілік Өкпенің тіршілік
сыйымдылығын анықтайды. анықтауда қиналады. сыйымдылығының анықтамасын сыйымдылығын анықтайды.
жазуда \
іршілік сыйымдылығын
т
ықтауда \ спортшылардың
ан
өкпесінің тіршілік
ыйымдылықтарын білу арқылы
с
салауатты өмір салтын ұстану
қ
ағидасын түсіндіруде
ателіктер жібереді.
қ
31
3 – тоқсан
«Бөліп шығару» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
дамның зәр шығару мүшелері.
Бөлімше А
Бүйректің құрылымдық бірлігі.
Терінің құрылысы мен қызметі.
Тері ауруларының алдын алу.
дамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің
Оқыту мақсаттары 8.1.5.1 а
құрылысы мен қызметін сипаттау
8.1.5.2 бүйректің құрылымдық бөліктерін танып білу
8.1.5.3 - терінің құрылысы мен оның бөліп
шығарудағы маңызын сипаттау
8.1.5.4 - тері ауруларының алдын алу шараларын
түсіндіру
Білім алушы
дамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы
Бағалау критерийі •А
мен қызметін сипаттайды
• Бүйректің құрылымдық бөліктерін анықтайды
• Терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы
маңызын сипаттайды
• Тері ауруларының алдын алу шараларын сипаттайды
оғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының деңгейі Ж
инут
Орындау уақыты 20 м
Тапсырма
1.Суретте көрсетілген зәршығару мүшелерінің реттілігін анықтаңыз.
А) бүйрек, қуық, несепағар, нефрон
В) қуық, несепағар, нефрон,бүйрек
С) несепағар, нефрон, бүйрек, қуық
D) нефрон, бүйрек, несепағар, қуық
(ii). Бүйрек және нефрон құрылысының құрылымдарын атаңыз.
32
Бүйрек құрылымы:
1.____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
3.____________________________________________________________________________
4.____________________________________________________________________________
5.____________________________________________________________________________
Нефрон құрылымы:
А.____________________________________________________________________________
B.____________________________________________________________________________
C.____________________________________________________________________________
(iiі). Суретте берілген №2, 3, 4 және 5 бүйрек құрылымының атқаратын қызметін
сипаттаңыз.
№2___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
№3___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
№4___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
№5___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
в. Нефрон құрылысына сипаттама беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2 (і) Бөліп шығарудың маңызын жазыңыз.
(іі) Кестені толтырыңыз.
Тері аурулары Қышыма Безеу
Белгілері
Алдын алу шаралар
33
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Адамның зәр шығару 1 адамның зәршығару жүйесінің 1
жүйесі мүшелерінің мүшелерінің реттілігін анықтайды;
құрылысы мен қызметін
сипаттайды.
Бүйректің құрылымдық суретте берілген бүйректің және 8
(іі)
бөліктерін анықтайды. нефронның құрылысын атайды;
уреттегі бүйректің №2,3,4 және 5 10
(iiі) с
құрылымдарының қызметін
сипаттайды;
нефронның қызметін сипаттайды;
Терінің құрылысы мен 2 (i) бөліп шығарудың маңызын 3
оның бөліп шығарудағы сипаттайды;
маңызын сипаттайды.
(iі
) тері аурулары: қышыма,безеудің 4
Тері ауруларының б
елгілері мен алдын алу шараларын
алдын алу шараларын
түсіндіреді.
сипаттайды.
Жалпы балл саны 26
34
« Зәр шығару» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Адамның зәр шығару жүйесі Адамның зәр шығару жүйесі Зәршығару мүшелерінің Адамның зәр шығару жүйесі
мүшелерінің құрылысы мен мүшелерінің құрылысы мен реттілігін анықтауда қателіктер мүшелерінің құрылысы мен
қызметін сипаттайды. қызметін сипаттауда қиналады. жібереді. қызметін сипаттайды.
Бүйректің құрылымдық Бүйректің құрылымдық бөліктерін Бүйректің \ нефронның Бүйректің құрылымдық
бөліктерін анықтайды. анықтауда қиналады. құрылысын атауда \ бөліктерін анықтайды.
суреттегі бүйректің №2,3,4 және
ұрылымдарының \
5 қ
нефронның қызметін сипаттауда
ателіктер жібереді.
қ
Терінің құрылысы мен оның Терінің құрылысы мен оның бөліп Бөліп шығарудың маңызын Терінің құрылысы мен оның
бөліп шығарудағы маңызын шығарудағы маңызын сипаттауда толық сипаттауда қателіктер бөліп шығарудағы маңызын
сипаттайды. қиналады. жібереді. сипаттайды.
Тері ауруларының алдын алу
шараларын сипаттайды.
Тері ауруларының алдын алу Тері аурулары:қышыма \ Тері ауруларының алдын алу
шараларын сипаттауда қиналады. безеудің белгілері \ алдын алу шараларын сипаттайды.
шараларын түсіндіруде
ателіктер жібереді.
қ
35
«Қозғалыс. Биофизика» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
ірек-қимыл жүйесінің қызметі.
Бөлімше Т
Сүйектің макро және микроскопиялық құрылысы,химиялық
құрамы.
Сүйектің байланыс түрлері.
Буынның типтері, олардың құрылысы және қызметі.
Бұлшықет ұлпасының түрлері және олардың қызметтері.
Гиподинамия салдары ,сымбаттың бұзылуы және
жалпақтақтабандылықтың пайда болуы.
Тік жүрге байланысты адам қозғалысының биомеханикалық
ерекшеліктері.
ірек – қимыл жүйесінің қызметтерін сипаттау
Оқыту мақсаттары 8.1.6.1 т
8.1.6.2 сүйектің химиялық құрамын, макро және микроскопиялық
құрылысын зерттеу
8.1.6.3 сүйектердің байланыс түрлерін салыстыру
8.1.6.4 буынның әр түрлі типтерінің құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында байланыс орнату
8.1.6.7 - гиподинамия салдарын атау;
8.1.6.8 - сымбаттың бұзылуы және жалпақтабандылықтың пайда
болу себептерін анықтау
8.4.4.1 тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық
ерекшеліктерін зерттеу
Бағалау критерийі •
Тірек – қимыл жүйесінің қызметін сипаттайды
• Сүйектің химиялық құрамын анықтайды
• Макро және микроскопиялық құрылысын анықтайды
• Буынның әр түрлі типтерінің құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында байланысын анықтайды
• Гиподинамия салдарын атайды
• Сымбаттың бұзылуы және жапақтабандылықтың пайда
болу себептерін анықтайды
• Тік жүруге байланысты адам қозғалысының
биомеханикалық ерекшеліктерін анықтайды
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 25 м
Тапсырма
1. Суретті мұқият қараңыз.
36
(i) Иық белдеуі сүйектерінің атауларын жазыңыз:
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
(ii) Қол бас сүйектерінің атауларын жазыңыз:
3._______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
5._______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
6._______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
8._______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
2. Инженер Александр Густав Эйфель Париждегі қамалды жасауда қандай сүйек құрылымын
пайдаланды, белгілеңіз.
А) адамның ортан жілігінің басын
В) адам жауырынын
С) адам сүйегін
D) кәрі жілік
3. Сүйектің қалыңдап өсуі ...арқылы жүреді.
А) буын сіңірі
В) қызыл сүйек кемігі
С) сары сүйек кемігі
D) сүйек қабығы
37
4(i) Суретте № 4 санмен берілген құрылымның атауын атаңыз және қызметін жазыңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
(ii) Cүйектің байланысу типтерін атаңыз:
А.___________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
С.___________________________________________________________________________
(iii) Буынның типтерін атаңыз. Әр буын типіне сипаттама беріңіз.
А._____________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
В.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
С.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
38
5. Суретке мұқият қараңыз.
(i). Аурудың түрін атаңыз:
_____________________________________________________________________________
(ii). Аурудың кем дегенде екі салдарын атаңыз:
1.___________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
(iii). Суретке назар аударыңыз.
Суретті пайдалынып А және В жағдайды сипаттаңыз. B жағдайын да аурудың пайда болу
себебін анықтаңыз.
А.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
B.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(iii)b. Суретке назар аударыңыз. Екі жағдайды анықтаңыз.
А.___________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
В жағдайының кем дегенде екі пайда болу себептерін келтіріңіз.
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
(iii)c. Биомеханика терминіне анықтама беріңіз.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
39
(iii)d. Cуретке назар аударыңыз.
Адамның тік жүруін биомеханикамен байланыстыра түсіндіріңіз.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
40
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Тірек – қимыл жүйесінің 1(i) иық белдеуінің сүйектерін атайды; 2
қызметін сипаттайды.
(ii) иық белдеуі сүйектерінің қызметіне 4
сипаттама береді;
Сүйектің 2 сүйек құрылымын атайды; 1
макроскопиялық
құрылымын анықтайды.
Сүйектің 3 сүйектің микроскопиялық 1
микроскопиялық құрылысын атайды;
құрылысын анықтайды. 4(i) №
4 санмен берілген құрылымның 2
ат
ауын атаңыз және қызметін
жазады;
Буынның әр түрлі (ii) сүйектің байланысу типтерін 3
типтерінің құрылысы анықтайды;
және олардың
қызметтерінің арасында
(iii) буынның типтерін атайды; 3
байланысын анықтайды.
әр буын типін сипаттайды; 3
Гиподинамия салдарын 5 (і) сурет арқылы аурудың түрін 1
атайды. анықтайды;
(
iі) аурудың пайда болуының кем 2
д
егенде екі себептерін атайды;
Сымбаттың бұзылуы (iii) суреттер арқылы аурудың түрлерін 4
және анықтайды,себебін атайды;
жапақтабандылықтың
пайда болу себептерін
анықтайды. (iii) b с
урет арқылы аурудың қалыпты не 2
қалыпты емес жағдайын анықтайды;
аурудың пайда болу себептерін 2
анықтайды;
Тік жүруге байланысты (iii) c биомеханика терминіне анықтама 1
адам қозғалысының береді;
биомеханикалық
ерекшеліктерін
(iii) d адамның тік жүруін биомеханикамен
анықтайды. б
айланыстыра түсіндіреді.
5
Жалпы балл саны 28
41
«Қозғалыс. Биофизика» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Тірек – қимыл жүйесінің Тірек – қимыл жүйесінің қызметін Иық белдеуінің сүйектерін Тірек – қимыл жүйесінің
қызметін сипаттайды. сипаттауда қиналады. атауда \ қызметін сипаттайды.
сүйектерінің қызметіне
сипаттама беруде қателіктер
жібереді.
Сүйектің макроскопиялық Сүйектің макроскопиялық Сүйек құрылымын \ сүйектің .Сүйектің макроскопиялық
құрылымын анықтайды. құрылымын анықтауда қиналады. микроскопиялық құрылысын құрылымын анықтайды.
атауда қателіктер жібереді.
Сүйектің микроскопиялық Сүйектің микроскопиялық Сүйектің микроскопиялық Сүйектің микроскопиялық
құрылысын анықтайды. құрылысын анықтауда қиналады. құрылысынанықтауда құрылысын дұрыс анықтайды.
ателіктер жібереді.
қ
№ 4 санмен берілген сүйек № 4 санмен берілген сүйек № 4 санмен берілген сүйек
құрылымының атауда және құрылымының атауын \ құрылымының атауын толық
қызметін жазуда қиналады. қызметін жазуда қателіктер атайды және қызметін толық
жібереді. жазады.
Буынның әр түрлі типтерінің Буынның әр түрлі типтерінің Cүйектің байланысу типтерін т Буынның әр түрлі типтерінің
құрылысы және олардың құрылысы және олардың анықтауда \ буынның типтерін құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында қызметтерінің арасында атауда \ қызметтерінің арасында
р буын типіне сипаттама
байланысын анықтайды. байланысын анықтауда қиналады. әбайланысын анықтайды.
беруде қателіктер жібереді.
Гиподинамия салдарын атайды. Гиподинамия салдарын атауда Сурет арқылы аурудың түрін Гиподинамия салдарын атайды.
қиналады. анықтауда \
аурудың пайда болуының
себебін анақтауда қателіктер
жібереді.
42
Сымбаттың бұзылуы және Жапақтабандылықтың пайда болу Аурудың қалыпты \ қалыпты Жапақтабандылықтың пайда
жапақтабандылықтың пайда себептерін анықтауда қиналады. емес жағдайын анықтауда болу себептерін анықтайды.
болу себептерін анықтайды. қателіктер жібереді.
Тік жүруге байланысты адам Биомеханика терминіне анықтама Биомеханика терминіне толық Тік жүруге байланысты адам
қозғалысының беруде\ адамның тік жүруін анықтама беруде \ адамның тік қозғалысының биомеханикалық
биомеханикалық биомеханикамен байланыстырып жүруін биомеханикамен ерекшеліктерін анықтайды.
ерекшеліктерін анықтайды. түсіндіруде қиналады. байланыстырып түсіндіруде
қателіктер жібереді.
е
43
«Координация және реттелу» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
өруді қабылдаудың ерекшеліктері және көру гигиенасы.
Бөлімше К
Дыбысты қабылдау ерекшеліктері және есту гигиенасы.
Эндокринді,экзокринді және аралас бездер.
бұзылуынан туындаған аурулар.
Жылықанды жануарлардың дене температураны
сақтаудағы терінің рөлі.
өруді қабылдаудың ерекшеліктерін зерттеу және
Оқу мақсаттары 8.1.7.1 к
көру гигиенасы ережесін сипаттау
8.1.7.2 дыбысты қабылдау ерекшеліктерін зерттеу және
есту гигиенасының ережелерін сипаттау
8.1.7.4 эндокринді, экзокринді және аралас бездердің
орналасқан жерлерін анықтау
8.1.7.6 эндокриндік бездер қызметінің бұзылуынан
туындаған ауруларды атау.
8.1.7.8 жылықанды жануарлардың дене температураны
сақтаудағы терінің рөлін сипаттау.
лім алушы
Бағалау критерийі Бі
•
Көруді қабылдаудың ерекшеліктерін зерттеу және
көру гигиенасы ережесін сипаттайды
• Дыбысты қабылдау ерекшеліктерін зерттеу және
есту гигиенасының ережелерін түсіндіреді
• Эндокринді, экзокринді және аралас бездердің
орналасқан жерлерін анықтайды
• Эндокриндік бездер қызметінің бұзылуынан
туындаған ауруларды анықтайды
• Жылықанды жануарлардың дене температураны
сақтаудағы терінің рөлін түсіндіреді
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Cуретке назар аударыңыз.
(а) (і). №1,№5 сандары нені білдіреді, қызметтерін жазыңыз.
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(ii). Көру анализаторының сызбанұсқасын сызып көрсетіңіз.
44
(в). Сызбаға назар аударыңыз.
(i). Жарыққа сезімтал рецепторлар көздің қай қабатында орналасқанын атаңыз.
___________________________________________________________________________
(iі). Сызбадағы А және В жағдайын атаңыз.
А.__________________________________________________________________________
В.__________________________________________________________________________
2(i). Қараңғыдағы бейімделуді cуретті пайдалана отырып, түсіндіріңіз.
10 см
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
(ii). Көру қызметінің гигиенасын жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3(i). Сызбадағы санды пайдалана дыбысты қабылдау механизмін түсіндіріңіз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. Суретке назар аударыңыз.
45
(і). Суретке қарай отырып бездердің атауларын жазыңыз.
Эндокринді Экзокринді Аралас бездер
(ii). Бездер мен олардың қызметінің бұзылуынан туындаған ауруларды сәйкестендіріңіз.
1.Гипофиз А.қантты диабет
2.Қалқанша без В.ергейжейлілік
3.Бүйрек үсті безі С.микседема
4.Ұйқы безі D. акромегалия
E.базедов ауруы
F. алыптық
G. кретинизм
(iii). Логикалық тапсырманы орындаңыз.
Науқастың мінез-қылығына қарай қалқанша безінің аз немесе көп мөлшерде бөлінгенін
анықтаңыз.
Бірінші емделуші Екінші емделуші
Ашушаң,ұйқысыздықпен зардап шегеді, Енжар,ұйқышыл, қоршаған ортаға
эмоциялық тұрақсыз. немқұрайлы қарайды,тез шаршайды.
5.Суретке назар аударыңыз.
(і). Терінің маңызын сипаттаңыз.
46
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Көруді қабылдаудың 1(а)(і) көздің №1 және №5 сандармен берілген 4
ерекшеліктерін зерттейді және құрылысын атайды және қызметін
көру гигиенасы ережесін жазады;
сипаттайды. (
iі) көру анализаторының сызбанұсқасын 2
сызып көрсетеді;
b(i) жарыққа сезімтал рецепторлар көздің 1
қай қабатында орналасатынын айтады;
(ii) сызбада бейнеленген А және В жағдайын 2
атайды;
2(i) көздің қараңғыда бейімделу жағдайын 3
түсіндіреді;
(ii) көру қызметінің гигиенасын түсіндіреді; 3
Дыбысты қабылдау сызбадағы санды пайдалана дыбысты 2
ерекшеліктерін зерттейді және 3(i) қабылдау механизмін түсіндіреді;
есту гигиенасының ережелерін
түсіндіреді.
Эндокринді, экзокринді және 4(i) эндокриндік, аралас және экзокриндік 2
аралас бездердің орналасқан бездердің атауларын атайды;
жерлерін анықтайды.
