ЖБ БЖБ Химия 10 сынып Жиынтық бағалау ҚГБ

TEGINSOR.RU

Moderator
Команда форума
Модератор
Сообщения
2,710
Оценка реакций
27,653
«Химия» пәнінен Жиынтық бағалауға арналған әдістемелік ұсыныстар 10-сынып
(қоғамдық-гуманитарлық бағыт)


МАЗМҰНЫ
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 4
10.1А «Атом құрылысы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау..........................4
10.1В «Периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүиесі» бөлімі бойынша
жиынтық бағалау...............................................................9
10.1С «Химиялық байланыс және зат құрылысы» бөлімдері бойынша жиынтық бағалау .. 13
2-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 20
10.2А «Химиялық реакциялар заңдылығы» бөлім бойынша жиынтық бағалау..........20
10.2В «Кинетика» бөлімі бойынша жиынтық бағалау..............................24
10.2С «Химиялық тепе-теңдік» бөлімі бойынша жиынтық бағалау..................29
3-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 34
10.3А «Металдар мен бейметалдардың жалпы сипаттамасы» бөлім бойынша жиынтық
бағалау .................................................................... 34
10.3В «Маңызды 8-элементтер және олардың қосылыстары» бөлімдері бойынша жиынтық
бағалау .................................................................... 40
10.3С «Маңызды ё-элементтер және олардың қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық бағалау....................................................................46
4-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 52
10.4А «Маңызды р-элементтер және олардың қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық
бағалау .................................................................... 52
10.4В «Бейорганикалық қосылыстарды және құймаларды өндіру» бөлімі бойынша жиынтық бағалау............................................................58
3
1-ТОҚСАН БОЙЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 10.1А «Атом құрылысы» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 10.1.2.2 8, р, ё, Г орбитальдарының пішінін ажырату
10.1.3.1 Квант сандарының сипаттамасы мен мәндерін білу
10.1.3.3 Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық
конфигурациясын жазу
10.2.1.9 Радиоактивті ыдырау типін білу және қарапайым ядролық реакциялар теңдеуін құра алу (а, Р-, Р+, ү ыдырау)
10.1.1.1 Құрамындағы химиялық элемент атомының массалық
үлесі бойынша қосылыстың химиялық формуласын шығару
Бағалау критерийі Білім алушы
• 8, р, ё, Г орбитальдарының пішініндерін ажыратады
• Квант сандарының сипаттамасын түсіндіреді және мәндерін атайды
• Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын жазады
• Ядролық реакцияларды ыдырау типі бойынша ажыратады
• Құрамындағы химиялық элемент атомының массалық үлесі бойынша қосылыстың химиялық формуласын табады
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейі Қолдану
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырмалар
1. Жеке орбитальдар пішіндеріне қарай отырып, орбиталь түрін табыңыз.
Орбиталь түрі Жеке орбитальдар
4
2. (а) Әрбір квант сандары үшін белгіленулерін және қысқаша сипаттамаларын
жазыңыз.
Квант сандары # Белгіленуі Сипаттамасы
Бас квант саны
Орбиталь квант саны
Магнит квант саны
Спин квант саны
(Ъ) Квант сандары қабылдайтын мәндерді толтырыңыз.
Қабат п 1 Ш1 ш8
К 1 0 0 +1/2, -1/2
Ь

М


3. Радиактивті ыдырау сызбанұсқасын толықтырып, сәулелену типін анықтаңыз.
№ Альфа Бета (-) Бета(+)
1. 234 „ 234 0 Рд ► тт п ОІ II + П 1 Р 91 92 □ 1
2. __х 218 4 х *' Ро + ^Ие __ 84 2
3. 99 т ү 0 Тс ► X + п 43 - 1 Р
4. 19 19 0 № * Ғ + Р 10 9 01
4. Өзіңіздің таңдауыңыз бойынша кестедегі реттік нөмерлері берілген аралықтағы кез келген бір элементті таңдап, кестені толтырыңыз.
Элементтердің реттік № Жалпы электрон Электрондық конфигурациясы
5-20
21-30
31-36
5. Құрамына кіретін элементтердің массалық үлестері бойынша: калий - 26,53 %, хром - 35,37 % , оттегі - 38,10 % тұздың қарапайым формуласын табыңыз.
5
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
8, р, ё, Г орбитальдарының пішініндердерін ажыратады. 1 орбитальдар пішіндерін ескере отырып орбиталь түрлерін табады; 2 (Әрбір екі дұрыс орбиталь түріне 1 балл)
Квант сандарының сипаттамасын түсіндіреді және мәндерін атайды. 2 (а) квант сандарын белгілейді және сипаттайды; 4 (Әрбір дұрыс квант белгіленуі және сипаттамасы үшін 1 балл)
2 (Ъ) Ь қабатындағы квант саны қабылдайтын мәндерді жазады; 1
М қабатындағы квант саны қабылдайтын мәндерді жазады; 1
Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын жазады. 3 5-20 аралықтағы кез келген бір элемент үшін кесте мәндерін толтырады; 1
21-30 аралықтағы кез келген бір элемент үшін кесте мәндерін толтырады; 1
31-36 аралықтағы кез келген бір элемент үшін кесте мәндерін толтырады; 1
Ядролық реакцияларды ыдырау типі бойынша ажыратады. 4 № 1 ядролық реакция теңдеуі бойынша реакцияның ыдырау типін анықтайды; 1
№ 2 ядролық реакцияның типі бойынша ядролық реакциядағы ыдыраушы элементті және ыдырау типін анықтайды; 2
№ 3 ядролық реакцияның типі бойынша ядролық реакцияның өнімін табады және ыдырау типін анықтайды; 2
№ 4 ядролық реакция теңдеуі бойынша реакцияның ыдырау типін анықтайды; 1
Құрамындағы химиялық элемент атомының массалық үлесі бойынша қосылыстың химиялық формуласын табады. 5 формула құрамына кіретін элементтердің мольдік қатынасын табады; 1
қосылыстың эмпирикалық формуласын құрастырады; 1
белгісіз молекула фомуласын жазады. 1
Барлығы 20
6
10.1А «Атом құрылысы» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған
рубрика
Білім алушының аты-жөні______________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
8, р, Ъ, Г орбитальдарының пішініндердерін ажыратады. Орбитальдар пішіндерін, орбиталь түрлерін ажыратуда қиналады. □ Орбитальдар пішіндерін/орбиталь түрлерін ажыратуда қателіктер жібереді. □ Орбитальдар пішіндерін, орбиталь түрлерін дұрыс ажыратады. □
Квант сандарының сипаттамасын түсіндіреді және мәндерін атайды. Квант сандарын белгілеуде, сипаттауда, қабылдайтын мәндерін жазуда қиналады. □ Квант сандарын белгілеуде / сипаттауда қабылдайтын мәндерін жазғанда қателікте жібереді. □ / Квант сандарын белгілейді, рсипаттайды және қабылдайтын мәндерін дұрыс жазады. □
Ядролық реакцияларды ыдырау типі бойынша ажыратады. Ядролық реакцияларды құрастыруда, ядролық реакциялардың ыдырау типін анықтауда қиналады. |—| Ядролық реакцияларды құрастыруд ядролық реакциялардың ыдырау типі анықтауда қателіктер жібереді. □ а/Ядролық реакцияларды нқұрастырады және ядролық реакциялардың ыдырау типін дұрыс анықтайды. |—|
Алғашқы 36 химиялық элементтің электрондық конфигурациясын жазады. Алғашқы 36 химиялық элемент ішінен кез келген элементтін электрондық конфигурациясын жазуда қиналады. |—| 5-20/21-30/31-36 аралықтағы кез келге элементтердің электронды конфигурациясын жазуда қателікте жібереді. |——| Алғашқы 36 химиялық элемент ішінен кез келген элементтін электрондық конфигурациясын дұрыс жазады. |—|
7
Құрамындағы химиялық элемент атомынын массалық үлесі бойынша қосылыстын химиялық формуласын табады. Құрамындағы химиялық элемент атомының массалық үлесі бойынша қосылыстың химиялык формуласын құруда қиналады. |—| Формула құрамына кіретін элементтерді катынастарын табуда/ белгісіз молекул фомуласын құрастыруда қателікте жібереді. |——| нҚұрамындағы химиялык элемент атомының массалық үлесі бойынша қосылыстың химиялык формуласын дұрыс құрастырады. □
8
10.1В «Периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүиесі» бөлімі
бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 10.2.1.1 Периодтық заңның физикалық мәнін түсіндіру
10.2.1.2 Валенттілік және атомның тотығу дәрежесі ұғымдарының физикалық мәнін түсіндіру
10.2.1.3 Химиялық элемент атомдарының қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарының сипаттау: радиусы, иондану энергиясы, электронтартқыштық, электртерістілік және тотығу дәрежесі
10.2.1.4 Период және топ бойынша химиялық элементтердің оксидтерінін, гидроксидтерінін және сутекті
косылыстарынын кышкылдык - негіздік
қасиеттерінің өзгеру заңдылығын түсіндіру
10.2.1.5 Периодтық кестеде орналасуы бойынша химиялық элементтердін және олардын косылыстарынын қасиеттерін болжау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Периодтық заңның физикалық мәнін түсіндіреді
• Валенттілік және атомның тотығу дәрежесі ұғымдарынын физикалык мәнін аныктайды
• Химиялық элемент атомдарының қасиеттерінің өзгеру зандылыктарын сипаттайды
• Периодтык кестеде орналасуы бойынша химиялык элементтердін және олардын косылыстарынын қасиеттерін болжайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырмалар
1. Периодтық кестеде элементтер атомдық номерлерінің өсуі бойынша орналасқаны белгілі. Алайда, бұл заңдылыққа бағынбайтын элементтер де бар. Мәселен, атомдық
массасы 39,9 тең Аг атомдық массасы 39,1 тең К қарағанда бірінші орналасқан. Мұны
заманауи периодтык заннын физикалык мәні тұрғысынан түсіндірініз.
2. Валенттілік және тотығу дәрежесі ұғымдарының сәйкес физикалық мән(дер)імен сәйкестендірініз.
Ұғым
Валенттілік
Тотығу дәрежесі
Физикалық мәні__________________________________________
Әр түрлі қосылыстардағы коваленттік байланыстар санын
көрсетеді_______________________________________________
Топ номіріне сәйкес келеді______________________________
Қосылыстағы электрондардың таралуын сипаттайды__________
Қосып алған немесе беріп жіберген электрон саны_________
Қосып алатын немесе беріп жіберетін электрондар саны Валенттілік электрондар саны____________________________
9
3. Химиялық элемент атомдары қасиеттерінің өзгеру (артуы/кемуі) заңдылықтарын сәйкес бағыттарда (топ және период) жазыңыз.
4. Әр түрлі элементтердің балқу температурасы бейнеленген графикті талдай отырып, келесі сұрақтарға жауап беріңіз.
Атоидық ноыері
(і). Топ бойынша сілтілік металдардың балқу температурасы жоғарыдан төмен қарай (артады/кемиді)_____________________________________________________________
(ii). Топ бойынша галогендердің балқу температурасы жоғарыдан төмен қарай (артады/кемиді)____________________________________________________________________
(iii). ІІ Период элементтерінің солдан оңға қарай балқу температурасы (артады/кемиді)____________________________________________________________________
(^) Топ бойынша асыл газдардың балқу температурасы жоғарыдан төмен қарай (артады/кемиді)____________________________________________________________________
10
(у) Графиктен Р мен С1 арасындағы белгісіз элементті табыңыз. Ол элемент орналасқан топтағы элементтердің балқу температураларын салыстыра отырып, белгісіз элементтің балқу температурасын бағана түрінде графикте көрсетіңіз.
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Периодтық заңның физикалық мәнін түсіндіреді. 1 заманауи периодтык заннын физикалық мәнін түсіндіредеді; 1
Валенттілік және атомның тотығу дәрежесі ұғымдарының физикалық мәнін аныктайды. 2 валенттілік ұғымының физикалық мәнін түсіндіреді; 1 (кез келген дұрыс сәйкестендіру ге 1 балл)
тотығу дәрежесі ұғымының физикалық мәнін түсіндіреді; 1 (кез келген дұрыс сәйкестендіру ге 1 балл)
Химиялык элемент атомдарынын қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарының сипаттайды. 3 химиялык элемент атомдарынын және олардың қосылыстарының қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын период және топ бойынша өзгеруін жазады; 7 (әрбір дұрыс жазылған қасиет өзгерісі үшін 1 балл)
Периодтык кестеде орналасуы бойынша химиялық элементтердің және олардын 4 і топ бойынша сілтілік металдардың балқу температурасы өзгерісін сипаттайды; 1
қосылыстарының қасиеттерін болжайды. іі топ бойынша галогендердің балқу температурасы өзгерісін сипаттайды; 1
ііі ІІ период элементтерінің балқу температурасы өзгерісін сипаттайды; 1
іу топ бойынша асыл газдардың балқу температурасы өзгерісін сипаттайды; 1
V белгісіз элементті анықтайды; 1
белгісіз элементтің балқу температурасын графикте дұрыс бағана түрінде көрсетеді. 1
Барлығы 16
11
10.1В «Периодтық заң және химиялық элементтердің периодтық жүиесі» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне
қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні_______________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Периодтық заңның физикалық мәнін түсіндіреді. Заманауи периодтық заңның физикалық мәнін түсіндіруде қиналады. ^ Заманауи периодтык заңның физикалық мәнін түсіндіруде қателіктер жібереді. | | Заманауи периодтык заңның физикалық мәнін дұрыс түсіндіреді. ^
Валенттілік және атомның тотығу дәрежесі ұғымдарының физикалық мәнін анықтайды. Валенттілік, тотығу дәрежесі ұғымдарының сәйкес физикалык мән(дер)імен сәйкестендіруде қиналады. |——| Валенттілік/тотығу дәрежесі ұғымдарының сәйкес физикалық мән(дер)імен сәйкестендіруде қателіктер жібереді. |——| Валенттілік және тотығу дәрежесі ұғымдарының сәйкес физикалық мән(дер)імен дұрыс сәйкестендіреді. □
Химиялық элемент атомдарының қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарының сипаттайды. Химиялық элемент атомдарының, олардың косылыстарының қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын период, топ бойынша сипаттап жазуда қиналады. Химиялық элемент атомдарының/оларды қосылыстарының қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын период/топ бойынша сипаттап жазуда қателіктер жібереді. □ Химиялық элемент атомдарының/олардың қосылыстарының қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын период/топ бойынша дұрыс сипаттап жазады. ^ ^
Периодтық кестеде орналасуы бойынша химиялық элементтердің және олардың қосылыстарының қасиеттерін болжайды. Периодтық кестеде орналасуы бойынша химиялык элементтердің/олардың қосылыстарының қасиеттерін болжауда қиналады. □ Периодтық кестеде орналасуы бойынша химиялык элементтердің/олардың қосылыстарының қасиеттерін болжауда қателіктер жібереді. □ Периодтық кестеде орналасуы бойынша химиялык элементтердің/олардың қосылыстарының қасиеттерін дұрыс болжайды. □
12
Оқу мақсаты
10.1С «Химиялық байланыс және зат құрылысы» бөлімдері бойынша жиынтық
бағалау
10.1.4.4 Әртүрлі гибридтелу түрлерінің мәнін түсіндіру
10.1.4.6 Атомдардың электртерістілік ұғымының физикалық мәнін түсіндіру және оның негізінде химиялық байланыстың түрін болжау
10.1.4.7 Иондық байланыстың қарама-қарсы зарядталған иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде түзілетіндігін түсіну
10.1.4.8 №С1, СаО, МдҒ2, КН қосылыстары үшін Льюис диаграммасын құру
10.1.4.9 Металдық байланыстың табиғатын және оның металдардың физикалық қасиеттеріне әсерін түсіндіру;
10.1.4.11 Кристалл тор типтері және байланыс түрлері әртүрлі қосылыстардың қасиеттерін болжау
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Гибридтелу түрлерін ажыратады
• ЭТ ұғымының физикалық мәнін түсіндіреді және оның негізінде химиялық байланыстың түрін болжайды
• Иондық байланысты қосылыс үшін Льюис
диаграммасын құрады және иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде
түзілетіндігін көрсетеді
• Металдық байланыстардың түзілуін бейнелейді және табиғатын сипаттайды
• Заттардың физикалық қасиеттері негізінде кристалдық тор типтерін және байланыс түрін болжайды
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейі Қолдану
Орындалу уақыты Тапсырмалар
20 минут
1. Әрбір бөліктің гибридтелу типін анықтаңыз, айырмашылықтарын түсіндіріңіз.
А
Негізгі күй

