- Сообщения
- 5
- Оценка реакций
- 10
Ауыл шаруашылығындағы стратегиялық маңызы бар проблемалардың тағы бірі дәнді дақылдар мен басқа да ауыл шаруашылығы дақылдарының түсімділігін арттыру болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы дүниежүзіндегі бидайдың 2 пайызын өндіреді, ал өзінің әлеуеті бойынша 4-5 пайызын өндіре алады. Біздің елімізде бидайдың түсімділігі орта есеппен 10-11 центнер, яғни Австралия, Аргентина, Канада және АҚШ сияқты табиғи-климаттық жағдайлары біздегіге ұқсас елдермен салыстырғанда бір жарым-екі есе төмен. Еліміздің бүкіл өңірлерінде егіннің түсімділігі ауа райының ыстық болуына, суыққа, топырақтың сортаңдығына тәуелді екені белгілі; республикамызда әрбір үш жылдың екеуінде қуаңшылық болып тұрады. Алайда егіннің түсімділігін тек осындай жағдайлар ғана кемітіп отырған жоқ. Қазақстандық сорттар өздерінің әлеуеті бойынша жоғары түсімділікке қабілетті бола тұрса да, олар бидайға тән ауруларға көбінесе қарсы тұра алмайды, қыста өсіп-өнбейді. Аграрлық ғылымның алдында тұрған стратегиялық келелі міндет ― өсімдік шаруашылығындағы молекулярлық биология мен биотехнологиялардың ең озық технологияларын қолдана отырып, бидайдың түсімділігі жоғары жаңа сорттарын шығару. Қазақстандық ғалымдар австралиялық өсімдіктердің функционалдық геномика орталығының ғалымдарымен бірлесіп қазіргі заманға лайық ген инженериясының тәсілдерін қолдану арқылы цисген технологияларын әзірлеуге кірісті. Цисген технологиялары дәстүрлі селекцияда қол жеткізу мүмкін болмаған мейлінше қысқа мерзім ішінде, таңдап алынған гендерді ғана жалғастыру арқылы түсімділігі жоғары жаңа сорттар жасауға мүмкіндік береді. Бидайдың қуаңшылыққа төзімді сорттарын жедел алу үшін, жаңа сорт шығарылғаннан бастап элиталық сорт өндіруге дейін австралиялықтардың тәжі-рибесі қолданылатын болады. Таңдап алынған гендерді ғана жалғастыру арқылы цисген технологияларын қолдана отырып алынған түсімділігі жоғары жаңа сорттар (қолданыстағымен салыстырғанда 50 пайызға жоғары) өсімдіктерді өнеркәсіптік селекциялау технологиясын енгізуге және 12-15 жылға созылатын селекциялық процесті 5-7 жылға дейін қысқартуға мүмкіндік бермек екенін сарапшылар анықтап берген. Сонымен бірге, жаңа сорттар қуаңшылық болған жылдарда түсімділіктің жойылуын 25 пайызға дейін азайтуға мүмкіндік береді. Экономикалық тұрғыда жүргізілген есептеулер бойынша дисконттау ставкасы 15 пайыз болғанда жаңа сорттарды енгізудің экономикалық жиынтық тиімділігі 1,3 АҚШ долларына жетпек. Осылайша, шетелдік агротехнологияларды трансферттеу Қазақстанның ауыл шаруашылығының бәсекеге қабілеттілігін арттырудың маңызды тетіктерінің бірі болып табылады. Сонымен бірге, шетелдік ең озық технологияларды ұтымды бейімдеу үшін ғылым көрнекті ғылыми орталықтармен бірлесіп зерттеулер жүргізуді, отандық ғылыми кадрлардың тағылымдамасын күшейте түсуі қажет. Ғылыми әзірлемелердің нәтижелерін ұтымды пайдалану және оларды өндіріске енгізу ― аз шығын жұмсап экономикалық қолайлы нәтижеге жеткізетін, аграрлық өнеркәсіп өндірісін сапалық тұрғыда жақсартудың тиімді тәсілі. {3}
Шетелдік ең озық технологияларды ауыл шаруашылығына тарту ұлттық ішкі жалпы өнімдегі ғылымды қажетсінетін ауыл шаруашылығы өнімін молайтуға ықпал етеді, аграрлық өнеркәсіп кешеніндегі инновациялық қызметтің тиімді құралдарының бірі және саланың техникалық-технологиялық тұрғыда артта қалушылығынан құтқаратын маңызды шара болып табылады Қазақстанның аграрлық секторы инновациялар енгізу үшін экспорттық мүмкіндіктер мен жоғары потенциалға ие. Сондықтан еліміз ауыл шаруашылығының инновациялық және экономикалық дамуына аса көңіл бөлу қажет. Қазіргі уақытта Қазақстан өндірісті техникалық тұрғыда қайта жарақтандыруға арналған қолайлы жағдай жасауда, ауыл шаруашылығына технологиялар мен инвестициялар тарту үшін лизинг схемаларын, жеңілдіктер мен преференцияларды іске асыру қажет.
Шетелдік ең озық технологияларды ауыл шаруашылығына тарту ұлттық ішкі жалпы өнімдегі ғылымды қажетсінетін ауыл шаруашылығы өнімін молайтуға ықпал етеді, аграрлық өнеркәсіп кешеніндегі инновациялық қызметтің тиімді құралдарының бірі және саланың техникалық-технологиялық тұрғыда артта қалушылығынан құтқаратын маңызды шара болып табылады Қазақстанның аграрлық секторы инновациялар енгізу үшін экспорттық мүмкіндіктер мен жоғары потенциалға ие. Сондықтан еліміз ауыл шаруашылығының инновациялық және экономикалық дамуына аса көңіл бөлу қажет. Қазіргі уақытта Қазақстан өндірісті техникалық тұрғыда қайта жарақтандыруға арналған қолайлы жағдай жасауда, ауыл шаруашылығына технологиялар мен инвестициялар тарту үшін лизинг схемаларын, жеңілдіктер мен преференцияларды іске асыру қажет.