Эндокриндік бездер қызметінің (ii) бездер мен олардың қызметінің 1
бұзылуынан туындаған бұзылуынан туындаған ауруларды
сәйкестендіреді;
ауруларды белгілеріне қарай
атанықтайды. (
iіі) бездер қызметінің бұзылуынан 1
туындаған ауруларға байланысты
логикалық тапсырманы орындайды;
Жылықанды жануарлардың 5 терінің маңызын сипаттайды. 1
дене температураны сақтаудағы
терінің рөлін түсіндіреді.
Жалпы балл саны 22
47
«Координация және реттелу» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Көруді қабылдаудың Көруді қабылдаудың Көздің №1 және №5 сандармен Көруді қабылдаудың
ерекшеліктерін зерттейді және ерекшеліктерін зерттейді және көру берілген құрылысын атауда \ ерекшеліктерін зерттейді және
көру гигиенасы ережесін гигиенасы ережесін сипаттауда қызметін жазуда \ көру көру гигиенасы ережесін
сипаттайды қиналады. анализаторының сызбанұсқасын сипаттайды.
. сы
зып көрсетуде \ жарыққа
сез
імтал рецепторлар көздің
қ
ай қабатында орналасатынын
туда \ бейнеленген А және В
ай
жағдайын атауда \ қараңғыда
ейімделу жағдайын түсіндіруде
б
\ көру қызметінің гигиенасын
т
олық түсіндіруде \ дыбысты
абылдау механизмін толық
қ
түсіндіруде қателіктер жібереді.
Дыбысты қабылдау Дыбысты қабылдау ерекшеліктерін Дыбысты қабылдау механизмін Дыбысты қабылдау
ерекшеліктерін зерттейді және зерттейді және есту гигиенасының түсіндіруде қателіктер жібереді. ерекшеліктерін зерттейді және
есту гигиенасының ережелерін ережелерін түсіндіруде қиналады. есту гигиенасының ережелерін
түсіндіреді. түсіндіреді.
Эндокринді, экзокринді және .Эндокринді, экзокринді және Эндокриндік \ аралас \ Эндокринді, экзокринді және
аралас бездердің орналасқан аралас бездердің орналасқан экзокриндік бездердің аралас бездердің орналасқан
жерлерін анықтайды. жерлерін анықтауда қателіктер атауларын атауда қателіктер жерлерін анықтайды.
жібереді. жібереді.
48
Эндокриндік бездер Эндокриндік бездер қызметінің Бездер мен олардың қызметінің Эндокриндік бездер қызметінің
қызметінің бұзылуынан бұзылуынан туындаған ауруларды бұзылуынан туындаған бұзылуынан туындаған
туындаған ауруларды белгілеріне қарай анықтауда ауруларды сәйкестендіруде \ ауруларды белгілеріне қарай
белгілеріне қарай анықтайды. қиналады. логикалық тапсырманы анықтайды.
орындауда қателіктер жібереді. .
р
Жылықанды жануарлардың Жылықанды жануарлардың дене Терінің маңызын сипаттауда Жылықанды жануарлардың дене
дене температураны температураны сақтаудағы терінің қателіктер жібереді. температураны сақтаудағы
сақтаудағы терінің рөлін рөлін сипаттауда қиналады. терінің рөлін сипаттайды.
сипаттайды.
49
«Көбею» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
итоз бен мейоздың маңызы.
Бөлімше М
Жануарлардың көбею тәсілдері.
Мүктер мен қырықжапырақтартың көбею ерекшеліктері.
Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік
циклінің ерекшеліктері.
ірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен
Оқу мақсаттары 8.2.2.1 т
мейоздың маңызын түсіндіру
8.2.1.1 жануарлардың көбею тәсілдерін салыстыру
8.2.1.2 мүктер мен қырықжапырақтардың мысалдарында
жынысты және жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін
түсіндіру
8.2.1.3 ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің
тіршілік циклінің ерекшеліктерін түсіндіру
Білім алушы
ірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен мейоздың
Бағалау критерийі Т
маңызын салыстарады
Жануарлардың көбею тәсілдерін түсіндіреді
Мүктер мен қырықжапырақтардың мысалдарында
жынысты және жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін
түсіндіреді
Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік
циклінің ерекшеліктерін кілтті сөздерді пайдаланып эссе
жазу арқылы түсіндіреді
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 20 м
Тапсырма
1. Cуретке назар аударыңыз.
(i) Көбею тәсілдерінің түрлерін атаңыз және сипаттама беріңіз.
1.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(ii) Салыстыру кестесін толтырыңыз.
Жасушаның түрлері Түзілу әдістері
А.Мүктердің спорасы 1.Митоз
В2.Мейоз
) Жасушаның тең екіге бөлінуі.
50
С) Гидраның спора арқылы көбеюі.
D) Мүктерде суда ұрықтану жүреді,
зигота пайда болады.
E) Аналық бүрдің ісінуі
G) Қырықжапырақтардың архегонии
жасушасы
Әріптерге сай келетін жауапты санмен жазыңыз.
А B C D E G
2. Мүктер мен қырықжапырақтардың тіршілік цикліне назар аударыңыз.
А. В.
(ii)А. Сызбаны пайдаланып:гаметофит және спорофитті ұрпақтарына түсініктеме беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
B. Сызбаны пайдаланып:гаметофит және спорофитті ұрпақтарына түсініктеме беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(iiі). «Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклі» тақырыбында
мини-эссе жазыңыз. 65-75 сөз.
Кілтті сөздер
Ашықтұқымды өсімдіктер: Жабықтұқымды өсімдіктер: гүл, аталық,
спорофит,аталық бүр, микроспорангий, аналық, мегаспор, микроспор, спермий,
аталық гаметофит, аналық бүр, қосылу, жұмыртқажасуша, дән ұрығы,
тұқымбүршік, мегаспор, мегаспорангий, ұрықтану, зигота, қосарлы ұрықтану,ұрық,
аналық гаметофит, архегония, тозаңның
эндосперм, жаңа өсімдік, аналық жатын,
озаң түтікшесі.
өнуі, ұрық. т
«Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклі» тақырыбы.
51
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Жануарлардың көбею 1(i) көбею тәсілдерінің түрлерін атайды ;
тәсілдерін салыстырады. әрқайсысына сипаттама береді; 3
Тірі ағзалардың тіршілік митоз бен мейозға салыстырады; 5
әрекетіндегі митоз бен (iі)
мейоздың маңызын
түсіндіреді.
Мүктер мен мүктер мен қырықжапырақтардың тіршілік 4
қырықжапырақтардың 2(ii) цикліндегі гаметофит және спорофитті
мысалдарында жынысты ұрпақтарынының ерекшеліктерін
және жыныссыз түсіндіреді;
ұрпақтарының
ерекшеліктерін
түсіндіреді.
Ашықтұқымды және (iiі) ашықтұқымды және жабықтұқымды 8
жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклінің
өсімдіктердің тіршілік ерекшеліктерін кілтті сөздерді пайдалана
циклінің ерекшеліктерін отырып эссе жазу арқылы түсіндіреді.
кілтті сөздерді
пайдаланып түсіндіреді.
Жалпы балл саны 20
52
«Көбею» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Жануарлардың көбею Жануарлардың көбею тәсілдерін Көбею тәсілдерінің түрлерін Жануарлардың көбею тәсілдерін
тәсілдерін салыстырады. салыстыруда қиналады. толық атауда \ әрқайсысына салыстырады.
сипаттама беруде қателіктер
жібереді.
Тірі ағзалардың тіршілік Тірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі Жасуша түрлерін бөліну Тірі ағзалардың тіршілік
әрекетіндегі митоз бен митоз бен мейоздың маңызын әдістері: митоз бен мейозды әрекетіндегі митоз бен мейоздың
мейоздың маңызын түсіндіруде қиналады. салыстыруда қателіктер жіберді. маңызын түсіндіреді.
түсіндіреді.
Мүктер мен Мүктер мен қырықжапырақтардың Мүктер мен Мүктер мен
қырықжапырақтардың тіршілік цикліндегі гаметофит және қырықжапырақтардың тіршілік қырықжапырақтардың тіршілік
мысалдарында жынысты және спорофитті ұрпақтарынының цикліндегі гаметофит \ цикліндегі гаметофит және
жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін түсіндіруде спорофитті ұрпақтарынының спорофитті ұрпақтарынының
ерекшеліктерін түсіндіреді. қиналады. ерекшеліктерін түсіндіруде ерекшеліктерін толық
қателіктер жібереді. түсіндіреді.
Ашықтұқымды және Ашықтұқымды және жабықтұқымды Ашықтұқымды және Ашықтұқымды және
жабықтұқымды өсімдіктердің өсімдіктердің тіршілік циклінің жабықтұқымды өсімдіктердің жабықтұқымды өсімдіктердің
тіршілік циклінің ерекшеліктерін кілтті сөздерді тіршілік циклінің тіршілік циклінің ерекшеліктерін
ерекшеліктерін кілтті сөздерді пайдалана отырып эссе жазу арқылы ерекшеліктерін кілтті сөздерді кілтті сөздерді пайдалана отырып
пайдаланып түсіндіреді. түсіндіруде қиналады. пайдаланып эссе жазу арқылы эссе жазу арқылы толық
түсіндіруде қателіктер жібереді. түсіндіреді.
53
«Өсу және даму» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
брионалдық даму кезеңдері
Бөлімше Эм
Әртүрлі ұрық жапырақщаларынан
қалыптасатын ұлпалар мен мүшелердің
дифференцияциялануы
мбрионалдық даму кезеңдерін
Оқу мақсаттары 8.2.3.1 э
сипаттау
8.2.3.2 әр түрлі ұрық жапырақшаларынан
қалыптасатын ұлпалар мен мүшелердің
дифференциялануын сипаттау
Бағалау критерийі •
Эмбрионалдық даму кезеңдерін
сипаттайды
• Әр түрлі ұрық жапырақшаларынан
қалыптасатын ұлпалар мен
мүшелердің дифференциялануын
сипаттайды
ілу, түсіну, және қолдану
Ойлау дағдыларының деңгейі Б
инут
Орындау уақыты 10 м
Тапсырма
1(а.) Төмендегі суретте ағзаның эмбрионалды даму кезеңдері бейнеленген.
(i) Дұрыс реттілігін көрсетіңіз._______________________________________________
(b) Ұрықтық даму кезеңдеріне тән сипаттамаларды аяқтаңыз._______________________
(і) Ұрық жапырақшаларының түзілуінің даму кезеңін көрсетіңіз. ___________________
(іі) Бластула кезеңінің ерекшелігін түсіндіріңіз.___________________________________
2. Мезодермадан дамымайтын мүшелерді атаңыз.
A)бұлшықет ішек
B) ми, жұлын
C) бүйрек, қуық
D) жүрек, қанқа
(іі) Ұрық жапырақшаларында түзілетін мүшелерді анықтаңыз.
эктодерма энтодерма мезодерма
жұлын бауыр
қан тамырлары
көз
54
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Б
ілім алушы
Эмбрионалдық даму эмбрионалды даму кезеңдерінің реттілігін 1
кезеңдерін сипаттайды (a)(i) анықтайды;
рық жапырақшаларының түзілуінің даму 1
ұ
еңін сипаттайды;
(b)(i) кез
ластула кезеңінің ерекшелігін түсіндіреді; 2
(b)(ii) б
Әр түрлі ұрық 2 мезодермадан дамымайтын мүшелерді 1
жапырақшаларынан көрсетеді;
қалыптасатын ұлпалар
(ii) эктодерма, энтодерма және мезодермадан 5
мен мүшелердің
түзілетін мүшелерді атайды.
дифференциялануын
сипаттайды.
Жалпы балл саны 10
55
«Өсу және даму» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Эмбрионалдық даму Эмбрионалды даму кезеңдерінің Эмбрионалды даму кезеңдерінің Эмбрионалды даму кезеңдерінің
кезеңдерін сипаттайды реттілігін сипаттауда қиналады. реттілігін сипаттауда қателіктер реттілігін толық сипаттайды.
жібереді.
Ұрық жапырақшаларының түзілуінің Ұрық жапырақшаларының Ұрық жапырақшаларының
даму кезеңін сипаттауда қиналады. түзілуінің даму кезеңін түзілуінің даму кезеңін толық
сипаттауда қателіктер жібереді.
сипаттайды.
Бластула кезеңінің ерекшелігін Бластула кезеңінің ерекшелігін Бластула кезеңінің ерекшелігін
түсіндіруде қиналады. толық түсіндіруде қателіктер толық түсіндіреді.
ібереді.
ж
Әр түрлі ұрық Мезодермадан дамымайтын Мезодермадан дамымайтын Мезодермадан дамымайтын
жапырақшаларынан мүшелерді сипаттауда қиналады. мүшелерді сипаттауда мүшелердідұрыс сипаттайды.
қалыптасатын ұлпалар мен қателуктер жібереді.
мүшелердің
Эктодерма, энтодерма және Эктодерма, энтодерма және Эктодерма, энтодерма және
дифференциялануын
мезодермадан түзілетін мүшелерді мезодермадан түзілетін мезодермадан түзілетін
сипаттайды. си
паттауда қиналады. мүшелерді сипаттауда мүшелерді дұрыс сипаттайды.
қателіктер жібереді.
56
«Тұқымқулаушылық пен өзгергіштік» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
ұқымқуалаушылық пен өзгергіштіктің
Бөлімше Т
эволюциядағы ролі.
Ағзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың
маңызы.
Мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының шығу
тегінің орталықтары.
Маңызды мәдени өсімдіктер іріктемелері мен үй
жануарлары.
ұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің
Оқу мақсаттары 8.2.4.1 т
эволюциядағы ролін дәйектеу
8.2.4.2 ағзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың
маңызын сипаттау
8.2.4.3 мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының
шығу тегінің орталықтарын оқып білу
8.2.4.4 маңызды мәдени өсімдіктер іріктемелері мен
үй жануарлары қолтұқымын сипаттау
Білім алушы
қым қуалаушылық пен өзгергіштіктің
Бағалау критерийі Tұ
эволюциядағы ролін сипаттайды
Ағзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың
маңызын сипаттайды
Мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының шығу
тегінің орталықтарын атайды
Үй жануарлары қолтұқымын сипаттайды
ілу,түсіну және қолдану
Ойлау дағдыларының деңгейі Б
инут
Орындау уақыты 15 м
Тапсырма
1(a). Терминдерге анықтама беріңіз.
Тұқымқуалаушылық:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Өзгергіштік:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(ii). Ағзалар селекциясы үшін қолдан сұыраптаудың маңызын түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
b(ii). Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарының атауын жазыңыз.
1. Күріш, қант қызылшасы, циртусты өсімдіктер,баклажан және тб (50% мәдени
өсімдіктер) _________________________________________________________________
2.Соя,тары,қарақұмық,жемісті – алша,шие және көкөніс дақылдары. (20% мәдени
өсімдіктер)__________________________________________________________________
57
3.Бидай,қарабидай,шомыр,бұршақ тұқымдастар, жүзім,сарымсақ (14% мәдени өсімдіктер)
____________________________________________________________________________
4. Қырыққабат,жоңышқа,зәйтүн (11% мәдени өсімдіктер) __________________________
5. Қатты бидай, арпа,кофе ағашы, банан,сорго ____________________________________
6. Жүгері, какао, асқабақ, темекі,мақта ___________________________________________
7. Картоп, ананас,хинна ағашы __________________________________________________
(с). Картаға назар аударыңыз.
(с) (і). Үй жануары қолтұқымының біріне сипаттама беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(іі) Кестені толтырыңыз.
№ Шығу орталық атауы Үй жануарлары
1
2
3
4
5
6
58
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Tұқым қуалаушылық пен тұқымқуалушылық пен өзгергіштік 2
өзгергіштіктің (a) ұғымдарына анықтама береді;
эволюциядағы ролін
сипаттайды.
Ағзалар селекциясы үшін (i) ағзалар селекциясы үшін қолдан 3
қолдан сұрыптаудың сұрыптаудың маңызын сипаттайды;
маңызын сипаттайды.
Мәдени өсімдіктер мен (b)(ii) берілген мәдени өсімдіктердің шығу 7
үй жануарларының шығу орталықтарының атауын жазады;
тегінің орталықтарын
атайды.
Үй жануарлары с(i) үй жануары қолтұқымының біріне 2
қолтұқымын сипаттайды. сипаттама береді;
(ii) картада берілген шығу орталықтары мен 6
суреттер арқылы үй жануарларының
қолтұқымдарына атау береді.
Жалпы балл саны 20
59
«Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға
арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Tұқым қуалаушылық пен Тұқымқуалушылық пен өзгергіштік Тұқымқуалушылық пен Тұқымқуалушылық пен
өзгергіштіктің эволюциядағы ұғымдарына анықтама беруде өзгергіштік ұғымдарына толық өзгергіштік ұғымдарына
рөлін сипаттайды. қиналады. анықтама беруде қателіктер анықтама береді.
жібереді.
Ағзалар селекциясы үшін Ағзалар селекциясы үшін қолдан Ағзалар селекциясы үшін Ағзалар селекциясы үшін қолдан
қолдан сұрыптаудың маңызын сұрыптаудың маңызын сипаттауда қолдан сұрыптаудың маңызын сұрыптаудың маңызын толық
сипаттайды. қиналады. сипаттауда қателіктер жібереді.