>

ТІТІТІ1
Гнбрндгелген
орбнгаль
A.
B.
C.
В
Негізгі күй Ш Қозған күй [ і~|
ІР
ш-шп ш
Гибридгелген
орбнгаль
Негізгі күй Е1

Қозған күй | |
4
>
1+ 4 4
>
т ғтті
Гибрндтелген
орбгггаль
13
2.
(а) Электртерістілік (ЭТ) дегеніміз не және оның физикалық мәні қандай?
(Ъ) Элементтердің ЭТ кестесін пайдаланып, ЭТ мәндерінің айырымы бойынша төмендегі атомдар арасындағы химиялық байланысты түріне қарай жіктеңіз.
Элемент
ЭТ
Элемент
ЭТ
Ғ
0 С1 Вг
1 8
4.0
3.5
3.0 2.9 2.7
2.6
С

Н
А1
Ка
К
2.5
2.5 2.1
1.6 0.9 0.8
Полюссіз байланыс Полюсті байланыс Иондық байланыс

3. Келесі иондық байланысты қосылыс магний сульфиді үшін Льюис диаграммасын құрыңыз. «Нүктелер мен айқыштар» диаграммасы негізінде иондардың түзілуін құрастырыңыз.
4. (а) Металдық кристалдық торды салыңыз және металдық байланысқа анықтама
беріңіз.
Металдық байланыс -
(Ъ) Суретте металдардың қандай физикалық қасиеттері сипатталған?
14