ипаттайды.
с
Мәдени өсімдіктер мен үй Берілген мәдени өсімдіктердің шығу Берілген мәдени өсімдіктердің Берілген мәдени өсімдіктердің
жануарларының шығу тегінің орталықтарының атауын жазуда шығу орталықтарының атауын шығу орталықтарының атауын
орталықтарын атайды. жазуда қателіктер жібереді. толық жазады.
иналады.
қ
Үй жануарлары қолтұқымын Үй жануары қолтұқымының біріне Үй жануары қолтұқымының Үй жануары қолтұқымының
сипаттайды. сипаттама беруде қиналады. біріне толық сипаттама беруде біріне толық сипаттама береді.
қателіктер жібереді.
60
«Биосфера, экожүйе және популяция» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
ожүйелердің жалпы құрылымы.
Бөлімше Эк
Су және құрлық экожүйесі.
Популяцияның негізгі қасиеттері және құрылымдық
ерекшеліктері.
Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдері.
Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы
Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері.
Тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі жағдайларына
бейімделу механизмдері.
кожүйелердің жалпы құрылымының сызбасын жасау;
Оқу мақсаттары 8.3.1.1 - э
8.3.1.2 - су және құрлық экожүйелерін салыстыру
8.3.1.3 - популяцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық
ерекшеліктерін сипаттау;
8.3.1.4 - ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі
тәсілдерін зерттеу
8.3.1.5 - жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында
популяция санының өзгеру себептерін анықтау
8.3.1.6 - тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін
сипаттау;
8.3.1.7 - тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі
жағдайларына бейімделу механизмдерін түсіндіру
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Экожүйедегі заттар ағынының айналымына қатысатын
компонентті анықтайды
• Су және құрлық экожүйелерін салыстырады
• Популяцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық
ерекшеліктерін сипаттайды
• Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі
тәсілдерін зерттейді
• Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында
популяция санының өзгеру себептерін анықтайды
• Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін
сипаттайды
• Тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі
жағдайларына бейімделу механизмдерін түсіндіреді
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 25 м
61
Тапсырма
1. Диаграммада экожүйедегі заттар ағынының трофикалық деңгейдегі айналымы
көрсетілген. Шөпқоректілер айналымның қай бөлігінде бейнеленген, көрсетіңіз.
(a). Экожүйеге назар аударыңыз.
А. В.
(i). Екі экожүйеге атау беріңіз.
А.________________________________________________________________________
В.________________________________________________________________________
(іі). Екі экожүйені салыстырыңыз.
А В
(iii). Популяцияның негізгі ерекшеліктерінің бірі құрылымдық популяция түрлерін атаңыз.
1.2.3.
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
3.___________________________________________________________________________
2. Төменде берілген екі графикке назар аударыңыз.
62
(і). Сұр тышқан санының 5 және 6 жылдары арасындағы санының төмендеуінің 2 себебін
келтіріңіз.
1.____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
(ii). Сұр тышқан мен үкінің арасындағы байланыс 10 жыл бойы зерттелді. Сұр тышқан –
кішкене сүтқоректі, ал үкі – етқоректі құс.
1 және 2 графикті пайдалана отырып, үкінің негізгі қорегі сұр тышқан болғандығын,
нақты дәлелдемелер арқылы түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3.Тірі ағзалардың қарым-қатынас түрлеріне қараңыз.
А. В. С.
D. E.
(a)(i). Тірі ағзалардың қарым-қатынас түрлерін атаңыз.
A.____________________________________________________________________________
B.____________________________________________________________________________
C.____________________________________________________________________________
(іі). Тірі ағзалардың қарым-қатынас түріне сипаттама беріңіз.
D.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
E.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
63
(в). Сызбаға назар аударыңыз.
(ii). Түр дарақтарының қоршаған ортаның температруасына бейімделу механизмін
түсіндіріңіз.__________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
______
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Экожүйедегі заттар ағынының 1 диаграммада берілген экожүйедегі 1
айналымына қатысатын заттар ағынының трофикалық
компонентті анықтайды. деңгейдегі шөпқоректілер айналымнын
к
өрсетеді;
Су және құрлық экожүйелерін (а)(i) суретті пайдаланып экожүйеге атау 1
салыстырады. береді;
(ii) с
уретті пайдалана отырып, екі 2
э
кожүйені салыстырады;
Популяцияның негізгі (iii) суретпен сызбаға қарай отырып, 3
қасиеттерін және құрылымдық популяцияның негізгі ерекшеліктерінің
ерекшеліктерін сипаттайды. бірі құрылымдық популяция түрлерін
атайды;
Ағзалардың тіршілікке 2(i) сұр тышқан санының 5 және 6 жылдары 2
қабілеттілігінің әртүрлі арасындағы санының төмендеуінің 2
тәсілдерін зерттейді. себебін келтіреді;
Жыртқыш-құрбан қарым-(ii) сұр тышқан мен үкінің арасындағы 3
қатынасы мысалында қарым-қатынасты нақты дәлелдемелер
популяция санының өзгеру арқылы графикті пайдаланып
себептерін анықтайды. түсіндіреді;
Тірі ағзалардың өзара қарым- 3(а)(i) А,В және С суреттерді пайдаланып, тірі 3
қатынас түрлерін сипаттайды. ағзалардың қарым-қатынас түрлерін
ат
айды;
(ii) D, E суреттерді пайдаланып, тірі 3
ағзалардың қарым-қатынас түрлеріне
сипаттама береді;
64
Тірі ағзалардың қоршаған в(iі) түр дарақтарының қоршаған ортаның 4
ортаның өзгермелі температруасына бейімделу механизмін
жағдайларына бейімделу графикті пайдаланып түсіндіреді.
механизмдерін түсіндіреді.
Жалпы балл саны 22
65
«Биосфера, экожүйе және популяция » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға
арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Экожүйедегі заттар ағынының Экожүйедегі заттар ағынының Диаграммада берілген Экожүйедегі заттар ағынының
айналымына қатысатын айналымына қатысатын компонентті экожүйедегі заттар ағынының айналымына қатысатын
компонентті анықтайды. анықтауда қиналады. трофикалық деңгейдегі компонентті анықтайды.
шөпқоректілер айналымнын
ды.
толық көрсете алмай
.
Су және құрлық экожүйелерін Экожүйеге атау беруде \ екі Экожүйеге толық атау беруде \ Су және құрлық экожүйелерін
салыстырады. экожүйені салыстыруда қиналады. екі экожүйені толық салыстырады.
сал
ыстыруда қателіктер
ж
ібереді.
. р
Популяцияның негізгі Популяцияның негізгі қасиеттерін Популяцияның негізгі Популяцияның негізгі
қасиеттерін және және құрылымдық ерекшеліктерін ерекшеліктерінің бірі қасиеттерін және құрылымдық
құрылымдық ерекшеліктерін сипаттауда қиналады. құрылымдық популяция ерекшеліктерін сипаттайды.
сипаттайды. түрлерін атауда қателіктер
жібереді.
Ағзалардың тіршілікке Ағзалардың тіршілікке Сұр тышқан санының 5 және 6 Ағзалардың тіршілікке
қабілеттілігінің әртүрлі қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдерін жылдары арасындағы санының қабілеттілігінің әртүрлі
тәсілдерін зерттейді. зерттеуде қиналады. төмендеуінің 2 себебін тәсілдерін зерттейді.
зерттеуде қателіктер жібереді. р
і
66
Жыртқыш-құрбан қарым-Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы Сұр тышқан мен үкінің Жыртқыш-құрбан қарым-
қатынасы мысалында мысалында популяция санының арасындағы қарым-қатынасты қатынасы мысалында популяция
популяция санының өзгеру өзгеру себептерін анықтауда нақты дәлелдемелер арқылы санының өзгеру себептерін
себептерін анықтайды. қиналады. графикті пайдаланып анықтайды.
түсіндіруде қателіктер жібереді.
.
і
Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас Тірі ағзалардың қарым-қатынас Тірі ағзалардың өзара қарым-
Тірі ағзалардың өзара қарым-түрлерін сипаттауда қиналады. түрлерін атауда \ сипаттама қатынас түрлерін сипаттайды.
қатынас түрлерін сипаттайды. беруде қателіктер жібереді.
Тірі ағзалардың қоршаған Тірі ағзалардың қоршаған ортаның Түр дарақтарының қоршаған Тірі ағзалардың қоршаған
ортаның өзгермелі өзгермелі жағдайларына бейімделу ортаның температруасына ортаның өзгермелі жағдайларына
жағдайларына бейімделу механизмдерін түсіндіруде қиналады. бейімделу механизмін графикті бейімделу механизмдерін
механизмдерін түсіндіреді. пайдаланып түсіндіруде түсіндіреді.
қателіктер жібереді.
67
«Адам іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсері» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
иологиялық әртүрлілікті сақтау.
Бөлімше Б
Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызы.
Қазақстан аумағындағы экологиялық проблемалардың
туындау себептері мен оларды шешу жолдарын.
иологиялық әртүрлілікті сақтаудың және
Оқу мақсаттары 8.3.2.1 б
қолдауды қажеттіктің себептерін негіздеу
8.3.2.2 Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызын бағалау
8.3.2.3 Қазақстан аумағындағы экологиялық
проблемалардың туындау себептері мен оларды шешу
жолдарын түсіндіру
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Биологиялық әртүрлілікті сақтаудың және
қолдауды қажеттіктің себептерін негіздейді
• Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызын
бағалайды
• Қазақстан аумағындағы экологиялық
проблемалардың туындау себептері мен оларды
шешу жолдарын түсіндіреді
оғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының деңгейі Ж
Орындау уақыты 15 минут
Тапсырма
1. Биологиялық әртүрлілікке сипаттама беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
(i). Қазіргі таңда биоаулан түрліліктің азаюының екі себебін келтіріңіз:
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
(ii). «Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызы» тақырыбында эссе жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(iii). Суреттегі Арал және Каспий теңіздерінің көрінісіне назар аударыңыз.
68
1. 2.
Арал теңізінің тартылуының себебін түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Каспий теңізінің ластану себебін келтіріңіз:
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(с). Қазақстан аумағындағы экологиялық проблемаларды шешудің кем дегенде 2-3
жолдарын ұсыныңыз.
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
69
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Биологиялық биологиялық алуан түрлілікке сипаттама 2
әртүрлілікті сақтаудың 1 береді.
және қолдауды
қажеттіктің себептерін
қазіргі таңда биоаулан түрліліктің 3
негіздей
ді. (a) аз
аюының екі себебін келтіреді.
Дүниежүзілік Тұқым (ii) Дүниежүзілік тұқым қорының маңызы 5
қорының маңызын тақырыбында эссе жазып,түсіндіреді.
бағалайды.
Қазақстан аумағындағы (iiі) Арал теңізінің тартылуы мен 2
экологиялық Каспий теңізінің ластану себебін келтіреді; 2
проблемалардың
туындау себептері мен
оларды шешу жолдарын
с) Қазақстан аумағындағы экологиялық 3
түсіндіреді. (
проблемаларды шешудің кем дегенде 2-3
жолдарын ұсынады.
Жалпы балл саны 17
«Адам іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсері» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат
ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Биологиялық әртүрлілікті Биологиялық әртүрлілікті сақтаудың Биологиялық алуан түрлілікке Биологиялық әртүрлілікті
сақтаудың және қолдауды және қолдауды қажеттіктің толық сипаттама бере алмайды. сақтаудың және қолдауды
қажеттіктің себептерін себептерін негіздеуде қиналады. қажеттіктің себептерін
негіздейді. негіздейді.
р р
і
Дүниежүзілік Тұқым қорының Дүниежүзілік Тұқым қорының Дүниежүзілік Тұқым қорының Дүниежүзілік Тұқым қорының
маңызын бағалайды. маңызын бағалауда қиналады. маңызы тақырыбында эссе маңызын бағалайды.
жазып, түсіндіруде қателіктер
жібереді.
Қазақстан аумағындағы Қазақстан аумағындағы экологиялық Арал теңізінің тартылуы мен Қазақстан аумағындағы
экологиялық проблемалардың проблемалардың туындау себептері Каспий теңізінің ластану экологиялық проблемалардың
туындау себептері мен оларды мен оларды шешу жолдарын себебін айтуда \ Қазақстан туындау себептері мен оларды
шешу жолдарын түсіндіреді. түсіндіруде қиналады. аумағындағы экологиялық шешу жолдарын түсіндіреді.
роблемаларды шешудің кем
п
егенде 2-3 жолдарын ұсынуда
д
ателіктер жібереді.
қ
Биология
8-сынып
Әдістемелік ұсыныстар мұғалімге 8 -сынып оқушыларына "Биология" пәні бойынша
жиынтық бағалауды жоспарлау, ұйымдастыру және өткізуге көмек құралы ретінде
құрастырылған. Әдістемелік ұсыныстар (қазақ тілінде білім беретін) 8-сыныптың "Биология"
пәні бойынша оқу бағдарламасы мен оқу жоспарының негізінде дайындалған.
Бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалаудың тапсырмалары мұғалімге
оқушылардың тоқсан бойынша жоспарланған Оқу мақсатына жету деңгейін анықтауға
мүмкіндік береді.
Әдістемелік ұсыныстарда бөлім / ортақ тақырып бойынша жиынтық бағалауды
өткізуге арналған бағалау критерийлері мен дескрипторлары бар тапсырмалар ұсынылған.
Сондай-ақ, жинақта оқушылардың оқу жетістіктерінің мүмкін деңгейлері (рубрикалар)
сипатталған. Дескрипторлары мен балдары бар тапсырмалар ұсыныс түрінде берілген.
Әдістемелік ұсыныс негізгі мектеп мұғалімдеріне, мектеп әкімшілігіне, білім беру
бөлімінің әдіскерлеріне, критериалды бағалау бойынша мектеп, өңірлік үйлестірушілеріне
және басқа да мүдделі тұлғаларға арналған.
Мазмұны
1
тоқсан.........................................................................................................................................Ошиб
ка! Закладка не определена.
Бөлім: Жасушалық биология..................................................................................................4
Бөлім: Молекулалық биология………………………………………………………..…....8
Бөлім: Тірі ағзалардың көптүрлілігі……………………………………………………....12
2- тоқсан………………………………………………………...………………………….......21
Бөлім: Қоректену....................................................................................................................17
Бөлім: Заттардың тасымалдануы..........................................................................................22
Бөлім:Тыныс алу....................................................................................................................29
3 тоқсан.......................................................................................................................................32
Бөлім:Бөліп шығару................................................................................................................32
Бөлім: Қозғалыс (Биофизика)…………………………………………………………….....36
Бөлім: Координация және реттелу......................................................................................44
Бөлім: Көбею. Өсу және даму............................................................................................... 50
4-тоқсан........................................................................................................................................ 54
Бөлім: Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік......................................................................57
Бөлім: Биосфера және экожүйе.............................................................................................61
Бөлім: Адам қызметінің қоршаған ортаға әсері..................................................................68
«Жасушалық биология» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
сімдік және жануар ұлпаларын жіктеу.
Бөлімше Ө
Прокариот және эукариот жасушаларын
салыстыру.
рокариот және эукариот
Оқыту мақсаттары 8.4.2.2 - п
жасушалардың құрылысын салыстыру
8.4.2.1 - өсімдіктер мен жануарлардың
ұлпаларын классификациялау
Білім алушы
сімдіктер мен жануарлардың ұлпаларын
Бағалау критерий Ө
жіктейді
Прокариот және эукариот жасушаларының
құрылысын салыстырады
ілу,түсіну және қолдану
Ойлау дағдыларының деңгейі Б
инут
Орындау уақыты 15 м
Тапсырма
1. Прокариот жасушасы құрылымында кездеспейтін органоидты белгілеңіз.
А) жасуша мембранасы В) рибосома С) ядро D) цитоплазма
2. Прокариот және эукариот жасушасы құрылысындағы ортақ құрылымды
белгілеңіз.
А) аппарат Гольджи В) рибосома С) лизосома D) ядро
3. Төмендегі суреттер де қандай ағзаның жасушалары берілген,атауын жазыңыз.
А.___________________________________________________________________
В._____________________________________________________________________
С.____________________________________________________________________
(ii). А және С суреттердегі жасушалардың құрылымын кестеде салыстырыңыз.
Жасуша құрылымы А С
жасуша қабырғасы
хлоропласт
цитоплазма
митохондрия
4. Суретте қандай ұлпа көрсетілген.
4
А) бұлшықет ұлпасы В) дәнекер ұлпа С) жүйке ұлпа D) эпителий ұлпа
(іі) Кестені толтырыңыз.
Ұлпаның түрлері Қызметі
Негізгі ұлпа
Тірек ұлпа
Өткізгіш ұлпа
5. Cуретте берілген жасуша қай ұлпаға жатады және ол ұлпаның қызметін жазыңыз.
(i) Ұлпа түрі:________________________________________________________________
Қызметі:_________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
(ii) Ұлпалардың түрі мен құрылысын және қызметін сәйкестендіріңіз.
Ұлпа түрлері Құрылысы Қызметі
Бұлшықет ұлпасы (A) Жасушалары бір-біріне тығыз Қоректік,тасымалдау
жанасады, жасушаралық және қорғаныш
заттары нашар дамыған (1) қызметтерін атқарады
(d)
Дәнекер ұлпасы (B) Ұлпа ұзындығы 1-45 мм, Зат алмасуды реттеуге
кейбірі 12 сантиметрге қатысады (e)
жететін көп ядролы ет
талшықтарынан тұрады (2)
Эпителий ұлпасы(C) Жасушааралық заттар Жиырылу және жазылу
қызметіне байланысты әр қызметін атқарады (f)
түрлі болып келеді (3)
5
Бағалау Тапсырма № Дескриптор Балл
критерийі Бі
лім алушы
Прокариот және 1 прокариот жасушасы құрылымында 1
эукариот кездеспейтін органоидты көрсетеді;
жасушаларының
2 прокариот және эукариот жасушасы 1
құрылысын
құрылысындағы ортақ құрылымды
салыстырады. ан
ықтайды;
3 (і
) суреттер арқылы жасуша 3
құрылымына сәйкес ағзаларды
анықтайды;
(ii) А және С суреттер арқылы жасуша 1
құрылымынан жасуша
қабырғасының бар жоқтығын
анықтайды;
А және С суреттер арқылы жасуша 1
құрылымынан хлоропласты
анықтайды;
А және С суреттер арқылы жасуша 1
құрылымынан цитоплазманың бар
жоқтығын анықтайды;
А және С суреттер арқылы жасуша 1
құрылымынан митохондрияның
кездесетіндігін анықтайды;
Өсімдіктер мен 4 сурет арқылы ұлпаның түрін 1
жануарлардың анықтайды;
ұлпаларын
егізгі ұлпаның қызметін жазады; 1
жіктейді. (ii) н
ткізгіш ұлпаның қызметін жазады; 1
ө
тірек ұлпаның қызметін жазады; 1
5 (i) суретте берілген ұлпаны анықтайды 2
және қызметін жазады;
ұ
лпалардың түрлері: 3
(ii) б
ұлшықет, дәнекер және эпителий
ұ
лпаларының құрылысын және
қызметтерін сәйкестендіреді.
Жалпы балл саны 18
6
«Жасушалық биология» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Прокариот жасушасы құрылымында
Прокариот және эукариот Прокариот және эукариот Прокариот және эукариот
кездеспейтін органоидты көрсетуде / ж
жасушаларының құрылысын жасушаларының құрылысын асушаларының құрылысын
асушаларының құрамындағы ортақ д
салыстырады. салыстыруда қиналады. жұрыс салыстырады.
ұрылымды белгілеуде /
қ
реттердегі ағзаның
су
асушаларының құрылымын:
ж
асуша қабырғасын /
ж
оропласт / цитоплазма /
хл
тохондрияны қай ағзада
ми
болатынын анықтауда қателіктер
ж
ібереді.
Өсімдіктер мен жануарлардың Өсімдіктер мен жануарлардың Өсімдік ұлпасының түрлерін Өсімдіктер мен жануарлардың
ұлпаларын жіктейді. ұлпаларын жіктеуде қиналады. анықтауда / ұлпаларын жіктейді.
егізгі / тірек / өткізгіш ұлпалардың
н
қызметін анықтауда /
Жануардың ұлпасының түрлерін /
қызметін сурет арқылы анықтауда /
бұлшықет / дәнекер / эпителий
ұлпаларының құрылысын / қызметін
сәйкестендіруде қателіктер жібереді.
7
«Молекулярлық биология» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
олимерлер мен мономерлер арасындағы
Бөлімше П
айырмашылық.
Көмірсулар мен липидтердің құрылымы ммен
қызметі.
Нәруыздардың биологиялық құрылымы мен қызметі.
иологиялық мысалдарды пайдаланып,
Оқыту мақсаттары 8.4.1.1 - б
полимерлер мен мономерлер арасындағы
айырмашылықты сипаттау
8.4.1.2 - көмірсулар мен липидтің құрылымы мен
биологиялық қызметтерін сипаттау
8.4.1.3 - нәруыздардың биологиялық құрылымы мен
қызметі
олимерлер мен мономерлердің арасындағы
Бағалау критерийі П
айырмашылықты биологиялық мысалдар арқылы
сипаттайды
Көмірсулар мен липидтердің құрылымы мен
қызметін сипаттайды
Нәруыздардың құрылымы мен қызметін сипаттайды
ілу, түсіну және қолдану
Ойлау дағдыларының деңгейі Б
инут
Орындау уақыты 15 м
Тапсырма
1. Полимер болатын қосылысты белгілеңіз
А) амин қышқылдары В) глюкоза С) сутегі D) крахмал
(iі).Мономер мен полимердің айырмашылықтарын сипаттаңыз.Биологиялық мысалдар
келтіріңіз.
Мономер Полимер
Мысалдар
2. Өсімдік жасушасының қабырғасы ... көмірсудан тұрады.
А) гликоген В) крахмал С) хитин D) целлюлоза
3.Суретте бейнеленген буынаяқтылардың қаңқасы ... тұрады.
8
А) амин қышқылынан В) галактозадан С) глюкозадан D) хитиннен
4. Нәруыздардың қасиеттері берілген қатарды белгілеңіз.
А) суда ерімейді,жылуды нашар өткізеді В) суда жақсы ериді,майға ұқсас заттар
С) қатты заттар, бірақ суда жақсы ериді D) көпшілігі суда жақсы ериді
(ii). Кестені толтырыңыз, тұжырымдаманы сәйкестендіріңіз.
көмірсулар майлар нәруыздар
Тұжырымдамалар.
• Өсімдік жасушаларында қорға жиналатын зат – крахмал.
• Энергетикалық қызмет атқарады, себебі оның 1 грамы ыдырағанда 38,9кДж
энергия түзіледі.
• Мақта талшығында 98 пайыз целлюлоза болады.
• Адам және жануарлардың асқорыту жүйесінде ферменттер маңызды рөл атқарады.
• Тасымалдау қызметін гемоглобин атқарады.
• Тері, шаш және көздің нұрлы қабықшасында меланин түс береді.
(iii) Биологиялық есеп.
1 грамм нәруыз тотыққанда түзілетін энергия 1 грамм көмірсу тотыққандағы энергиямен
бірдей. Не себепті ағза нәруыздарды – энергия көзі ретінде тек аса қажет жағдайда ғана
пайдаланады? Түсіндіріңіз?
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
9
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Полимерлер мен 1 полимер болатын қосылысты 1
мономерлердің анықтайды;
арасындағы
(іі) мономер мен полимерге сипаттама 3
айырмашылықты
береді және мономер мен полимерге
биологиялық мысалдар
мысал келтіреді;
арқылы сипаттайды.
Көмірсулар мен 2 өсімдік жасушасының қабырғасы 1
липидтердің құрылымы қандай көмірсудан тұратынын
мен қызметін
анықтайды;
сипаттайды. 3 с
уретте бейнеленген 1
б
уынаяқтылардың қаңқасы неден
т
ұратынын анықтайд;
4 н
әруыздардың қасиеттерін 1
Нәруыздардың
анықтайды;
құрылымы мен қызметін
(ii) берілген тұжырымдамаларға сәйкес 3
сипаттайды. к
өмірсу,май және нәруыздар
қасиеттері мен қызметтерін
сәйкестендіреді;
(iii) нәруыздардың биологиялық 5
маңызын түсіндіреді.
Жалпы балл саны 15
10
«Молекулалық биология » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Полимерлер мен Полимерлер мен мономерлердің Полимер болатын қосылысты Полимерлер мен мономерлердің
мономерлердің арасындағы арасындағы айырмашылықты анықтауда / арасындағы айырмашылықты
айырмашылықты биологиялық биологиялық мысалдар арқылы мономер мен полимерге сипаттама биологиялық мысалдар арқылы
мысалдар арқылы сипаттайды. сипаттауда қиналады. беруде / мысал келтіруде сипаттайды.
ателіктер жібереді.
қ
Көмірсулар мен липидтердің Көмірсулар мен липидтердің құрылымы Өсімдік жасушасының қабырғасы Көмірсулар мен липидтердің
құрылымы мен қызметін мен қызметін сипаттауда қиналады. қандай көмірсудан тұратынын / құрылымы мен қызметін
сипаттайды. бусипаттайды.
ынаяқтылардың қаңқасы неден
ұратынын анықтауда қателіктер
т
жібереді.
Нәруыздардың құрылымы мен Нәруыздардың құрылымы мен қызметін Нәруыздардың қасиеттерін Нәруыздардың құрылымы мен
қызметін сипаттайды. сипаттауда қиналады. анықтауда / қызметін сипаттайды.
тұжырымдамаларға сәйкес көмірсу
май / нәруыздың қасиеттерін /
/
қызметтерін сәйкестендіруде /
әруыздардың биологиялық
н
маңызын түсіндіруде қателіктер
жіберді.
11
«Тірі ағзалардың көптүрлілігі » бөлімі бойынша жиынтық бағалау
алдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер, ашық
Бөлімше Б
және жабықтұқымдылардың ерекшеліктері.
Саңырауқұлақтардың негізгі белгілері.
Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктердің
айырмашылығы.
Буынаяқтылар мен хордалылардың ерекше белгілері.
алдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер,
Оқыту мақсаттары 8.1.1.1. - б
ашық және жабықтұқымдылар мысалында өсімдіктердің
ерекшеліктерін сипаттау
8.1.1.2 - саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттау
8.1.1.3 - даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді
негізгі белгілеріне қарай ажырату
8.1.1.4 - буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын
ерекше белгілері бойынша тану
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ тәріздестер,
ашық және жабықтұқымдылар мысалында
өсімдіктердің ерекшеліктерін сипаттайды
• Саңырауқұлақтардың негізгі белгілерін сипаттайды
• Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктерді
негізгі белгілеріне қарай ажыратады
• Буынаяқтылар мен хордалы жануарлар кластарын
ерекше белгілері бойынша сипаттайды
Білу, түсіну және қолдану
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 15 м
Тапсырма
1.Балдырлармен салыстырғанда мүктерде болады:
A)споралар B) мүшелер C) хлорофилл D) камбий
2(i) Өсімдіктер дүниесінің бөлімдеріне сай ерекшеліктерін сәйкестендіре отырып,
белгілеңіз.
1 Ашықтұқымдылар А Топыраққа ризоидтары арқылы
бекінеді
2 Жабықтұқымдылар В Спордан жүрекше тәрізді өскін өсіп
шығады
3 Мүктәріздестер С Тұқымы жабық орналасқан
4 Қырықжапарықтәріздестер D Қанатша тәрізді тұқымнан таралады
A. 1-А, 2-С, 3-D, 4- B
B. 1-C, 2-B,3- D, 4-A
C. 1-A, 2-D, 3-B, 4-C
D. 1-A, 2-D, 3-C, 4- B
12
2 (ii) Аталған өсімдіктердің тобынындағы ағзаларының құрамына кіретін мүшелерін
таңдаңдаңыз
:
А-
ашықтұқымдылар
В - балдырлар
С - мүктер
D – қырықжапырақ
тәріздестер
Мүшелер:
1.Таллом
2.Өркен
3.Ризоид
4.Антеридии
5.Архегонии
6.Қауашақ
7. Өскін
8. Гаметофит
9.Спорофит
10.Тамырсабақ
11. Жапырағы - вайя
12. Аналық бүр
3. Саңырауқұлақтардың жасуша қабықшасының құрамына кіреді:
А) муреин В) крахмал С) целлюлоза D) хитин
4. Саңырауқұлақтардың сыртқы бөлігі ... тұрады.
А) қалпақшадан және жіпшумақтан
В) түбіртектен және жіпшумақтан
С) жіпшумақтан және қалпақшадан
D) қалпақшадан және түбіртектен
5. Суретте көрсетілген өсімдіктердің негізгі белгілерін даражарнақты және қосжарнақты
кластарға тән белгілермен сәйкестендіріп, кестеге толтырыңыз.
Даражарнақты кластарға тән Қосжарнақты кластарға тән белгілер:
белгілер:
6. Хордалылар мен буынаяқтылар белгілерін белгілеңіз.
Хордалылар Белгілері Буынаяқтылар
1. Желісі бар
2. Сыртқы қанқа
3. Тұйық қан айналым жүйесі
4. Бас сүйегінің жоқтығы
5. 2,3,4-х камералы жүрек
6. Денесі хитинді затпен қапталған
13
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
1 балдырлармен мүктердің құрылысын 1
салыстырады;
2(i) м
үк ,қырықжапырақ тәріздестер, 1
Балдырлар, мүктер,
ашықтұқымдылар және
қырықжапырақ
жабықтұқымдылар мысалында
тәріздестер, ашық және
өсімдіктердің ерекшеліктерін анықтайды;
жабықтұқымдылар
2(ii) ашықтұқымдыларға тән ерекшеліктерді 1
мысалында өсімдіктердің
анықтайды;
ерекшеліктерін
б 1
лдырларға тән құрылысындағы
сипаттайды. а
ерекшеліктерді анықтайды;
м 1
үктерге тән құрылысындағы
ер
екшеліктерді анықтайды;
ырықжапырақ тәріздестерге тән
қ 1
құрылыстарындағы ерекшеліктерді
анықтайды;
Саңырауқұлақтардың 3 саңырауқұлақтардың жасушасындағы 1
жасушасындағы ерекшелігін сипаттайды;
ерекшелігін сипаттайды.
Саңырауқұлақтардың 4 саңырауқұлақтардың құрылыс ерекшелігін 1
сыртқы құрылысындағы сипаттайды;
ерекшелікті анықтайды.
даражарнақты өсімдіктің тамырындағы
ерекшелікті ажыратады; 1
д
аражарнақты өсімдіктің жапырақ
Даражарнақты және ж 1
үйкелену ерекшелігін ажыратады;
қосжарнақты өсімдіктер 5 д
аражарнақты өсімдіктің сабағының
кластарын негізгі қ 1
ұрылысындағы ерекшелікті ажыратады;
белгілерін ажыратады. қ
осжарнақты өсімдіктің тамырындағы
ер 1
екшелікті ажыратады;
қ
сжарнақты өсімдіктің жапырақ
о 1
жүйкеленуінің ерекшеліктерін
ыратады;
аж 1
қосжарнақты өсімдіктің сабағының
құрылысындағы ерекшелікті ажыратады;
Буынаяқтылар мен буынаяқтылар кластарының ерекше 1
хордалы жануарлар белгілерін анықтайды;
кластарын ерекше 6 х 1
ордалы жануарлар кластарының ерекше
белгілері бойынша
белгілерін анықтайды.
сипаттайды.
Жалпы балл саны 16
14
«Тірі ағзалардың көптүрлілігі» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Балдырлар, мүктер, Балдырлар, мүктер, қырықжапырақ Балдырлармен мүктердің
қырықжапырақ тәріздестер, тәріздестер, ашық және құрылысын салыстыруда / мүк / Балдырлар, мүктер,
ашық және жабықтұқымдылар жабықтұқымдылар мысалында қырықжапырақ тәріздестер / қырықжапырақ тәріздестер, ашық
мысалында өсімдіктердің өсімдіктердің ерекшеліктерін ашықтұқымдылар / және жабықтұқымдылар
ерекшеліктерін сипаттайды. сипаттауда қиналады. жабықтұқымдылар мысалында мысалында өсімдіктердің
ө
сімдіктердің ерекшеліктерін ерекшеліктерін сипаттайды.
ан
ықтауда қателіктер жібереді.
Ашықтұқымдылар, балдырлар,
Ашықтұқымдылар, балдырлар, Ашықтұқымдыларға / Ашықтұқымдылар, балдырлар,
мүктер және қырықжапырақ м
үктер және қырықжапырақ балдырларға / мүктерге / мүктер және қырықжапырақ
тәріздестер құрылыстарындағы т
әріздестер құрылыстарындағы қырықжапырақ тәріздестерге тәріздестер құрылыстарындағы
ерекшеліктерді анықтайды
ерекшеліктерді анықтайды және тән құрылыстарындағы ерекшеліктерді анықтайды және
және ажыратады. аж
ыратуда қиналады. ерекшеліктерді анықтауда ажыратады
қ
ателіктер жібереді.
Саңырауқұлақтардың Саңырауқұлақтардың Саңырауқұлақтардың Саңырауқұлақтардың
жасушасындағы ерекшелігін жасушасындағы ерекшелікті жасушасындағы ерекшелікті жасушасындағы ерекшелікті
сипаттайды сипаттауда қиналады. сипаттауда қателіктер жібереді. толық сипаттайды.
Саңырауқұлақтардың сыртқы Саңырауқұлақтардың құрылыс Саңырауқұлақтардың құрылыс Саңырауқұлақтардың құрылыс
құрылысындағы ерекшелікті ерекшелігін сипаттауда қиналады. ерекшелігін сипаттауда ерекшелігін толық сипаттайды.
анықтайды. қателіктер жібереді.
.
15
Даражарнақты / қосжарнақты Даражарнақты және қосжарнақты
Даражарнақты және Даражарнақты және қосжарнақты өсімдіктің тамырындағы / өсімдіктер кластарын негізгі
қосжарнақты өсімдіктер өсімдіктер кластарын негізгі жапырақ жүйкеленуіндегі / белгілерін ажыратады.
кластарын негізгі белгілерін белгілерін ажыратуда қателіктер сабағының құрылысындағы
ажыратады. жібереді. ерекшеліктерін ажыратуда
қателіктер жібереді.