ЗШ5
5. (а) Химиялық зертханада екі гомогенді ақ кристалды А және В қатты заттарына
бірдей анализ жүргізіледі. Анализ қорытындысы кестеде көрсетілген.
А зат В зат
Балқу температурасы/оС Жоғары/801°С Төмен/186°С ыдырайды
Н2О ерігіштігі (100 г Н2О 0 оС ) 35,7 г 3,2 г
Электр өткізгіштігі (сулы ерітіндісінде) Жақсы өткізеді Өткізбейді
Анализ қорытындысы бойынша.........
A. Екі затта тек иондық байланысқан заттар;
B. Екі затта тек ковалентті байланысқан заттар;
C. А заты ковалентті байланыспен ал, В заты иондық байланыспен байланысқан зат;
Б. А заты иондық байланыспен ал, В заты ковалентті байланыспен байланысқан зат.
(Ъ) Кестеде төрт заттың физикалық қасиеті жөніндегі ақпарат келтірілген.
Зат Балқу температурасы Қатты күйдегі өткізгіштігі Суда ерігштігі
А жоғары жоқ ериді
Б жоғары иә ерімейді
С жоғары жоқ ерімейді
Б төмен жоқ ерімейді
(і) Макромолекулалық құрылымға ие затты анықтаңыз.
(ii) Себебін түсіндіріңіз.
(iii) Металл болуы мүмкін затты анықтаңыз.
(іу) Себебін түсіндіріңіз.
(V) Молекулалық кристалл типті қосылыс болуы мүмкін затты анықтаңыз. (үі) Себебін түсіндіріңіз.
15
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Гибридтелу түрлерін ажыратады. 1 гибридтелу типтерін табады және айырмашылықтарын түсіндіреді; 3
ЭТ ұғымының физикалық мәнін түсіндіреді және оның негізінде химиялық байланыстың түрін болжайды. 2 ЭТ ұғымын тұжырымдайды; 1
ЭТ физикалық мәнін түсіндіреді; 1
элементтердің ЭТ пайдалана отырып, ковалентті полюссіз химиялық байланысы бар атомдар түрін табады; 1 (әрбір дұрыс екі қосылыс үшін 1 балл)
элементтердің ЭТ пайдалана отырып, ковалентті полюсті химиялық байланысы бар атомдар түрін табады; 1 (әрбір дұрыс екі қосылы с үшін 1 балл)
элементтердің ЭТ пайдалана отырып, иондық химиялық байланысы бар атомдар түрін табады; 1 (әрбір дұрыс екі қосылы с үшін 1 балл)
Иондық байланысты қосылыс үшін Льюис диаграммасын құрады және иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде түзілетіндігін көрсетеді. 3 қосылыс үшін Льюис диаграммасын құрады; 1
«нүктелер мен айқыштар» диаграммасы негізінде ионның түзілуін құрастырады; 1
Металдық байланыстардың түзілуін бейнелейді және табиғатын сипаттайды. 4 металдың кристалдық торын бейнелейді; 1
сурет негізінде металдардың физикалық қасиетін сипаттайды; 2
16
Заттардың физикалық қасиеттері негізінде кристалдық тор типтерін және байланыс түрін болжайды. 5 (а) заттардың физикалық қасиеттерін анализдей отырып, жауап көрсетеді; 1
5(Ъ) физикалық қасиеттеріне сүйене отырып, макромолекулалық құрылымға ие қосылысты таңдайды; 1
өз таңдауын физикалық қасиеттің кристалдық торға тәуелділігімен түсіндіреді; 1
физикалық қасиеттеріне сүйене отырып, металды таңдайды; 1
өз таңдауын физикалық қасиеттің кристалдық торға тәуелділігімен түсіндіреді; 1
физикалық қасиеттеріне сүйене отырып, иондық қосылысты таңдайды; 1
өз таңдауын физикалық қасиеттің кристалдық торға тәуелділігімен түсіндіреді. 1
Барлығы 20
17
10.1С «Химиялық байланыс және зат құрылысы» бөлімдері бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға
ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні______________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Гибридтелу түрлерін ажыратады. Г ибридтелу типтерін ажырату айырмашылықтарын түсіндіру молекуладағы атомның гибридтелу типін анықтауда қиналады. да, ^де, Г ибридтелу типтерін ажыратуда / айырмашылықтарын түсіндіруде/ молекуладағы атомның гибридтелу типін анықтауда қателіктер жіберед і. Г ибридтелу типтерін ажырать айырмашылықтарын түсіндіре молекуладағы атомның гибри типін дұрыс анықтайды. ш, "ді, дте лу
ЭТ ұғымының физикалық мәнін түсіндіреді және оның негізінде химиялық байланыстың түрін болжайды. ЭТ тұжырымын және физикал мәнін тұжырмдауда, ЭТ мәндерінің айырымы негізінде химиялық байланыс түрін таб1 қиналады. ық да ЭТ тұжырымын және физикалық м тұжырмдауда/ ЭТ мәндерінің айырі негізінде химиялық байланыс түрін табуда қателіктер жібереді. нін мы ЭТ тұжырымын және физикал мәнін тұжырмдайды/ЭТ мәнд айырымы негізінде химиялық байланыс түрін дұрыс табады ық рін іің
Иондық байланысты қосылыс үшін Льюис диаграммасын құрады және иондардың электростатикалық тартылуы нәтижесінде түзілетіндігін көрсетеді. Иондық байланысты қосылыс үшін Льюс диаграммасын құр иондық қосылыстың түзілу механизмін бейнелеуде қиналады. уда, Иондық байланысты қосылыс үшін Льюс диаграммасын құруда/ ионды қосылыстың түзілу механизмін бейнелеуде қателіктер жібереді. қ Иондық байланысты қосылыс Льюс диаграммасын дұрыс құ иондық қосылыстың түзілу механизімін дұрыс бейнелейд үш рад і. ін ы,
Металдық байланыстардың түзілуін бейнелейді және табиғатын сипаттайды. Металдық байланыстың түзілу бейнелеуде, табиғатын түсіндіруде қиналады. дн Металдық байланыстың түзілуін бейнелеуде/ табиғатын түсіндіруде қателіктер жібереді. Металдық байланыстың түзіл дұрыс бейнелейді, табиғатын дұрыс түсіндіреді. уін
18
Заттардың физикалық қасиеттері негізінде кристалдық тор типтерін және байланыс түрін болжайды. Заттардың физикалық қасиеттері негізінде кристалдық тор және химиялық байланыс түрін табуда қиналады. Заттардың физикалық қасиеттері бойынша заттарды анықтауда /себебін түсіндіруде қателіктер жібереді. Заттардың физикалық қасиеттері негізінде кристалдық тор және химиялық байланыстарды дұрыс дәлелдейді.
19
2-ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР 10.2А «Химиялық реакциялар заңдылығы» бөлім бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 10.2.3.1 Зат формуласы бойынша элементтің тотығу дәрежесін
анықтай алу
10.2.3.2 Электронды баланс әдісін қолданып тотығу және тотықсыздану теңдеулерін құрастыра алу
10.2.3.5 Ерітінді және балқыма электролизі үдерісі сызбанұсқасын құра алу
10.2.3.6 Электролиз өнімдерінің массасын, көлемін (газ) есептей алу
10.3.4.1 Ерітіндінің рН мәні бойынша тұздар, қышқылдар және гидроксид ерітінділерінің сапалық құрамын дәлелдеу
10.3.1.1 Жылу эффектісі бойынша химиялық реакцияларды жіктей алу
10.3.1.3 Химиялық реакциялардың жылу эффектісін есептей алу
Бағалау критерийі
Білім алушы
Элементтердің тотығу дәрежелерін ескере отырып, ТТР теңдеуін құрады
Ерітінді және балқыма электролизі кезіндегі үдерістерді қолданып электролиз өнімдерін болжайды Электролиз өнімдерінің массасын, көлемін (газ) есептейді
Тұздар, қышқылдар және гидроксид ерітінділерінің рН ортасын анықтайды
Химиялық реакциялардың жылу эффектісін есептейді
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырмалар
1. (а) Реакция теңдеулерін (сол жақ қатар) сәйкес тотығу дәрежелерімен (оң жақ қатар)
сәйкестендіріңіз.
20
(Ъ) Жоғарыдағы берілген реакция теңдеулерінің ішінен (Г) реакциясын электронды баланс әдісі арқылы теңестіріңіз.
2. (а) Сулы ерітінділер электролизінде инертті электродтарды қолданған кезде
анодта бөлінетін өнім мен электролизге ұшырайтын заттың арасындағы сәйкестікті көрсетіңіз:
Заттың формуласы Анодтағы өнімдер
А) ШСІ 1) СІ2
в) КаСІӨ4 2) СІ2 , 02
С) КаӨИ 3) 02
Б) КаВг 4) Н2 , ВГ2
5) О2, Вг2
б) ВГ2
(Ъ) Кальций хлориді балқымасының электролизінде катод пен анодта бөлінетін өнімдерді болжаңыз, реакция теңдеуін құрыңыз.
3. Массасы 377 г массалық үлесі 9 % натрий хлориді ерітіндісінің электролизі кезінде анодта түзілетін газдың (қ.ж.) көлемін есептеңіз.
4. Кестедегі бейорганикалық қосылыстардың сулы ерітінділерінің рН ортасын атаңыз. (Жауабыңызды қысқаша әріппен белгілеңіз)
I қатар II қатар III қатар
1. Н28О4 Са(0Н)2 NN02
2. Си804 ҒеСІз К0Н
3. ШОН КІ ЬіШз
4. ШС104 Н2803 КзР0 4
б - бейтарап; қ - қышқылдық; с - сілтілік
5. Алюминий оксиді түзілуінің жылу эффектісі 1676 кДж/моль. Алюминий оттекпен әрекеттескен кезде 25 г АІ2О3 түзілген болса, реакцияның жылу эффектісін табыңыз.
21
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Элементтердің тотығу дәрежелерін ескере отырып, ТТР теңдеуін құрады. 1 (і) реакция теңдеулерін тотығу дәрежелерімен сәйкестендіреді; 1
(іі) тотығу үрдісін электронды беру процесі арқылы көрсетеді; 1
тотықсыздану үрдісін электронды алу арқылы көрсетеді; 1
теңдеуді электрондық баланс әдісі арқылы теңестіреді; 1
Ерітінді және балқыма электролизі кезіндегі үдерістерді қолданып электролиз өнімдерін болжайды. 2 (і) анодта бөлінетін өнім мен электролизге ұшырайтын затты сәйкестендіреді; 1
(іі) кальций хлоридінің сулы ерітіндісіндегі диссоциация теңдеуін құрады; 1
катодта жүретін реакция теңдеуін жазады; 1
анодта жүретін реакция теңдеуін жазады; 1
сулы ерітіндідегі теңестірілген электролиз теңдеуін құрады; 1
Электролиз өнімдерінің массасын, көлемін (газ) есептейді. 3 еріген заттың масссасын табады; 1
еріген заттың зат мөлшерін есептейді; 1
сулы ерітіндідегі теңестірілген электролиз теңдеуін құрады; 1
анодта түзілетін газдың зат мөлшерін есептейді; 1
анодта түзілетін газдың (қ.ж.) көлемін есептейді; 1
Тұздар, қышқылдар және гидроксид ерітінділерінің рН анықтайды. 4 (і) рН ортасы бейтарап болатын сулы ерітінділерді анықтайды; 1
рН ортасы қышқылдық болатын сулы ерітінділерді анықтайды; 1
рН ортасы сілтілік болатын сулы ерітінділерді анықтайды; 1
Химиялық реакциялардың жылу эффектісін есептейді. 5 теңестірілген термохимиялық реакция теңдеуін құрады; 1
реакцияның жылу эффектісін есептейді; 1
өлшем бірліктерін көрсетеді. 1
Барлығы 20
22
10.2А «Химиялық реакциялар заңдылығы» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат
ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні_______________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Элементтердің тотығу дәрежелерін ескере отырып, ТТР теңдеуін құрады. Элементтердің тотығу дәрежесін ескере табуда, тотығу, тотықсыздану үрдісін жазуда, реакцияны теңестіруде қиналады. | | Элементтердің тотығу дәрежесін ескере табуда/ тотығу/тотықсыздану үрдісін жазуда/реакцияны теңестіруде кателеседғ ^ Элементтердің тотығу дәрежелерін ескере отырып, ТТР теңдеуін дұрыс құрады. ^
Ерітінді және балқыма электролизі кезіндегі үдерістерді қолданып электролиз өнімдерін болжайды. Ерітінді және балқыма электролизі кезіндегі үдерістерді қолданып электролиз өнімдерін болжауда қиналады. □ Анодта бөлінетін өнім мен электролизге ұшырайтын затты дұрыс сәйкестендіруде/ кальций хлоридінің сулы ерітіндісінде диссоциация теңдеуін дұрыс құруда/ катодт анодта жүретін реакция теңдеулерін жазуд теңестірілген электролиз теңдеуін құру қателіктер жібереді. 1—1 Ерітінді және балқыма электролизі кезіндегі гі үдерістерді қолданып электролиз өнімдерін дұрыс а/ болжайды. □
Электролиз өнімдерінің массасын, көлемін (газ) есептейді. Электролиз өнімдерінің массасына, көлеміне (газ) қатысты есептеулер жүргізуде қиналады. □ Еріген заттың масссасын/ зат мөлшерін есептеуде/ теңестірілген электролиз теңдеу құруда/ анодта түзілетін газдың зат мөлшеі (қ.ж) көлемін есептеуде қателіктер жібере^ ін рін/ Электролиз өнімдерінің массасына, көлеміне (газ) қатысты дұрыс есептеулер жүргізеді. | |
Тұздар, қышқылдар және гидроксид ерітінділерінің рН ортасын анықтайды. Тұздар, қышқылдар және гидроксид ерітінділерінің рН ортасын анықтауда қиналады. рН ортасы бейтарап/ қышқылдық/ сілтіл болатын сулы ерітінділерді анықтау қателіктер жібереді. ік да Тұздар, қышқылдар және гидроксид ерітінділерінің рН ортасын дұрыс анықтайды.
Химиялық реакциялардың жылу эффектісін есептейді. Химиялық реакциялардың жылу эффектісіне қатысты есептеулер жүргізуде қиналады. Теңестірілген термохимиялық реакция тең құруда/ реакцияның жылу эффектісін есептеуде/ өлшем бірліктерін көрс қателіктер жібереді. деуі етуд Химиялық реакциялардың жылу эффектісіне қатысты дұрыс есептеу жүргізеді.
23
10.2В «Кинетика» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 10.3.2.1 Химиялық реакция жылдамдығына температура,
концентрация, қысымның әсерін тәжірибелік зерттеу
10.3.2.2 Химиялық реакция жылдамдына әртүрлі факторлар өзгерісінің әсерін түсіндіру
10.3.2.3 Әрекеттесуші заттар концентрациясы және температурасы өзгеруі кезіндегі реакция жылдамдығының өзгерісін есептей алу
10.3.2.4 Химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар және ингибиторлар әсерін түсіндіру
10.3.2.5 Гомогенді және гетерогенді катализ механизмін түсіндіру
Бағалау критерийі Білім алушы
• Химиялық реакция жылдамдығына температураның әсерін анықтайды
• Қарапайым реакциялардың орташа жылдамдығын есептейді
• Химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар және ингибиторлар әсерін түсіндіреді
• Гомогенді және гетерогенді катализді ажыратады
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырмалар
1. Натрий тиосульфатының сулы ерітіндісі күкірт қышқылымен реакцияға түскенде ерітінді лайланады. Кестеде осы реакциядағы химиялық реакция жылдамдығына температураның әсері бойынша кейбір мәліметтер келтірілген.
Натрий ттиосульфаты (мл) Күкірт қышқылы (мл) Су (мл) Температура (°С) Сынауық Орташа жылдамдық 1/т
50 5 5 Бөлме темп.
50 5 5 Жылы (40)
50 5 5 Ыстық (60)
24
Ершндшердің ланланү уақьггц, с 110 30 55
Бюрегкадағы ерітінділер
N32^0^ Н2304 Н20
Сына>ъік .У 12 3
Сынауык нөмерлері
Тапсырмалар:
1) Ерітіндінің лайлану уақытын ескере отырып кестеге тиісті сынауықтарды ретімен орналастырыңыз.
2) Химиялық реакцияның орташа жылдамдығын есептеңіз.
3) Температураның химиялық реакция жылдамдығына тәуелділік графигін салыңыз.
2. Егер бастапқы А затының концентрациясы 0,22 моль/л, ал 10 с. өткеннен кейін - 0,215 моль/л болса, А + В ^ 2С реакциясының орташа жылдамдығын есептеңіз. Осы уақыт аралығында В затының концентрациясы қалай өзгереді?_________________________________
25
3. (а) Катализатор -
(Ъ) химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар әсерін бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіріңіз.
4. (а) Ингибитор____________________________________________________________________-___________________________________________________________________
(Ъ) химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар әсерін бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіріңіз.
5. Төменде берілген реакцияларды катализ түріне (гомогенді, гетерогенді) байланысты кестеге жіктеп көрсетіңіз.
^гзОз+Оз ► 250}
2)2НіОз(с) —► 2НіО(с;-Юкг>
СНкг> +НіО(г> >СОіг; + +ЗН;(Гі 4^(Г> + ЗН2(Г> 1> 2МН,(Г]
5^4ННЭ(г>+502(г> > 4НОіг>++бНаО(С>
КОООНсо + ^ОНщ —^-------------> ЯОООП1 (с> + IЬО (с>
у^2^02(Гі һО^;г) ' > 250,^<Г)
8) 2С2Н;іОН.<С) * СіНіСХ:;Н< + НйО
Г омегенді Г етерогенді