Буынаяқтылар / хордалы жануарлар Буынаяқтылар / хордалы Буынаяқтылар мен хордалы
кластарының ерекше белгілерін жануарлар кластарының ерекше жануарлар кластарын ерекше
анықтауда қиналады. белгілерін анықтауда қателіктер белгілері бойынша сипаттайды
Буынаяқтылар мен хордалы
ж
ібереді.
жануарлар кластарын ерекше
белгілері бойынша сипаттайды
16
2 –тоқсан
«Қоректену » бөлімі бойынша жиынтық бағалау
мыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын (сиыр)
Бөлімше О
жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесін
салыстыру.
Тістердің құрылысы мен типтері,тісті күту ережесі.
Адамның асқорыту жүйесінің құрылысы.
Асқорыту жолы ауруларының себептері және астан
улану белгілері.
Адам ағзасы үшін дәрмендердің маңызы.
ыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын
Оқыту мақсаттары 8.1.2.1 - ом
(сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту жүйесінің
құрылысын салыстыру
8.1.2.2 - тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен
қызметтері арасындағы байланысты және тісті күту
ережелерін сипаттау
8.1.2.3 - адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен
қызметтері арасындағы өзара байланысты анықтау
8.1.2.4 - асқорыту жолы ауруларының себептерін
және астан улану себебін ашу
8.1.2.5 - адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттау
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс қайыратын
(сиыр) жануарлар мен адамның ас қорыту
жүйесінің құрылысын салыстырады
• Адамның ас қорыту жүйесінің құрылысы мен
қызметтері арасындағы өзара байланысты
анықтайды
• Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері мен
қызметтері арасындағы байланысты және тісті
күту ережелерін айтады
• Асқорыту жолы ауруларының себептерін және
астан улану себебін анықтайды
• Адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттайды
алдау, жинақтау
Ойлау дағдыларының деңгейі Т
инут
Орындау уақыты 25 м
Тапсырма
1(i). Сиырдың Х әрпімен, жауын құртының 5 санымен белгіленген асқорыту жүйесінің
бөлімдерін атаңыз және қызметін сипаттаңыз.
17
Х____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
5 ___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(ii) Терминдерді пайдаланып, асқорыту жүйесі құрылысының диаграммасын жазыңыз.
Терминдер:
Бауыр, ауыз қуысы, ұйқы безі, асқазан, ашы ішек, тоқ ішек, сілекей бездері, өт , аппендикс
және тік ішек.
(iiі) Адамның асқорыту жүйесінде асқазан, тоқ ішек, бауыр және ашы ішек маңызды
қызмет атқарады, олардың қызметін сипаттаңыз.
Асқазан
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Тоқ ішек
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Бауыр
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ашы ішек
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
18
2. Адамның тісі бейнеленген суретті пайдалана отырып, кестеге тістің ерекше
құрылымдарын жазыңыз.
Тістің Ауыз қуысындағы Тіс Тіс түбірінің
типтері тіс типтерінің қаптамасының құрылымы
саны пішіні
күрек тіс бір
ит тіс 4
кіші азу тіс Тегіс емес\кедір-
бұдырлы
үлкен азу тіс 12
(іі) Адамдағы күрек тістер мен азу тістердің негізгі қызметтеріне сипаттама беріңіз.
күрек тіс ___________________________________________________________
азу тіс ____________________________________________________________
(iii) Тісті күту ережелерін түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(b) Асқорыту ауруларының екі немесе үш себептерін келтіріңіз:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3. Дәрумендердің маңызын көрсетіңіз.
А) зат алмасу бұзылады
В) ағзаның улануына әкеп соғады
С) аурулардың пайда болуын күшейтеді
D) жұқпалы ауруларға қарсы тұруын жоғарлатады
19
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Омыртқасыз (жауынқұрт), 1 Сиыр және жауын құртының асқорыту 4
күйіс қайыратын (сиыр) бөлімін атайды, қызметін жазады.
жануарлар мен адамның ас
қорыту жүйесінің
құрылысын салыстырады.
Адамның ас қорыту Асқорыту жүйесінің құрылысының 5
жүйесінің құрылысы мен (ii) бөлімдерін терминдер пайдаланып
қызметтері арасындағы
анықтайды.
өзара байланысты
(iiі) Адамның асқорыту жүйесі асқазан, тоқ 4
анықтайды. і
шек, бауыр және ашы ішектің қызметін
си
паттайды.
Тістердің құрылысы, 2 Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері 4
әртүрлі типтері мен мен қызметтері арасындағы
қызметтері арасындағы (ii) байланысты ажырата алады және 2
байланысты және тісті күту т
істі күту ережелерін сипаттап жаза
ережелерін айтады. (iii) ал3
ады
Асқорыту жолы Асқорыту ауруларының екі немесе үш 3
ауруларының себептерін b себептерін келтіреді
және астан улану себебін
анықтайды.
Адам ағзасындағы 3 Адам ағзасындағы дәрумендердің
дәрумендердің маңыздылығын көрсетеді 1
маңыздылығын
сипаттайды.
Жалпы балл саны 26
20
«Қоректену» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс Омыртқасыз (жауынқұрт), күйіс
Сиыр \ жауын құртының
қайыратын (сиыр) жануарлар мен қайыратын (сиыр) жануарлар мен қайыратын (сиыр) жануарлар мен
асқорыту бөлімін атауда \
адамның ас қорыту жүйесінің адамның ас қорыту жүйесінің адамның ас қорыту жүйесінің
ызметін жазуда қателіктер
құрылысын салыстырады. құрылысын салыстыруда қиналады. ққұрылысын салыстырады.
жібереді.
Адамның ас қорыту жүйесінің Адамның ас қорыту жүйесінің Асқорыту жүйесінің құрылысының Адамның ас қорыту жүйесінің
құрылысы мен қызметтері құрылысы мен қызметтері арасындағы бөлімдерін терминдер пайдаланып құрылысы мен қызметтері
арасындағы өзара байланысты өзара байланысты анықтауда толық анықтауда / арасындағы өзара байланысты
анықтайды. қиналады. асқанықтайды.
орыту жүйесі асқазан / тоқ ішек
ыр / ашы ішектің қызметін
/ бау
сипаттауда қателіктер жібереді.
Тістердің құрылысы, әртүрлі Тістердің құрылысы, әртүрлі типтері Тістердің құрылысын / әртүрлі . Тістердің құрылысы, әртүрлі
типтері мен қызметтері мен қызметтері арасындағы типтерін / қызметтері арасындағы типтері мен қызметтері арасындағы
арасындағы байланысты және тісті байланысты ажырата алмайды және байланысты ажыратуда / байланысты және тісті күту
күту ережелерін айтады. тіережелерін айтады
сті күту ережелерін айтуда қиналады. тісті күту ережелерін сипаттауда
қателңктер жібереді.
Асқорыту жолы ауруларының Асқорыту жолы ауруларының Асқорыту ауруларының екі /үш Асқорыту жолы ауруларының
себептерін және астан улану себептерін және астан улану себебін себебін келтіруде қателіктер себептерін және астан улану себебін
себебін анықтайды. анықтауда қиналады. жібереді. анықтайды.
Адам ағзасындағы дәрумендердің Адам ағзасындағы дәрумендердің Адам ағзасындағы дәрумендердің Адам ағзасындағы дәрумендердің
маңыздылығын сипаттайды. маңыздылығын сипаттауда қиналады. маңыздылығын сипаттауда маңыздылығын толық сипаттайды.
ателіктер жібереді.
қ
21
«Заттардың тасымалдануы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Қан құрамы және қызметі.
Бөлімше
Лейкоциттердің типтері және қызметі.
Гуморальдық және жасушалық иммунитет.
Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен
вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың
ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шаралары.
Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар
жүйелерінің маңызы.
Қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың
қызметі.
Қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен ауру
белгілері.
ан құрамы мен қызметін сипаттау
Оқыту мақсаттары 8.1.3.1 - қ
8.1.3.3 лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттау
8.1.3.4 гуморальдық және жасушалық иммунитетті салыстыру
8.4.3.1 қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен
вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың
ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттау
8.1.3.8 жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар
жүйелерінің маңызын сипаттау
8.1.3.9 қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың
қызметі арасындағы байланысты орнату
8.1.3.12 қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен ауру
белгілерін сипаттау
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Қан құрамы мен қызметін сипаттайды
• Лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін
сипаттайды
• Гуморальдық және жасушалық иммунитетті
салыстырады
• Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен
вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың
ерекшеліктерін және алдын алу шараларын сипаттайды
• Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар
жүйелерінің маңызын сипаттайды
• Қантамыр қабырғасының құрылысы мен олардың
қызметі арасындағы байланысты сипаттайды
• Қантамыр жүйесі ауруларының себептері мен ауру
белгілерін сипаттайды
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 25 м
Тапсырма
22
1. Қанның формалы элементтерін белгілеңіз.
А) су және минералды тұздар
В) қан плазмасындағы нәруыздар, майлар және көмірсулар
С) қан жасушалары және қан пластинкалары
D) сарысу, қан жасушалары
2. Эритроциттердің қызметі:
А) тромбының түзілуі
В) бактерияны жояды
С) қанның ұюы
D) оттегінің тасымалдануы
(i). Кестені толтырыңыз.
Лейкоциттердің түрлері Түзілетін орны Қызметтері
Ауру тудырғыш
бактерияларды сіңіреді.
Эозинофилдер Аллергиялық реакцияларға
қатысу
Гепарин және гистамин
синтездейді
Сүйектің қызыл кемігінде Бактерияны фагоцитоздайды
Антидені синтездейді
(ii) Сызбаға назар аударыңыз.
Әріптер А,В және С әріптері нені білдіреді, атау беріңіз.
А____________________________________________________________________________
В____________________________________________________________________________
С_________________________________________________________________________
23
(iii) Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар арқылы туындайтын
ауруларды амебалық қантышқақ, фитофтороз, оба, күл, лейшмания, герпес
сәйкестендіріңіз және сипаттама беріңіз.
Қарапайымдар Саңырауқұлақтар Бактериялар Вируст
р
3. Қан тамырлары түрлеріне мұқият қараңыз.
(i) Қан тамырларының түрлерін атаңыз.
А____________________________________________________________________________
В____________________________________________________________________________
С____________________________________________________________________________
(iі) Қан тамырларының ортақ құрылымдарын атаңыз.
1.____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
(іiі) Қан тамырларының ортақ құрылымдарының қызметін сипаттаңыз.
1.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(і)в. Кестені толтырыңыз.
Салыстыру Буылтық Буынаяқтылар Омыртқалылар
параметрлері құрттар
Қан айналым жүйесінің
типі
Қанайналым жүйесінің
құрылысы
Айналыстағы
сұйықтық атауы
24
(ііі)в. Жүрек – қан айналым жүйесіне кері әсер ететін факторларды атаңыз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(іііі)с. Жүрек – қан айналым жүйесі ауруларына сипаттама беріңіз.
Ишемиялық ауру____________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Атеросклероз________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Инфаркт_____________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
25
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Б
ілім алушы
Қан құрамы мен 1 Қанның формалы элементтерін көрсетеді; 1
қызметін сипаттайды.
2 Эри
троциттің қызметін айтады; 1
Лейкоциттердің түрлі (i) Лейкоциттердің түрлері мен түзілетін 4
типтерінің қызметтерін орнын және қызметтерін сипаттайды;
сипаттайды.
Гуморальдық және (iі) Гуморальдық және жасушалық 3
жасушалық иммунитетті иммунитетті салыстырады,түзілетін орнын
салыстырады. жазады.
Қарапайымдылар, (iii) Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, 4
саңырауқұлақтар, бактериялар мен вирустар арқылы
бактериялар мен туындайтын ауруларды амебалық
вирустар қоздыратынмен қантышқақ, фитофтороз, оба, күл,
туындайтын аурулардың лейшмания, герпес сәйкестендіреді және әр
ерекшеліктерін және ауру түріне сипаттама береді.
алдын алу шараларын
сипаттайды.
Қантамыр қабырғасының Қан тамырлар түрлерін атайды. 3
3 (i)
құрылысы мен олардың
ан тамырларының ортақ құрылымдарын 3
(iі) Қ
қызметі арасындағы
айды.
байланысты сипаттайды. ат
ан тамырларының ортақ 2
(
іiі) Қ
ұрылымдарының қызметін сипаттайды.
қ
Жануарлар жүрегінің
құрылысы мен
в (i) Буылтық, буынаяқтылар және 6
қантамырлар
омыртқалылардың қан айналым жүйесін,
жүйелерінің маңызын
типтерін және айналыстағы сұйық атауын
сипаттайды. сал
ыстырады.
Жүрек – қан айналым жүйесіне кері әсер 3
Қантамыр жүйесі ететін факторларды анықтайды
(ііі) (с)
4
ауруларының себептері
үрек – қан айналым жүйесі аурулары: 3
(ііі) (d) Ж
мен ауру белгілерін
теросклероз, ишемиялық ауру және
сипаттайды. а
арктті сипаттайды.
инф
Жалпы балл саны 25
26
«Заттардың тасымалдануы» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Қан құрамы мен қызметін Қан құрамы мен қызметін Қанның формалы элементтерін Қан құрамы мен қызметін
сипаттайды. сипаттауда қиналады. көрсетуде /эритроциттің сипаттайды.
қ
ызметін сипаттауда қателіктер
ж
ібереді.
Лейкоциттердің түрлі Лейкоциттердің түрлі типтерінің Лейкоциттердің түрлерін / Лейкоциттердің түрлі типтерінің
типтерінің қызметтерін қызметтерін сипаттауда қиналады. түзілетін орнын сипаттауда қызметтерін сипаттайды.
сипаттайды. қателіктер жібереді.
Гуморальдық және жасушалық Гуморальдық және жасушалық Гуморальдық \ жасушалық Гуморальдық және жасушалық
иммунитетті салыстырады. иммунитетті салыстырауда иммунитетті салыстыруда \ иммунитетті салыстырады.
иналады. түзілетін орнын жазуда
қ
ателіктер жібереді.
қ
Қарапайымдылар, Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, Қарапайымдылар / Қарапайымдылар,
саңырауқұлақтар, бактериялар бактериялар мен вирустар саңырауқұлақтар / бактериялар саңырауқұлақтар, бактериялар
мен вирустар қоздыратынмен қоздыратынмен туындайтын / вирустар арқылы туындайтын мен вирустар қоздыратынмен
туындайтын аурулардың аурулардың ерекшеліктерін және ауруларды амебалық қантышқақ туындайтын аурулардың
ерекшеліктерін және алдын алу алдын алу шараларын сипаттауда / фитофтороз / оба / күл / ерекшеліктерін және алдын алу
шараларын сипаттайды. қиналады. лейшмания / герпес ауру шараларын сипаттайды.
т
үрлеріне сәйкестендіруде
қ
ателіктер жібереді.
27
Қантамыр қабырғасының Қантамыр қабырғасының құрылысы Қан тамырлар түрлерін атауда \
құрылысы мен олардың қызметі мен олардың қызметі арасындағы ортақ құрылымдарын Қантамыр қабырғасының
арасындағы байланысты байланысты сипаттауда қиналады. анықтауда \ қызметін құрылысы мен олардың қызметі
сипаттайды. сипаттауда қателіктер жібереді. арасындағы байланысты
си
паттайды.
Жануарлар жүрегінің құрылысы Буылтық, буынаяқтылар және
Буылтық \ буынаяқтылар \
мен қантамырлар жүйелерінің
омыртқалылардың қан айналым
омыртқалылардың қан айналым
маңызын сипаттайды. ж
үйесін, типтерін және
жүйесін \ типтерін \айналыстағы
ай
налыстағы сұйық атауын сұ
йық атауын
салыстыруда қиналады. сал
ыстыруда қателіктер
ібереді.
ж
Қантамыр жүйесі ауруларының Қантамыр жүйесі ауруларының Жүрек – қан айналым жүйесіне Қантамыр жүйесі ауруларының
себептері мен ауру белгілерін себептері мен ауру белгілерін кері әсер ететін факторларды себептері мен ауру белгілерін
сипаттайды. си
паттауда қиналады. анықтауда \ жүрек – қан сипаттайды.
айналым жүйесі аурулары:
атеросклероз\ ишемиялық ауру \
инфаркті сипаттауда қателіктер
жібереді.
28
«Тыныс алу » бөлімі бойынша жиынтық бағалау
пе мен ұлпадағы газалмасу.
Бөлімше Өк
Тыныс алу және тыныс шығару механизмі
Өкпенің тіршілік сыйымдылығы.
пе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін
Оқыту мақсаттары 8.1.4.1 өк
сипаттау
8.1.4.2 тыныс алу және тыныс шығару механизмін
түсіндіру
8.1.4.3 өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтау және
қалыпты жағдайдағы және дененің физикалық жүктемесі
кезіндегі тыныс алудың минуттық көлемін анықтау
пе мен ұлпадағы газ алмасу механизмдерін түсіндіреді
Бағалау критерийі Өк
Тыныс алу және тыныс шығару механизмін сипаттайды
Өкпенің тіршілік сыйымдылығын анықтайды
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
15 м
Орындау уақыты
Тапсырма
1 (i). Ұлпалық газ алмасу себептерін белгілеңіз.
А) ұлпа сұйықтығы мен қанның арасындағы оттегі мен көмірқышқыл газының
конценртациясының айырмашылығында
В) ұлпа сұйықтығы мен қанның құрамындағы гемоглобиннің санының
айырмашылығында
С) қылтамырлардағы қан жылдамдығының аздығы
D) артерия қан тамырларының қан жылдамдығының жоғары болуы
(ii) Тыныс алу және тыныс шығару кезінде жүретін процестердің реттілігін анықтаңыз.
1.Өкпе көлемі ұлғаяды және онда ауаның қысымы азаяды
2.Көкет пен қабырғааралық бұлшықетте жиырылады
3.Сыртқы ауаның өкпеде қозғалуы жүзеге асады
4.Ауаның бөлігі өкпеден шығады
5.Тыныс алу бұлшықеттері босаңсиды
6.Кеуде қуысы көлемі кішірейеді
7.Өкпе сығылады
8.Кеуде қуысы көлемі ұлғаяды
Тыныс алғанда:
Тыныс шығарғанда:
2. Карта тапсырма.
(i) Өкпенің тіршілік сыйымдылығы дегеніміз не, анықтама беріңіз.
___________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(ii) Өкпенің тіршілік сыйымдылығын қалай анықтайды,түсіндіріңіз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
29
(iii) Адамның салауатты өмір сүру салтын ұстануда өкпенің тіршілік сыйымдылығының
байланысы қандай,түсіндіріңіз. Кестені пайдаланыңыз.
С
шы ӨТС көрсеткіші,мл
порт
етболшы 4200
Баск
еңіл атлетик 4300
Ж
үзгіш 4900
Ж
Ескекші 5500
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Өкпе мен ұлпадағы газ 1(i) ұлпалық газ алмасу себептерін түсіндіреді. 1
алмасу механизмдерін
түсіндіреді.
(iі
) тыныс алу және тыныс шығару кезінде
Тыныс алу және тыныс
жүретін процестердің реттілігін 4
шығару механизмін
анықтайды.
сипаттайды.
2 (i) өкпенің тіршілік сыйымдылығының 2
Өкпенің тіршілік анықтамасын жазады;
сыйымдылығын
) өкпенің тіршілік сыйымдылығын қалай 2
анықтайды. (iі
анықтауға болатындығын түсіндіре алады.
(iіі) спортшылардың өкпесінің тіршілік 6
сыйымдылықтарын білу арқылы салауатты
өмір салтын ұстану қағидасын түсіндіреді.
Жалпы балл саны 15
30
«Тыныс алу » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу Ұлпалық газ алмасу себептерін Өкпе мен ұлпадағы газ алмасу
механизмдерін түсіндіреді. механизмдерін түсіндіруде түсіндіруде қателіктер жібереді. механизмдерін түсіндіреді.
қиналады.
Тыныс алу және тыныс шығару Тыныс алу және тыныс шығару Тыныс алу \ тыныс шығару Тыныс алу және тыныс шығару
механизмін сипаттайды. механизмін сипаттауда қиналады. кезінде жүретін процестердің механизмін сипаттайды.
реттілігін анықтауда қателіктер
жібереді.
Өкпенің тіршілік Өкпенің тіршілік сыйымдылығын Өкпенің тіршілік Өкпенің тіршілік
сыйымдылығын анықтайды. анықтауда қиналады. сыйымдылығының анықтамасын сыйымдылығын анықтайды.
жазуда \
іршілік сыйымдылығын
т
ықтауда \ спортшылардың
ан
өкпесінің тіршілік
ыйымдылықтарын білу арқылы
с
салауатты өмір салтын ұстану
қ
ағидасын түсіндіруде
ателіктер жібереді.
қ
31
3 – тоқсан
«Бөліп шығару» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
дамның зәр шығару мүшелері.
Бөлімше А
Бүйректің құрылымдық бірлігі.
Терінің құрылысы мен қызметі.
Тері ауруларының алдын алу.
дамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің
Оқыту мақсаттары 8.1.5.1 а
құрылысы мен қызметін сипаттау
8.1.5.2 бүйректің құрылымдық бөліктерін танып білу
8.1.5.3 - терінің құрылысы мен оның бөліп
шығарудағы маңызын сипаттау
8.1.5.4 - тері ауруларының алдын алу шараларын
түсіндіру
Білім алушы
дамның зәр шығару жүйесі мүшелерінің құрылысы
Бағалау критерийі •А
мен қызметін сипаттайды
• Бүйректің құрылымдық бөліктерін анықтайды
• Терінің құрылысы мен оның бөліп шығарудағы
маңызын сипаттайды
• Тері ауруларының алдын алу шараларын сипаттайды
оғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының деңгейі Ж
инут
Орындау уақыты 20 м
Тапсырма
1.Суретте көрсетілген зәршығару мүшелерінің реттілігін анықтаңыз.
А) бүйрек, қуық, несепағар, нефрон
В) қуық, несепағар, нефрон,бүйрек
С) несепағар, нефрон, бүйрек, қуық
D) нефрон, бүйрек, несепағар, қуық
(ii). Бүйрек және нефрон құрылысының құрылымдарын атаңыз.
32
Бүйрек құрылымы:
1.____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
3.____________________________________________________________________________
4.____________________________________________________________________________
5.____________________________________________________________________________
Нефрон құрылымы:
А.____________________________________________________________________________
B.____________________________________________________________________________
C.____________________________________________________________________________
(iiі). Суретте берілген №2, 3, 4 және 5 бүйрек құрылымының атқаратын қызметін
сипаттаңыз.
№2___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
№3___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
№4___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
№5___________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
в. Нефрон құрылысына сипаттама беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2 (і) Бөліп шығарудың маңызын жазыңыз.
(іі) Кестені толтырыңыз.
Тері аурулары Қышыма Безеу
Белгілері
Алдын алу шаралар
33
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Адамның зәр шығару 1 адамның зәршығару жүйесінің 1
жүйесі мүшелерінің мүшелерінің реттілігін анықтайды;
құрылысы мен қызметін
сипаттайды.
Бүйректің құрылымдық суретте берілген бүйректің және 8
(іі)
бөліктерін анықтайды. нефронның құрылысын атайды;
уреттегі бүйректің №2,3,4 және 5 10
(iiі) с
құрылымдарының қызметін
сипаттайды;
нефронның қызметін сипаттайды;
Терінің құрылысы мен 2 (i) бөліп шығарудың маңызын 3
оның бөліп шығарудағы сипаттайды;
маңызын сипаттайды.
(iі
) тері аурулары: қышыма,безеудің 4
Тері ауруларының б
елгілері мен алдын алу шараларын
алдын алу шараларын
түсіндіреді.
сипаттайды.
Жалпы балл саны 26
34
« Зәр шығару» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Адамның зәр шығару жүйесі Адамның зәр шығару жүйесі Зәршығару мүшелерінің Адамның зәр шығару жүйесі
мүшелерінің құрылысы мен мүшелерінің құрылысы мен реттілігін анықтауда қателіктер мүшелерінің құрылысы мен
қызметін сипаттайды. қызметін сипаттауда қиналады. жібереді. қызметін сипаттайды.
Бүйректің құрылымдық Бүйректің құрылымдық бөліктерін Бүйректің \ нефронның Бүйректің құрылымдық
бөліктерін анықтайды. анықтауда қиналады. құрылысын атауда \ бөліктерін анықтайды.
суреттегі бүйректің №2,3,4 және
ұрылымдарының \
5 қ
нефронның қызметін сипаттауда
ателіктер жібереді.
қ
Терінің құрылысы мен оның Терінің құрылысы мен оның бөліп Бөліп шығарудың маңызын Терінің құрылысы мен оның
бөліп шығарудағы маңызын шығарудағы маңызын сипаттауда толық сипаттауда қателіктер бөліп шығарудағы маңызын
сипаттайды. қиналады. жібереді. сипаттайды.
Тері ауруларының алдын алу
шараларын сипаттайды.
Тері ауруларының алдын алу Тері аурулары:қышыма \ Тері ауруларының алдын алу
шараларын сипаттауда қиналады. безеудің белгілері \ алдын алу шараларын сипаттайды.
шараларын түсіндіруде
ателіктер жібереді.
қ
35
«Қозғалыс. Биофизика» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
ірек-қимыл жүйесінің қызметі.
Бөлімше Т
Сүйектің макро және микроскопиялық құрылысы,химиялық
құрамы.
Сүйектің байланыс түрлері.
Буынның типтері, олардың құрылысы және қызметі.
Бұлшықет ұлпасының түрлері және олардың қызметтері.
Гиподинамия салдары ,сымбаттың бұзылуы және
жалпақтақтабандылықтың пайда болуы.
Тік жүрге байланысты адам қозғалысының биомеханикалық
ерекшеліктері.
ірек – қимыл жүйесінің қызметтерін сипаттау
Оқыту мақсаттары 8.1.6.1 т
8.1.6.2 сүйектің химиялық құрамын, макро және микроскопиялық
құрылысын зерттеу
8.1.6.3 сүйектердің байланыс түрлерін салыстыру
8.1.6.4 буынның әр түрлі типтерінің құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында байланыс орнату
8.1.6.7 - гиподинамия салдарын атау;
8.1.6.8 - сымбаттың бұзылуы және жалпақтабандылықтың пайда
болу себептерін анықтау
8.4.4.1 тік жүруге байланысты адам қозғалуының биомеханикалық
ерекшеліктерін зерттеу
Бағалау критерийі •
Тірек – қимыл жүйесінің қызметін сипаттайды
• Сүйектің химиялық құрамын анықтайды
• Макро және микроскопиялық құрылысын анықтайды
• Буынның әр түрлі типтерінің құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында байланысын анықтайды
• Гиподинамия салдарын атайды
• Сымбаттың бұзылуы және жапақтабандылықтың пайда
болу себептерін анықтайды
• Тік жүруге байланысты адам қозғалысының
биомеханикалық ерекшеліктерін анықтайды
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 25 м
Тапсырма
1. Суретті мұқият қараңыз.
36
(i) Иық белдеуі сүйектерінің атауларын жазыңыз:
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
(ii) Қол бас сүйектерінің атауларын жазыңыз:
3._______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
5._______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
6._______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
8._______________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
2. Инженер Александр Густав Эйфель Париждегі қамалды жасауда қандай сүйек құрылымын
пайдаланды, белгілеңіз.
А) адамның ортан жілігінің басын
В) адам жауырынын
С) адам сүйегін
D) кәрі жілік
3. Сүйектің қалыңдап өсуі ...арқылы жүреді.
А) буын сіңірі
В) қызыл сүйек кемігі
С) сары сүйек кемігі
D) сүйек қабығы
37
4(i) Суретте № 4 санмен берілген құрылымның атауын атаңыз және қызметін жазыңыз.
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
(ii) Cүйектің байланысу типтерін атаңыз:
А.___________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
С.___________________________________________________________________________
(iii) Буынның типтерін атаңыз. Әр буын типіне сипаттама беріңіз.
А._____________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
В.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
С.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
38
5. Суретке мұқият қараңыз.
(i). Аурудың түрін атаңыз:
_____________________________________________________________________________
(ii). Аурудың кем дегенде екі салдарын атаңыз:
1.___________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
(iii). Суретке назар аударыңыз.
Суретті пайдалынып А және В жағдайды сипаттаңыз. B жағдайын да аурудың пайда болу
себебін анықтаңыз.
А.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
B.______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
(iii)b. Суретке назар аударыңыз. Екі жағдайды анықтаңыз.
А.___________________________________________________________________________
В.___________________________________________________________________________
В жағдайының кем дегенде екі пайда болу себептерін келтіріңіз.
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
(iii)c. Биомеханика терминіне анықтама беріңіз.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
39
(iii)d. Cуретке назар аударыңыз.
Адамның тік жүруін биомеханикамен байланыстыра түсіндіріңіз.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
40
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Тірек – қимыл жүйесінің 1(i) иық белдеуінің сүйектерін атайды; 2
қызметін сипаттайды.
(ii) иық белдеуі сүйектерінің қызметіне 4
сипаттама береді;
Сүйектің 2 сүйек құрылымын атайды; 1
макроскопиялық
құрылымын анықтайды.
Сүйектің 3 сүйектің микроскопиялық 1
микроскопиялық құрылысын атайды;
құрылысын анықтайды. 4(i) №
4 санмен берілген құрылымның 2
ат
ауын атаңыз және қызметін
жазады;
Буынның әр түрлі (ii) сүйектің байланысу типтерін 3
типтерінің құрылысы анықтайды;
және олардың
қызметтерінің арасында
(iii) буынның типтерін атайды; 3
байланысын анықтайды.
әр буын типін сипаттайды; 3
Гиподинамия салдарын 5 (і) сурет арқылы аурудың түрін 1
атайды. анықтайды;
(
iі) аурудың пайда болуының кем 2
д
егенде екі себептерін атайды;
Сымбаттың бұзылуы (iii) суреттер арқылы аурудың түрлерін 4
және анықтайды,себебін атайды;
жапақтабандылықтың
пайда болу себептерін
анықтайды. (iii) b с
урет арқылы аурудың қалыпты не 2
қалыпты емес жағдайын анықтайды;
аурудың пайда болу себептерін 2
анықтайды;
Тік жүруге байланысты (iii) c биомеханика терминіне анықтама 1
адам қозғалысының береді;
биомеханикалық
ерекшеліктерін
(iii) d адамның тік жүруін биомеханикамен
анықтайды. б
айланыстыра түсіндіреді.
5
Жалпы балл саны 28
41
«Қозғалыс. Биофизика» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Тірек – қимыл жүйесінің Тірек – қимыл жүйесінің қызметін Иық белдеуінің сүйектерін Тірек – қимыл жүйесінің
қызметін сипаттайды. сипаттауда қиналады. атауда \ қызметін сипаттайды.
сүйектерінің қызметіне
сипаттама беруде қателіктер
жібереді.
Сүйектің макроскопиялық Сүйектің макроскопиялық Сүйек құрылымын \ сүйектің .Сүйектің макроскопиялық
құрылымын анықтайды. құрылымын анықтауда қиналады. микроскопиялық құрылысын құрылымын анықтайды.
атауда қателіктер жібереді.
Сүйектің микроскопиялық Сүйектің микроскопиялық Сүйектің микроскопиялық Сүйектің микроскопиялық
құрылысын анықтайды. құрылысын анықтауда қиналады. құрылысынанықтауда құрылысын дұрыс анықтайды.
ателіктер жібереді.
қ
№ 4 санмен берілген сүйек № 4 санмен берілген сүйек № 4 санмен берілген сүйек
құрылымының атауда және құрылымының атауын \ құрылымының атауын толық
қызметін жазуда қиналады. қызметін жазуда қателіктер атайды және қызметін толық
жібереді. жазады.
Буынның әр түрлі типтерінің Буынның әр түрлі типтерінің Cүйектің байланысу типтерін т Буынның әр түрлі типтерінің
құрылысы және олардың құрылысы және олардың анықтауда \ буынның типтерін құрылысы және олардың
қызметтерінің арасында қызметтерінің арасында атауда \ қызметтерінің арасында
р буын типіне сипаттама
байланысын анықтайды. байланысын анықтауда қиналады. әбайланысын анықтайды.
беруде қателіктер жібереді.
Гиподинамия салдарын атайды. Гиподинамия салдарын атауда Сурет арқылы аурудың түрін Гиподинамия салдарын атайды.
қиналады. анықтауда \
аурудың пайда болуының
себебін анақтауда қателіктер
жібереді.
42
Сымбаттың бұзылуы және Жапақтабандылықтың пайда болу Аурудың қалыпты \ қалыпты Жапақтабандылықтың пайда
жапақтабандылықтың пайда себептерін анықтауда қиналады. емес жағдайын анықтауда болу себептерін анықтайды.
болу себептерін анықтайды. қателіктер жібереді.
Тік жүруге байланысты адам Биомеханика терминіне анықтама Биомеханика терминіне толық Тік жүруге байланысты адам
қозғалысының беруде\ адамның тік жүруін анықтама беруде \ адамның тік қозғалысының биомеханикалық
биомеханикалық биомеханикамен байланыстырып жүруін биомеханикамен ерекшеліктерін анықтайды.
ерекшеліктерін анықтайды. түсіндіруде қиналады. байланыстырып түсіндіруде
қателіктер жібереді.
е
43
«Координация және реттелу» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
өруді қабылдаудың ерекшеліктері және көру гигиенасы.
Бөлімше К
Дыбысты қабылдау ерекшеліктері және есту гигиенасы.
Эндокринді,экзокринді және аралас бездер.
бұзылуынан туындаған аурулар.
Жылықанды жануарлардың дене температураны
сақтаудағы терінің рөлі.
өруді қабылдаудың ерекшеліктерін зерттеу және
Оқу мақсаттары 8.1.7.1 к
көру гигиенасы ережесін сипаттау
8.1.7.2 дыбысты қабылдау ерекшеліктерін зерттеу және
есту гигиенасының ережелерін сипаттау
8.1.7.4 эндокринді, экзокринді және аралас бездердің
орналасқан жерлерін анықтау
8.1.7.6 эндокриндік бездер қызметінің бұзылуынан
туындаған ауруларды атау.
8.1.7.8 жылықанды жануарлардың дене температураны
сақтаудағы терінің рөлін сипаттау.