26
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Химиялық реакция жылдамдығына температураның әсерін анықтайды. 1 кестеге тиісті сынауықтарды ретімен орналастырады; 3
химиялық реакцияның орташа жылдамдығын есептейді; 1
температураның химиялық реакция жылдамдығына тәуелділік графигін салады; 2 (тәуелді, тәуелсіз айнымалығ а 1 балл, график қисығына 1 балл)
Қарапайым реакциялардың орташа жылдамдығын есептейді. 2 А затының орташа концентрациясын есептейді; 1
берілген реакцияның орташа жылдамдығын есептейді; 1
В затының концентрациясының өзгеруін қорытындылайды; 1
Химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар және ингибиторлар әсерін түсіндіреді. 3 катализаторға анықтама береді; 1
реакция жылдамдығына катализатор әсерін бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіреді; 2
4 ингибиторға анықтама береді; 1
реакция жылдамдығына ингибитор әсерін бөлшектер теориясы тұрғысынан түсіндіреді; 2
Гомогенді және гетерогенді катализді ажыратады. 5 гомогенді және гетерогенді реакцияларды кестеде жіктейді. 5 (әрбір екі дұрыс жауапқа 1 балл)
Барлығы 20
27
10.2В «Кинетика» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика Білім алушының аты-жөні___________________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Химиялық реакция жылдамдығына температураның әсерін анықтайды. Химиялық реакция жылдамдығына температураның әсерін анықтауда қиналады. □ Кестеге тиісті сынауықтарды ретімен орналастыруда/ химиялық реакцияның орташа жылдамдығын есептеуде/ температураның химиялық реакция жылдамдығына тәуелділік графигін салуда қателіктер жібереді. [^] Химиялық реакция жылдамдығына температураның әсерін дұрыс анықтайды. □
Қарапайым реакциялардың орташа жылдамдығын есептейді. Қарапайым реакциялардың орташа жылдамдығын есептеуде қиналады. □ А затының орташа концентрациясын/ берілген реакцияның орташа жылдамдығын/ В затының концентрациясының өзгеруін анықтауда қателіктер жібереді. |^| Қарапайым реакциялардың орташа жылдамдығын дұрыс есептейді. □
Химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар және ингибиторлар әсерін түсіндіреді. Химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар және ингибиторлар әсерін түсіндіруде қиналады. □ Катализаторға/ ингибиторға анықтама беруде/ химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар және ингибиторлар әсерін түсіндіруде қателіктер жібереді. Химиялық реакция жылдамдығына катализаторлар және ингибиторлар әсерін дұрыс түсіндіреді. □
Гомогенді және гетерогенді катализді ажыратады. Гомогенді және гетерогенді реакцияларды ажыратуда қиналады. □ Гомогенді/ гетерогенді реакцияларды ажыратуда қателіктер жібереді. □ Гомогенді және гетерогенді реакцияларды дұрыс ажыратады. □
28
10.2С «Химиялық тепе-теңдік» бөлімі бойынша жиынтық бағалау
Оқу мақсаты
Бағалау критерийі
10.3.3.1 Әр түрлі факторлардың тепе-теңдіктің ығысуына әсерін тәжірибе жүзінде зерттеу
10.3.3.2 Химиялық тепе-теңдікке температура, концентрация және қысым өзгерісінің әсерін болжау
10.3.3.3 Тепе-теңдік константасы өрнегін құра алу
Білім алушы
• Әр түрлі факторлардың тепе-теңдіктің ығысуына әсерін анықтайды
• Химиялық тепе-теңдікке температура, концентрация және қысым өзгерісінің әсерін болжайды
• Қайтымды реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құрады және тепе-теңдік константасын есептейді
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейі Қолдану
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырмалар
1. Келесі тепе-теңдік реакцияларын қарастырыңыз.
Төменде (і) - (іу) берілген тепе-теңдікке сәйкес сипатталған жоғарыдаға реакциялар бойынша Р, 0, К, 8 немесе Т әріптерінің біреуін таңдап ақпарат жанындағы бос орынға қойыңыз. Әрбір әріпті бір ден көп рет қолдануға болады.
(і) Тұрақты қысым кезінде температураны төмендеткенде тепе-теңдікті оңнан солға қарай ығысады.
(іі) Тұрақты температурада қысымды төмендеткенде осы тепе-теңдік солдан оңға қарай ығысады.
(ііі) Тұрақты температурада қысымды арттырғанда тепе-теңдік өзгермейді.
(іу) Тұрақты температурада және тұрақты қысым кезінде су буының концентрациясының жоғарылатқанда осы тепе-теңдікті оңнан солға қарай ығысады.
29
2. Төменде түссіз диазот тетраоксиді газы (N204) және қою қоңыр азот диоксиді газы арасындағы тепе-теңдік берілген.
(а) Тепе-теңдік кезіндегі реакцияның екі ерекшелігін келтіріңіз.
(Ъ) Ле Шателье принципін қолдана отырып, қоспаны тұрақты қысымда қыздырғанда газдар қоспасы түсінің қоюлануын түсіндіріңіз.
(с) Ле Шателье принципін қолдана отырып, тұрақты температурада қоспаның қысымын арттырғанда N02 мөлшерінің төмендеуін түсіндіріңіз.
3. Кестеден шын және жалған болып табылатын тұжырымдарды көрсетіңіз. Егер тұжырым шын болса 0 белгісін қойыңыз, ал жалған болса Ш белгісін қойыңыз.
№ Тұжырым Шын 0 Жалған т
1 Реагенттердің бірінің концентрациясының артуы химиялық тепе-теңдікті өнімдер жағына ығыстырады.
2 Қысымның артуы кезінде химиялық тепе-теңдік заттардың көлемінің көп жағына ығысады.
3 Катализатор қосқан кезде реакция жылдамдығы азаяды.
4 Әрекеттесуші заттардың табиғаты реакция жылдамдығына әсер етуші фактордың біріне жатады.
5 Температураны арттырғанда реакцияның жылдамдығы кемиді.
4. Графикте Х(г)+Ү(г)=2(г) реакция теңдеуі үшін концентрация өзгерісі бейнеленген. Реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құрыңыз.
С( моль/л)
X
Ү
г
Ксекі
30
5. Кестедегі келесі реакция теңдеуінің тепе-теңдік константасының мәні белгілі болса, бастапқы реагенттердің х және у концентрацияларын есептеңіз.
Реакция
28Ө2+02=28Өз
С(конц.) К
8О2 02 0.5
X У