лім алушы
Бағалау критерийі Бі
•
Көруді қабылдаудың ерекшеліктерін зерттеу және
көру гигиенасы ережесін сипаттайды
• Дыбысты қабылдау ерекшеліктерін зерттеу және
есту гигиенасының ережелерін түсіндіреді
• Эндокринді, экзокринді және аралас бездердің
орналасқан жерлерін анықтайды
• Эндокриндік бездер қызметінің бұзылуынан
туындаған ауруларды анықтайды
• Жылықанды жануарлардың дене температураны
сақтаудағы терінің рөлін түсіндіреді
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
Орындау уақыты 20 минут
Тапсырма
1. Cуретке назар аударыңыз.
(а) (і). №1,№5 сандары нені білдіреді, қызметтерін жазыңыз.
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(ii). Көру анализаторының сызбанұсқасын сызып көрсетіңіз.
44
(в). Сызбаға назар аударыңыз.
(i). Жарыққа сезімтал рецепторлар көздің қай қабатында орналасқанын атаңыз.
___________________________________________________________________________
(iі). Сызбадағы А және В жағдайын атаңыз.
А.__________________________________________________________________________
В.__________________________________________________________________________
2(i). Қараңғыдағы бейімделуді cуретті пайдалана отырып, түсіндіріңіз.
10 см
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
(ii). Көру қызметінің гигиенасын жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3(i). Сызбадағы санды пайдалана дыбысты қабылдау механизмін түсіндіріңіз.
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
4. Суретке назар аударыңыз.
45
(і). Суретке қарай отырып бездердің атауларын жазыңыз.
Эндокринді Экзокринді Аралас бездер
(ii). Бездер мен олардың қызметінің бұзылуынан туындаған ауруларды сәйкестендіріңіз.
1.Гипофиз А.қантты диабет
2.Қалқанша без В.ергейжейлілік
3.Бүйрек үсті безі С.микседема
4.Ұйқы безі D. акромегалия
E.базедов ауруы
F. алыптық
G. кретинизм
(iii). Логикалық тапсырманы орындаңыз.
Науқастың мінез-қылығына қарай қалқанша безінің аз немесе көп мөлшерде бөлінгенін
анықтаңыз.
Бірінші емделуші Екінші емделуші
Ашушаң,ұйқысыздықпен зардап шегеді, Енжар,ұйқышыл, қоршаған ортаға
эмоциялық тұрақсыз. немқұрайлы қарайды,тез шаршайды.
5.Суретке назар аударыңыз.
(і). Терінің маңызын сипаттаңыз.
46
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Көруді қабылдаудың 1(а)(і) көздің №1 және №5 сандармен берілген 4
ерекшеліктерін зерттейді және құрылысын атайды және қызметін
көру гигиенасы ережесін жазады;
сипаттайды. (
iі) көру анализаторының сызбанұсқасын 2
сызып көрсетеді;
b(i) жарыққа сезімтал рецепторлар көздің 1
қай қабатында орналасатынын айтады;
(ii) сызбада бейнеленген А және В жағдайын 2
атайды;
2(i) көздің қараңғыда бейімделу жағдайын 3
түсіндіреді;
(ii) көру қызметінің гигиенасын түсіндіреді; 3
Дыбысты қабылдау сызбадағы санды пайдалана дыбысты 2
ерекшеліктерін зерттейді және 3(i) қабылдау механизмін түсіндіреді;
есту гигиенасының ережелерін
түсіндіреді.
Эндокринді, экзокринді және 4(i) эндокриндік, аралас және экзокриндік 2
аралас бездердің орналасқан бездердің атауларын атайды;
жерлерін анықтайды.
Эндокриндік бездер қызметінің (ii) бездер мен олардың қызметінің 1
бұзылуынан туындаған бұзылуынан туындаған ауруларды
сәйкестендіреді;
ауруларды белгілеріне қарай
атанықтайды. (
iіі) бездер қызметінің бұзылуынан 1
туындаған ауруларға байланысты
логикалық тапсырманы орындайды;
Жылықанды жануарлардың 5 терінің маңызын сипаттайды. 1
дене температураны сақтаудағы
терінің рөлін түсіндіреді.
Жалпы балл саны 22
47
«Координация және реттелу» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Көруді қабылдаудың Көруді қабылдаудың Көздің №1 және №5 сандармен Көруді қабылдаудың
ерекшеліктерін зерттейді және ерекшеліктерін зерттейді және көру берілген құрылысын атауда \ ерекшеліктерін зерттейді және
көру гигиенасы ережесін гигиенасы ережесін сипаттауда қызметін жазуда \ көру көру гигиенасы ережесін
сипаттайды қиналады. анализаторының сызбанұсқасын сипаттайды.
. сы
зып көрсетуде \ жарыққа
сез
імтал рецепторлар көздің
қ
ай қабатында орналасатынын
туда \ бейнеленген А және В
ай
жағдайын атауда \ қараңғыда
ейімделу жағдайын түсіндіруде
б
\ көру қызметінің гигиенасын
т
олық түсіндіруде \ дыбысты
абылдау механизмін толық
қ
түсіндіруде қателіктер жібереді.
Дыбысты қабылдау Дыбысты қабылдау ерекшеліктерін Дыбысты қабылдау механизмін Дыбысты қабылдау
ерекшеліктерін зерттейді және зерттейді және есту гигиенасының түсіндіруде қателіктер жібереді. ерекшеліктерін зерттейді және
есту гигиенасының ережелерін ережелерін түсіндіруде қиналады. есту гигиенасының ережелерін
түсіндіреді. түсіндіреді.
Эндокринді, экзокринді және .Эндокринді, экзокринді және Эндокриндік \ аралас \ Эндокринді, экзокринді және
аралас бездердің орналасқан аралас бездердің орналасқан экзокриндік бездердің аралас бездердің орналасқан
жерлерін анықтайды. жерлерін анықтауда қателіктер атауларын атауда қателіктер жерлерін анықтайды.
жібереді. жібереді.
48
Эндокриндік бездер Эндокриндік бездер қызметінің Бездер мен олардың қызметінің Эндокриндік бездер қызметінің
қызметінің бұзылуынан бұзылуынан туындаған ауруларды бұзылуынан туындаған бұзылуынан туындаған
туындаған ауруларды белгілеріне қарай анықтауда ауруларды сәйкестендіруде \ ауруларды белгілеріне қарай
белгілеріне қарай анықтайды. қиналады. логикалық тапсырманы анықтайды.
орындауда қателіктер жібереді. .
р
Жылықанды жануарлардың Жылықанды жануарлардың дене Терінің маңызын сипаттауда Жылықанды жануарлардың дене
дене температураны температураны сақтаудағы терінің қателіктер жібереді. температураны сақтаудағы
сақтаудағы терінің рөлін рөлін сипаттауда қиналады. терінің рөлін сипаттайды.
сипаттайды.
49
«Көбею» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
итоз бен мейоздың маңызы.
Бөлімше М
Жануарлардың көбею тәсілдері.
Мүктер мен қырықжапырақтартың көбею ерекшеліктері.
Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік
циклінің ерекшеліктері.
ірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен
Оқу мақсаттары 8.2.2.1 т
мейоздың маңызын түсіндіру
8.2.1.1 жануарлардың көбею тәсілдерін салыстыру
8.2.1.2 мүктер мен қырықжапырақтардың мысалдарында
жынысты және жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін
түсіндіру
8.2.1.3 ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің
тіршілік циклінің ерекшеліктерін түсіндіру
Білім алушы
ірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі митоз бен мейоздың
Бағалау критерийі Т
маңызын салыстарады
Жануарлардың көбею тәсілдерін түсіндіреді
Мүктер мен қырықжапырақтардың мысалдарында
жынысты және жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін
түсіндіреді
Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік
циклінің ерекшеліктерін кілтті сөздерді пайдаланып эссе
жазу арқылы түсіндіреді
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 20 м
Тапсырма
1. Cуретке назар аударыңыз.
(i) Көбею тәсілдерінің түрлерін атаңыз және сипаттама беріңіз.
1.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(ii) Салыстыру кестесін толтырыңыз.
Жасушаның түрлері Түзілу әдістері
А.Мүктердің спорасы 1.Митоз
В2.Мейоз
) Жасушаның тең екіге бөлінуі.
50
С) Гидраның спора арқылы көбеюі.
D) Мүктерде суда ұрықтану жүреді,
зигота пайда болады.
E) Аналық бүрдің ісінуі
G) Қырықжапырақтардың архегонии
жасушасы
Әріптерге сай келетін жауапты санмен жазыңыз.
А B C D E G
2. Мүктер мен қырықжапырақтардың тіршілік цикліне назар аударыңыз.
А. В.
(ii)А. Сызбаны пайдаланып:гаметофит және спорофитті ұрпақтарына түсініктеме беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
B. Сызбаны пайдаланып:гаметофит және спорофитті ұрпақтарына түсініктеме беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(iiі). «Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклі» тақырыбында
мини-эссе жазыңыз. 65-75 сөз.
Кілтті сөздер
Ашықтұқымды өсімдіктер: Жабықтұқымды өсімдіктер: гүл, аталық,
спорофит,аталық бүр, микроспорангий, аналық, мегаспор, микроспор, спермий,
аталық гаметофит, аналық бүр, қосылу, жұмыртқажасуша, дән ұрығы,
тұқымбүршік, мегаспор, мегаспорангий, ұрықтану, зигота, қосарлы ұрықтану,ұрық,
аналық гаметофит, архегония, тозаңның
эндосперм, жаңа өсімдік, аналық жатын,
озаң түтікшесі.
өнуі, ұрық. т
«Ашықтұқымды және жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклі» тақырыбы.
51
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Жануарлардың көбею 1(i) көбею тәсілдерінің түрлерін атайды ;
тәсілдерін салыстырады. әрқайсысына сипаттама береді; 3
Тірі ағзалардың тіршілік митоз бен мейозға салыстырады; 5
әрекетіндегі митоз бен (iі)
мейоздың маңызын
түсіндіреді.
Мүктер мен мүктер мен қырықжапырақтардың тіршілік 4
қырықжапырақтардың 2(ii) цикліндегі гаметофит және спорофитті
мысалдарында жынысты ұрпақтарынының ерекшеліктерін
және жыныссыз түсіндіреді;
ұрпақтарының
ерекшеліктерін
түсіндіреді.
Ашықтұқымды және (iiі) ашықтұқымды және жабықтұқымды 8
жабықтұқымды өсімдіктердің тіршілік циклінің
өсімдіктердің тіршілік ерекшеліктерін кілтті сөздерді пайдалана
циклінің ерекшеліктерін отырып эссе жазу арқылы түсіндіреді.
кілтті сөздерді
пайдаланып түсіндіреді.
Жалпы балл саны 20
52
«Көбею» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Жануарлардың көбею Жануарлардың көбею тәсілдерін Көбею тәсілдерінің түрлерін Жануарлардың көбею тәсілдерін
тәсілдерін салыстырады. салыстыруда қиналады. толық атауда \ әрқайсысына салыстырады.
сипаттама беруде қателіктер
жібереді.
Тірі ағзалардың тіршілік Тірі ағзалардың тіршілік әрекетіндегі Жасуша түрлерін бөліну Тірі ағзалардың тіршілік
әрекетіндегі митоз бен митоз бен мейоздың маңызын әдістері: митоз бен мейозды әрекетіндегі митоз бен мейоздың
мейоздың маңызын түсіндіруде қиналады. салыстыруда қателіктер жіберді. маңызын түсіндіреді.
түсіндіреді.
Мүктер мен Мүктер мен қырықжапырақтардың Мүктер мен Мүктер мен
қырықжапырақтардың тіршілік цикліндегі гаметофит және қырықжапырақтардың тіршілік қырықжапырақтардың тіршілік
мысалдарында жынысты және спорофитті ұрпақтарынының цикліндегі гаметофит \ цикліндегі гаметофит және
жыныссыз ұрпақтарының ерекшеліктерін түсіндіруде спорофитті ұрпақтарынының спорофитті ұрпақтарынының
ерекшеліктерін түсіндіреді. қиналады. ерекшеліктерін түсіндіруде ерекшеліктерін толық
қателіктер жібереді. түсіндіреді.
Ашықтұқымды және Ашықтұқымды және жабықтұқымды Ашықтұқымды және Ашықтұқымды және
жабықтұқымды өсімдіктердің өсімдіктердің тіршілік циклінің жабықтұқымды өсімдіктердің жабықтұқымды өсімдіктердің
тіршілік циклінің ерекшеліктерін кілтті сөздерді тіршілік циклінің тіршілік циклінің ерекшеліктерін
ерекшеліктерін кілтті сөздерді пайдалана отырып эссе жазу арқылы ерекшеліктерін кілтті сөздерді кілтті сөздерді пайдалана отырып
пайдаланып түсіндіреді. түсіндіруде қиналады. пайдаланып эссе жазу арқылы эссе жазу арқылы толық
түсіндіруде қателіктер жібереді. түсіндіреді.
53
«Өсу және даму» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
брионалдық даму кезеңдері
Бөлімше Эм
Әртүрлі ұрық жапырақщаларынан
қалыптасатын ұлпалар мен мүшелердің
дифференцияциялануы
мбрионалдық даму кезеңдерін
Оқу мақсаттары 8.2.3.1 э
сипаттау
8.2.3.2 әр түрлі ұрық жапырақшаларынан
қалыптасатын ұлпалар мен мүшелердің
дифференциялануын сипаттау
Бағалау критерийі •
Эмбрионалдық даму кезеңдерін
сипаттайды
• Әр түрлі ұрық жапырақшаларынан
қалыптасатын ұлпалар мен
мүшелердің дифференциялануын
сипаттайды
ілу, түсіну, және қолдану
Ойлау дағдыларының деңгейі Б
инут
Орындау уақыты 10 м
Тапсырма
1(а.) Төмендегі суретте ағзаның эмбрионалды даму кезеңдері бейнеленген.
(i) Дұрыс реттілігін көрсетіңіз._______________________________________________
(b) Ұрықтық даму кезеңдеріне тән сипаттамаларды аяқтаңыз._______________________
(і) Ұрық жапырақшаларының түзілуінің даму кезеңін көрсетіңіз. ___________________
(іі) Бластула кезеңінің ерекшелігін түсіндіріңіз.___________________________________
2. Мезодермадан дамымайтын мүшелерді атаңыз.
A)бұлшықет ішек
B) ми, жұлын
C) бүйрек, қуық
D) жүрек, қанқа
(іі) Ұрық жапырақшаларында түзілетін мүшелерді анықтаңыз.
эктодерма энтодерма мезодерма
жұлын бауыр
қан тамырлары
көз
54
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Б
ілім алушы
Эмбрионалдық даму эмбрионалды даму кезеңдерінің реттілігін 1
кезеңдерін сипаттайды (a)(i) анықтайды;
рық жапырақшаларының түзілуінің даму 1
ұ
еңін сипаттайды;
(b)(i) кез
ластула кезеңінің ерекшелігін түсіндіреді; 2
(b)(ii) б
Әр түрлі ұрық 2 мезодермадан дамымайтын мүшелерді 1
жапырақшаларынан көрсетеді;
қалыптасатын ұлпалар
(ii) эктодерма, энтодерма және мезодермадан 5
мен мүшелердің
түзілетін мүшелерді атайды.
дифференциялануын
сипаттайды.
Жалпы балл саны 10
55
«Өсу және даму» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Эмбрионалдық даму Эмбрионалды даму кезеңдерінің Эмбрионалды даму кезеңдерінің Эмбрионалды даму кезеңдерінің
кезеңдерін сипаттайды реттілігін сипаттауда қиналады. реттілігін сипаттауда қателіктер реттілігін толық сипаттайды.
жібереді.
Ұрық жапырақшаларының түзілуінің Ұрық жапырақшаларының Ұрық жапырақшаларының
даму кезеңін сипаттауда қиналады. түзілуінің даму кезеңін түзілуінің даму кезеңін толық
сипаттауда қателіктер жібереді.
сипаттайды.
Бластула кезеңінің ерекшелігін Бластула кезеңінің ерекшелігін Бластула кезеңінің ерекшелігін
түсіндіруде қиналады. толық түсіндіруде қателіктер толық түсіндіреді.
ібереді.
ж
Әр түрлі ұрық Мезодермадан дамымайтын Мезодермадан дамымайтын Мезодермадан дамымайтын
жапырақшаларынан мүшелерді сипаттауда қиналады. мүшелерді сипаттауда мүшелердідұрыс сипаттайды.
қалыптасатын ұлпалар мен қателуктер жібереді.
мүшелердің
Эктодерма, энтодерма және Эктодерма, энтодерма және Эктодерма, энтодерма және
дифференциялануын
мезодермадан түзілетін мүшелерді мезодермадан түзілетін мезодермадан түзілетін
сипаттайды. си
паттауда қиналады. мүшелерді сипаттауда мүшелерді дұрыс сипаттайды.
қателіктер жібереді.
56
«Тұқымқулаушылық пен өзгергіштік» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
ұқымқуалаушылық пен өзгергіштіктің
Бөлімше Т
эволюциядағы ролі.
Ағзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың
маңызы.
Мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының шығу
тегінің орталықтары.
Маңызды мәдени өсімдіктер іріктемелері мен үй
жануарлары.