31
Бағалау критерийі Тапсы рма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Әр түрлі факторлардың тепе-теңдіктің ығысуына әсерін анықтайды; 1 тепе-теңдіктің ығысуы туралы ақпаратқа қажетті реакция теңдеулерін дұрыс таңдайды; 4 (әр дұрыс таңдалған әріп үшін 1 балл)
Химиялық тепе-теңдікке температура, концентрация және қысым өзгерісінің әсерін болжайды. 2 реакцияның екі ерекшелігін атайды; 1
Ле Шателье принципін қолдана отырып түс өзгерісін сипаттайды; 1
Ле Шателье принципін қолдана отырып N02 мөлшерінің төмендеуін түсіндіреді; 1
3 шын және жалған тұжырымдарды табады; 4 (шын/жалған дұрыс көрсетілген әр тұжырым үшін 1 балл)
Қайтымды реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құрады және тепе-теңдік константасын есептейді 4 X, У, 2 концентрациясын табады; 1
реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құрады; 1
реакция үшін тепе-теңдік константасын есептейді; 1
5 реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құрады; 1
реакцияға дейінгі Х,У концентрациясын табады; 2 (Х-үшін 1 балл,У үшін 1 балл)
реакциядан кейінгі Х, У концентрациясын табады; 2 (Х-үшін 1 балл,У үшін 1 балл)
өлшем бірлігін көрсете отырып, жауабын жазады. 1
Барлығы 20
32
10.2С «Химиялық тепе-теңдік» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні_________________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Әр түрлі факторлардың тепе-теңдіктің ығысуына әсерін анықтайды. Химиялық тепе-теңдікке әсер етуші факторларды тауып анықтауда қиналады. □ Химиялық тепе-теңдікке әсер етуші факторларды тауып анықтауда қателеседі. □ Химиялық тепе-теңдікке әсер етуші факторларды дұрыс тауып анықтайды. □
Химиялық тепе-теңдікке температура, концентрация және қысым өзгерісінің әсерін болжайды. Химиялық тепе-теңдікке температура, концентрация, қысым әсерін болжауда қиналады. □ Химиялық тепе-теңдікке температура/ концентрация/ қысым әсерін болжауда қателеседі. □ Химиялық тепе-теңдікке температура, концентрация, қысым әсерін дұрыс болжайды. □
Қайтымды реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құрады және тепе-теңдік константасын есептейді Реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құруда, тепе-теңдік константасына қатысты есептер жүргізуде қиналады. □ Реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін құруда/ тепе-теңдік константасына қатысты есептер жүргізуде қателеседі. □ Реакция үшін тепе-теңдік константасының өрнегін дұрыс құрады, тепе-теңдік константасына қатысты есептеулерді дұрыс жүргізеді. □
33
ерекшелігін сипаттау: атом радиусы, иондану
энергиясы, электронтартқыштық, кристалл торы
10.2.1.13 Металдар және бейметалдардың негізгі физикалық
қасиеттерін түсіндіреді
10.2.1.14 Электрохимиялық кернеу қатарында металдардың
орналасу принципін түсіндіреді
10.2.1.15 Металдар және бейметалдардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастырады
10.4.1.1 Кейбір металдар мен бейметалдардың және олардың қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін зерделейді
• Металдар және бейметалдар құрылысының ерекшелігін периодтық кестедегі орны бойынша сипаттайды
• Металдар және бейметалдардың негізгі физикалық қасиеттерін түсіндіреді
• Электрохимиялық кернеу қатарында металдардың орналасу принципін ажыратады
• Металдар және бейметалдардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазады
• Металдар мен бейметалдардың және олардың қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді
Бағалау критерийі
Білім алушы
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну
деңгейі
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырмалар
1. Металдар және бейметалдар құрылысының ерекшелігін периодттық кестеде сипаттаңыз: (а) атом радиусы; (Ь) иондану энергиясы; (с) электронтартқыштық; (Ь) кристалл торы.
34

. 7А
і І іА и
с)
4А 1&1А'А«А

Ь)
5|!
в
а)
с

2. Төмендегі тұжырымдама картасын кілтті сөздерді пайдалана отырып толтырыңыз.
3. А, В, С және металл үлгілері алынып, төрт түрлі тұз ерітінділеріне батырылды. Нәтижесінде алынған деректер кестеде көрсетілген.
35
Темір (ІІ) сульфаты Мыс (ІІ) сульфаты Цинк (ІІ) сульфаты Күміс нитраты
А Реакция жүрмейді Орын басады
В Орын басады Реакция жүрмейді
С Реакция жүрмейді Реакция жүрмейді Реакция жүрмейді Орын басады
Б Реакция жүрмейді Реакция жүрмейді Реакция жүрмейді Реакция жүрмейді
Кестені пайдалана отырып жауап беріңіз:
(i) Металл үлгілері ішінен белсендісі - ____________________________________________
(ii) Егер В металын мыс сульфаты ерітіндісіне салса не байқалады? (реакция жүреді/ жүрмейді)___________________________________________________________________
(iii) А, В, С және Б металдарын белсенділігі арту ретімен орналастырыңыз.
4. Бір металл және бейметалды үлгі ретінде таңдаңыз және олардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастырыңыз.
Металл Бейметалл
оттекпен

жәй заттармен (оттектен басқа)