ұқым қуалаушылық пен өзгергіштіктің
Оқу мақсаттары 8.2.4.1 т
эволюциядағы ролін дәйектеу
8.2.4.2 ағзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың
маңызын сипаттау
8.2.4.3 мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының
шығу тегінің орталықтарын оқып білу
8.2.4.4 маңызды мәдени өсімдіктер іріктемелері мен
үй жануарлары қолтұқымын сипаттау
Білім алушы
қым қуалаушылық пен өзгергіштіктің
Бағалау критерийі Tұ
эволюциядағы ролін сипаттайды
Ағзалар селекциясы үшін қолдан сұрыптаудың
маңызын сипаттайды
Мәдени өсімдіктер мен үй жануарларының шығу
тегінің орталықтарын атайды
Үй жануарлары қолтұқымын сипаттайды
ілу,түсіну және қолдану
Ойлау дағдыларының деңгейі Б
инут
Орындау уақыты 15 м
Тапсырма
1(a). Терминдерге анықтама беріңіз.
Тұқымқуалаушылық:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Өзгергіштік:
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(ii). Ағзалар селекциясы үшін қолдан сұыраптаудың маңызын түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
b(ii). Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарының атауын жазыңыз.
1. Күріш, қант қызылшасы, циртусты өсімдіктер,баклажан және тб (50% мәдени
өсімдіктер) _________________________________________________________________
2.Соя,тары,қарақұмық,жемісті – алша,шие және көкөніс дақылдары. (20% мәдени
өсімдіктер)__________________________________________________________________
57
3.Бидай,қарабидай,шомыр,бұршақ тұқымдастар, жүзім,сарымсақ (14% мәдени өсімдіктер)
____________________________________________________________________________
4. Қырыққабат,жоңышқа,зәйтүн (11% мәдени өсімдіктер) __________________________
5. Қатты бидай, арпа,кофе ағашы, банан,сорго ____________________________________
6. Жүгері, какао, асқабақ, темекі,мақта ___________________________________________
7. Картоп, ананас,хинна ағашы __________________________________________________
(с). Картаға назар аударыңыз.
(с) (і). Үй жануары қолтұқымының біріне сипаттама беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(іі) Кестені толтырыңыз.
№ Шығу орталық атауы Үй жануарлары
1
2
3
4
5
6
58
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Tұқым қуалаушылық пен тұқымқуалушылық пен өзгергіштік 2
өзгергіштіктің (a) ұғымдарына анықтама береді;
эволюциядағы ролін
сипаттайды.
Ағзалар селекциясы үшін (i) ағзалар селекциясы үшін қолдан 3
қолдан сұрыптаудың сұрыптаудың маңызын сипаттайды;
маңызын сипаттайды.
Мәдени өсімдіктер мен (b)(ii) берілген мәдени өсімдіктердің шығу 7
үй жануарларының шығу орталықтарының атауын жазады;
тегінің орталықтарын
атайды.
Үй жануарлары с(i) үй жануары қолтұқымының біріне 2
қолтұқымын сипаттайды. сипаттама береді;
(ii) картада берілген шығу орталықтары мен 6
суреттер арқылы үй жануарларының
қолтұқымдарына атау береді.
Жалпы балл саны 20
59
«Тұқымқуалаушылық пен өзгергіштік» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға
арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Tұқым қуалаушылық пен Тұқымқуалушылық пен өзгергіштік Тұқымқуалушылық пен Тұқымқуалушылық пен
өзгергіштіктің эволюциядағы ұғымдарына анықтама беруде өзгергіштік ұғымдарына толық өзгергіштік ұғымдарына
рөлін сипаттайды. қиналады. анықтама беруде қателіктер анықтама береді.
жібереді.
Ағзалар селекциясы үшін Ағзалар селекциясы үшін қолдан Ағзалар селекциясы үшін Ағзалар селекциясы үшін қолдан
қолдан сұрыптаудың маңызын сұрыптаудың маңызын сипаттауда қолдан сұрыптаудың маңызын сұрыптаудың маңызын толық
сипаттайды. қиналады. сипаттауда қателіктер жібереді.
ипаттайды.
с
Мәдени өсімдіктер мен үй Берілген мәдени өсімдіктердің шығу Берілген мәдени өсімдіктердің Берілген мәдени өсімдіктердің
жануарларының шығу тегінің орталықтарының атауын жазуда шығу орталықтарының атауын шығу орталықтарының атауын
орталықтарын атайды. жазуда қателіктер жібереді. толық жазады.
иналады.
қ
Үй жануарлары қолтұқымын Үй жануары қолтұқымының біріне Үй жануары қолтұқымының Үй жануары қолтұқымының
сипаттайды. сипаттама беруде қиналады. біріне толық сипаттама беруде біріне толық сипаттама береді.
қателіктер жібереді.
60
«Биосфера, экожүйе және популяция» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
ожүйелердің жалпы құрылымы.
Бөлімше Эк
Су және құрлық экожүйесі.
Популяцияның негізгі қасиеттері және құрылымдық
ерекшеліктері.
Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдері.
Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы
Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлері.
Тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі жағдайларына
бейімделу механизмдері.
кожүйелердің жалпы құрылымының сызбасын жасау;
Оқу мақсаттары 8.3.1.1 - э
8.3.1.2 - су және құрлық экожүйелерін салыстыру
8.3.1.3 - популяцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық
ерекшеліктерін сипаттау;
8.3.1.4 - ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі
тәсілдерін зерттеу
8.3.1.5 - жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында
популяция санының өзгеру себептерін анықтау
8.3.1.6 - тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін
сипаттау;
8.3.1.7 - тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі
жағдайларына бейімделу механизмдерін түсіндіру
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Экожүйедегі заттар ағынының айналымына қатысатын
компонентті анықтайды
• Су және құрлық экожүйелерін салыстырады
• Популяцияның негізгі қасиеттерін және құрылымдық
ерекшеліктерін сипаттайды
• Ағзалардың тіршілікке қабілеттілігінің әртүрлі
тәсілдерін зерттейді
• Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы мысалында
популяция санының өзгеру себептерін анықтайды
• Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас түрлерін
сипаттайды
• Тірі ағзалардың қоршаған ортаның өзгермелі
жағдайларына бейімделу механизмдерін түсіндіреді
Жоғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының
деңгейі
инут
Орындау уақыты 25 м
61
Тапсырма
1. Диаграммада экожүйедегі заттар ағынының трофикалық деңгейдегі айналымы
көрсетілген. Шөпқоректілер айналымның қай бөлігінде бейнеленген, көрсетіңіз.
(a). Экожүйеге назар аударыңыз.
А. В.
(i). Екі экожүйеге атау беріңіз.
А.________________________________________________________________________
В.________________________________________________________________________
(іі). Екі экожүйені салыстырыңыз.
А В
(iii). Популяцияның негізгі ерекшеліктерінің бірі құрылымдық популяция түрлерін атаңыз.
1.2.3.
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
3.___________________________________________________________________________
2. Төменде берілген екі графикке назар аударыңыз.
62
(і). Сұр тышқан санының 5 және 6 жылдары арасындағы санының төмендеуінің 2 себебін
келтіріңіз.
1.____________________________________________________________________________
2.____________________________________________________________________________
(ii). Сұр тышқан мен үкінің арасындағы байланыс 10 жыл бойы зерттелді. Сұр тышқан –
кішкене сүтқоректі, ал үкі – етқоректі құс.
1 және 2 графикті пайдалана отырып, үкінің негізгі қорегі сұр тышқан болғандығын,
нақты дәлелдемелер арқылы түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
3.Тірі ағзалардың қарым-қатынас түрлеріне қараңыз.
А. В. С.
D. E.
(a)(i). Тірі ағзалардың қарым-қатынас түрлерін атаңыз.
A.____________________________________________________________________________
B.____________________________________________________________________________
C.____________________________________________________________________________
(іі). Тірі ағзалардың қарым-қатынас түріне сипаттама беріңіз.
D.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
E.____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
63
(в). Сызбаға назар аударыңыз.
(ii). Түр дарақтарының қоршаған ортаның температруасына бейімделу механизмін
түсіндіріңіз.__________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
______
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Экожүйедегі заттар ағынының 1 диаграммада берілген экожүйедегі 1
айналымына қатысатын заттар ағынының трофикалық
компонентті анықтайды. деңгейдегі шөпқоректілер айналымнын
к
өрсетеді;
Су және құрлық экожүйелерін (а)(i) суретті пайдаланып экожүйеге атау 1
салыстырады. береді;
(ii) с
уретті пайдалана отырып, екі 2
э
кожүйені салыстырады;
Популяцияның негізгі (iii) суретпен сызбаға қарай отырып, 3
қасиеттерін және құрылымдық популяцияның негізгі ерекшеліктерінің
ерекшеліктерін сипаттайды. бірі құрылымдық популяция түрлерін
атайды;
Ағзалардың тіршілікке 2(i) сұр тышқан санының 5 және 6 жылдары 2
қабілеттілігінің әртүрлі арасындағы санының төмендеуінің 2
тәсілдерін зерттейді. себебін келтіреді;
Жыртқыш-құрбан қарым-(ii) сұр тышқан мен үкінің арасындағы 3
қатынасы мысалында қарым-қатынасты нақты дәлелдемелер
популяция санының өзгеру арқылы графикті пайдаланып
себептерін анықтайды. түсіндіреді;
Тірі ағзалардың өзара қарым- 3(а)(i) А,В және С суреттерді пайдаланып, тірі 3
қатынас түрлерін сипаттайды. ағзалардың қарым-қатынас түрлерін
ат
айды;
(ii) D, E суреттерді пайдаланып, тірі 3
ағзалардың қарым-қатынас түрлеріне
сипаттама береді;
64
Тірі ағзалардың қоршаған в(iі) түр дарақтарының қоршаған ортаның 4
ортаның өзгермелі температруасына бейімделу механизмін
жағдайларына бейімделу графикті пайдаланып түсіндіреді.
механизмдерін түсіндіреді.
Жалпы балл саны 22
65
«Биосфера, экожүйе және популяция » бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға
арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Экожүйедегі заттар ағынының Экожүйедегі заттар ағынының Диаграммада берілген Экожүйедегі заттар ағынының
айналымына қатысатын айналымына қатысатын компонентті экожүйедегі заттар ағынының айналымына қатысатын
компонентті анықтайды. анықтауда қиналады. трофикалық деңгейдегі компонентті анықтайды.
шөпқоректілер айналымнын
ды.
толық көрсете алмай
.
Су және құрлық экожүйелерін Экожүйеге атау беруде \ екі Экожүйеге толық атау беруде \ Су және құрлық экожүйелерін
салыстырады. экожүйені салыстыруда қиналады. екі экожүйені толық салыстырады.
сал
ыстыруда қателіктер
ж
ібереді.
. р
Популяцияның негізгі Популяцияның негізгі қасиеттерін Популяцияның негізгі Популяцияның негізгі
қасиеттерін және және құрылымдық ерекшеліктерін ерекшеліктерінің бірі қасиеттерін және құрылымдық
құрылымдық ерекшеліктерін сипаттауда қиналады. құрылымдық популяция ерекшеліктерін сипаттайды.
сипаттайды. түрлерін атауда қателіктер
жібереді.
Ағзалардың тіршілікке Ағзалардың тіршілікке Сұр тышқан санының 5 және 6 Ағзалардың тіршілікке
қабілеттілігінің әртүрлі қабілеттілігінің әртүрлі тәсілдерін жылдары арасындағы санының қабілеттілігінің әртүрлі
тәсілдерін зерттейді. зерттеуде қиналады. төмендеуінің 2 себебін тәсілдерін зерттейді.
зерттеуде қателіктер жібереді. р
і
66
Жыртқыш-құрбан қарым-Жыртқыш-құрбан қарым-қатынасы Сұр тышқан мен үкінің Жыртқыш-құрбан қарым-
қатынасы мысалында мысалында популяция санының арасындағы қарым-қатынасты қатынасы мысалында популяция
популяция санының өзгеру өзгеру себептерін анықтауда нақты дәлелдемелер арқылы санының өзгеру себептерін
себептерін анықтайды. қиналады. графикті пайдаланып анықтайды.
түсіндіруде қателіктер жібереді.
.
і
Тірі ағзалардың өзара қарым-қатынас Тірі ағзалардың қарым-қатынас Тірі ағзалардың өзара қарым-
Тірі ағзалардың өзара қарым-түрлерін сипаттауда қиналады. түрлерін атауда \ сипаттама қатынас түрлерін сипаттайды.
қатынас түрлерін сипаттайды. беруде қателіктер жібереді.
Тірі ағзалардың қоршаған Тірі ағзалардың қоршаған ортаның Түр дарақтарының қоршаған Тірі ағзалардың қоршаған
ортаның өзгермелі өзгермелі жағдайларына бейімделу ортаның температруасына ортаның өзгермелі жағдайларына
жағдайларына бейімделу механизмдерін түсіндіруде қиналады. бейімделу механизмін графикті бейімделу механизмдерін
механизмдерін түсіндіреді. пайдаланып түсіндіруде түсіндіреді.
қателіктер жібереді.
67
«Адам іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсері» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
иологиялық әртүрлілікті сақтау.
Бөлімше Б
Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызы.
Қазақстан аумағындағы экологиялық проблемалардың
туындау себептері мен оларды шешу жолдарын.
иологиялық әртүрлілікті сақтаудың және
Оқу мақсаттары 8.3.2.1 б
қолдауды қажеттіктің себептерін негіздеу
8.3.2.2 Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызын бағалау
8.3.2.3 Қазақстан аумағындағы экологиялық
проблемалардың туындау себептері мен оларды шешу
жолдарын түсіндіру
Білім алушы
Бағалау критерийі •
Биологиялық әртүрлілікті сақтаудың және
қолдауды қажеттіктің себептерін негіздейді
• Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызын
бағалайды
• Қазақстан аумағындағы экологиялық
проблемалардың туындау себептері мен оларды
шешу жолдарын түсіндіреді
оғары деңгей дағдылары
Ойлау дағдыларының деңгейі Ж
Орындау уақыты 15 минут
Тапсырма
1. Биологиялық әртүрлілікке сипаттама беріңіз.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
(i). Қазіргі таңда биоаулан түрліліктің азаюының екі себебін келтіріңіз:
1.___________________________________________________________________________
2.___________________________________________________________________________
(ii). «Дүниежүзілік Тұқым қорының маңызы» тақырыбында эссе жазыңыз.
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
(iii). Суреттегі Арал және Каспий теңіздерінің көрінісіне назар аударыңыз.
68
1. 2.
Арал теңізінің тартылуының себебін түсіндіріңіз.
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
Каспий теңізінің ластану себебін келтіріңіз:
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
(с). Қазақстан аумағындағы экологиялық проблемаларды шешудің кем дегенде 2-3
жолдарын ұсыныңыз.
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
69
Бағалау критерийі Тапсырма Дескриптор Балл
№ Бі
лім алушы
Биологиялық биологиялық алуан түрлілікке сипаттама 2
әртүрлілікті сақтаудың 1 береді.
және қолдауды
қажеттіктің себептерін
қазіргі таңда биоаулан түрліліктің 3
негіздей
ді. (a) аз
аюының екі себебін келтіреді.
Дүниежүзілік Тұқым (ii) Дүниежүзілік тұқым қорының маңызы 5
қорының маңызын тақырыбында эссе жазып,түсіндіреді.
бағалайды.
Қазақстан аумағындағы (iiі) Арал теңізінің тартылуы мен 2
экологиялық Каспий теңізінің ластану себебін келтіреді; 2
проблемалардың
туындау себептері мен
оларды шешу жолдарын
с) Қазақстан аумағындағы экологиялық 3
түсіндіреді. (
проблемаларды шешудің кем дегенде 2-3
жолдарын ұсынады.
Жалпы балл саны 17
«Адам іс-әрекетінің қоршаған ортаға әсері» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат
ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні __________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орташа Жоғары
Биологиялық әртүрлілікті Биологиялық әртүрлілікті сақтаудың Биологиялық алуан түрлілікке Биологиялық әртүрлілікті
сақтаудың және қолдауды және қолдауды қажеттіктің толық сипаттама бере алмайды. сақтаудың және қолдауды
қажеттіктің себептерін себептерін негіздеуде қиналады. қажеттіктің себептерін
негіздейді. негіздейді.
р р
і
Дүниежүзілік Тұқым қорының Дүниежүзілік Тұқым қорының Дүниежүзілік Тұқым қорының Дүниежүзілік Тұқым қорының
маңызын бағалайды. маңызын бағалауда қиналады. маңызы тақырыбында эссе маңызын бағалайды.
жазып, түсіндіруде қателіктер
жібереді.
Қазақстан аумағындағы Қазақстан аумағындағы экологиялық Арал теңізінің тартылуы мен Қазақстан аумағындағы
экологиялық проблемалардың проблемалардың туындау себептері Каспий теңізінің ластану экологиялық проблемалардың
туындау себептері мен оларды мен оларды шешу жолдарын себебін айтуда \ Қазақстан туындау себептері мен оларды
шешу жолдарын түсіндіреді. түсіндіруде қиналады. аумағындағы экологиялық шешу жолдарын түсіндіреді.
роблемаларды шешудің кем
п
егенде 2-3 жолдарын ұсынуда
д
ателіктер жібереді.
қ