сумен

5. Кейбір металл, бейметалл және олардың қосылыстарының қоршаған ортаға әсері жөнінде жазыңыз.
Шығу көзі Қоршаған ортаға әсері
Металл немесе қосылысы
Бейметалл немесе қосылысы
36
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Металдар және бейметалдар құрылысының ерекшелігін периодтық кестедегі орны бойынша сипаттайды. 1 (а) металдармен бейметалдардың салыстырмалы атом радиусын сипаттайды; 1
бейметалдардың атом радиусын өзара сипаттайды; 1
(Ъ) металдармен бейметалдардың салыстырмалы иондану энергиясын сипаттайды; 1
(с) металдардың электронтартқыштық қабілетін сипаттайды; 1
бейметалдардың электронтартқыштық қабілетін сипаттайды; 1
(Ф металдардың кристал торын сипаттайды; 1
бейметалдардың кристал торын сипаттайды; 1
Металдар және бейметалдардың негізгі физикалық қасиеттерін түсіндіреді. 2 қасиеттері бойынша металмен бейметалды ажыратады; 1
металдар және бейметалдардың негізгі физикалық қасиеттерін дұрыс табады; 3 (әр екі дұрыс жауап үшін 1 балл)
Электрохимиялық кернеу қатарында металдардың орналасу принципін ажыратады. 3 белсенді металды табады; 1
реакцияның түр өзгерісін дұрыс сипаттайды; 1
металдарды белсенділігі арту ретімен орналастырады; 1
Металдар және бейметалдардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазады. 4 элементтердің оттекпен теңестірілген реакциясын жазады; 1
элементтердің жәй заттармен теңестірілген реакциясын жазады; 1
элементтердің сумен теңестірілген реакциясын жазады; 1
Металдар мен бейметалдардың және олардың қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді. 5 шығу көзін дұрыс сипаттайды; 1
металл және металл қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді; 1
бейметалл және бейметалл қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді. 1
Барлығы 20
37
10.3А «Металдар мен бейметалдардың жалпы сипаттамасы» бөлім бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні__________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Металдар және бейметалдар құрылысының ерекшелігін периодтық кестедегі орны бойынша сипаттайды. Металдар және бейметалдар құрылысының ерекшелігін сипаттауда қиналады. □ Металдар және бейметалдардың атом радиусын/ иондану энергиясын/ электронтартқыштық қабілетін/ кристалл торын сипаттауда қателіктер жібереді. 1 1 Металдар және бейметалдар құрылысының ерекшелігін дұрыс сипаттайды. □
Металдар және бейметалдардың негізгі физикалық қасиеттерін түсіндіреді. Металдар және бейметалдардь: негізгі физикалық қасиеттері түсіндіруде қиналады. □ Металдар/ бейметалдардың і физикалық қасиеттерін түсінд қателіктер жібереді. егіз іруд Металдар және бейметалдардын негізгі физикалық қасиеттерін дұрыс түсіндіреді. □
Электрохимиялық кернеу қатарында металдардың орналасу принципін ажыратады. Электрохимиялық кернеу қатарында металдардың орналасу принципін түсіндіруде қиналады. Белсенді металды атауда/ реакциян түр өзгерісін сипаттауда/ металдар белсенділігі арту ретім орналастыруда қателіктер жібереді. ың ды ен Электрохимиялық кернеу қатарында металдардың орналасу принципін дұрыс түсіндіреді.
Металдар және бейметалдардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін жазады. Металдар және бейметалдардың химиялық қасиеттерін сипаттайтын теңестірілген реакция теңдеулерін жазуда қиналады. элементтердің оттекпен теңестірі реакциясын жазуда/ элементте жәй заттармен теңестірі реакциясын жазуда/ элементте сумен теңестірілген реакция жазуда қателіктер жібереді. лген рдін лген рдін сын Металдар және бейметалдардын химиялық қасиеттерін сипаттайтын теңестірілген реакция теңдеулерін дұрыс жазады.
38
Металдар мен бейметалдардың және олардың қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді. Металдар мен бейметалдардың және олардың қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін түсіндіруде қателеседі. Металдардың/ бейметалдардың және олардың қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін түсіндіруде қателіктер жібереді. Металдар мен бейметалдардың және олардың қосылыстарының қоршаған ортаға әсерін дұрыс түсіндіреді.
39
10.3В «Маңызды 8-элементтер және олардың қосылыстары» бөлімдері бойынша
жиынтық бағалау
Оқу мақсаты
Бағалау критерийі
Ойлау дағдыларының деңгейі
Орындалу уақыты
10.2.1.19 8-элементтердің металдық,
тотықсыздандырғыштық қасиеттерін салыстыру және реакция теңдеулерін құрастыру
10.2.1.21 Натрий, калий және кальцийдің сумен реакциясының химиялық белсенділігін ажыратуды түсіндіру
10.2.1.22 Кальций, магний және олардың қосылыстарының негізгі қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құрастыру
10.2.1.23 Калий, натрий, кальций иондарының сапалық реакциясын зерттеу (жалынды бояуы)
10.4.1.5 Судың кермектігін және оны жою әдістерін түсіндіру
10.2.2.1 Металдар мен оның қосылыстарындағы генетикалық байланысты көрсететін химиялық реакция теңдеулері бойынша реагенттің немесе өнімнің массасына, зат мөлшеріне есептер шығару
Білім алушы
• 8-элементтердің металдық,
тотықсыздандырғыштық қасиеттерін
салыстырады және реакция теңдеулерін құрастырады
• Натрий, калий және кальцийдің сумен реакциясының химиялық белсенділігін ажыратады және сипаттайды
• Металл катиондарының жалын түсі бойынша қосылыстың формуласын табады
• Судың кермектігін және оны жою әдістерін түсіндіреді
• Металдардың генетикалық байланысы негізінде химиялық реакция теңдеулері бойынша реагенттің немесе өнімнің массасын, зат мөлшерін есептейді
Білу және түсіну
Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
20 минут
40
Тапсырмалар
1. (а) Кестеде І топ элементтері ^і, №, К оттекте жануы, тотықсыздандырғыш
қасиеттері сипатталған. Сипатталған құбылыстарды ескере отырып, сәйкес металдарды табыңыз және реакция теңдеуін жазыңыз.
Металл Оттекте жануы кезінде байқалған құбылыстар Реакция
Ақ ұнтақ түзе отырып, сары жалынмен тез жанады.
Ақ ұнтақ түзе отырып, жарқын ақ жалынмен жанады.
Ақ ұнтақ түзе отырып, күлгін жалынымен өте тез жанады.
(Ъ) Берілген металдардың ішінен ең күшті тотықсыздандарғышты табыңыз________________
2. Оқушыға сумен химиялық белсенділігі бойынша белгісіз А, В, С элементтерін анықтауға тапсырма берілді. Ол белгісіз элементтер натрий, калий және кальций болуы мүмкін. Төменде берілген суреттегі металдардың сумен реакциясын ескере отырып, белгісіз элементтерді табыңыз.
(а) Белгісіз А металл:_______________________________________________________________________
Химиялық белсенділігін сипаттаңыз:
(Ъ) Белгісіз В металл:_________________________
Химиялық белсенділігін сипаттаңыз:
(с) Белгісіз С металл:_________________________
Химиялық белсенділігін сипаттаңыз:
Теңестірілген реакция теңдеуін жазыңыз:
41
3. Катион мен аниондарға сапалық анализ қорытындысы кестеде көрсетілген. Белгісіз қосылыстардың формуласын құрастырыңыз.
Белгісіз қосылыс Жалын түсі Күміс нитратын қосқанда түзілетін тұнба түсі Белгісіз қосылыс формуласы
А Күлгін Ақ (СІ -)
В Кірпіш қызыл Сары (І -)
С Сары Ақшыл сары (Вг -)
4. Зерханаға құбыр суы және дистилденген су құйылған белгісіз екі ыдыс (Х және У) әкелінді. Осы белгісіз су құйылған ыдыстарды ажыратудың жеңіл жолы сабын ерітіндісін қосу болып табылады.
(а) Сабын ерітіндісін қосу арқылы құбыр суы мен дистилденген суды қалай ажыратады?
(Ъ) Құбыр суы құйылған ыдыс: __________. Өйткені су____________, құрамында______және
иондары бар. Оны тазардудың жолы:
5. Магнийдің генетикалық қатары арқылы 5 г магнийден алынатын магний хлоридінің зат мөлшерін есептеңіз.
Мд -> МдО -> МдСІ2 -> Мд(ОН)2
42
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
8-элементтердің металдық, тотықсыздандырғыштық қасиеттерін салыстырады және реакция теңдеулерін құрастырады. 1 (і) белгісіз элементтерді анықтайды және теңестірілген реакция теңдеуін құрады; 3 ( әр дұрыс металл және теңестірілге н реакция теңдеуі үшін 1 балл )
(іі) ең күшті тотықсыздандырғышты көрсетеді; 1
Натрий, калий және кальцийдің сумен реакциясының химиялық белсенділігін ажыратады және сипаттайды. 2 (і) белгісіз элементті табады; 1
сумен реакциясын сипаттайды; 1
(іі) белгісіз элементті табады; 1
сумен реакциясын сипаттайды; 1
(ііі) белгісіз элементті табады; 1
сумен реакциясын сипаттайды; 1
реакция теңдеуін құрады; 1
Металл катиондарының жалын түсі бойынша қоыслыстың формуласын табады. 3 белгісіз қосылыстардың формуласын табады; 3 (әр дұрыс формула үшін 1 балл)
Судың кермектігін және оны жою әдістерін түсіндіреді. 4 (і) ажырату жолын түсіндіреді; 1
(іі) бос орындарға тиісті сөздерді қояды; 1
тазартудың 2 әдісін ұсынады 1 (әр әдіс үшін 1 балл)
Металдардың генетикалық байланысы негізінде химиялық реакция теңдеулері бойынша реагенттің немесе өнімнің массасын, зат мөлшерін есептейді. 5 бастапқы заттың зат мөлшерін есептейді; 1
теңестірілген реакция теңдеуін жазады; 1
магний хлоридінің зат мөлшерін есептейді. 1
Барлығы 20
43
10.3В «Маңызды 8-элементтер және олардың қосылыстары» бөлімдері бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні_______________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
8-элементтердің металдық, тотықсыздандырғыштық қасиеттерін салыстырады және реакция теңдеулерін құрастырады. Сипаттамасы бойынша 8-элементтердің металдарын табуда, теңестірілген реакция теңдеуін жазуда қиналады. Сипаттамасы бойынша 8-элементтердің металдарын табуда/ теңестірілген реакция теңдеуін жазуда қателіктер жібереді. _| Сипаттамасы бойынша 8-элементтердің металдарын дұрыс табады, теңестірілген реакция теңдеуін дұрыс жазады. ^
Натрий, калий және кальцийдің сумен реакциясының химиялық белсенділігін ажыратады және сипаттайды. Натрий, калий және кальцийдің сумен реакциясы арқылы химиялық белсенділігін ажыратуда, сипаттауда, теңестірілген реакция теңдеуін жазуі | қиналады. Натрий, калий және кальцийдің суме реакциясы арқылы химиялы белсенділігін ажыратуда/ сипаттауд реакция теңестірілген теңдеуін жазу^ қателіктер жібереді. □ нНатрий, калий және кальцийдің қсумен реакциясы арқылы химиялық белсенділігін дұрыс ажыратады, сипаттайды, теңестірілген реакция теңдеуін жазады. | |
Металл катиондарының жалын түсі бойынша қоыслыстың формуласын табады. Металл катиондары жалын түсі бойынша металдарды ажыратуда, қосылыстык формуласын табуда қиналады. Металл катиондары жалын түсі бойынша металдарды ажыратуда/ қосылыстың формуласын табуда. қателіктер жібереді. Металл катиондары жалын түсі бойынша металдарды дұрыс ажыратады, қосылыстың формуласын табады.
44
Судың кермектігін және оны жою әдістерін түсіндіреді. Судың кермектігін және он жою әдістерін түсіндіру қиналады. ы де Судың кермектігін/ оны жою әдіс түсіндіруде қателіктер жібереді. тер н Судың кермектігін және оны жою әдістерін дұрыс түсіндіреді.
Металдардың генетикалық байланысы негізінде химиялық реакция теңдеулері бойынша реагенттің немесе өнімнің массасын, зат мөлшерін есептейді. Бастапқы заттың зат мөлшер есептеуде, теңестірілген реакц теңдеуін жазуда, өнімнің з мөлшерін есептеуде қиналады. ін ия ат Бастапқы заттың зат мөлшерін есепт теңестірілген реакция теңдеуін жа өнімнің зат мөлшерін есеп қателіктер жібереді. еуд зуд теуд Бастапқы заттың зат мөлшерін дұрыс есептейді, теңестірілген реакция теңдеуін жазады, өнімнін зат мөлшерін дұрыс есептейді.
45
Оқу мақсаты
10.2.1.24
10.2.1.29
10.2.1.30
10.3С «Маңызды й-элементтер және олардың қосылыстары» бөлімі бойынша
жиынтық бағалау
Атом құрылысы негізінде ё-элементтердің периодтық жүйедегі орнын түсіндіру Ғе2+, Ғе3+ иондарын тани білу Темір (ІІ), (ІІІ), мыс (ІІ), мырыш, хром (Ш) гидроксидтерін тәжірибе жүзінде ала білу және олардың қышқыл және сілтілермен әрекеттесуін зерделеу
10.2.3.7 Коррозия түрлерін, коррозияның болу себептерін білу және оның конструкцияларының пайдалану ұзақтығына кері әсерін түсіндіру Металдар қатысуымен жүретін химиялық реакциялар теңдеуі бойынша (құрамында қоспасы бар реагенттер, теориялық мүмкіндікпен
салыстырғандағы практикалық шығымның
массалық үлесі) есептер шығару
10.2.2.2
Бағалау критерийі
Білім алушы • Атом
құрылысы негізінде б-элементтердің периодтық жүйедегі орнын түсіндіреді Ғе2+, Ғе3+ иондарын сапалық реакция арқылы анықтайды
Темір (ІІ), (Ш), мыс (ІІ), мырыш, хром (ІІІ) гидроксидтерін түстерін көрсетеді және олардың қышқыл және сілтілермен әрекеттесуін болжайды Коррозия түрлерін жіктейді және оның конструкцияларының пайдалану ұзақтығына кері әсерін сипаттайды
Металдар қатысуымен жүретін химиялық реакциялар теңдеуі бойынша (құрамында қоспасы бар реагенттер, теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы практикалық шығымның массалық үлесі) есептейді
Ойлау
деңгейі
дағдыларының
Білу және түсіну Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты
20 минут
Тапсырмалар
1. (а) Элементтердің электрондық конфигурациясын оқи отырып, бірдей қасиетке ие
бір жұпты таңдаңыз:
a.1822822р6382
b.1822з22р3
е.1822822р63823р64823 б8 б.1822822р63823р34823 б6
(Ъ) Таңдаған жұбыңыздын неліктен бірдей қасиетке ие екендігін периодтық кестедегі орны бойынша түсіндіріңіз.
46
2. Ғе2+, Ғе3+ иондарын анықтаудың сапалық жолын ұсыныңыз.
Ғе2+ Ғе3+
Сапалық реагент
Байқалатын құбылыс (түсі)
3. (а) ё-элементтердің бірден-бір ерекшелігі олардың түсті қосылыстар түзуі. Берілген
металл гидроксидтерінің түстерін және олардың қышқыл, сілтімен әрекеттесуін анықтаңыз.
Металл катионы Әрекеттесуші зат Тұнба түсі Тұнбаға қосылған заттар (0, Ш белгілерін қойыңыз)
МаОН (сулы.ер.) НСІ (сулы.ер.)
Ғе(ІІ) КаӨИ
Ғе(ІІІ) КаӨИ
Си(ІІ) КаӨИ
2п(ІІ) КаӨИ
Сг(ІІІ) КаӨИ
4. (а) Коррозияны түрлеріне байланысты жіктеңіз.
Коррозня
(Ъ) Әр сынауықта байқалатын өзгерістерді сипаттаңыз.
47
2 - сынауық:
3 - сынауық:
4 - сынауық:
5. Массасы 20 г мыс және темірден тұратын қоспаны тұз қышқылының артық мөлшерінде ерітті. Реакция нәтижесінде шығымы 75%, көлемі 4,2 л (қ.ж.) газ бөлінді. Қоспадағы мыстың массасын есептеңіз.
48
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Атом құрылысы негізінде б-элементтердің периодтық жүйедегі орнын түсіндіру. 1 (і) бірдей қасиетке ие бір жұпты таңдайды; 1
(іі) бірдей қасиетке ие болуын периодтық кестедегі орны бойынша түсіндіреді; 1
Ғе2+, Ғе3+ иондарын сапалық реакция арқылы анықтайды. 2 Ғе2+ ионы үшін сапалық реагентті көрсетеді және түсі бойынша өзгерісті сипаттайды; 1
Ғе3+ ионы үшін сапалық реагентті көрсетеді және түсі бойынша өзгерісті сипаттайды; 1
Темір (ІІ), (Ш), мыс (ІІ), мырыш, хром (Ш) гидроксидтерін түстерін көрсетеді және олардың қышқыл және сілтілермен әрекеттесуін болжайды. 3 темір (ІІ), (Ш), мыс (ІІ), мырыш, хром (Ш) гидроксидтерінің түстерін көрсетеді және қышқыл және сілтілермен әрекеттесуін болжайды; 5 (дұрыс әр элемент гидроксиді түсі және болжанған қышқыл және сілті реакциясы үшін 1 балл)
Коррозия түрлерін жіктейді және оның конструкцияларының пайдалану ұзақтығына кері әсерін сипаттайды. 4 (а) коррозияны түрлеріне байланысты жіктейді; 2 (екі дұрыс классифика цияға 1 балл)
(Ъ) әр сынауықтағы коррозияға әсер етуші себептерді сипаттайды; 4
Металдар қатысуымен жүретін химиялық реакциялар теңдеуі бойынша (құрамында қоспасы бар реагенттер, теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы практикалық шығымның массалық үлесі) есептейді. 5 өнімнің массасын есептейді; 1
өнімнің теориялық массасын есептейді; 1
теңестірілген рекция теңдеу(лер)ін құрады; 1
қоспа құрамындағы металдардың массасын есептейді. 2(әр металл үшін 1 балл)
Барлығы 20
49
10.3С «Маңызды й-элементтер және олардың қосылыстары» бөлімі бойыншат жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні________________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Атом құрылысы негізінде ё-элементтердің периодтық жүйедегі орнын түсіндіру. Атом құрылысы негізінде ё-элементтердің периодтық жүйедегі орнын түсіндіруде қиналады. □ Бірдей қасиетке ие жұпты анықтауда/ бірдей қасиетке ие болуын периодтық кестедегі орны бойынша түсіндіруде қателіктер жібереді. |^| Атом құрылысы негізінде ё-элементтердің периодтық жүйедегі орны бойынша дұрыс түсіндіреді. □
Ғе2+, Ғе3+ иондарын сапалық реакция арқылы анықтайды. Ғе2+, Ғе3+ иондарын сапалық анықтауда қиналады. Ғе2+, Ғе3+ иондарын анықтауш сапалық реагентті/өзгеріс сипаттауда қателіктер жібереді. □ Ғе2+, Ғе3+ иондарын сапалық дұрыс тіанықтайды. П
Темір (ІІ), (ІІІ), мыс (ІІ), мырыш, хром (ІІІ) гидроксидтерін түстерін көрсетеді және олардың қышқыл және сілтілермен әрекеттесуін болжайды. Темір (ІІ), (ІІІ), мыс (ІІ), мырыш, хром (ІІІ) гидроксидтерін түстерін көрсетеді және олардың қышқыл және сілтілермен әрекеттесуін болжауда қиналады. |——| Темір (ІІ), (Ш)/ мыс (ІІ)/ мырыш/ хром (ІІІ) гидроксидтерінің түстерін/ олардың қышқыл/сілтілермен әрекеттесуін болжауда қателіктер жібереді. □ Темір (ІІ), (ІІІ), мыс (ІІ), мырыш, хром (ІІІ) гидроксидтерін түстерін көрсетеді және олардың қышқыл және сілтілермен әрекеттесуін дұрыс болжайды. □
50
Коррозия түрлерін жіктейді және оның конструкцияларының пайдалану ұзақтығына кері әсерін сипаттайды. Коррозия түрлерін, болу себептерін ажыратуда қиналады. Коррозия түрлерін/ болу себептері ажыратуда қателіктер жібереді. Коррозия түрлерін және болу себептерін дұрыс ажыратады.
Металдар қатысуымен жүретін химиялық реакциялар теңдеуі бойынша (құрамында қоспасы бар реагенттер, теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы практикалық шығымның массалық үлесі) есептейді. Металдар қатысуымен жүретін химиялық реакциялар теңдеуі бойынша (құрамында қоспасы бар реагенттер, теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы практикалық шығымның массалық үлесі) есептеу жүргізуде қиналады. | | Өнімнің практикалық массасыі теориялық массасын анықтауд теңестірілген рекция теңдеу(лер)і құруда/ қоспаға құрамындағ металдардың массасын есептеуд қателіктер жібереді. Металдар қатысуымен жүретін химиялық реакциялар теңдеуі бойынша (құрамында қоспасы бар реагенттер, теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы практикалық шығымның массалық үлесі) дұрыс есептеу жүргізеді.
51
4-ТОҚСАН БОИЫНША ЖИЫНТЫҚ БАҒАЛАУҒА АРНАЛҒАН ТАПСЫРМАЛАР
10.4А «Маңызды р-элементтер және олардың қосылыстары» бөлімі бойынша жиынтық
бағалау
Оқу мақсаты
10.2.1.31 Атом құрылысы көзқарасы тұрғысынан периодта және топта р-элементтердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын түсіндіру
10.2.1.32 Алюминий оксиді және гидроксидінің екідайлы қасиеттерін оқып білу
10.2.1.34 Көміртек, кремний және олардың қосылыстарының физикалық, химиялық қасиеттерін оқып білу
10.4.1.10 Қышқыл жаңбырлардың қалыптасуындағы күкірт диоксидінің ролін және оның қоршаған ортаға әсерін түсіндіру
10.2.1.41 Топ бойынша галогендердің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылығын түсіндіру
Бағалау критерийі
Білім алушы
• Атом құрылысы көзқарасы тұрғысынан периодта және топта р-элементтердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын анықтайды
• Алюминий қосылыстарының екідайлы қасиеттерін дәлелдейді
• Көміртек, кремний және олардың қосылыстарының физикалық, химиялық қасиеттерін сипаттайды
• Қышқылды жаңбырлардың қалыптасуындағы күкірт диоксидінің ролін және оның қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді
• Топ бойынша галогендердің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылығын түсіндіреді
Ойлау дағдыларының Білу және түсіну деңгейі Қолдану
Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты
20 минут
52
Тапсырмалар
1. (а) Периодтық кестеден р элементтер орналасқан бөлікті бояп көрсетіңіз.
Ч 1 5






(Ь) Периодтық кестенің р блогында орналасқан элементтер жөнінде берілген тұжырымдардың шын 0 және жалған Ш екендігін көрсетіңіз.
Барлық р элементі қосылыстары негіздік қасиет көрсетеді
Инертті газдар орналасқан
Сыртқы қабатында бес электрон бар
ІІ топ элементтері орналасқан
Екідайлы элементтер орналасқан
Тек қана тотықтырғыштар
Атом радиустары үлкен
2. (а) Берілген генетикалық айналымнан алюминий қосылысының екідайлы қасиет
көрсететін реакция теңдеуі номерін көрсетіңіз.
1 2 А1СІ3 ^А1(ӨН)3 ^Ка[А1(ӨИ)4]
(Ь) Екідайлы қасиет көрсететін айналымның теңестірілген реакция теңдеуін құрыңыз.
3. (а) Кестені толтырыңыз.
Кристалл торы бейнеленген зат атауы:
Осы заттың қасиеті: 1.
Кристалл торы бейнеленген зат атауы:
Осы заттың қасиеті: 1.
53
Кристалл торы бейнеленген зат атауы: ^
Осы заттың қасиеті: * V
(Ъ) Келесі айналымдарды жүзеге асырыңыз.
5і ЗіО^ Н2ЗЮ3
I3
5ІС ^►СО —^ С02 На2С03
4. Қышқылды жаңбырды азот оксидтерінен басқа күкірт диоксиді де туғызады. Суретте қышқылды жаңбырдың пайда болу көзі, экологияға әсері т.б., бейнеленген. Күкірт диоксиді үшін сандармен көрсетілген бөлікті сипаттап жазыңыз.
5. Галогендердің қасиеттері жөніндегі кестені толтырыңыз.
Түсі Агрегаттық күйі Балқу температурасы (| не 1 белгісін қойыңыз) НВг сулы ерітіндісімен реакциясы
Фтор
Хлор
Бром
Иод
54
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Атом құрылысы көзқарасы тұрғысынан периодтық кестеден р-элементтер орналасқан бөлікті көрсетеді; 1
периодта және топта р-элементтердін қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын анықтайды. 1 тұжырымдардың шын, жалғандығын анықтайды; 3 (әр екі дұрыс тұжырым ға 1 балл)
Алюминий қосылыстарының екідайлы қасиеттерін дәлелдейді. 2 екідайлы қасиет көрсететін реакция номерін көрсетеді; 1
теңестірілген реакция теңдеуін құрады; 1
Көміртек, кремний және олардың қосылыстарының физикалық, химиялық қасиеттерін сипаттайды. 3 кристалл торы бейнеленген затты атайды және кристалл торы бейнеленген заттың қасиеттерін сипаттайды; 3 (әр бір дұрыс атауға және дұрыс сипатталғ ан қасиеті үшін 1 балл)
айналымның теңестірілген реакция теңдеуін құрады; 3 (әр . теңестіріл ген 2 реакция теңдеуі үшін 1 балл )
Қышқылды жаңбырлардың қалыптасуындағы күкірт диоксидінің ролін және оның қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді. 4 әрбір сатыны түсіндіріп жазады; 4
Топ бойынша галогендердің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылығын түсіндіреді. 5 галогендердің қасиеттерін сипаттайды; 4 (әр дүрыс сипатталғ ан тік баған үшін 1 балл)
Барлығы 20
55
10.4А «Маңызды р-элементтер және олардың қосылыстары» бөлім бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні_______________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Атом құрылысы көзқарасы тұрғысынан периодта және топта р-элементтердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын анықтайды. Атом құрылысы көзқарасы тұрғысынан периодта, топта р-элементтердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын анықтауда қиналады. □ Атом құрылысы көзқарасы тұрғысынан периодта/ топта р-элементтердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын анықтауда қателіктер жібереді. □ Атом құрылысы көзқарасы тұрғысынан периодта, топта р-элементтердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын дұрыс түсіндіреді. □
Алюминий қосылыстарының екідайлы қасиеттерін дәлелдейді. Алюминий оксиді және гидроксидінің екідайлы қасиеттерін ажыратуда, теңестірілген реакция тендеуін ^ жазуда қиналады. | | Алюминий оксиді және гидроксидінің екідайлы қасиеттерін ажыратуда/ теңестірілген реакция теңдеуін жазуда қателіктер жібереді. ^ Алюминий оксиді және гидроксидінің екідайлы қасиеттерін ажыратады, теңестірілген реакция теңдеуін дұрыс жазады. | |
Көміртек, кремний және олардың қосылыстарының физикалық, химиялық қасиеттерін сипаттайды. Молекула құрылысы бойынша көміртек/кремний және олардың қосылыстарын табуда, физикалық қасиетттерін сипаттауда/реакция теңдеуін жазуда қиналады. |^| Молекула құрылысы бойынша көміртек/ кремний олардың қосылыстарын табуда/ физикалық қасиетттерін сипаттауда/ реакция теңдеуін жазуда қателіктер жібереді_^ Молекула құрылысы бойынша көміртек/кремний және олардың қосылыстарын табады, физикалық қасиетттерін дұрыс сипаттайды/теңестірілген реакция теңдеуін дұрыс жазад^ |
56
Қышқылды жаңбырлардың қалыптасуындағы күкірт диоксидінің ролін және оның қоршаған ортаға әсерін түсіндіреді. Қышқылды жаңбырлардың қалыптасуындағы күкірт диоксидінің рөлін, оның қоршаған ортаға әсерін түсіндіруде қиналады. [^] Қышқылды жаңбырлардың қалыптасуындағы күкірт диоксидінің рөлін/ оның қоршаған ортаға әсерін түсіндіруде қателіктер жібереді. Қышқылды жаңбырлардың қалыптасуындағы күкірт диоксидінің рөлін және оның қоршаған ортаға әсерін дұрыс түсіндіреді. 1 1
Топ бойынша галогендердің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылығын түсіндіреді. Топ бойынша галогендердің физикалық, химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылығын түсіндіруде қиналады. |~~| Топ бойынша галогендердің физикалық/ химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылығын түсіндіруде қателіктер жібереді. □ Топ бойынша галогендердің физикалық және химиялық қасиеттерінің өзгеру заңдылығын дұрыс түсіндіреді. □
57
10.4В «Бейорганикалык косылыстарды және құймаларды өндіру» бөлімі бойынша
жиынтық бағалау
Оқу мақсаты 10.2.3.9 Тұрмыста, техникада және ғылымда қолданылатын
маңызды құймалардың құрамын атау: шойын, болат, жез, қола, мельхиор, дюралюминий
10.2.3.10 Шойын және болаттың алыну әдістерін және қасиеттерін сипаттау
10.2.1.45 Күкірт қышқылын өнеркәсіптік өндірудің жанасу процесін сипаттаужәне оның өнеркәсіп үшін мәнін білу
10.2.1.46 Аммиак және азот қышқылын өнеркәсіптік өндіру әдістерін және оның өнімдерінің қолданылу саласын сипаттау
Бағалау критерийі Білім алушы
• Тұрмыстық маңызды құймалардың құрамын және қолдану аймағын анықтайды
• Домна пешіндегі шойын алу әдістерін сипаттайды
• Күкірт қышқылын өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіреді
• Аммимак өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіреді
• Азот қышқылын өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін атайды
Ойлау дағдыларының Қолдану
деңгейі Жоғары деңгей дағдылары
Орындалу уақыты 20 минут
Тапсырмалар
1. (а) Құйма бейнеленген суретті таңдаңыз.
А
В
(Ъ) Құймалардың құрамына кіретін элементтерді табыңыз және қолданылуы бойынша сәйкестендіріңіз.
Құйма құрамына кіретін элементтер Құйма
қола
тот баспайтын болат
жез
дюралюминий
қатты болат
Қолданылуы
велосипед рамалары____________
ескерткіштер__________________
кеменің қондырғы бөлшектері есік тұтқалары ыдыс аяқ
58
2. (а) Төменде берілген диаграммадан домна пешінде жүретін үрдістер көрсетілген. Суретті
зерделей отырып, домна пешіндегі әріптермен көрсетілген үдерістерді кестеге жазыңыз:
Домна пешіндегі үрдістер Сәйкес әріптер
А
В
С
Б
3. Төменде күкірт қышқылы өндірісінің сызбанұсқасы көрсетілген:
(а) Өндірістің ІІ-ші сатысында жүретін үрдістің 2 сипаттамасын реакция теңдеуінде бейнелеңіз:
(Ь) Неліктен күкірт қышқылы «химия өнеркәсібінің наны» деп аталған?
3. (а) Төмендегі берілген кілт сөздерді суреттегі бос орындарға қойыңыз:
59
қысым темір катализатор сұйық аммиак
реакцияға түспеген азот және сутегі азот және сутегі
(Ъ) Габер процесінде көп өнім (аммиак) алу үшін қажет шарттарды атап жазыңыз. К2+3И2~2КНз +
(Тепе-теңдікті оңға ығыстыру үшін)
Реагенттер концентрациясы:
Қысым:
Температура:
(с) Аммиактың қолдану аймағын көрсетіңіз?
5. Суретте азот қышқылын алудың өндірістік Оствальд процесі көрсетілген.
(а) Берілген реакция теңдеулерінен белгісіз Х және Ү анықтаңыз:
X -
Ү -
(Ъ) Азот қышқылы қолданылатын кез келген бір аймақты атаңыз.
60
Бағалау критерийі Тапсырма № Дескриптор Балл
Білім алушы
Тұрмыстық маңызды құймалардың құрамын және қолданылу аймағын анықтайды. 1(а) құйма құрамын ажыратады; 1
1(Ъ) берілген құйма құрамын анықтайды; 2 (кез келген дұрыс екі жауапқа 1 балл)
құймаларды қолданылуы бойынша дұрыс сәйкестендіреді; 2 (кез келген дұрыс екі жауапқа 1 балл)
Домна пешіндегі шойын алу әдістерін сипаттайды. 2 әріппен белгіленген үдерістерді сипаттайды; 2 (екі үдеріске 1 балл)
Күкірт қышқылын өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіреді. 3 (а) теңестірілген реакция теңдеуін құрады; 1
реакция теңдеуін сипаттайды; 2 (әр сипаттамаға 1 балл)
(с) жауабын түсіндіреді; 1
Аммимак өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіреді. 4 (а) бос орындарды тиісті сөздермен толықтырады; 2 (кез келген дұрыс екі жауапқа 1 балл)
(Ъ) аммиак алу үшін қажет шарттарды атайды; 3
(с) аммиак қолданылуын түсіндіреді; 1
Азот қышқылын өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін атайды. 5 (а) белгісіз Х затының формуласын табады; 1
белгісіз Ү затының формуласын табады; 1
(Ъ) азот қышқылы қолданылатын кез келген бір аймақты атайды. 1
Барлығы 20
61
10.4В «Бейорганикалык қосылыстарды және құймаларды өндіру» бөлімі бойынша жиынтық бағалаудың нәтижесіне қатысты
ата-аналарға ақпарат ұсынуға арналған рубрика
Білім алушының аты-жөні____________________________________________
Бағалау критерийі Оқу жетістіктерінің деңгейі
Төмен Орта Жоғары
Тұрмыстық маңызды құймалардың құрамын және қолданылу аймағын анықтайды. Құйма құрамын ажыратуда, құйма құрамындағы элементтерді анықтауда, қолданылуы бойыҢ [ сәйкестендіруде қиналады. Құйма құрамын ажыратуда/ құйма құрамындағы элементтерді анықтауда/ қолданылуы бойынша сәйкестендіруде қателіктер жібереді. Тұрмыстық маңызды құймаларді құрамын және қолданылу аймағі дұрыс анықтайды. ң н
Домна пешіндегі шойын алу әдістерін сипаттайды. Домна пешіндегі шойын ал әдістерін сипаттауда қинала-дщ. у Домна пешіндегі шойын алу әдістері сипаттауда қателіктер жібереді. ^ ^ Белгісіз галогенид иондарын сапал тест түстері арқылы дұ} анықтайды. ық эыс
Күкірт қышқылын өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіреді. Күкірт қышқылын өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіруде қиналады. |—| Теңестірілген реакция теңдеуін құруда/ реакция теңдеуін сипаттауда/ қолданылуын түсіндіруде қателіктер жібереді. □ Күкірт қышқылын өндіруд өнеркәсіптік процесін сипаттайд және оның өнеркәсіп үшін мән дұрыс түсіндіреді. ң ы н
Аммиак өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіреді. Аммиак өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіруде қиналады. □ Аммиак өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттауда/ оның өнеркәсіп үшін мәнін түсіндіруде қателіктер жібереді. □ Аммиак өндірудің өнеркәсіптік процесін сипаттайды және оның өнеркәсіп үшін мәнін дұрыс түсіндіреді. □
62
Азот қышқылын өндірудің Азот қышқылын өндірудің Азот қышқылын өндірудің өнеркәсіптік Азот қышқылын өндірудің
өнеркәсіптік процесін өнеркәсіптік процесін процесін сипаттауда/ оның өнеркәсіп үшін өнеркәсіптік процесін сипаттайды
сипаттаиды және оның сипаттайды және оның мәнін түсіндіруде қателіктер жібереді. және оның өнеркәсіп үшін мәнін
өнеркәсіп үшін мәнін өнеркәсіп үшін мәнін дұрыс түсіндіреді.
атайды. түсіндіруде қиналады. □ □ □
63
 
Верх